Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Yazım kötü. Düzeltilmeli.) |
Koç'as (КъокӀас), Adigeler arasında anlatılan, yaklaşık üç yüz yıllık bir geçmişe sahip olan destandır. Şiir ve düz anlatım biçimleri vardır.
Koç'as dramı
Adıge dram yazarı İbrahim Tsey'in (1890-1936), konuyu işleyen dört perdelik dramı "Koç'as" (1929) da ünlü bir yapıttır, piyeste Pşıkhafe, Hatukay beyi olarak işlenir. Piyeste, Hatukay prensesi Guaşe, bir Çerkes düğününde sığır derisini kapma (шъо зэтэх) yarışında, birçok soylu genci devrip deriyi kapıp düğünün en güzel kadını olan prensesin önüne atan Koç'as'a sırılsıklam aşık olur. Koç'as, özgür (fekol'/Фэкъол1) bir avcıdır ve yakın bir yerde kamp kurmuştur. Bir gece Prenses Guaşe, gizlice Koç'as'ın kampını ziyaret eder ve Koç'as'a aşkını ifade eder, onunla kaçmayı önerir. Ama Koç'as'dan karşılık bulamaz. Kızgınlık içinde köyüne döner. Durum köyde duyulur. Bir süre sonra kocası Devey Pşıkhafe, yağmaladığı bir at sürüsüyle geri döner,Guaşe kocasını Koç'as'a karşı kışkırtır. Beyin geldiğini gören Koç'as'ın arkadaşları, ikisi dışında kaçarlar. Çatışmada Koç'as beyi öldürür, beyin adamları da Koç'as'ı öldürürler (Koç'as dramının Türkçe tam bir çevirisi için bkz. "Koç'as", Kafkasya Kültürel Dergisi,sayı 45-46;bir başka değerlendirme için de bk.Abu Şhalaho,Yıldız Kahramanları-3,CircassianCanada,Tarih bölümü).
Koç'as Şarkısı
Konusu
Türkiye'de halk arasındaki bir anlatıya göre, Koç'as üzerine anlatılan öykü şöyle özetlenebilir:
Şapsığ diyarından özgür bir avcı olan Hatkhı oğlu Koç'as (Хьатхы икъо КъокӀас) ile K'ahe (KӀaxэ;eski bir Çerkes topluluğu) beyi (пщы) Devay Pşıkhafe (Дэуай Пщыхафэ ya da kısa adıyla: Deveypş) arkadaştır. Bir gün Pşıkhafe, ganimetlerle birlikte yağmadan döner. Bu arada bir kağnı arabasındaki bir kafes içine konmuş iri kıyım esir bir delikanlı da getirilmiştir. Koç'as beye dönüp, "Bu denli iri ve güçlü-kuvvetli bir insan nasıl olur da böyle bir kafese girer?" diye sorar. Bey de, böbürlenerek ve uluorta, "Koç'as, sen onun düştüğü durumu bir bilseydin, sen de o duruma düşseydin, tıpış tıpış o kafese girerdin" karşılığını verir. Bey'in bu tür konuşması karşısında, Koç'as kızar, "Beni kimse öyle bir kafese sokamaz, buna sen dahil, hiç kimsenin gücü yetmez" der. Tartışma, giderek atışmaya, sonunda da inatlaşma ve boy ölçüşmeye (лӀышъхьэ зэтэх) varır.
Koç'as, Pşıkhafe'ye istediği yerde karşılaşmaya hazır olduğunu söyler.
Çok geçmede Pşıkhafe, 50 silahşoru (оркъ/ "verk") ile birlikte Koç'as'ın av kampına doğru yola koyulur. Akşam üzeri, kamptakiler bir toz bulutunun kampa doğru gelmekte olduğunu görürler. İçlerinden biri bir ağaca çıkıp gelenlere bakar, "Koç'as, diye seslenir, gözün aydın gelenler var, konuk desem fazla, ordu desem az"... Derken birazdan Devay Pşıkhafe, yetişir, Koç'as'ın yanındakilerin çoğu ormana kaçar.
Pşıkhafe, Koç'as'a, "Sana bir şans tanıyorum, hadi atımın terkisine atla, prensese (guaşeye) götüreceğim seni, seni ne yapar, artık o onun bileceği bir şey, oyalama beni,haydi atla terkime/arkama" der. Bu tür bir konuşma özgür bir Adıge'nin kaldırabileceği bir şey değildi.
Koç'as da, "Pşıkhafe,at terkisinde götürebileceğin kişilerden biri değilim ben, bunu iyi bil, bilmiyorsan, prensesine (Guaşe'ye) sor, o bunu iyi bilir" karşılığını verir. Bu sözler karşısında çılgına dönen bey, "Vurun şu köpeği" diye kolunu kaldırır. Böylece Koç'as'ın beklediği fırsat eline geçmiş olur ve bunu hemen değerlendirir, zırh kuşandığı için vurması olanaksız gibi olan beyi, şimdi kol yeninden gönderdiği tek bir kurşun ile, yandan, tam kalbinden vurur, bey bir saman çuvalı gibi atından yuvarlanır ve korkunç bir çığlık çıkarır. Adamları beyin başına toplanırlar, ama Bey, "Bırakın beni, bana bunu yapan şu kancık köpeği (habzı'yı) gebertin!" der ve ölür. Beyin adamları da, sert bir çarpışma sonunda, Koç'as'ı öldürürler.
Beyin ölüsü,köyüne götürülür ve büyük bir törenle bakırdan yapılma bir yığma mezara (гъоплъэ бэн) defnedilir, Koç'as ise sıradan bir ölü gibi toprak mezara gömülür. Bir süre sonra, Pşıkhafe'nin, güzelliği dillere destan karısı (Гуащэ/Guaşe) bir düş görür; düşünde Koç'as prensese görünür. Koç'as, "Guaşe"der, "Ben yiğitlikte Devay Pşıkhafe'den daha aşağı biri miydim?Ona bakır mezar yaptırdınız, beni ise toprak bir mezara gömdünüz" der.
Bunun üzerine prenses, Koç'as için de bir bakır mezar yaptırır ve adına ölü yemeği (хьадэӀус) dağıtır.
Destandan (Abadzeh lehçesinden) değişik bir derleme şarkı çevirisi:
HATKHI KOÇ'AS (ХЬAТХЭ КЪОКӀАС)
Hatkhıların küçük Koç'as'ı, Eyvah, (-tehlikeli bir yerde-) avlanıyor./Av kampını da ne yazık ki, Ajıpsı (Ажъыпсы) Irmağı kenarına kuruyor./Av kampına, Genç arkadaşları da geliyorlar./Koç'as'ın kampında, Semiz geyik eti eksik olmaz./Ama (-kendi alanında-) geyik avlandığını, Beylerin en zalimi de haber alır./Haber alır almaz, Bir grup atlıyla yola koyuluyor./Bey'in gelmekte olduğunu, Koç'as'ın iki tazısı anında fark ediyor./Yerinin öğrenildiğini Koç'as da anlıyor, Durumu ıslıkla arkadaşlarına bildiriyor./Eyvah, bu ıslık Hatkhıların Koç'as'ının, Çağırıyor olmalı bizi diyorlar./Ağaca tırmandığında,Koç'as, Atlıların gelmekte olduğunu görüyor./"Konuk desem fazla, ordu desem az bunlar" diyor./Er olanlar, silahlarını kuşansınlar./Eğer kalmayacaksanız, Karanlık ormana dalın./"Kalamayız burada, Gidelim Koç'as" diyorlar/"Siz gidin, babam sorarsa eğer, At sürüsü getirip dönecek dersiniz".İnanmazsa size, Leş kargalarının toplaştığı yere gitmesini söylersiniz"./Birazdan, ne yazık ki, Başlarında Bey, atlılar yetişiyorlar./Hatkhıların Koç'as'ı, yine de, Efendice karşıladı onları./"Bize zorluk çıkarma,Koç'as, Hemen atla terkime!" dedi bey./"Doğduğumdan beri, At terkisine binmeyi hiç sevmem./Sevmediğimi de,Bütün bir Şapsığ diyarı bilir./Acıktıysanız eğer, Buyurun bu küçük çardağıma./Yolu soruyorsanız eğer, Aşağıya giden bu yolu izleyebilirsiniz"./"Lafı uzatma, Koç'as,Atla hemen atımın terkisine."/"Daha ileriye geçecek olursan eğer, Yeri selamlatırım sana"./"Senin kör kurşunun, Çürük barutun işlemez bana"./"Benim kör kurşunum, Yedi Çarşamba (-deyim; sağlam anlamında-) yüreğiyle dökülmüştür./Çürük barutuma Denizdeki (Karadeniz) koca gemiler bile selam verirler./Tüfeğime gelince, İlkbahar gök gürültüleri gibi gürülder"./Ardından, K'akhelerin (КӀахэ-Çerkes) zalim beyi, Gümbürdeyerek atından yuvarlanır./Beykol sürüsü (-bey kulu, beyin adamları-), vah vah diyerek, Deri kamçılarıyla dövünüyorlar (Kube Csaban [КӀубэ Шэбан],Adighe Folklor-II,NewYork,1963,No.45).
O,"Geyikleri gök gürüldemesi gibi bağırtan,Ejderhaları çığlık çığlığa bırakan-Koç'as" idi (Hatkhıların Koç'as'ı şarkısından/"Хьатх я Къок1асэ иорэд",A.M.Гадагатль,Героический эпос НАРТЫ и его генезис[Yiğitlik Destanı Nartlar ve Kökeni],Краснодар,1967,s.147).
Hatkhı oğlu Ç'as
Kabartaylar arasında söylenen, ad ve anlam benzerliği olan ve Kоç'as ile karıştırılan başka bir Çerkes kahramanı üzerine bir anlatı daha vardır: Hatkhı oğlu Ç'as (Хьатхы икъуэ КӀас). Hatkhı oğlu Koç'as, K'ahe (KӀaxэ) topluluğu beyini (pşı) ile çatışır ve onu öldürür, Hatkhı Ç'as ise Kalmuklarla çatışır ve annesini tutsaklıktan kurtarır. Anlatı özetle şöyledir:
Adıgelerin bir arada yaşadıklar bir dönemde, sınır boyunda,yani tehlikeli bir yerde varlıklı bir köy bulunuyordu. Bir gün iki köy Kalmukların baskınına uğrar. O zamanlar tutsak alınanlar hizmet ya da köle olarak satılmak için götürülürlerdi. Tutsaklardan genç bir kadın yolda doğum yapar. Kalmuklar doğan bebekleri öldürüp atmakta, sadece annesini götürmektedirler. Kadın yalvarır, bebek öldürülmez,bir çaputa sarılıp bir çalı dibine bırakılır.Bebek, Kalmukları izleyen Adıge atlıları tarafından bulunur. Çocuk, çocuğu olmayan atlı grubunun başkanına verilir ve onun ailesi tarafından büyütülür.
Çocuk usta bir silahşor olur. Bir gün kapıştığı bir bey (пщы/pşı) oğlundan, kendisinin bir besleme olduğunu öğrenir. Bunun üzerine Hatkhı oğlu Ç'as, analığını sıkıştırır ve asıl annesinin Kalmuklar tarafından tutsak alındığını ve olayı ondan öğrenir. Kış üzeri iki arkadaşıyla birlikte Kalmuk diyarına doğru yola çıkar. Tipi nedeniyle iki arkadaşı soğuktan ölür. Ama kendi yakınlardaki bir Müslüman köyüne ulaşmayı başarır, sabah namazını kılıp camiden çıkan köylülere Müslüman olduğunu söyler ve onların yardımıyla iki arkadaşını toprağa verir.
Ardından bir başına yola koyulur, Kalmuk beyinin beldesine varır. Yaşlı, kimsesiz, çok yoksul ve çok yaşlı bir Kalmuk kadınına konuk olur, ona maddi yardımda bulunur. İyi kalpli ve yardımsever biri olan bu kadının yardımıyla gerçek annesini bulur ve atına alır. Kalmuk atlıları peşine düşerler. Ç'as annesini bir köşeye saklar, Adıge geleneği gereği, bir haberci dışında, kendisini izleyenlerin hepsini bir bir öldürür, sonunda annesi ile birlikte köyüne döner (bk.Адыгэ хъыбархэр [Adıge Sözlü Anlatıları],Çerkessk,1986,s.68-74,bu halk anlatısı 30.03.1968'de Azamet Habeçir'den yazar Mihail Mıjey tarafından derlenmiştir).
Kaynakça
- Adige Tiyatrosu 70 yaşında 31 Mayıs 2014[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kafkasya Dergisi Haziran, Temmuz, Ağustos 1969 sayısı[]
- Adige Edebiyatı 25 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Notlar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Yazim kotu Duzeltilmeli Koc as KokӀas Adigeler arasinda anlatilan yaklasik uc yuz yillik bir gecmise sahip olan destandir Siir ve duz anlatim bicimleri vardir Koc as drami Adige dram yazari Ibrahim Tsey in 1890 1936 konuyu isleyen dort perdelik drami Koc as 1929 da unlu bir yapittir piyeste Psikhafe Hatukay beyi olarak islenir Piyeste Hatukay prensesi Guase bir Cerkes dugununde sigir derisini kapma sho zeteh yarisinda bircok soylu genci devrip deriyi kapip dugunun en guzel kadini olan prensesin onune atan Koc as a sirilsiklam asik olur Koc as ozgur fekol Fekol1 bir avcidir ve yakin bir yerde kamp kurmustur Bir gece Prenses Guase gizlice Koc as in kampini ziyaret eder ve Koc as a askini ifade eder onunla kacmayi onerir Ama Koc as dan karsilik bulamaz Kizginlik icinde koyune doner Durum koyde duyulur Bir sure sonra kocasi Devey Psikhafe yagmaladigi bir at surusuyle geri doner Guase kocasini Koc as a karsi kiskirtir Beyin geldigini goren Koc as in arkadaslari ikisi disinda kacarlar Catismada Koc as beyi oldurur beyin adamlari da Koc as i oldururler Koc as draminin Turkce tam bir cevirisi icin bkz Koc as Kafkasya Kulturel Dergisi sayi 45 46 bir baska degerlendirme icin de bk Abu Shalaho Yildiz Kahramanlari 3 CircassianCanada Tarih bolumu Koc as SarkisiKonusuTurkiye de halk arasindaki bir anlatiya gore Koc as uzerine anlatilan oyku soyle ozetlenebilir Sapsig diyarindan ozgur bir avci olan Hatkhi oglu Koc as Hathy iko KokӀas ile K ahe KӀaxe eski bir Cerkes toplulugu beyi pshy Devay Psikhafe Deuaj Pshyhafe ya da kisa adiyla Deveyps arkadastir Bir gun Psikhafe ganimetlerle birlikte yagmadan doner Bu arada bir kagni arabasindaki bir kafes icine konmus iri kiyim esir bir delikanli da getirilmistir Koc as beye donup Bu denli iri ve guclu kuvvetli bir insan nasil olur da boyle bir kafese girer diye sorar Bey de boburlenerek ve uluorta Koc as sen onun dustugu durumu bir bilseydin sen de o duruma dusseydin tipis tipis o kafese girerdin karsiligini verir Bey in bu tur konusmasi karsisinda Koc as kizar Beni kimse oyle bir kafese sokamaz buna sen dahil hic kimsenin gucu yetmez der Tartisma giderek atismaya sonunda da inatlasma ve boy olcusmeye lӀyshhe zeteh varir Koc as Psikhafe ye istedigi yerde karsilasmaya hazir oldugunu soyler Cok gecmede Psikhafe 50 silahsoru ork verk ile birlikte Koc as in av kampina dogru yola koyulur Aksam uzeri kamptakiler bir toz bulutunun kampa dogru gelmekte oldugunu gorurler Iclerinden biri bir agaca cikip gelenlere bakar Koc as diye seslenir gozun aydin gelenler var konuk desem fazla ordu desem az Derken birazdan Devay Psikhafe yetisir Koc as in yanindakilerin cogu ormana kacar Psikhafe Koc as a Sana bir sans taniyorum hadi atimin terkisine atla prensese guaseye goturecegim seni seni ne yapar artik o onun bilecegi bir sey oyalama beni haydi atla terkime arkama der Bu tur bir konusma ozgur bir Adige nin kaldirabilecegi bir sey degildi Koc as da Psikhafe at terkisinde goturebilecegin kisilerden biri degilim ben bunu iyi bil bilmiyorsan prensesine Guase ye sor o bunu iyi bilir karsiligini verir Bu sozler karsisinda cilgina donen bey Vurun su kopegi diye kolunu kaldirir Boylece Koc as in bekledigi firsat eline gecmis olur ve bunu hemen degerlendirir zirh kusandigi icin vurmasi olanaksiz gibi olan beyi simdi kol yeninden gonderdigi tek bir kursun ile yandan tam kalbinden vurur bey bir saman cuvali gibi atindan yuvarlanir ve korkunc bir ciglik cikarir Adamlari beyin basina toplanirlar ama Bey Birakin beni bana bunu yapan su kancik kopegi habzi yi gebertin der ve olur Beyin adamlari da sert bir carpisma sonunda Koc as i oldururler Beyin olusu koyune goturulur ve buyuk bir torenle bakirdan yapilma bir yigma mezara gople ben defnedilir Koc as ise siradan bir olu gibi toprak mezara gomulur Bir sure sonra Psikhafe nin guzelligi dillere destan karisi Guashe Guase bir dus gorur dusunde Koc as prensese gorunur Koc as Guase der Ben yigitlikte Devay Psikhafe den daha asagi biri miydim Ona bakir mezar yaptirdiniz beni ise toprak bir mezara gomdunuz der Bunun uzerine prenses Koc as icin de bir bakir mezar yaptirir ve adina olu yemegi hadeӀus dagitir Destandan Abadzeh lehcesinden degisik bir derleme sarki cevirisi HATKHI KOC AS HATHE KOKӀAS Hatkhilarin kucuk Koc as i Eyvah tehlikeli bir yerde avlaniyor Av kampini da ne yazik ki Ajipsi Azhypsy Irmagi kenarina kuruyor Av kampina Genc arkadaslari da geliyorlar Koc as in kampinda Semiz geyik eti eksik olmaz Ama kendi alaninda geyik avlandigini Beylerin en zalimi de haber alir Haber alir almaz Bir grup atliyla yola koyuluyor Bey in gelmekte oldugunu Koc as in iki tazisi aninda fark ediyor Yerinin ogrenildigini Koc as da anliyor Durumu islikla arkadaslarina bildiriyor Eyvah bu islik Hatkhilarin Koc as inin Cagiriyor olmali bizi diyorlar Agaca tirmandiginda Koc as Atlilarin gelmekte oldugunu goruyor Konuk desem fazla ordu desem az bunlar diyor Er olanlar silahlarini kusansinlar Eger kalmayacaksaniz Karanlik ormana dalin Kalamayiz burada Gidelim Koc as diyorlar Siz gidin babam sorarsa eger At surusu getirip donecek dersiniz Inanmazsa size Les kargalarinin toplastigi yere gitmesini soylersiniz Birazdan ne yazik ki Baslarinda Bey atlilar yetisiyorlar Hatkhilarin Koc as i yine de Efendice karsiladi onlari Bize zorluk cikarma Koc as Hemen atla terkime dedi bey Dogdugumdan beri At terkisine binmeyi hic sevmem Sevmedigimi de Butun bir Sapsig diyari bilir Aciktiysaniz eger Buyurun bu kucuk cardagima Yolu soruyorsaniz eger Asagiya giden bu yolu izleyebilirsiniz Lafi uzatma Koc as Atla hemen atimin terkisine Daha ileriye gececek olursan eger Yeri selamlatirim sana Senin kor kursunun Curuk barutun islemez bana Benim kor kursunum Yedi Carsamba deyim saglam anlaminda yuregiyle dokulmustur Curuk barutuma Denizdeki Karadeniz koca gemiler bile selam verirler Tufegime gelince Ilkbahar gok gurultuleri gibi gurulder Ardindan K akhelerin KӀahe Cerkes zalim beyi Gumburdeyerek atindan yuvarlanir Beykol surusu bey kulu beyin adamlari vah vah diyerek Deri kamcilariyla dovunuyorlar Kube Csaban KӀube Sheban Adighe Folklor II NewYork 1963 No 45 O Geyikleri gok guruldemesi gibi bagirtan Ejderhalari ciglik cigliga birakan Koc as idi Hatkhilarin Koc as i sarkisindan Hath ya Kok1ase iored A M Gadagatl Geroicheskij epos NARTY i ego genezis Yigitlik Destani Nartlar ve Kokeni Krasnodar 1967 s 147 Hatkhi oglu C as Kabartaylar arasinda soylenen ad ve anlam benzerligi olan ve Koc as ile karistirilan baska bir Cerkes kahramani uzerine bir anlati daha vardir Hatkhi oglu C as Hathy ikue KӀas Hatkhi oglu Koc as K ahe KӀaxe toplulugu beyini psi ile catisir ve onu oldurur Hatkhi C as ise Kalmuklarla catisir ve annesini tutsakliktan kurtarir Anlati ozetle soyledir Adigelerin bir arada yasadiklar bir donemde sinir boyunda yani tehlikeli bir yerde varlikli bir koy bulunuyordu Bir gun iki koy Kalmuklarin baskinina ugrar O zamanlar tutsak alinanlar hizmet ya da kole olarak satilmak icin goturulurlerdi Tutsaklardan genc bir kadin yolda dogum yapar Kalmuklar dogan bebekleri oldurup atmakta sadece annesini goturmektedirler Kadin yalvarir bebek oldurulmez bir caputa sarilip bir cali dibine birakilir Bebek Kalmuklari izleyen Adige atlilari tarafindan bulunur Cocuk cocugu olmayan atli grubunun baskanina verilir ve onun ailesi tarafindan buyutulur Cocuk usta bir silahsor olur Bir gun kapistigi bir bey pshy psi oglundan kendisinin bir besleme oldugunu ogrenir Bunun uzerine Hatkhi oglu C as analigini sikistirir ve asil annesinin Kalmuklar tarafindan tutsak alindigini ve olayi ondan ogrenir Kis uzeri iki arkadasiyla birlikte Kalmuk diyarina dogru yola cikar Tipi nedeniyle iki arkadasi soguktan olur Ama kendi yakinlardaki bir Musluman koyune ulasmayi basarir sabah namazini kilip camiden cikan koylulere Musluman oldugunu soyler ve onlarin yardimiyla iki arkadasini topraga verir Ardindan bir basina yola koyulur Kalmuk beyinin beldesine varir Yasli kimsesiz cok yoksul ve cok yasli bir Kalmuk kadinina konuk olur ona maddi yardimda bulunur Iyi kalpli ve yardimsever biri olan bu kadinin yardimiyla gercek annesini bulur ve atina alir Kalmuk atlilari pesine duserler C as annesini bir koseye saklar Adige gelenegi geregi bir haberci disinda kendisini izleyenlerin hepsini bir bir oldurur sonunda annesi ile birlikte koyune doner bk Adyge hybarher Adige Sozlu Anlatilari Cerkessk 1986 s 68 74 bu halk anlatisi 30 03 1968 de Azamet Habecir den yazar Mihail Mijey tarafindan derlenmistir KaynakcaAdige Tiyatrosu 70 yasinda 31 Mayis 2014 Tarih uyusmuyor tarihinde Wayback Machine sitesinde Kafkasya Dergisi Haziran Temmuz Agustos 1969 sayisi olu kirik baglanti Adige Edebiyati 25 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Notlar