Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kubbeli bir şehir, geniş bir kentsel alanı tek bir çatı altında çevreleyen varsayımsal bir yapıdır. Çoğu tanımda, kubbe hava geçirmez ve basınçlıdır, hava sıcaklığı, bileşimi ve kalitesi için kontrol edilebilen bir habitat yaratır, tipik olarak bir veya daha fazla nedenden ötürü yerleşime elverişsiz bir dış atmosfer (veya eksikliği) nedeniyle. Kubbeli şehirler 20. yüzyılın başlarından bu yana bilim kurgu ve fütürolojinin demirbaşlarından biri olmuş, potansiyel ütopyalar için ilham kaynağı olmuş ve Dünya'da, Ay'da veya başka bir gezegende yer alabilmiştir.
Köken
19. yüzyılın başlarında sosyal düşünür Charles Fourier, ideal bir şehrin cam galerilerle birbirine bağlanması gerektiğini öne sürmüştür. Bu fikirler 19. ve 20. yüzyıllar boyunca birçok mimari projeye ilham kaynağı olmuştur. Bunlardan en ünlüsü 1851 yılında Hyde Park'ta inşa edilen Kristal Saray'dır.
Kurguda
Kubbeli şehirler su altı ortamlarında sıklıkla karşımıza çıkar. Robert Ellis Dudgeon'un Colymbia (1873) adlı romanında su altı konuşmaları için cam kubbeler kullanılıyor. William Delisle Hay'in Üç Yüz Yıl Bundan Sonra (1881) adlı romanında bütün şehirler denizin altındaki kubbelerle kaplıdır. André Laurie'nin Atlantis (1895) adlı romanında, Atlantis'ten sağ kurtulanlar su altı cam kubbeli bir şehirde yaşarken görülüyor. Aynı fikir daha sonra David M. Parry'nin The Scarlet Empire (1906) ve Stanton A Coblentz'in The Sunken World (1928) adlı eserlerinde de bulunur.William Gibson'ın <i id="mwNQ">Sprawl</i> üçlemesinde serinin adaşı, ABD'de Boston'dan Atlanta'ya kadar uzanan ve bir dizi jeodezik kubbenin içinde yer alan devasa bir süper şehirdir.
Yazarlar kubbeli şehirleri birçok soruna yanıt olarak, bazen içinde yaşayan insanların yararına, bazen de yararsız olarak kullanmışlardır. Hava kirliliği sorunları ve diğer çevresel yıkımlar, özellikle 20. yüzyılın ortalarından sonlarına kadar olan hikâyelerde ortak bir nedendir. Julianna Baggott'un <i id="mwOg">Pure</i> üçlemesindeki kitaplarda olduğu gibi. Bazı eserlerde kubbeli şehir, ölen ya da ölmekte olan insan ırkının son direnişini temsil ediyor. 1976 yapımı Logan'ın Koşusu filmi bu temaların her ikisini de gösteriyor. Karakterler kubbeli bir şehirde rahat bir yaşam sürüyor, ancak şehir aynı zamanda nüfusu kontrol etmeye ve insanlığın bir daha asla imkanlarını aşmamasını sağlamaya da hizmet ediyor.
Kurmacadaki kubbeli şehir, insanlığı hem besleyen hem de koruyan sembolik bir rahim olarak yorumlanmıştır. Diğer bilim kurgu hikâyeleri evrenin uçsuz bucaksız genişliğini vurgularken, kubbeli şehir, sakinlerinin dış dünyayla etkileşime girmeleri durumunda kaosun ortaya çıkacağı alt metniyle onlara sınırlar koyar.
Bazı çalışmalarda şehirler, sakinlerini karantinaya almak için "kubbe" haline getiriliyor.
Mühendislik önerileri
1960'lı ve 1970'li yıllarda kubbeli şehir kavramı bilimkurgu sınırlarının dışında geniş çapta tartışıldı. 1960 yılında, vizyoner mühendis Buckminster Fuller, Manhattan'ın ortasına uzanan, hava durumunu düzenleyecek ve hava kirliliğini azaltacak 3 km'lik jeodezik bir kubbe olan Dome over Manhattan'ı tanımladı 1979'da Winooski, Vermont ve 2010'da Houston için kubbeli bir şehir önerildi.
Seward's Success, Alaska, 1968'de önerilen kubbeli bir şehirdi ve ticari, eğlence ve ofis alanlarının yanı sıra 40.000'den fazla insanı barındıracak şekilde tasarlandı. Kuzey Alaska'da petrol bulunmasının ardından yaşanan ekonomik patlamadan yararlanmayı amaçlayan proje, Trans-Alaska Boru Hattı'nın inşasındaki gecikmeler nedeniyle 1972'de iptal edildi.
Yapay bir kapalı ekolojik sistemin mümkün olup olmadığını test etmek amacıyla 1980'lerin sonunda Biyosfer 2 (birbirine bağlı kubbeler ve cam piramitlerden oluşan bir kompleks) inşa edilmiştir. Orijinal deneyi sekiz kişiyi barındırıyordu ve bugüne kadar denenen en büyük sistem olma özelliğini koruyor.
2010 yılında Sibirya'daki Mir madeni için 100.000'lik Eko-şehir 2020 olarak bilinen kubbeli bir şehir önerildi. 2014 yılında Dubai yöneticisi, 48 milyon feet kare (4,5 kilometrekare) alanı kaplayan Mall of the World adında iklim kontrollü kubbeli bir şehir planladığını açıkladı, ancak 2016 itibarıyla proje kubbesiz olarak yeniden tasarlandı.
Ayrıca bakınız
- Hava destekli yapı
- Dyson küresi
- Kuvvet alanı (teknoloji)
- Jeodezik kubbe
- Biyosfer 2
- O'Neill cylinder
- Duman kulesi
Kaynakça
- ^ Squire (23 Kasım 2018). "Dome, sweet home: climate shelters past, present and future". Nature (İngilizce). doi:10.1038/d41586-018-07513-8. 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023.
- ^ The age of glass : a cultural history of glass in modern and contemporary architecture. London, UK: Bloomsbury. 2018. ss. 31-34. ISBN .
- ^ Science-fiction, the early years. Kent, Ohio: Kent State University Press. 1990. ss. 210-212. ISBN .
- ^ Science-fiction, the early years. Kent, Ohio: Kent State University Press. 1990. ss. 355-356. ISBN .
- ^ The Crystal City Under the Sea. First. Black Cat Press. 24 Kasım 2010. ss. 63-64. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023.
The diving-bell had crashed into a colossal dome of thick crystal plates, and remained fixed there. This crystal dome, illuminated with a dazzling light, which made the electric lamp look pale, was completely visible in all its parts, and appeared to belong to an immense conservatory, covering the most strange and luxuriant vegetation.
- ^ "SFE: Atlantis". sf-encyclopedia.com. 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023.
- ^ The Cross, the Plow and the Skyline. 2001. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ The Matrix in Theory and Practice. 2006. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ The Religion of Science Fiction. 1986. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ . The New Yorker. 9 Haziran 2008. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Time. 10 Aralık 1979. 6 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "An entire city under glass", Popular Science, March 1970, ss. 74-75, 25 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 25 Ağustos 2023 Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "City of tomorrow a failed dream of yesterday - Thinking big: Domed suburb across Knik Arm was planned in detail". Anchorage Daily News. 3 Kasım 2002. s. B3. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ . The New York Times (İngilizce). 29 Mart 2019. ISSN 0362-4331. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "Russia plans domed city in Siberian mine". . 17 Kasım 2010. 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "Dubai's Mall of the World no longer going to be globe's largest". What's On. 12 Ocak 2016. 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kubbeli bir sehir genis bir kentsel alani tek bir cati altinda cevreleyen varsayimsal bir yapidir Cogu tanimda kubbe hava gecirmez ve basinclidir hava sicakligi bilesimi ve kalitesi icin kontrol edilebilen bir habitat yaratir tipik olarak bir veya daha fazla nedenden oturu yerlesime elverissiz bir dis atmosfer veya eksikligi nedeniyle Kubbeli sehirler 20 yuzyilin baslarindan bu yana bilim kurgu ve futurolojinin demirbaslarindan biri olmus potansiyel utopyalar icin ilham kaynagi olmus ve Dunya da Ay da veya baska bir gezegende yer alabilmistir Eden Projesi 2000 yilinda Ingiltere nin Cornwall sehrinde kuruldu Surdurulebilirlik temasini arastiran modern bir botanik bahcesiKoken19 yuzyilin baslarinda sosyal dusunur Charles Fourier ideal bir sehrin cam galerilerle birbirine baglanmasi gerektigini one surmustur Bu fikirler 19 ve 20 yuzyillar boyunca bircok mimari projeye ilham kaynagi olmustur Bunlardan en unlusu 1851 yilinda Hyde Park ta insa edilen Kristal Saray dir KurgudaKubbeli sehirler su alti ortamlarinda siklikla karsimiza cikar Robert Ellis Dudgeon un Colymbia 1873 adli romaninda su alti konusmalari icin cam kubbeler kullaniliyor William Delisle Hay in Uc Yuz Yil Bundan Sonra 1881 adli romaninda butun sehirler denizin altindaki kubbelerle kaplidir Andre Laurie nin Atlantis 1895 adli romaninda Atlantis ten sag kurtulanlar su alti cam kubbeli bir sehirde yasarken goruluyor Ayni fikir daha sonra David M Parry nin The Scarlet Empire 1906 ve Stanton A Coblentz in The Sunken World 1928 adli eserlerinde de bulunur William Gibson in lt i id mwNQ gt Sprawl lt i gt uclemesinde serinin adasi ABD de Boston dan Atlanta ya kadar uzanan ve bir dizi jeodezik kubbenin icinde yer alan devasa bir super sehirdir Yazarlar kubbeli sehirleri bircok soruna yanit olarak bazen icinde yasayan insanlarin yararina bazen de yararsiz olarak kullanmislardir Hava kirliligi sorunlari ve diger cevresel yikimlar ozellikle 20 yuzyilin ortalarindan sonlarina kadar olan hikayelerde ortak bir nedendir Julianna Baggott un lt i id mwOg gt Pure lt i gt uclemesindeki kitaplarda oldugu gibi Bazi eserlerde kubbeli sehir olen ya da olmekte olan insan irkinin son direnisini temsil ediyor 1976 yapimi Logan in Kosusu filmi bu temalarin her ikisini de gosteriyor Karakterler kubbeli bir sehirde rahat bir yasam suruyor ancak sehir ayni zamanda nufusu kontrol etmeye ve insanligin bir daha asla imkanlarini asmamasini saglamaya da hizmet ediyor Kurmacadaki kubbeli sehir insanligi hem besleyen hem de koruyan sembolik bir rahim olarak yorumlanmistir Diger bilim kurgu hikayeleri evrenin ucsuz bucaksiz genisligini vurgularken kubbeli sehir sakinlerinin dis dunyayla etkilesime girmeleri durumunda kaosun ortaya cikacagi alt metniyle onlara sinirlar koyar Bazi calismalarda sehirler sakinlerini karantinaya almak icin kubbe haline getiriliyor Muhendislik onerileri1960 li ve 1970 li yillarda kubbeli sehir kavrami bilimkurgu sinirlarinin disinda genis capta tartisildi 1960 yilinda vizyoner muhendis Buckminster Fuller Manhattan in ortasina uzanan hava durumunu duzenleyecek ve hava kirliligini azaltacak 3 km lik jeodezik bir kubbe olan Dome over Manhattan i tanimladi 1979 da Winooski Vermont ve 2010 da Houston icin kubbeli bir sehir onerildi Seward s Success Alaska 1968 de onerilen kubbeli bir sehirdi ve ticari eglence ve ofis alanlarinin yani sira 40 000 den fazla insani barindiracak sekilde tasarlandi Kuzey Alaska da petrol bulunmasinin ardindan yasanan ekonomik patlamadan yararlanmayi amaclayan proje Trans Alaska Boru Hatti nin insasindaki gecikmeler nedeniyle 1972 de iptal edildi Yapay bir kapali ekolojik sistemin mumkun olup olmadigini test etmek amaciyla 1980 lerin sonunda Biyosfer 2 birbirine bagli kubbeler ve cam piramitlerden olusan bir kompleks insa edilmistir Orijinal deneyi sekiz kisiyi barindiriyordu ve bugune kadar denenen en buyuk sistem olma ozelligini koruyor 2010 yilinda Sibirya daki Mir madeni icin 100 000 lik Eko sehir 2020 olarak bilinen kubbeli bir sehir onerildi 2014 yilinda Dubai yoneticisi 48 milyon feet kare 4 5 kilometrekare alani kaplayan Mall of the World adinda iklim kontrollu kubbeli bir sehir planladigini acikladi ancak 2016 itibariyla proje kubbesiz olarak yeniden tasarlandi Ayrica bakinizHava destekli yapi Dyson kuresi Kuvvet alani teknoloji Jeodezik kubbe Biyosfer 2 O Neill cylinder Duman kulesiKaynakca Squire 23 Kasim 2018 Dome sweet home climate shelters past present and future Nature Ingilizce doi 10 1038 d41586 018 07513 8 9 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2023 The age of glass a cultural history of glass in modern and contemporary architecture London UK Bloomsbury 2018 ss 31 34 ISBN 978 1474278355 Science fiction the early years Kent Ohio Kent State University Press 1990 ss 210 212 ISBN 9780873384162 Science fiction the early years Kent Ohio Kent State University Press 1990 ss 355 356 ISBN 9780873384162 The Crystal City Under the Sea First Black Cat Press 24 Kasim 2010 ss 63 64 18 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2023 The diving bell had crashed into a colossal dome of thick crystal plates and remained fixed there This crystal dome illuminated with a dazzling light which made the electric lamp look pale was completely visible in all its parts and appeared to belong to an immense conservatory covering the most strange and luxuriant vegetation SFE Atlantis sf encyclopedia com 18 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2023 The Cross the Plow and the Skyline 2001 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim The Matrix in Theory and Practice 2006 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim The Religion of Science Fiction 1986 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim The New Yorker 9 Haziran 2008 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Time 10 Aralik 1979 6 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi An entire city under glass Popular Science March 1970 ss 74 75 25 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 25 Agustos 2023 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim City of tomorrow a failed dream of yesterday Thinking big Domed suburb across Knik Arm was planned in detail Anchorage Daily News 3 Kasim 2002 s B3 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim The New York Times Ingilizce 29 Mart 2019 ISSN 0362 4331 29 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Kasim 2022 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Russia plans domed city in Siberian mine 17 Kasim 2010 30 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2023 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Dubai s Mall of the World no longer going to be globe s largest What s On 12 Ocak 2016 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2023