Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kurtuluş Cami veya Antep Meryem Ana Kilisesi veya Surp Asdvadzadzin Katedrali (Ermenice: Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցի Surp Asdvadzadzin Egeğedzi), Gaziantep'te 1893-1892 yılları arasında Ermeni kilisesi olarak inşa edilmiş, 1980'lerden beri cami olarak hizmet veren gotik üslupta bir ibadet yapısıdır.
 Kurtuluş Camii (2016) | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Şahinbey, Gaziantep, Türkiye |
| Koordinatlar | 37°03′37″K 37°22′33″D / 37.06028°K 37.37583°D |
| İnanç | İslam |
| Açılış | 1986 (cami olarak) |
| Durum | İbadete açık |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Sarkis Balyan |
| Mimari tür | Cami |
| İnşaat başlangıcı | 1892 |
| Tamamlanma | 1893 |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Taş, Ahşap |
Mimar Sarkis Balyan'ın eseri olan kilise binası, Gaziantep’te Ermeniler tarafından yapılmış en büyük yapılardandır. Ermeni Kırımı ve cumhuriyetin ilanından sonraki dönemde ibadete kapatılmış; 50 yıl kadar cezaevi olarak kullanıldıktan sonra 1980'lerde restore edilip cami olarak ibadete açılmıştır.
Geçmişi
İnşası ve kilise işlevinde kullanılması
Gaziantep'te yaşayan Ermenilerin ilk ibadet yeri, bugünkü yapının bulunduğu tepenin doğusundaki kayalık bölgede bulunan bir mağara idi. Zamanla mağaranın batı bölgesindeki kayalar oyulup üç tane sütun eklenerek bir kilise meydana getirilmişti. Rivayete göre Kudüs'e gitmtekte olan Bali adına bir Ermeni, ibadetin mağarada yapıldığını görünce hac yolculuğundan vazgeçip şehirde kalmış ve Osmanlı padişahının iznini alarak Meryem Ana adına bir kilise inşa etmiştir.
Meryem Ana Kilisesi, Gaziantep’in 17. yüzyıldaki ilk önemli Ermeni Kilisesi idi. Zamanla tahribata uğrayan ve onarımlardan geçen Meryem Ana Kilisesi'nin yerine 1873 yılında yeni bir kilise yapılması karar verildi.
Yeni kilise Sultan II. Abdülhamid'in mimarı olan Osmanlı Ermenisi Sarkis Balyan tarafından planlandı ve Sarkis Taşçıyan tarafından inşa edildi. Osmanlı-Rus Savaşı ve salgın hastalıklar sebebiyle inşaat uzun sürdü; 1892'de tamamlandı. Taş işçiliği Sarkis Kadehçiyan tarafından yapıldı. Kilisenin çanı, Londra’da yaşayan Hrant Köşkeryan adlı bir Ermeni tarafından Brezilya’da yaptırıldı. Çan, Gaziantep Arkeoloji Müzesi'nde korunmaktadır.
1901 yılında kilisenin avlusuna çocukların eğitimi için bir okul inşa edildi. Keşiş Movses Zamgoçyan tarafından yaptırılan okul, Vartanyan Anaokulu adını taşır.
1915 Ermeni Soykırımının ardından boş kalan kilise binası; cumhuriyet devrinde ibadete kapandı.
Cezaevi dönemi
1930-1980 arasında Adalet Bakanlığı'nın kullanımına tahsis edildi ve cezaevi olarak kullanıldı. Hapishane olduğu dönemde pencerelerine demir parmaklıklar eklendi ve bazı açıklıklar kapatıldı.
Camiye dönüştürülmesi
Yapı 1980-1985 arasında onarım görerek camiye dönüştürüldü ve Kurtuluş Camii adını aldı. Bu dönüşüm sırasında dört köşeli çan kulesinin bir kısmı yıkılıp, tek şerefeli silindirik bir yapıya dönüştürüldü. Daha sonraki tarihlerde ikinci bir minare yapıldı.
Kültür varlığı olarak tescil edilmesi
Geleneksel mimari yapım tekniği örneği olması, dönemin yaşam şeklini aktarması ve geleneksel sokak dokusunu oluşturması bakımından önemli görülen yapı; 2017'de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edildi.
2023 depremi
Caminin kubbesi ve duvarları 2023 Gaziantep-Kahramanmaraş depremlerinde çöktü, minaresi ise kısmen yıkıldı.
Mimari özellikleri
1100 metrekare alan üzerinde kurulmuş, 31 metre yüksekliğinde gotik üslupta bir yapıdır. Etrafı duvarlarla çevriliş zemini taş bir avlu içerisinde yer alır. İkisi kuzey, ikisi güney, biri batıya bakan beş kapısı vardır.
Kesme taş ile yapılan duvarların üzerinde ilk iki sırada sivri kemerli pencereler, üst kısmında yuvarlak pencereler vardır. Malzeme olarak yöresel "keymıh", "havara" ve bazalt taşları kullanılmıştır. Mihrap, dikdörtgen bir niş şeklinde dışarıya çıkıntılıdır. Mihrap duvarında üç sıra halinde pencere dizisi, alınlığın ortasında yuvarlak bir pencere bulunur. Yapının köşeleri, pencere silmeleri, yöresel siyah ve beyaz taşlardan yapılmıştır.
Üzeri kırma çatıyla örtülmüştür. Ana mekanın orta kısmı dairesel kasnaklı yüksek kubbelidir.
Konuyla ilgili yayınlar
- Thomas A. Sinclair: Eastern Turkey. An Architectural and Archaeological Survey. Band 4. The Pindar Press, London 1990, s. 111
- Demir, E. (2021). Ayintab'da Bir Cami Kilise: Surp Asdvadzadzin Kilisesi (Kurtuluş Cami). Ortadoğu ve Göç, 11 (1), 111-132 .
Notlar
- ^ Okul binası 2013'te bir iddiaya göre doğal nedenlerle yıkılmış, bir iddiaya göre belediye tarafından yıktırılmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c Demir, Enver (30 Haziran 2021). "Ayıntab'da bir cami kilise: Surp Asvadzadzin Kilisesi (Kurtuluş Cami)". Ortadoğu ve Göç. 11 (1): 111-132. doi:10.31834/ortadoguvegoc.881629. ISSN 2718-0980. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mart 2023.
- ^ a b c d Haciarap, Enes; Öncel, Fernaz (30 Aralık 2022). "Kilise Yapılarının dönüşümünün Gaziantep örneği üzerinden incelenmesi". İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 21 (42): 254-276. doi:10.55071/ticaretfbd.1083685. ISSN 1305-7820. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mart 2023.
- ^ Korucu, Serdar (4 Ocak 2013). "Antep'te 120 yıllık kilise yıkıldı". Agos. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mart 2016.
- ^ a b c "Kiliseden hapishaneye: Kurtuluş Cami". 7 Temmuz 2022. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mart 2023.
- ^ . Sabah. 6 Şubat 2023. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kurtulus Cami veya Antep Meryem Ana Kilisesi veya Surp Asdvadzadzin Katedrali Ermenice Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցի Surp Asdvadzadzin Egegedzi Gaziantep te 1893 1892 yillari arasinda Ermeni kilisesi olarak insa edilmis 1980 lerden beri cami olarak hizmet veren gotik uslupta bir ibadet yapisidir Kurtulus CamiiKurtulus Camii 2016 Temel bilgilerKonumSahinbey Gaziantep TurkiyeKoordinatlar37 03 37 K 37 22 33 D 37 06028 K 37 37583 D 37 06028 37 37583InancIslamAcilis1986 cami olarak DurumIbadete acikMimariMimar lar Sarkis BalyanMimari turCamiInsaat baslangici1892Tamamlanma1893OzelliklerMalzemelerTas AhsapEski Ermeni katedraliCaminin 2023 Kahramanmaras depremleri sonrasinda aldigi hasar Mimar Sarkis Balyan in eseri olan kilise binasi Gaziantep te Ermeniler tarafindan yapilmis en buyuk yapilardandir Ermeni Kirimi ve cumhuriyetin ilanindan sonraki donemde ibadete kapatilmis 50 yil kadar cezaevi olarak kullanildiktan sonra 1980 lerde restore edilip cami olarak ibadete acilmistir GecmisiInsasi ve kilise islevinde kullanilmasi Gaziantep te yasayan Ermenilerin ilk ibadet yeri bugunku yapinin bulundugu tepenin dogusundaki kayalik bolgede bulunan bir magara idi Zamanla magaranin bati bolgesindeki kayalar oyulup uc tane sutun eklenerek bir kilise meydana getirilmisti Rivayete gore Kudus e gitmtekte olan Bali adina bir Ermeni ibadetin magarada yapildigini gorunce hac yolculugundan vazgecip sehirde kalmis ve Osmanli padisahinin iznini alarak Meryem Ana adina bir kilise insa etmistir Meryem Ana Kilisesi Gaziantep in 17 yuzyildaki ilk onemli Ermeni Kilisesi idi Zamanla tahribata ugrayan ve onarimlardan gecen Meryem Ana Kilisesi nin yerine 1873 yilinda yeni bir kilise yapilmasi karar verildi Yeni kilise Sultan II Abdulhamid in mimari olan Osmanli Ermenisi Sarkis Balyan tarafindan planlandi ve Sarkis Tasciyan tarafindan insa edildi Osmanli Rus Savasi ve salgin hastaliklar sebebiyle insaat uzun surdu 1892 de tamamlandi Tas isciligi Sarkis Kadehciyan tarafindan yapildi Kilisenin cani Londra da yasayan Hrant Koskeryan adli bir Ermeni tarafindan Brezilya da yaptirildi Can Gaziantep Arkeoloji Muzesi nde korunmaktadir 1901 yilinda kilisenin avlusuna cocuklarin egitimi icin bir okul insa edildi Kesis Movses Zamgocyan tarafindan yaptirilan okul Vartanyan Anaokulu adini tasir 1915 Ermeni Soykiriminin ardindan bos kalan kilise binasi cumhuriyet devrinde ibadete kapandi Cezaevi donemi 1930 1980 arasinda Adalet Bakanligi nin kullanimina tahsis edildi ve cezaevi olarak kullanildi Hapishane oldugu donemde pencerelerine demir parmakliklar eklendi ve bazi acikliklar kapatildi Camiye donusturulmesi Yapi 1980 1985 arasinda onarim gorerek camiye donusturuldu ve Kurtulus Camii adini aldi Bu donusum sirasinda dort koseli can kulesinin bir kismi yikilip tek serefeli silindirik bir yapiya donusturuldu Daha sonraki tarihlerde ikinci bir minare yapildi Kultur varligi olarak tescil edilmesi Geleneksel mimari yapim teknigi ornegi olmasi donemin yasam seklini aktarmasi ve geleneksel sokak dokusunu olusturmasi bakimindan onemli gorulen yapi 2017 de Kultur ve Turizm Bakanligi tarafindan korunmasi gerekli tasinmaz kultur varligi olarak tescil edildi 2023 depremi Caminin kubbesi ve duvarlari 2023 Gaziantep Kahramanmaras depremlerinde coktu minaresi ise kismen yikildi Mimari ozellikleri1100 metrekare alan uzerinde kurulmus 31 metre yuksekliginde gotik uslupta bir yapidir Etrafi duvarlarla cevrilis zemini tas bir avlu icerisinde yer alir Ikisi kuzey ikisi guney biri batiya bakan bes kapisi vardir Kesme tas ile yapilan duvarlarin uzerinde ilk iki sirada sivri kemerli pencereler ust kisminda yuvarlak pencereler vardir Malzeme olarak yoresel keymih havara ve bazalt taslari kullanilmistir Mihrap dikdortgen bir nis seklinde disariya cikintilidir Mihrap duvarinda uc sira halinde pencere dizisi alinligin ortasinda yuvarlak bir pencere bulunur Yapinin koseleri pencere silmeleri yoresel siyah ve beyaz taslardan yapilmistir Uzeri kirma catiyla ortulmustur Ana mekanin orta kismi dairesel kasnakli yuksek kubbelidir Konuyla ilgili yayinlarThomas A Sinclair Eastern Turkey An Architectural and Archaeological Survey Band 4 The Pindar Press London 1990 s 111 Demir E 2021 Ayintab da Bir Cami Kilise Surp Asdvadzadzin Kilisesi Kurtulus Cami Ortadogu ve Goc 11 1 111 132 Notlar Okul binasi 2013 te bir iddiaya gore dogal nedenlerle yikilmis bir iddiaya gore belediye tarafindan yiktirilmistir Kaynakca a b c Demir Enver 30 Haziran 2021 Ayintab da bir cami kilise Surp Asvadzadzin Kilisesi Kurtulus Cami Ortadogu ve Goc 11 1 111 132 doi 10 31834 ortadoguvegoc 881629 ISSN 2718 0980 17 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mart 2023 a b c d Haciarap Enes Oncel Fernaz 30 Aralik 2022 Kilise Yapilarinin donusumunun Gaziantep ornegi uzerinden incelenmesi Istanbul Ticaret Universitesi Fen Bilimleri Dergisi 21 42 254 276 doi 10 55071 ticaretfbd 1083685 ISSN 1305 7820 17 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mart 2023 Korucu Serdar 4 Ocak 2013 Antep te 120 yillik kilise yikildi Agos 11 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mart 2016 a b c Kiliseden hapishaneye Kurtulus Cami 7 Temmuz 2022 17 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mart 2023 Sabah 6 Subat 2023 8 Subat 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2023