Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Latium (Latince: Lătĭŭm [ˈlatjʊ̃]) Batı İtalya'da bulunan, Antik Roma'ya başkentlik yapmış olan Roma'nın kurulduğu bölge. Latium ilkin verimli volkanik topraklardan oluşan küçük bir araziydi. Bölgeyi Latinler iskan etmiştir.Tiber Nehri'nin sol şeridinde (doğu ve güney), kuzeyde 'ne (Tiber'in kollarından biri) ve güneydoğusu boyunca Pomptina Palus'a (), en güneyde ise 'na uzanan bölgede yapılmıştır. Tiber'in sağ şeridi Etrüsk şehri Veii ve diğer sınırlar da diğer İtalik kavimerce çevrelenmiştir. Roma sırasıyla önce Veii'yi ve onun İtalik komşularını mağlup ederek sınırlarını kuzeydoğuda Apenninus Dağlarına kadar, güneydoğuda ise 'ya kadar genişletmiştir. Günümüzdeki ardılı Lazio (modern Latincede ve bazen İngilizcede Latium) hala büyük bir şehir olsa da antik Latium'un yarısı kadar dahi değildir.
Latium'u iskan eden Latinlerin anadili, bu iskan sonrasında Eski Latince'nin öncülü, Latincenin ve İtalik dillerin de atası olacaktı. Latium, başkent Roma'nın bir dönem siyasi ve kültürel merkezi olarak tarihte önemli bir rol oynamıştır. Bunun ardından da ünlü sanatsal ve mimarî eserlere evsahipliği yapmıştır.
Coğrafya
Bilinen en eski Latium yerleşimi, Latinlere aittir. Latinlerin bilinen merkezi ise geniş, sönmüş bir yanardağ olan 'tu (Bugün Colli Albani). Roma'nın güneydoğusunda şehre 20 km mesafede bulunuyordu ve çevresi 64 kilometreydi. Ortasında isimli, birkaç kilometre uzunluğunda ve genişliğinde, oval bir krater gölü vardı. İkinci hakim tepede () tapınağı bulunurdu ve katılmadan önce Latinler burada devlet ile ilgili işlerini yürütürlerdi. Federasyondan sonra da Romalılar dinî ve devletle ilgili burada düzenlemeye devam ettiler. Buraya inşa edilen son pagan tapınağı da Orta Çağ'a kadar ayakta kalmasına rağmen sonradan manastır olarak kullanılmış ve sonraları bir dönem için otele çevrilmiştir. İkinci Dünya Savaşı sırasında Wehrmacht burayı bir radyo istasyonuna çevirmişti. 1944 yılında Amerikalılar burayı ele geçirdiler. Bugünse tartışmalı bir telekomünikasyon binası olarak hizmet verir.
Şehrin tanrısı olarak Iuppiter'in seçilmesi, kabilenin (Latini) dile (Latince) adını vermesi, Latinlerin İndo-Aryan kökenli bir kabile olarak tanımlanmasına yeter göstergelerdir. Augustus dönemi şairi Vergilius, Latium ismini Latince "latens" (gizlenen) kelimesine dayandırır. Bunu yapmadaki sebebi ise söylenceye göre Latium'un altın çağında başta bulunan 'un burada Iuppiter'den gizlenmiş (Lat. latuisset) olmasıdır. Bir başka geniş kabul gören teoriye göreyse "Lazio" isminin etimolojisi Latince "latus"a (geniş) dayanır ve bu da Roma Campania'sına ithafen "düz ovayı" ifade eder.
Tarihi
Bölge Erken Bronz Çağı'ndan itibaren tarım toplumlarının yerleştiği bir bölgedir. Antik Yunanlar ve hatta Miken Uygarlığı tarafından da bilinmekteydi. İsim büyük ihtimalle Latince "geniş" anlamına gelen "latus"tan türemiştir ve "düz ova" fikrini dışavurur ('un yüksek tepelerine zıt olarak). Yine de ismin daha erken dönemden, İndo-Aryan olmayan bir kökenden geldiğini savunanlar da vardır. Etrüskler MÖ 8. yüzyıldan itibaren, ana yurtları olan Etruria'dan (Bugünkü Toscana) Latium'a güçlü bir kültürel ve politik etki taşımışlardır. Ne var ki küçük, otonom şehir devletlerinin kontrol ettiği bu bölgenin üzerinde politik bir hegemonya kuramamışlardır. Bu bir yanıyla Antik Yunanistan'daki duruma benzer. Bölgenin Anakara Hellas'la olan yakın ilişkisi, erken tarihi üzerinde de kayda değer etkiler bırakmış olsa gerek.
MÖ 10. yüzyıldan itibaren Latium'da kurulmaya başlayan çok sayıda köyle beraber tarım kültüründe bir gelişme yaşandığı, arkeologlarca kabul görür. Latinler kılçıksız buğday ve arpa ekmiş; şaraplık üzüm (vitis vinifera), zeytin, elma ve incir ağacı yetiştirmişlerdir.
Çeşitli Latin halkları (Lat. ), nüfuzlu boylar (gentes) tarafından yönetilen bir toplum yaşamına sahipti. Bu durum Roma'da da devam etti. Otuz curia, Roma toplumunu oluşturdu. Gelgelelim sosyal bir ünite olan gens (boy), zamanla yerini familia'ya (aile) bıraktı. Familia, paterfamilias (ailenin en yaşlı erkeği) tarafından idare edilirdi.
Bölgenin merkezinde köylerden biri olamayacağı için, sabitlenmiş yerel bir merkeze ihtiyaç duyulduğu sanılıyor. Bu merkez ortak meclisi, adliyeyi, ortak tapınağı barındırmalıydı. Burada boy üyeleri hükûmet işleri ve temaşa için bir araya gelebilmeli ve savaş durumunda güvenli bir şekilde buraya sığınabilmeliydi: Sıradan durumlarda bu gibi bir yerde pek ikamet edilmezdi. Bu gibi bir yer İtalya'da "capitolium" (zirve) veya "arx" (müstahkem mevkî) olarak adlandırıldı. İlkin bir kent değildi ama sonradan bir kent merkezi oldu. Zira bu müstahkem mevkiin etrafında doğal olarak evler inşa edildi ve daha sonra etrafı yapılarla çepeçevre sarıldı ve bu yerleşime "urbs" (etrafı çevrili yapı, i.e. şehir) dendi.
Alba'daki dizili tepeler, Latium'un tabii müstahkem mevkileri, yerleşimcilere güvenli bir konum sunması hasebiyle, olasıdır ki yeni gelenler tarafından ilk iskan edilen bölgeler olsun. Burada, üzerinde, (Lagiod di Castello) ile (Monte Cavo) arasındaki dar bir plato boyunca Alba Longa kenti uzanır. Bu kent Roma soyunun ve diğer Eski Latin topluluklarının ana kentidir. Buradaki eğimli bölgelerde de antik Latin bölgeleri , Aricia ve bulunur. Bu bölgede medeniyetin başlangıcını gösteren çeşitli duvar işçiliği örnekleri bulunmuştur.
Bölgedeki müstahkem mevkîler daha sonraları Tibur ve Praeneste gibi önemli merkezlerin ortaya çıkmasına önayak olmuştur. Bunlara , , da eklenmiştir. Sahil bölgesinde , şehirleri ortaya çıkmış, Latin kolonizasyonu yayılmakla birlikte irili ufaklı sayısız merkezler oluşmuştur.
Latin Birliği
Bu köylerin hepsi politik olarak egemendi ve özyönetime sahiplerdi. Soy yakınlığı ve dil birlikteliği ile birlikte tüm bu köyler dinî ve siyasi bir birliğe doğru yol aldılar. Bu birliğin adı Latin Birliği'dir. Latinler Arricia Gölü civarındaki Venus, Iuppiter Latiaris ve Diana tapınmalarıyla birbirlerine dinî bir mihverde bağlanıyorlardı. Bunların arasında Alba Longa, Iuppiter tapınağına olan yakınlığı hasebiyle sivriliyor ve dinî bir merkez rolü oynuyordu. Bu birliğe iştirak eden kabileler "Alba kolonileri" olarak adlandırılıyorlardı ancak isimleri kaydedilmemiştir. Bu birliğin ritüeli "Feriae Latinae" (Latin Festivali) adlı festivaldi. Bu festivalde her yıl, valinin bilinçli olarak belirlediği bir günde, bir araya gelmiş olan Latin halkları tarafından Iuppiter Latiaris'e bir öküz kurban edilirdi. Seremonide yer alan her bir topluluk kurban yemeğine katkı sunmak zorundaydı. Bununla beraber Aricia Gölü civarındaki adlı kutsal Aricia korusu da kutsal yerler arasında önemli bir yere sahipti ve birçok Latin hacı için uğrak yer oluyordu.
Alba Longa şehri dinî alandaki önderliğini politik alana taşıyamamıştır. Örneğin hiçbir zaman Latin devletinin başkenti olamamıştır. Büyük ihtimalle Latin Birliği'nin yetki alanı tamamen belli değildi ve bu yüzden çeşitli düzensizlikler ortaya çıkıyordu. Yine de varlığını güçlü bir şekilde sürdürerek Latin soyundan gelen toplumların ilişkilerinin pozitif bir yansıması olarak duruyordu. Latin Birliği bünyesinde her zaman bütün Latin halklarını barındırmamakla birlikte, birliğe Latinler dışında ayrıcalıklı üye de almazdı.
Varlığının erken safhalarında, Roma bu birliğin önderliğini ele geçirdi ve Alba Longa, Roma'ya bir rakip olarak ortaya çıktı. Bu yüzden MÖ 7. yüzyıl ortalarında Roma, Alba Longa'yı yıktı, birlik dağıtıldı ve ailelerin neredeyse tamamı Roma'ya göç etmeye zorlandı. "Ana şehir Alba Longa, kızı (Roma) tarafından yok edildi."Livius'tan menkul: Alba Longa, Roma kralı tarafından tamamen yakılıp yıkıldı, tapınaklar müstesna. Feriae Latinae, Alba Dağı'nda düzenlenmeye devam etti fakat düzenlemeyi romalı devlet görevlileri yapıyordu.
Roma hegemonyası
Alba Longa'nın yıkılmasından sonra Roma, Latin Festivali'nin düzenleyicisi olarak Latin halkları üzerinde söz sahibi oldu. MÖ 7. yüzyıl ortalarında Roma, bir deniz gücü olarak ortaya çıktı ve tuz ikmalini güvence altına aldı (Lat. Via Salaria, Tuz Yolu). , Roma'dan başlayarak Tiber'in kuzey şeridindeki en yakın tuz tedarik bölgesi olan Ostia'ya doğru uzanır. Arkeologlara göre aynı zamanlarda Roma'da kentleşme atılımı başlar. Roma kulübeleri yerini evlere bırakır ve yk. MÖ 62'de forum ortaya çıkar. Etrüsk etkisi önemli rol oynar ve Etrüsk şehirlerinden göçmenler gelir. Kısa bir süre sonra (geleneksel söylenceye göre) Etrüsk kralları devri başlar. (Geleneksel anlatıda MÖ 616 - MÖ 509)
Roma Latium'da hatırı sayılır bir toprak hakimiyeti kazansa da, kralları halka hiçbir zaman mutlak bir güç uygulamamışlardır. Latin şehirlerinin korunması da Roma'nın görevidir zira Roma, diğer Latin şehirlerine nazaran çok daha büyük bir insan gücüne sahiptir. Bunun sebebi, Roma'nın cömert mülteci politikasıdır. Roma'nın dışarıdan gelenlere yurttaşlık hakkı vermesi kendine has bir durumdur. Hatta azatlı kölelere dahi yurttaşlık verilmiştir. Azatlıların çocukları, Roma ordusu için önemli bir insan kaynağıydı ve insan kaynağı bakımından Roma'nın üstünlüğünü de aşağı yukarı bunlar sağlıyordu.
Roma Cumhuriyeti ve sonrası
İmparator Augustus günümüz İtalya'sını tek bir coğrafî bölge olarak belirleyen kişidir ve ismini Italia koymuştur. Bu bölgeyi de kendi içinde on bir bölgeye ayırmıştır. Latium bu ayrımda, hemen güneydoğusunda bulunan Campagna (Campania) ve Neapolis ile birlikte "I. Bölge" olarak sayıldı.
Gotlar Savaşı (MS 535 - 554) sonrasında bu bölge özgürlüğünü kazandı zira "Roma Düklüğü" Doğu İmparatoru'nun mülkü haline geldi. Lombardlarla yapılan uzun savaşlarla şehir zayıfladı ve sonunda Romalı bir psikopos tarafından mülk edinildi.
Dinî ve skolastik aristokrasinin güçlenmesi, lordlar ile mezkur Romalı psikopos arasındaki tansiyonu gittikçe yükseltti, ta ki 16. yüzyıl ortalarına kadar. Bu yüzyılda Papa III. Innocentius kilise görevlileri aracılığıyla, Colonna ailesinin gücünü kırmak adına Tuscia, Campagna ve Marittima'daki eyalet yönetimleri üzerinde otorite kurmak istediği için, teritoryal hakimiyetini güçlendirmeye çalıştı. Bunu diğer papalar da denemiştir.
Papalığın Fransa'nın Avignon bölgesinde müteşekkil olduğu sıralarda (1309 - 1377) Papa'nın yokluğunu fırsat bilen feodal beyler gittikçe güçlendiler. Küçük komünler ve hepsinin üstünde Roma, lordların bu yükselen gücüne karşı çıktı ve Cola di Rienzo'nun önderliğinde kendilerini skolastik gücün antagonisti olarak kabul ettiler. 1353 - 1367 arasında papalık tekrar Latium'da teşekkül edince güç yeniden papaya geçti.
16. yüzyıl ortalarından sonra papalık, tüm Latium'u Papalık Devletleri ile birleştirdi ve tüm bu siyasi bölgeler "Aziz Petrus'un mülkünün eyalet yönetimleri" haline geldiler. Viterbo, Marittima ve Campagna'daki hükûmet görevlileri buraları papalık adına yönetti.
Bölge, kısa ömürlü bir Roma Cumhuriyeti (18. yüzyıl) denemesinden sonra Şubat 1798'de Napoleon Bonaparte tarafından Fransa'ya katıldı. Ekim 1799'da ise tekrar Papa Devletleri hakimiyetine girdi.
20 Eylül 1870'te, Papa IX. Pius Roma'yı ele geçirip, Fransızları Sedan'da yenip İtalya birliğini sağladı. Latium da İtalya Krallığı'nın bir parçası oldu.
Günümüzde Latium
Günümüzde Latium, bazen İtalyanca ismi Lazio ile karşılanır, bir hükûmet bölgesidir. Birinci seviye idari bölgedir. İtalya'da 20 bölge mevcut olup, 2001'deki idari reformla beraber sınırlı otonomi kazanan yerel idarelerden biri olmuştur. Modern Latium, başkent Roma'yı da kapsar.
Kaynakça
- ^ Mogens Herman Hansen (2000). A Comparative Study of Thirty City-state Cultures: An Investigation. Kgl. Danske Videnskabernes Selskab. ss. 209-. ISBN . 17 Aralık 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ Cary, M.; Scullard, H. H. (1975). A History of Rome: Down to the Reign of Constantine (3. bas.). New York: St. Martin's Press. s. 31. ISBN .
- ^ Bevan 1875, ss. 530–531
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2016.
- ^ a b Emilio Peruzzi, Mycenaeans in early Latium, (Incunabula Graeca 75), Edizioni dell'Ateneo & Bizzarri, Roma, 1980
- ^ a b (French) Giovanni Colonna, Milieu, peuplement, phases naturelles, in Naissence de Rome, cataloged by the Petit Palais, 1977
- ^ Fox, p.112
- ^ Fox, pp. 112-113.
- ^ a b c M. Cary, H.H. Scullard p. 32
- ^ Mommsen pp. 36-37
- ^ Mommsen pp. 37-38
- ^ Mommsen p.38
- ^ a b Mommsen p. 39
- ^ a b c Viscount James Bryce Bryce The World's History: The Mediterranean nations 9 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Mommsen p. 40
- ^ Livy, Ab urbe condita 1.29
- ^ Mommsen p.103
- ^ a b Fox, pp.111-112
- ^ M. Cary, H.H. Scullard pp. 54-55
- ^ Fox p. 276
- ^ The Urbanisation of Rome and Latium Vetus. 2014. ss. 35-60. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2016.
- ^ a b c d Touring club italiano, (Ed.) (1981). Lazio, non compresa Roma e dintorni (İtalyanca). ss. 61-83. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2016.
- ^ "Musto, Ronald G., Cola Di Rienzo, Oxford Biographies, 21 novembre 2012, DOI: 10.1093/obo/9780195399301-0122". 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2016.
- ^ Susan Vandiler, Imperial City: Rome under Napoleon, p. 20
- ^ CONSIGLIO REGIONALE DEL LAZIO ((Ed.)). (PDF) (İtalyanca). 1 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016.
Bibliografya
- Bevan, William Latham; Smith, William (1875). The student's manual of ancient geography. Londra: J. Murray.
- Strabo – Geographica (Strabo) book V chapter 3 – Rome 20 BC
- Athanasius Kircher – Latium – 1669 – Amsterdam 1671
- G. R. Volpi – Vetus Latium Profanum et Sacrum – Rome 1742
- T. J. Cornell – The beginnings of Rome: Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars – London 1995
- C. H. Smith – Early Rome and Latium. Economy and Society, c. 1000 – 500 BC, "Oxford Classical Monographs" – Oxford 1996
- Theodor Mommsen, The History of Rome Volume I 24 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. 1894.
![image]()
kamu malı. - Fox, Robin Lane, The Classical World: An Epic History From Homer to Hadrian. Basic Books, 2006.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Latium Latince Lătĭŭm ˈlatjʊ Bati Italya da bulunan Antik Roma ya baskentlik yapmis olan Roma nin kuruldugu bolge Latium ilkin verimli volkanik topraklardan olusan kucuk bir araziydi Bolgeyi Latinler iskan etmistir Tiber Nehri nin sol seridinde dogu ve guney kuzeyde ne Tiber in kollarindan biri ve guneydogusu boyunca Pomptina Palus a en guneyde ise na uzanan bolgede yapilmistir Tiber in sag seridi Etrusk sehri Veii ve diger sinirlar da diger Italik kavimerce cevrelenmistir Roma sirasiyla once Veii yi ve onun Italik komsularini maglup ederek sinirlarini kuzeydoguda Apenninus Daglarina kadar guneydoguda ise ya kadar genisletmistir Gunumuzdeki ardili Lazio modern Latincede ve bazen Ingilizcede Latium hala buyuk bir sehir olsa da antik Latium un yarisi kadar dahi degildir Erken Latium ve Campania1595 tarihli Antik Latium haritasi Abraham Ortel Latium u iskan eden Latinlerin anadili bu iskan sonrasinda Eski Latince nin onculu Latincenin ve Italik dillerin de atasi olacakti Latium baskent Roma nin bir donem siyasi ve kulturel merkezi olarak tarihte onemli bir rol oynamistir Bunun ardindan da unlu sanatsal ve mimari eserlere evsahipligi yapmistir CografyaBilinen en eski Latium yerlesimi Latinlere aittir Latinlerin bilinen merkezi ise genis sonmus bir yanardag olan tu Bugun Colli Albani Roma nin guneydogusunda sehre 20 km mesafede bulunuyordu ve cevresi 64 kilometreydi Ortasinda isimli birkac kilometre uzunlugunda ve genisliginde oval bir krater golu vardi Ikinci hakim tepede tapinagi bulunurdu ve katilmadan once Latinler burada devlet ile ilgili islerini yuruturlerdi Federasyondan sonra da Romalilar dini ve devletle ilgili burada duzenlemeye devam ettiler Buraya insa edilen son pagan tapinagi da Orta Cag a kadar ayakta kalmasina ragmen sonradan manastir olarak kullanilmis ve sonralari bir donem icin otele cevrilmistir Ikinci Dunya Savasi sirasinda Wehrmacht burayi bir radyo istasyonuna cevirmisti 1944 yilinda Amerikalilar burayi ele gecirdiler Bugunse tartismali bir telekomunikasyon binasi olarak hizmet verir Sehrin tanrisi olarak Iuppiter in secilmesi kabilenin Latini dile Latince adini vermesi Latinlerin Indo Aryan kokenli bir kabile olarak tanimlanmasina yeter gostergelerdir Augustus donemi sairi Vergilius Latium ismini Latince latens gizlenen kelimesine dayandirir Bunu yapmadaki sebebi ise soylenceye gore Latium un altin caginda basta bulunan un burada Iuppiter den gizlenmis Lat latuisset olmasidir Bir baska genis kabul goren teoriye goreyse Lazio isminin etimolojisi Latince latus a genis dayanir ve bu da Roma Campania sina ithafen duz ovayi ifade eder TarihiBolge Erken Bronz Cagi ndan itibaren tarim toplumlarinin yerlestigi bir bolgedir Antik Yunanlar ve hatta Miken Uygarligi tarafindan da bilinmekteydi Isim buyuk ihtimalle Latince genis anlamina gelen latus tan turemistir ve duz ova fikrini disavurur un yuksek tepelerine zit olarak Yine de ismin daha erken donemden Indo Aryan olmayan bir kokenden geldigini savunanlar da vardir Etruskler MO 8 yuzyildan itibaren ana yurtlari olan Etruria dan Bugunku Toscana Latium a guclu bir kulturel ve politik etki tasimislardir Ne var ki kucuk otonom sehir devletlerinin kontrol ettigi bu bolgenin uzerinde politik bir hegemonya kuramamislardir Bu bir yaniyla Antik Yunanistan daki duruma benzer Bolgenin Anakara Hellas la olan yakin iliskisi erken tarihi uzerinde de kayda deger etkiler birakmis olsa gerek MO 10 yuzyildan itibaren Latium da kurulmaya baslayan cok sayida koyle beraber tarim kulturunde bir gelisme yasandigi arkeologlarca kabul gorur Latinler kilciksiz bugday ve arpa ekmis saraplik uzum vitis vinifera zeytin elma ve incir agaci yetistirmislerdir Hojiblanca da bir zeytin agaci 12 Subat 2006 tarihli bir fotograf Cesitli Latin halklari Lat nufuzlu boylar gentes tarafindan yonetilen bir toplum yasamina sahipti Bu durum Roma da da devam etti Otuz curia Roma toplumunu olusturdu Gelgelelim sosyal bir unite olan gens boy zamanla yerini familia ya aile birakti Familia paterfamilias ailenin en yasli erkegi tarafindan idare edilirdi Bolgenin merkezinde koylerden biri olamayacagi icin sabitlenmis yerel bir merkeze ihtiyac duyuldugu saniliyor Bu merkez ortak meclisi adliyeyi ortak tapinagi barindirmaliydi Burada boy uyeleri hukumet isleri ve temasa icin bir araya gelebilmeli ve savas durumunda guvenli bir sekilde buraya siginabilmeliydi Siradan durumlarda bu gibi bir yerde pek ikamet edilmezdi Bu gibi bir yer Italya da capitolium zirve veya arx mustahkem mevki olarak adlandirildi Ilkin bir kent degildi ama sonradan bir kent merkezi oldu Zira bu mustahkem mevkiin etrafinda dogal olarak evler insa edildi ve daha sonra etrafi yapilarla cepecevre sarildi ve bu yerlesime urbs etrafi cevrili yapi i e sehir dendi Alba daki dizili tepeler Latium un tabii mustahkem mevkileri yerlesimcilere guvenli bir konum sunmasi hasebiyle olasidir ki yeni gelenler tarafindan ilk iskan edilen bolgeler olsun Burada uzerinde Lagiod di Castello ile Monte Cavo arasindaki dar bir plato boyunca Alba Longa kenti uzanir Bu kent Roma soyunun ve diger Eski Latin topluluklarinin ana kentidir Buradaki egimli bolgelerde de antik Latin bolgeleri Aricia ve bulunur Bu bolgede medeniyetin baslangicini gosteren cesitli duvar isciligi ornekleri bulunmustur Bolgedeki mustahkem mevkiler daha sonralari Tibur ve Praeneste gibi onemli merkezlerin ortaya cikmasina onayak olmustur Bunlara da eklenmistir Sahil bolgesinde sehirleri ortaya cikmis Latin kolonizasyonu yayilmakla birlikte irili ufakli sayisiz merkezler olusmustur Latin Birligi Bu koylerin hepsi politik olarak egemendi ve ozyonetime sahiplerdi Soy yakinligi ve dil birlikteligi ile birlikte tum bu koyler dini ve siyasi bir birlige dogru yol aldilar Bu birligin adi Latin Birligi dir Latinler Arricia Golu civarindaki Venus Iuppiter Latiaris ve Diana tapinmalariyla birbirlerine dini bir mihverde baglaniyorlardi Bunlarin arasinda Alba Longa Iuppiter tapinagina olan yakinligi hasebiyle sivriliyor ve dini bir merkez rolu oynuyordu Bu birlige istirak eden kabileler Alba kolonileri olarak adlandiriliyorlardi ancak isimleri kaydedilmemistir Bu birligin ritueli Feriae Latinae Latin Festivali adli festivaldi Bu festivalde her yil valinin bilincli olarak belirledigi bir gunde bir araya gelmis olan Latin halklari tarafindan Iuppiter Latiaris e bir okuz kurban edilirdi Seremonide yer alan her bir topluluk kurban yemegine katki sunmak zorundaydi Bununla beraber Aricia Golu civarindaki adli kutsal Aricia korusu da kutsal yerler arasinda onemli bir yere sahipti ve bircok Latin haci icin ugrak yer oluyordu Alba Longa sehri dini alandaki onderligini politik alana tasiyamamistir Ornegin hicbir zaman Latin devletinin baskenti olamamistir Buyuk ihtimalle Latin Birligi nin yetki alani tamamen belli degildi ve bu yuzden cesitli duzensizlikler ortaya cikiyordu Yine de varligini guclu bir sekilde surdurerek Latin soyundan gelen toplumlarin iliskilerinin pozitif bir yansimasi olarak duruyordu Latin Birligi bunyesinde her zaman butun Latin halklarini barindirmamakla birlikte birlige Latinler disinda ayricalikli uye de almazdi Varliginin erken safhalarinda Roma bu birligin onderligini ele gecirdi ve Alba Longa Roma ya bir rakip olarak ortaya cikti Bu yuzden MO 7 yuzyil ortalarinda Roma Alba Longa yi yikti birlik dagitildi ve ailelerin neredeyse tamami Roma ya goc etmeye zorlandi Ana sehir Alba Longa kizi Roma tarafindan yok edildi Livius tan menkul Alba Longa Roma krali tarafindan tamamen yakilip yikildi tapinaklar mustesna Feriae Latinae Alba Dagi nda duzenlenmeye devam etti fakat duzenlemeyi romali devlet gorevlileri yapiyordu Roma hegemonyasi Alba Longa nin yikilmasindan sonra Roma Latin Festivali nin duzenleyicisi olarak Latin halklari uzerinde soz sahibi oldu MO 7 yuzyil ortalarinda Roma bir deniz gucu olarak ortaya cikti ve tuz ikmalini guvence altina aldi Lat Via Salaria Tuz Yolu Roma dan baslayarak Tiber in kuzey seridindeki en yakin tuz tedarik bolgesi olan Ostia ya dogru uzanir Arkeologlara gore ayni zamanlarda Roma da kentlesme atilimi baslar Roma kulubeleri yerini evlere birakir ve yk MO 62 de forum ortaya cikar Etrusk etkisi onemli rol oynar ve Etrusk sehirlerinden gocmenler gelir Kisa bir sure sonra geleneksel soylenceye gore Etrusk krallari devri baslar Geleneksel anlatida MO 616 MO 509 Roma Latium da hatiri sayilir bir toprak hakimiyeti kazansa da krallari halka hicbir zaman mutlak bir guc uygulamamislardir Latin sehirlerinin korunmasi da Roma nin gorevidir zira Roma diger Latin sehirlerine nazaran cok daha buyuk bir insan gucune sahiptir Bunun sebebi Roma nin comert multeci politikasidir Roma nin disaridan gelenlere yurttaslik hakki vermesi kendine has bir durumdur Hatta azatli kolelere dahi yurttaslik verilmistir Azatlilarin cocuklari Roma ordusu icin onemli bir insan kaynagiydi ve insan kaynagi bakimindan Roma nin ustunlugunu de asagi yukari bunlar sagliyordu Roma Cumhuriyeti ve sonrasi Imparator Augustus gunumuz Italya sini tek bir cografi bolge olarak belirleyen kisidir ve ismini Italia koymustur Bu bolgeyi de kendi icinde on bir bolgeye ayirmistir Latium bu ayrimda hemen guneydogusunda bulunan Campagna Campania ve Neapolis ile birlikte I Bolge olarak sayildi Augustus Bevilacqua Glyptothek Munih 317 Gotlar Savasi MS 535 554 sonrasinda bu bolge ozgurlugunu kazandi zira Roma Duklugu Dogu Imparatoru nun mulku haline geldi Lombardlarla yapilan uzun savaslarla sehir zayifladi ve sonunda Romali bir psikopos tarafindan mulk edinildi Dini ve skolastik aristokrasinin guclenmesi lordlar ile mezkur Romali psikopos arasindaki tansiyonu gittikce yukseltti ta ki 16 yuzyil ortalarina kadar Bu yuzyilda Papa III Innocentius kilise gorevlileri araciligiyla Colonna ailesinin gucunu kirmak adina Tuscia Campagna ve Marittima daki eyalet yonetimleri uzerinde otorite kurmak istedigi icin teritoryal hakimiyetini guclendirmeye calisti Bunu diger papalar da denemistir Papaligin Fransa nin Avignon bolgesinde mutesekkil oldugu siralarda 1309 1377 Papa nin yoklugunu firsat bilen feodal beyler gittikce guclendiler Kucuk komunler ve hepsinin ustunde Roma lordlarin bu yukselen gucune karsi cikti ve Cola di Rienzo nun onderliginde kendilerini skolastik gucun antagonisti olarak kabul ettiler 1353 1367 arasinda papalik tekrar Latium da tesekkul edince guc yeniden papaya gecti 16 yuzyil ortalarindan sonra papalik tum Latium u Papalik Devletleri ile birlestirdi ve tum bu siyasi bolgeler Aziz Petrus un mulkunun eyalet yonetimleri haline geldiler Viterbo Marittima ve Campagna daki hukumet gorevlileri buralari papalik adina yonetti Bolge kisa omurlu bir Roma Cumhuriyeti 18 yuzyil denemesinden sonra Subat 1798 de Napoleon Bonaparte tarafindan Fransa ya katildi Ekim 1799 da ise tekrar Papa Devletleri hakimiyetine girdi 20 Eylul 1870 te Papa IX Pius Roma yi ele gecirip Fransizlari Sedan da yenip Italya birligini sagladi Latium da Italya Kralligi nin bir parcasi oldu Gunumuzde LatiumGunumuzde Latium bazen Italyanca ismi Lazio ile karsilanir bir hukumet bolgesidir Birinci seviye idari bolgedir Italya da 20 bolge mevcut olup 2001 deki idari reformla beraber sinirli otonomi kazanan yerel idarelerden biri olmustur Modern Latium baskent Roma yi da kapsar Kaynakca Mogens Herman Hansen 2000 A Comparative Study of Thirty City state Cultures An Investigation Kgl Danske Videnskabernes Selskab ss 209 ISBN 978 87 7876 177 4 17 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Cary M Scullard H H 1975 A History of Rome Down to the Reign of Constantine 3 bas New York St Martin s Press s 31 ISBN 0312383959 Bevan 1875 ss 530 531 Arsivlenmis kopya 1 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2016 a b Emilio Peruzzi Mycenaeans in early Latium Incunabula Graeca 75 Edizioni dell Ateneo amp Bizzarri Roma 1980 a b French Giovanni Colonna Milieu peuplement phases naturelles in Naissence de Rome cataloged by the Petit Palais 1977 Fox p 112 Fox pp 112 113 a b c M Cary H H Scullard p 32 Mommsen pp 36 37 Mommsen pp 37 38 Mommsen p 38 a b Mommsen p 39 a b c Viscount James Bryce Bryce The World s History The Mediterranean nations 9 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mommsen p 40 Livy Ab urbe condita 1 29 Mommsen p 103 a b Fox pp 111 112 M Cary H H Scullard pp 54 55 Fox p 276 The Urbanisation of Rome and Latium Vetus 2014 ss 35 60 20 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2016 a b c d Touring club italiano Ed 1981 Lazio non compresa Roma e dintorni Italyanca ss 61 83 20 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2016 Musto Ronald G Cola Di Rienzo Oxford Biographies 21 novembre 2012 DOI 10 1093 obo 9780195399301 0122 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2016 Susan Vandiler Imperial City Rome under Napoleon p 20 CONSIGLIO REGIONALE DEL LAZIO Ed PDF Italyanca 1 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan pdf arsivlendi Erisim tarihi 7 Kasim 2016 BibliografyaBevan William Latham Smith William 1875 The student s manual of ancient geography Londra J Murray Strabo Geographica Strabo book V chapter 3 Rome 20 BC Athanasius Kircher Latium 1669 Amsterdam 1671 G R Volpi Vetus Latium Profanum et Sacrum Rome 1742 T J Cornell The beginnings of Rome Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars London 1995 C H Smith Early Rome and Latium Economy and Society c 1000 500 BC Oxford Classical Monographs Oxford 1996 Theodor Mommsen The History of Rome Volume I 24 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1894 kamu mali Fox Robin Lane The Classical World An Epic History From Homer to Hadrian Basic Books 2006