Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Makimsiler veya lemursular (Lemuriformes veya Lemuroidea), nemli burunlu maymunların yaklaşık 100 türünü kapsayan bir infra takımı. Bu taksonun üyeleri yalnızca Madagaskar adası ve çevresinde bulunan küçük adalarda yaşarlar. Bilimsel adını Roma Mitolojisi'nde yer alan lemures adlı hayaletlerden almıştır. Bu ad, makilerin gece etkin olup, iri gözleriyle bakışları ile tüyler ürpertici çığlıklarından dolayı onlara yakıştırılmıştır.
| Makimsiler | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Çeşitli makimsiler | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Sınıflandırma | |||||||||||||||
| Metne bakınız. | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Tüm makimsilerin dağılımı. | |||||||||||||||
Özellikleri
Makimsiler farklı görünüşlü türlerden olışan bir gruptur. Ağırlıkları, tüm maymunlar takımının en küçükleri olan 30 gramlık fare makilerinden 10 kiloya kadar varan İndri arası değişir. gibi bazı soyu tükenmiş cinslerin ağırlığı 200 kiloya kadar varmaktaydı. Çoğu türlerde kuyruk aynı vücudun uzunluğundadır, sadece İndri'nin neredeyse kuyruğu yok sayılır. Yaşayan türlerde bacaklar kollardan uzundur; soyu tükenmiş ve gruplarında bunun tersiydi. Bütün nemli burunlu maymunlar'da olduğu gibi ikinci ayak parmağı temizlik parmağı olarak gelişmiştir. Bunun dışında tüm parmaklarında tırnakları olur.
Renkleri beyaz, çeşitli gri ve kahverengi tonları ile siyah arası değişir. Gündüz aktif olan Sifakalar ve Asıl makiler daha renkli de olabilir. Özellikle gece aktif olanlarda ama diğerlerinde de gözler iri olur. Gözmerceğinin arkasında bulunan Tapetum lucidum tabakası karanlıkta görmelerini sağlar. Tüm nemli burunlularda olduğu gibi çok iyi gelişmiş bir koku alma duyusuna sahiptirler.
Yayılım
Makimsilerin doğal olarak yaşadıkları yer sırf Madagaskar adası'dır. Bunun dışında 2 tür (mongoz makisi ile kahverengi maki) Komor adalarında yaymaya çalışılmaktadır.
Eskiden makimsiler bütün ada üzerinde yaygındılar, bugün artık sadece adanın kıyılarında son kalan ormanlarda yaşamaktalar. Böylece grubun tüm 99 türü sadece adanın ellenmemiş kalan %10'unda yaşar ve bu sırf 50.000 ila 60.000 km² büyüklüğünde bir bölgedir.
Yaşam şekli
Bugün yaşayan türler Kata'nın dışında ağaçta yaşar ve nadir yere inerler. Makimsilerin ataları tahminen gece aktif hayvanlardı ki bugün yaşayanların çoğu hala geceleri aktiftir. Bunlar gündüzleri kendileri yapraklardan inşa ettikleri bir yuvaya, bir ağaç kovuğuna ya da diğer bir sığınağa saklanır.
Beslenme
Bazıları her şey yerken (omnivor), diğerleri sırf otobur'dur. Otobur olanlı arasında sırf meyve ile, sırf yaprak ile, sırf ağaç sakızı ile ya da bunların hepsi ile beslenenleri vardır. Bazı türler nektar, tomurcuk ve bazı diğer bitki tarafları ile de beslenirler. Her şey yiyenleri farklı derecede etçil de beslenirler; özellikle böcek, örümcek, kırkayak, diğer küçük hayvanlar ve kuş yumurtaları yiyebilirler.
Üreme
Çoğu doğumlar eylül ile aralık ayları arasında, yani kurak döneminin sonuna denk gelir. Böylece yavrular en kritik aylarını bereketli bir ortamda geçirebilir. Gebeliğin süresi türden türe 90 ile 170 gün arası değişir. Doğan yavru sayısı 1 - 3 arası olur. Kuru burunlu maymunlardan farklı olarak çoğunlukla ikiz doğar. Birkaç ay sonra emzirmeyi keserler.
Tehdit
Çoğu makimsiler tehdit altındadır. Ormanların yok edilmesi en büyük sorundur. Ama büyük türler avlanma dolayı da tehdit altındadır. IUCN listesine göre altı tür doğrudan soyu tükenmek üzere (critically endangered) ve 17 tür büyük tehdit altında (endangered), birçok diğer tür hakkında bilgi yoktur.
Sınıflandırma
Dış Systematik
Makimsilerin Primatlar takımı içerisinde yeri şöyledir:
Maymunlar (Primates) ├──Kuru burunlu maymunlar (Haplorhini) └──Nemli burunlu maymunlar (Strepsirrhini) ├──Lorisiler (Lorisiformes) └──Makimsiler (Lemuriformes)
İç sistematik
Son yıllarda tanılan türlerin sayısı gayet yükseldi. Henüz 1999 yılında sadece 31 tür tanılırken, birçok yeni bulunanlar ve bazı alt türlerin tam tür'e çevrilmelerinden dolayı 2008'de tür sayısı 97'ye çıktı.
Cins seviyesine kadar sınıflandırmaları:
- Daubentoniidae
- (Daubentonia): 1 yaşayan ve 1 soyu tükenmiş tür
- Kedi makisigiller (Cheirogaleidae)
- (Phaner): 4 tür
- (Cheirogaleus): 7 tür
- (Allocebus trichotis)
- (Mirza): 2 tür
- (Microcebus): 16 tür
- Lepilemuridae
- (Lepilemur): 26 tür
- Megaladapidae †
- †: ölmüş 3 tür
- Makigiller (Lemuridae)
- (Varecia): 2 tür
- †: 2 ölmüş tür
- Halka kuyruklu maki (Lemur catta)
- (Eulemur): 12 tür
- ya da yarı makiler (Hapalemur): 6 tür
- (Prolemur simus)
- (Indriidae)
- Alt familya: Indriinae
- (Avahi): 9 tür
- (Propithecus): 9 tür
- (Indri indri)
- Alt familya: †
- †: 3 ölmüş tür
- †
- †: 2 ölmüş tür
- †
- Alt familya: („Paviyan makileri“) †
- †: 2 ölmüş tür
- †
- Alt familya: Indriinae
Ayrıca Bakınız
Kitaplar
- Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer, Berlin 2003.
- Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999
- Nick Garbutt: Mammals of Madagascar. A Complete Guide. Yale University Press, New Haven & London 2007,
- R. Mittermeier, J. Ganzhorn, W. Konstant, K. Glander, I. Tattersall, C. Groves, A. Rylands, A. Hapke, J. Ratsimbazafy, M. Mayor, E. Louis jr., Y. Rumpler, C. Schwitzer und R. Rasoloarison: Lemur Diversity in Madagascar. In: International Journal of Primatology 29 (2008), S. 1607–1656.
Kaynakça
- ^ "PBDB". paleobiodb.org. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.
- ^ Zahlen nach Mittermeier et al., 2008
- ^ Sayılar IUCN kırmızı listesine 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . göre, 9. Mayıs 2009
- ^ nach Geissmann (2003), S. 19
- ^ Nowak (1999)
- ^ Mittermeier et al. (2008)
- ^ Mittermeier et al (2008) göre yaşayan türler. Yeni bulunanlar ve soyu tükenenler Nowak'a göre (1999)
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Makimsiler ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Makimsiler veya lemursular Lemuriformes veya Lemuroidea nemli burunlu maymunlarin yaklasik 100 turunu kapsayan bir infra takimi Bu taksonun uyeleri yalnizca Madagaskar adasi ve cevresinde bulunan kucuk adalarda yasarlar Bilimsel adini Roma Mitolojisi nde yer alan lemures adli hayaletlerden almistir Bu ad makilerin gece etkin olup iri gozleriyle bakislari ile tuyler urpertici cigliklarindan dolayi onlara yakistirilmistir Makimsiler Yasadigi donem araligi 28 4 0 myo Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgNCesitli makimsilerBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim PrimatesAlt takim StrepsirrhiniInfra takim LemuriformesUst familya Lemuroidea Gray 1821SiniflandirmaMetne bakiniz Tum makimsilerin dagilimi Ozelliklerigrubun en kucukleridir Makimsiler farkli gorunuslu turlerden olisan bir gruptur Agirliklari tum maymunlar takiminin en kucukleri olan 30 gramlik fare makilerinden 10 kiloya kadar varan Indri arasi degisir gibi bazi soyu tukenmis cinslerin agirligi 200 kiloya kadar varmaktaydi Cogu turlerde kuyruk ayni vucudun uzunlugundadir sadece Indri nin neredeyse kuyrugu yok sayilir Yasayan turlerde bacaklar kollardan uzundur soyu tukenmis ve gruplarinda bunun tersiydi Butun nemli burunlu maymunlar da oldugu gibi ikinci ayak parmagi temizlik parmagi olarak gelismistir Bunun disinda tum parmaklarinda tirnaklari olur en renkli makimsilerdir Renkleri beyaz cesitli gri ve kahverengi tonlari ile siyah arasi degisir Gunduz aktif olan Sifakalar ve Asil makiler daha renkli de olabilir Ozellikle gece aktif olanlarda ama digerlerinde de gozler iri olur Gozmerceginin arkasinda bulunan Tapetum lucidum tabakasi karanlikta gormelerini saglar Tum nemli burunlularda oldugu gibi cok iyi gelismis bir koku alma duyusuna sahiptirler YayilimMakimsiler sadece Madagaskar adasinda yasarlar Makimsilerin dogal olarak yasadiklari yer sirf Madagaskar adasi dir Bunun disinda 2 tur mongoz makisi ile kahverengi maki Komor adalarinda yaymaya calisilmaktadir Eskiden makimsiler butun ada uzerinde yaygindilar bugun artik sadece adanin kiyilarinda son kalan ormanlarda yasamaktalar Boylece grubun tum 99 turu sadece adanin ellenmemis kalan 10 unda yasar ve bu sirf 50 000 ila 60 000 km buyuklugunde bir bolgedir Yasam sekli de cogu digerleri gibi gece aktiftir Bugun yasayan turler Kata nin disinda agacta yasar ve nadir yere inerler Makimsilerin atalari tahminen gece aktif hayvanlardi ki bugun yasayanlarin cogu hala geceleri aktiftir Bunlar gunduzleri kendileri yapraklardan insa ettikleri bir yuvaya bir agac kovuguna ya da diger bir siginaga saklanir Kata ve bircok digerlerinde disiler tarafindan yonetilen gruplar tipikdir Beslenme Meyve ile beslenen bir maki Bazilari her sey yerken omnivor digerleri sirf otobur dur Otobur olanli arasinda sirf meyve ile sirf yaprak ile sirf agac sakizi ile ya da bunlarin hepsi ile beslenenleri vardir Bazi turler nektar tomurcuk ve bazi diger bitki taraflari ile de beslenirler Her sey yiyenleri farkli derecede etcil de beslenirler ozellikle bocek orumcek kirkayak diger kucuk hayvanlar ve kus yumurtalari yiyebilirler Ureme Cogu dogumlar eylul ile aralik aylari arasinda yani kurak doneminin sonuna denk gelir Boylece yavrular en kritik aylarini bereketli bir ortamda gecirebilir Gebeligin suresi turden ture 90 ile 170 gun arasi degisir Dogan yavru sayisi 1 3 arasi olur Kuru burunlu maymunlardan farkli olarak cogunlukla ikiz dogar Birkac ay sonra emzirmeyi keserler Tehdit Cogu makimsiler tehdit altindadir Ormanlarin yok edilmesi en buyuk sorundur Ama buyuk turler avlanma dolayi da tehdit altindadir IUCN listesine gore alti tur dogrudan soyu tukenmek uzere critically endangered ve 17 tur buyuk tehdit altinda endangered bircok diger tur hakkinda bilgi yoktur SiniflandirmaDis Systematik Digerlerinden en farkli olani Siniflandirilmasi uzun zaman tartisilmistir Makimsilerin Primatlar takimi icerisinde yeri soyledir Maymunlar Primates Kuru burunlu maymunlar Haplorhini Nemli burunlu maymunlar Strepsirrhini Lorisiler Lorisiformes Makimsiler Lemuriformes Ic sistematik Son yillarda tanilan turlerin sayisi gayet yukseldi Henuz 1999 yilinda sadece 31 tur tanilirken bircok yeni bulunanlar ve bazi alt turlerin tam tur e cevrilmelerinden dolayi 2008 de tur sayisi 97 ye cikti Cins seviyesine kadar siniflandirmalari Daubentoniidae Daubentonia 1 yasayan ve 1 soyu tukenmis tur Kedi makisigiller Cheirogaleidae Phaner 4 tur Cheirogaleus 7 tur Allocebus trichotis Mirza 2 tur Microcebus 16 tur Lepilemuridae Lepilemur 26 tur Megaladapidae olmus 3 tur Makigiller Lemuridae Varecia 2 tur 2 olmus tur Halka kuyruklu maki Lemur catta Eulemur 12 tur ya da yari makiler Hapalemur 6 tur Prolemur simus Indriidae Alt familya Indriinae Avahi 9 tur Propithecus 9 tur Indri indri Alt familya 3 olmus tur 2 olmus tur Alt familya Paviyan makileri 2 olmus tur Ayrica BakinizMakimsilerin evrimi Primatlarin evrimiKitaplarThomas Geissmann Vergleichende Primatologie Springer Berlin 2003 ISBN 3 540 43645 6 Ronald M Nowak Walker s Mammals of the World Johns Hopkins University Press 1999 ISBN 0 8018 5789 9 Nick Garbutt Mammals of Madagascar A Complete Guide Yale University Press New Haven amp London 2007 ISBN 978 0 300 12550 4 R Mittermeier J Ganzhorn W Konstant K Glander I Tattersall C Groves A Rylands A Hapke J Ratsimbazafy M Mayor E Louis jr Y Rumpler C Schwitzer und R Rasoloarison Lemur Diversity in Madagascar In International Journal of Primatology 29 2008 S 1607 1656 Kaynakca PBDB paleobiodb org 25 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2021 Zahlen nach Mittermeier et al 2008 Sayilar IUCN kirmizi listesine 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde gore 9 Mayis 2009 nach Geissmann 2003 S 19 Nowak 1999 Mittermeier et al 2008 Mittermeier et al 2008 gore yasayan turler Yeni bulunanlar ve soyu tukenenler Nowak a gore 1999 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Makimsiler ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur