Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lisbet Nypan (doğum adı Elisabeth Pedersdotter Kulgrandstad) (tahminen 1610 – Eylül 1670) cadılık suçlamasıyla öldürülen Norveçli kadın. Norveç'teki en tanınmış cadı avı kurbanlarından biridir. Aynı zamanda, Norveç'te cadılık suçlamasıyla idam edilen sondan ikinci kadındır.
Lisbeth (Elisabeth) Nypan | |
|---|---|
| Doğum | Elisabeth Pedersdotter 1610 civarı Høllandet (günümüzde Hølonda), Trøndhjems amt (günümüzde Sør-Trøndelag), Norveç |
| Ölüm | 1670 (59-60 yaşlarında) Trondheim, Trøndhjems amt (now Sør-Trøndelag, Norveç |
| Tanınma nedeni | Cadı olduğunun iddia edilmesi |
| Suçlama | Cadılık |
| Mahkûmiyet cezası | Kazığa bağlanarak yakılarak öldürüldü |
| Evlilik | Ole Nyapan |
| Çocuk(lar) | Ingeborg, Ane, Marit, Peder |
| Ebeveyn(ler) | Peder Kulgrandstad, annesi bilinmiyor |
Lisbet ve kocası Ole Nypan'a karşı olan dava, Rossell Hope Robbins tarafından yazılmış 1959 tarihli “Cadılık ve Demonoloji Ansiklopedisi” kitabında anlatılan tek Norveçli cadı avıdır. Nypan'ın bilinirliği, 1962'de Torbjørn Prestvik tarafından yazılmış Lisbet Nypan : Den siste hekseprosess i Trøndelag som førte til bål og brann (Lisbet Nypan : Trøndelag'deki Son Cadı Davası, Başlangıcından yakılmaya kadar) isimli kitapla beraber artmıştır.
Arka planı
Elisabeth Pedersdatter adıyla vaftiz edilen Lisbet, Trondheim'in 40 kilometre güneybatısındaki Trøndheim ("Trøndhjems amt", günümüzde Sør-Trøndelag) ilçesinde doğdu. Babasının adının bilinmesine rağmen, annesinin adı bilinmemektedir. Lisbet, ailesinde cadı olarak suçlanan tek kişi değildi. Kız kardeşi de cadı olarak suçlandı. Lisbet'in çiftçi ve hancı Ole Nypan ile ne zaman ve nerede evlendiği tam olarak bilinmemektedir. (tahminen 1602–1670). Çünkü Høllandet için bölge kayıtları 1732 yılına kadar başlamamıştır. Ancak, yargılandıkları 1670 yılında, altmışlı yaşlarında oldukları ve dört yetişkin çocuk sahibi oldukları bilinmektedir. Çocuklarının adları Ingeborg, Ane, Marit ve Peder'di. Ailenin soyadı, Sør-Trondelag'daki Trondheim kentinin hemen güneyinde yer alan, Leinstrand'daki Nypan çiftliğinden alınmıştır.
Cadı davası
Lisbet ve Ole aleyhine olan suçlamalar, 1670'te iftira mahkemelerinde ele alındı. Ancak dava, hızla onların aleyhine döndü. Bu dava, onların Leinstrand'da ve daha sonra Trondheim'deki mahkeme salonlarında sorgulanmalarına yol açtı. Dava, marttan eylüle kadar altı ay sürdü. Lisbet, tanıkların ifadesine göre, 1640'lardan beri şifacı olarak ün yapmıştı. İnsanlar, sık sık hastalıkları ve ıstırapları ile ona geliyordu. Kullandığı yöntemler, Hristiyan inancının, kara büyünün ve doğal tıbbın bir karışımıydı. Lisbet'in yöntemlerinden biri, eski bir halk geleneği olan "tuzda okuma" idi. Lisbet, tuzun üzerinde bir dua okurdu. Daha sonra okunmuş tuz, hasta tarafından yenirdi. Birkaç tanık, Lisbet tarafından yapılan tedaviden sonra daha iyi olduklarını iddia etti. Dualarından dördü, davanın belgelerinde kaydedildi ve korundu. Bu dualardan biri, Lisbeth tarafından duruşmada okundu.
Lisbet hizmetlerinden ücret alırdı. Bu durum, insanlarda şüphe uyandırdı. Lisbet'in kendilerini hasta edip para kazanmak istediğini düşünmeye başladılar. İnsanlar ya da hayvanlar hastalandığında, bu söylentiler yayılmaya başladı. Lisbet, mahkemeye insanları iyileştirmek için Tanrı'nın adını kullandığını itiraf etti, ama hiç kimseyi incitmek için güçlerini kullanmadığını da belirtti. O ve kocasının yalan ve dedikodu kurbanı olduğunu söyledi. Mahkeme, Lisbet'in Tanrı'dan değil, Şeytan'dan yardım istemek için dua okuduğunu iddia ederek ona inanmadı.
Leinstrand'ın rahibi, Ole Mentsen ve kefil Hans Evertsen Meyer (1615-1688) çifti itirafta bulunmaları için zorladı. Ancak çift, hapis ve işkenceden sonra bile, herhangi bir suçluluk kabul etmedi. Ayrıca herhangi bir pişmanlık göstermeden duruşlarını korudu. Bu durum, mahkemeye karşı bir küçümseme eylemi olarak görülmüş ve muhtemelen cezanın ağırlığına katkıda bulunmuştur. Mahkeme kararı, çiftin Şeytan'la olan yakın bağlantıları nedeniyle "doğru itiraf" ile gelemediklerini söyledi. Yargıç Willem Knutsen ve mahkeme, Lisbet'i Ole'ye kıyasla daha suçlu olarak görüyordu. Bu nedenle, kocasının sadece başı kesilmesine karar verilirken, kendisi kazığa bağlanarak canlı olarak yakılmaya mahkûm edildi. Verilen kararlar lagmann (Üst Yargıç) Hans Mortensen Wesling (1620-1671) tarafından 5 Eylül 1670 tarihinde onaylandı ve aynı ayda uygulandı. Lisbet'in nerede yandığına dair ayrıntılar kaynağa bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Bazı kaynaklar infazın Trondheim'daki Başpiskoposluk Sarayı'nda, diğer kaynaklar balık pazarında gerçekleştiğini söylemektedir. Lisbet Nypan, idam edildiğinde 60, kocası ise yaklaşık 67 yaşındaydı.
Anısına yapılanlar
17 Mayıs 2005'te Leinstrand'daki Nypvang İlkokulu'nda Lisbet Nypan'ı anmak için bir heykel açıldı. Heykel, Steinar Garberg tarafından tasarlanmıştır. Kattem'deki bir yol da Lisbet Nypan'dan sonra adlandırılmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ (en) Rossell Hope Robbins (1912-1990), Encyclopedia of Witchcraft and Demonology (New York: Crown Publishers, 1959)
- ^ a b c (no) "Lisbet Nypan"; DIS-Norge, Slektsforum, Etterlysninger, Sør-Trøndelag [DIS-Norge, Family Forum, Inquiries, South Trøndelag], Trondheim; Retrieved 6 February 2013, a discussion in Norwegian about the possible descendants of Lisbet and Ole Nypan. It began on 18 May 2005 with the news of the dedication of the Nypan monument at the Nypvang Primary School and lasted for a year.
- ^ (en) FamilySearch.org, "Melhus, Norway", https://www.familysearch.org/learn/wiki/en/Melhus,_Norway 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved 6 February 2013.
- ^ (no) Einar Myrenget: “Til minne om Lisbet Nypan” 16 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . [In Memory of Lisbet Nypan], HøgskoleAvisa ["College Newspaper", the newspaper of the College of South Trønderlag] (about the monument at the Nypvang Primary School).
- ^ (no) Harald Langås, “Lisbet Nypan æres i heimbygda” 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . [Lisbet Nypan honored in her hometown], Trønderbladet [The Trønder Magazine], 19 May 2005 (about the monument at the Nypvang Primary School).
Dış bağlantılar
- (no) , Trondhjemmere før oss [Geçmişte Trondheimerliler], www.trondheim.no/trondhjemmere/
- (en) Rune Blix Hagen: "Norwegian witches: Lisbet Pedersdatter Nypan” 9 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Universitetet i Tromsø [Tromsø Üniversitesi] Uit, 2005
- (no) “Lisbet Pedersdatter Nypan 19 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . in the online version of the Store Norske Lekiskon [Büyük Norveççe Sözlük].
- (no) Rune Blix Hagen, “Lisbet Nypan” 20 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . in the online version of the Norsk biografisk leksikon [Norveççe Biyografi Ansiklopedisi].
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lisbet Nypan dogum adi Elisabeth Pedersdotter Kulgrandstad tahminen 1610 Eylul 1670 cadilik suclamasiyla oldurulen Norvecli kadin Norvec teki en taninmis cadi avi kurbanlarindan biridir Ayni zamanda Norvec te cadilik suclamasiyla idam edilen sondan ikinci kadindir Lisbeth Elisabeth NypanDogumElisabeth Pedersdotter 1610 civari Hollandet gunumuzde Holonda Trondhjems amt gunumuzde Sor Trondelag NorvecOlum1670 59 60 yaslarinda Trondheim Trondhjems amt now Sor Trondelag NorvecTaninma nedeniCadi oldugunun iddia edilmesiSuclamaCadilikMahkumiyet cezasiKaziga baglanarak yakilarak oldurulduEvlilikOle NyapanCocuk lar Ingeborg Ane Marit PederEbeveyn ler Peder Kulgrandstad annesi bilinmiyor Lisbet ve kocasi Ole Nypan a karsi olan dava Rossell Hope Robbins tarafindan yazilmis 1959 tarihli Cadilik ve Demonoloji Ansiklopedisi kitabinda anlatilan tek Norvecli cadi avidir Nypan in bilinirligi 1962 de Torbjorn Prestvik tarafindan yazilmis Lisbet Nypan Den siste hekseprosess i Trondelag som forte til bal og brann Lisbet Nypan Trondelag deki Son Cadi Davasi Baslangicindan yakilmaya kadar isimli kitapla beraber artmistir Arka planiElisabeth Pedersdatter adiyla vaftiz edilen Lisbet Trondheim in 40 kilometre guneybatisindaki Trondheim Trondhjems amt gunumuzde Sor Trondelag ilcesinde dogdu Babasinin adinin bilinmesine ragmen annesinin adi bilinmemektedir Lisbet ailesinde cadi olarak suclanan tek kisi degildi Kiz kardesi de cadi olarak suclandi Lisbet in ciftci ve hanci Ole Nypan ile ne zaman ve nerede evlendigi tam olarak bilinmemektedir tahminen 1602 1670 Cunku Hollandet icin bolge kayitlari 1732 yilina kadar baslamamistir Ancak yargilandiklari 1670 yilinda altmisli yaslarinda olduklari ve dort yetiskin cocuk sahibi olduklari bilinmektedir Cocuklarinin adlari Ingeborg Ane Marit ve Peder di Ailenin soyadi Sor Trondelag daki Trondheim kentinin hemen guneyinde yer alan Leinstrand daki Nypan ciftliginden alinmistir Cadi davasiLisbet ve Ole aleyhine olan suclamalar 1670 te iftira mahkemelerinde ele alindi Ancak dava hizla onlarin aleyhine dondu Bu dava onlarin Leinstrand da ve daha sonra Trondheim deki mahkeme salonlarinda sorgulanmalarina yol acti Dava marttan eylule kadar alti ay surdu Lisbet taniklarin ifadesine gore 1640 lardan beri sifaci olarak un yapmisti Insanlar sik sik hastaliklari ve istiraplari ile ona geliyordu Kullandigi yontemler Hristiyan inancinin kara buyunun ve dogal tibbin bir karisimiydi Lisbet in yontemlerinden biri eski bir halk gelenegi olan tuzda okuma idi Lisbet tuzun uzerinde bir dua okurdu Daha sonra okunmus tuz hasta tarafindan yenirdi Birkac tanik Lisbet tarafindan yapilan tedaviden sonra daha iyi olduklarini iddia etti Dualarindan dordu davanin belgelerinde kaydedildi ve korundu Bu dualardan biri Lisbeth tarafindan durusmada okundu Lisbet hizmetlerinden ucret alirdi Bu durum insanlarda suphe uyandirdi Lisbet in kendilerini hasta edip para kazanmak istedigini dusunmeye basladilar Insanlar ya da hayvanlar hastalandiginda bu soylentiler yayilmaya basladi Lisbet mahkemeye insanlari iyilestirmek icin Tanri nin adini kullandigini itiraf etti ama hic kimseyi incitmek icin guclerini kullanmadigini da belirtti O ve kocasinin yalan ve dedikodu kurbani oldugunu soyledi Mahkeme Lisbet in Tanri dan degil Seytan dan yardim istemek icin dua okudugunu iddia ederek ona inanmadi Leinstrand in rahibi Ole Mentsen ve kefil Hans Evertsen Meyer 1615 1688 cifti itirafta bulunmalari icin zorladi Ancak cift hapis ve iskenceden sonra bile herhangi bir sucluluk kabul etmedi Ayrica herhangi bir pismanlik gostermeden duruslarini korudu Bu durum mahkemeye karsi bir kucumseme eylemi olarak gorulmus ve muhtemelen cezanin agirligina katkida bulunmustur Mahkeme karari ciftin Seytan la olan yakin baglantilari nedeniyle dogru itiraf ile gelemediklerini soyledi Yargic Willem Knutsen ve mahkeme Lisbet i Ole ye kiyasla daha suclu olarak goruyordu Bu nedenle kocasinin sadece basi kesilmesine karar verilirken kendisi kaziga baglanarak canli olarak yakilmaya mahkum edildi Verilen kararlar lagmann Ust Yargic Hans Mortensen Wesling 1620 1671 tarafindan 5 Eylul 1670 tarihinde onaylandi ve ayni ayda uygulandi Lisbet in nerede yandigina dair ayrintilar kaynaga bagli olarak degiskenlik gostermektedir Bazi kaynaklar infazin Trondheim daki Baspiskoposluk Sarayi nda diger kaynaklar balik pazarinda gerceklestigini soylemektedir Lisbet Nypan idam edildiginde 60 kocasi ise yaklasik 67 yasindaydi Anisina yapilanlar17 Mayis 2005 te Leinstrand daki Nypvang Ilkokulu nda Lisbet Nypan i anmak icin bir heykel acildi Heykel Steinar Garberg tarafindan tasarlanmistir Kattem deki bir yol da Lisbet Nypan dan sonra adlandirilmistir Ayrica bakinizCadi oldugu gerekcesiyle idam edilenler listesiKaynakca en Rossell Hope Robbins 1912 1990 Encyclopedia of Witchcraft and Demonology New York Crown Publishers 1959 a b c no Lisbet Nypan DIS Norge Slektsforum Etterlysninger Sor Trondelag DIS Norge Family Forum Inquiries South Trondelag Trondheim Retrieved 6 February 2013 a discussion in Norwegian about the possible descendants of Lisbet and Ole Nypan It began on 18 May 2005 with the news of the dedication of the Nypan monument at the Nypvang Primary School and lasted for a year en FamilySearch org Melhus Norway https www familysearch org learn wiki en Melhus Norway 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved 6 February 2013 no Einar Myrenget Til minne om Lisbet Nypan 16 Mayis 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Memory of Lisbet Nypan HogskoleAvisa College Newspaper the newspaper of the College of South Tronderlag about the monument at the Nypvang Primary School no Harald Langas Lisbet Nypan aeres i heimbygda 11 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lisbet Nypan honored in her hometown Tronderbladet The Tronder Magazine 19 May 2005 about the monument at the Nypvang Primary School Dis baglantilar no Trondhjemmere for oss Gecmiste Trondheimerliler www trondheim no trondhjemmere en Rune Blix Hagen Norwegian witches Lisbet Pedersdatter Nypan 9 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Universitetet i Tromso Tromso Universitesi Uit 2005 no Lisbet Pedersdatter Nypan 19 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde in the online version of the Store Norske Lekiskon Buyuk Norvecce Sozluk no Rune Blix Hagen Lisbet Nypan 20 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde in the online version of the Norsk biografisk leksikon Norvecce Biyografi Ansiklopedisi