Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karaoğlanlar – Türk ve Altay mitolojisinde Kötülük Tanrıları. Karaerler de denir. Erlik Han’ın oğullarıdırlar. Sayıları dokuzdur. Moğolların “Dokuz Kana Susamış Tanrı”ları ile benzerlik gösterirler. İnsanlara kötülükler getiren kara fırtınalar estirir, kan yağmurları yağdırırlar. Erlik’in sarayının veya yeraltının kapılarını bekledikleri için Kapı Bekçileri diye anılırlar.
Özellikler
Temir
Temir Han - Türk ve Altay mitolojisinde Demir Tanrısı. Temür (Timür) Han olarak da bilinir. Moğollar Tömür Han derler. Yağrını (kürek kemiği) demirdendir. Demir madenlerini, demirci ocaklarını ve demircileri korur. Yakutların ilk demirci atalarının adı Ağlıs, Buryatların ilk demirci atalarının adı da Boyontoy’dur. Temür Han onları insanlara hizmet etsin diye göndermiştir. O çıplak elleriyle kızgın demiri dövebilir, ona istediği şekli verebilir. Demircilik sanatını insanlara bu Tanrı öğretmiştir. Sokor (tek gözlü) olarak anılır. Kelime (Tem/Töm/Dem) kökünden türemiştir. Demir demektir. Moğolcada Tömür sözcüğü de aynı anlama gelir. Sağlamlık, dayanıklılık bildiren bir kökten türemiştir.
Karaş
Karaş Han - Türk ve Altay mitolojisinde Karanlık Tanrısı. Karış Han olarak da bilinir. Altay mitolojisinde, Erlik'in dokuz oğlundan biri olduğuna inanılan ve Yeryüzü'ndeki kötülükleri yönetenler arasında yer aldığı kabul edilen tanrıdır. Karanlığı oluşturur. Geceleri hüküm sürer. Erlik Han’ın oğludur. Sert yapılı, iri vücutlu olarak anlatılır. Kara Yılanları vardır. Yeraltının beşinci katında dökme demirden bir sarayda yaşar. Siyah kunduz kürkünden bir yatakta uyur. Demir atların çektiği bir kızağa biner. Kamçısı kara yılandır. Kanlı gözleri ve kara bir kalpağı bulunur. Şamanlar ve Erlik arasında arabuluculuk yapar. Sözcük, (Kar) kökünden türemiştir. Karartan, karartıcı demektir. Kara kökünden gelir. Karış ise beddua, ah anlamına gelir.
Matır
Matır Han - Türk ve Altay mitolojisinde Cesaret Tanrısı. Matur (Patur, Patır, Batur) Han olarak da söylenir. Korkusuz bir savaş tanrısıdır. Erlik Han’ın oğludur. Taş bilekli olarak betimlenir. Sözcük, (Bat/Mat) kökünden türemiştir. Batur sözcüğü yiğit demektir. Bahadır, korkusuz, kahraman anlamlarına gelir. Batırmak ve boğmak fiili ile bağlantılıdır.
Şıngay
Şıngay Han - Türk ve Altay mitolojisinde Kargaşa Tanrısı. Çıngay Han veya Sınzay Han olarak da bilinir. Yeryüzünde kargaşa çıkarır. Karışıklığa sebebiyet verir. Erlik Han’ın oğludur. Her yeri altüst eden olarak tanımlanır. Kelime (Şın/Çın) kökünden türemiştir. Çıngar (gürültü) kelimesiyle aynı kökten gelir. Çın gerçeklik anlamı da taşır.
Kümür
Kümür Han - Türk ve Altay mitolojisinde bir kötülük tanrısı. İsmi nedeniyle Kömür Tanrısı olarak da bilinir. Kömir (Kömür, Kümir) Han olarak da söylenir. Erlik'in dokuz oğlundan biri olduğuna inanılan ve Yeryüzü'ndeki kötülükleri yönetenler arasında yer aldığına inanılan ve kamla Erlik arasında arabuluculuk yaptığı kabul edilen tanrıdır. Kapkara bir görünümü vardır. Gömleği kara dumandandır. Yeraltında yaşar. Kötü ruhların ve şeytanların başı ve yöneticisi olarak görülür. Sözcük (Köm/Göm) kökünden türemiştir. Kara veya yanmış demektir. Kömür oluşumunun doğal koşullarda yeraltında gerçekleşmesi ile ad arasındaki bağlantı önemlidir.
Badış
Badış - Türk ve Altay mitolojilerinde Felaket Tanrısı. Yeryüzünde felaketlere neden olur. Kıranlar ve afetler, salgınlar onun elinden gelir. İnsanların başına zorluklar getirir. Erlik Han’ın oğludur. Bastığında toprak yerinden oynar, değirmen taşlarını yutar. Demir kaşağılı olarak söylenir. Çolak (tek kollu) olarak anılır. Ancak bu tek kolunda dokuz insanın kollarının gücü vardır. Çolak sözcüğü günümüzde de Anadoluda tek kollu kimseler için kullanılan bir tanımlamadır. Kelime (Bat/Bad) kökünden türemiştir. Batmak fiili ile aynı köke sahiptir. Batıran demek olabilir. Badıç sözcüğü kabuk anlamına gelir. Badırdamak ise homurdanmak, gürültülü ve anlaşılmaz konuşmak demektir.
Yabaş
Yabaş Han - Türk ve Altay mitolojisinde Bozgun Tanrısı. Cabaş Han olarak da anılır. Yeryüzünde kötülüklere ve bozgunculuğa sebebiyet verir. Karakam (kötücül şaman) ile Erlik arasında arabulucuk yapar. Erlik Han’ın oğludur. Aygır yeleli olarak betimlenir. Kelime Yab/Yap/Cab/Çap) kökünden türemiştir. Yapan (bozgunculuk ve kötülük eden) demektir. Yaba (çatal harman aracı) sözcüğü ile aynı kökten gelir. Ayrıca çapmak (at sürmek, yağmalamak) sözcüğü ile de bağlantısı bulunur.
Uçar
Uçar Han - Türk ve Altay mitolojisinde Haber Tanrısı. Kötü haberleri getiren tanrıdır. Erlik Han’ın oğludur. Bazen casusların tanrısı olarak görülür. Türklerde "Çaşıt", casus demektir. Çaşmak/Çaşıtlamak ise casusluk yapmak anlamına gelir. Uçar Han da çaşıtları (casusları) korur. Sözcük, (Uç/Uc) kökünden türemiştir. Uçan, uçarak gelen demektir. "Uçar" sözcüğü haber anlamı da taşır.
Kerey
Kerey Han - Türk ve Altay mitolojisinde Arabozuculuk Tanrısı. Kirey Han olarak da söylenir. Yeryüzündeki kötülükleri yönetir. İnsanlar arasına nifak sokar. Erlik Han’ın oğludur. "Yes"/"Ças" (demir) bilekli olarak betimlenir.[1] Yedi otağı bulunur. Ayrıca Moğol efsanelerinde adı geçen Kirey Han ile de isimsel benzerliği bulunmaktadır. (Ker/Kir/Gir) kökünden türemiştir. Girmek (insanların arasına girmek) anlamını içerir. Moğolca Hir/Kir kirlilik, kötülük anlamları taşır.
Karaoğlan Motifi
Karaoğlan, Türk halk kültüründe gözüpek korkusuz ve bâzen de acımasız kimseleri tanımlamak için kullanılan bir tâbirdir. Görünüş olarak karayağız (esmer tenli) kimseler için de tercih edilir. Gözüpekliği, cesâreti mecazen ifade eder. Suat Yalaz’ın Karaoğlan adlı çizgi romanı Türk mitolojisinden izler taşıyan bir eserdir. Daha sonra seri olarak filmi de çekilen bu çizgi roman adı koyulamadığı için kendisine Karaoğlan denilen bir yiğidin başından geçen maceraları anlatır. Her ne kadar Karaoğlan olumlu yönleri ağır basan bir kişilik olsa da bazen acımasızlaşır, çapkındır (hatta film ve çizgi roman erotik çağrışımlar içerir), adsız olma öte dünyanın kötü varlıklarına ait bir özelliktir. Bu sebeplerle kısmen de olsa Karoğlanlar ile benzeşen yönleri bulunduğu söylenebilir. Karaoğlanlardan bir olan Matır Han’ın adı olan Matır (Batır/Batur) kelimesi cesur, yiğit, korkusuz demektir. Karaoğlan da korkusuz bir kahramandır. Karaoğlan'ın daha birkaç aylıkken annesi öldürülür, babası yaralı bir şekilde oğlunu kurtarır ve daha adı bile koyulmamışken onu bir ormancıya verir. Ormancı ve karısı da ona bir isim vermezler. Ama kara saçlarından dolayı onu Karaoğlan diye çağırırlar. Bu çizgi romanda Karaoğlan gözüpek, pervasız ve mert bir delikanlıdır. Göçebedir ve bir yerde uzun süre kalmaz. Atının sırtında tüm Asya’yı dolaşır. Güçsüzlere yardım eder, ailesinin intikamını almak için uğraşır.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları, Prof.Dr. Özkul ÇOBANOĞLU, Prof.Dr. Nimet YILDIRIM, Anadolu Üniversitesi - AÖF, 2013 Yayın No: 2388 (Sayfa: 74)
Dipnotlar
- 1^ Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Cilt-1, Sayfa 11)
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karaoglanlar Turk ve Altay mitolojisinde Kotuluk Tanrilari Karaerler de denir Erlik Han in ogullaridirlar Sayilari dokuzdur Mogollarin Dokuz Kana Susamis Tanri lari ile benzerlik gosterirler Insanlara kotulukler getiren kara firtinalar estirir kan yagmurlari yagdirirlar Erlik in sarayinin veya yeraltinin kapilarini bekledikleri icin Kapi Bekcileri diye anilirlar Temir Han Demir Tanrisi Karas Han Karanlik Tanrisi Matir Han Cesaret Tanrisi Singay Han Kargasa Tanrisi Kumur Han Komur Tanrisi Badis Han Felaket Tanrisi Yabas Han Bozgun Tanrisi Ucar Han Haber Tanrisi Kerey Han Arabozuculuk Tanrisi OzelliklerTemir Temir Han Turk ve Altay mitolojisinde Demir Tanrisi Temur Timur Han olarak da bilinir Mogollar Tomur Han derler Yagrini kurek kemigi demirdendir Demir madenlerini demirci ocaklarini ve demircileri korur Yakutlarin ilk demirci atalarinin adi Aglis Buryatlarin ilk demirci atalarinin adi da Boyontoy dur Temur Han onlari insanlara hizmet etsin diye gondermistir O ciplak elleriyle kizgin demiri dovebilir ona istedigi sekli verebilir Demircilik sanatini insanlara bu Tanri ogretmistir Sokor tek gozlu olarak anilir Kelime Tem Tom Dem kokunden turemistir Demir demektir Mogolcada Tomur sozcugu de ayni anlama gelir Saglamlik dayaniklilik bildiren bir kokten turemistir Karas Karas Han Turk ve Altay mitolojisinde Karanlik Tanrisi Karis Han olarak da bilinir Altay mitolojisinde Erlik in dokuz oglundan biri olduguna inanilan ve Yeryuzu ndeki kotulukleri yonetenler arasinda yer aldigi kabul edilen tanridir Karanligi olusturur Geceleri hukum surer Erlik Han in ogludur Sert yapili iri vucutlu olarak anlatilir Kara Yilanlari vardir Yeraltinin besinci katinda dokme demirden bir sarayda yasar Siyah kunduz kurkunden bir yatakta uyur Demir atlarin cektigi bir kizaga biner Kamcisi kara yilandir Kanli gozleri ve kara bir kalpagi bulunur Samanlar ve Erlik arasinda arabuluculuk yapar Sozcuk Kar kokunden turemistir Karartan karartici demektir Kara kokunden gelir Karis ise beddua ah anlamina gelir Matir Matir Han Turk ve Altay mitolojisinde Cesaret Tanrisi Matur Patur Patir Batur Han olarak da soylenir Korkusuz bir savas tanrisidir Erlik Han in ogludur Tas bilekli olarak betimlenir Sozcuk Bat Mat kokunden turemistir Batur sozcugu yigit demektir Bahadir korkusuz kahraman anlamlarina gelir Batirmak ve bogmak fiili ile baglantilidir Singay Singay Han Turk ve Altay mitolojisinde Kargasa Tanrisi Cingay Han veya Sinzay Han olarak da bilinir Yeryuzunde kargasa cikarir Karisikliga sebebiyet verir Erlik Han in ogludur Her yeri altust eden olarak tanimlanir Kelime Sin Cin kokunden turemistir Cingar gurultu kelimesiyle ayni kokten gelir Cin gerceklik anlami da tasir Kumur Kumur Han Turk ve Altay mitolojisinde bir kotuluk tanrisi Ismi nedeniyle Komur Tanrisi olarak da bilinir Komir Komur Kumir Han olarak da soylenir Erlik in dokuz oglundan biri olduguna inanilan ve Yeryuzu ndeki kotulukleri yonetenler arasinda yer aldigina inanilan ve kamla Erlik arasinda arabuluculuk yaptigi kabul edilen tanridir Kapkara bir gorunumu vardir Gomlegi kara dumandandir Yeraltinda yasar Kotu ruhlarin ve seytanlarin basi ve yoneticisi olarak gorulur Sozcuk Kom Gom kokunden turemistir Kara veya yanmis demektir Komur olusumunun dogal kosullarda yeraltinda gerceklesmesi ile ad arasindaki baglanti onemlidir Badis Badis Turk ve Altay mitolojilerinde Felaket Tanrisi Yeryuzunde felaketlere neden olur Kiranlar ve afetler salginlar onun elinden gelir Insanlarin basina zorluklar getirir Erlik Han in ogludur Bastiginda toprak yerinden oynar degirmen taslarini yutar Demir kasagili olarak soylenir Colak tek kollu olarak anilir Ancak bu tek kolunda dokuz insanin kollarinin gucu vardir Colak sozcugu gunumuzde de Anadoluda tek kollu kimseler icin kullanilan bir tanimlamadir Kelime Bat Bad kokunden turemistir Batmak fiili ile ayni koke sahiptir Batiran demek olabilir Badic sozcugu kabuk anlamina gelir Badirdamak ise homurdanmak gurultulu ve anlasilmaz konusmak demektir Yabas Yabas Han Turk ve Altay mitolojisinde Bozgun Tanrisi Cabas Han olarak da anilir Yeryuzunde kotuluklere ve bozgunculuga sebebiyet verir Karakam kotucul saman ile Erlik arasinda arabulucuk yapar Erlik Han in ogludur Aygir yeleli olarak betimlenir Kelime Yab Yap Cab Cap kokunden turemistir Yapan bozgunculuk ve kotuluk eden demektir Yaba catal harman araci sozcugu ile ayni kokten gelir Ayrica capmak at surmek yagmalamak sozcugu ile de baglantisi bulunur Ucar Ucar Han Turk ve Altay mitolojisinde Haber Tanrisi Kotu haberleri getiren tanridir Erlik Han in ogludur Bazen casuslarin tanrisi olarak gorulur Turklerde Casit casus demektir Casmak Casitlamak ise casusluk yapmak anlamina gelir Ucar Han da casitlari casuslari korur Sozcuk Uc Uc kokunden turemistir Ucan ucarak gelen demektir Ucar sozcugu haber anlami da tasir Kerey Kerey Han Turk ve Altay mitolojisinde Arabozuculuk Tanrisi Kirey Han olarak da soylenir Yeryuzundeki kotulukleri yonetir Insanlar arasina nifak sokar Erlik Han in ogludur Yes Cas demir bilekli olarak betimlenir 1 Yedi otagi bulunur Ayrica Mogol efsanelerinde adi gecen Kirey Han ile de isimsel benzerligi bulunmaktadir Ker Kir Gir kokunden turemistir Girmek insanlarin arasina girmek anlamini icerir Mogolca Hir Kir kirlilik kotuluk anlamlari tasir Karaoglan MotifiKaraoglan Turk halk kulturunde gozupek korkusuz ve bazen de acimasiz kimseleri tanimlamak icin kullanilan bir tabirdir Gorunus olarak karayagiz esmer tenli kimseler icin de tercih edilir Gozupekligi cesareti mecazen ifade eder Suat Yalaz in Karaoglan adli cizgi romani Turk mitolojisinden izler tasiyan bir eserdir Daha sonra seri olarak filmi de cekilen bu cizgi roman adi koyulamadigi icin kendisine Karaoglan denilen bir yigidin basindan gecen maceralari anlatir Her ne kadar Karaoglan olumlu yonleri agir basan bir kisilik olsa da bazen acimasizlasir capkindir hatta film ve cizgi roman erotik cagrisimlar icerir adsiz olma ote dunyanin kotu varliklarina ait bir ozelliktir Bu sebeplerle kismen de olsa Karoglanlar ile benzesen yonleri bulundugu soylenebilir Karaoglanlardan bir olan Matir Han in adi olan Matir Batir Batur kelimesi cesur yigit korkusuz demektir Karaoglan da korkusuz bir kahramandir Karaoglan in daha birkac aylikken annesi oldurulur babasi yarali bir sekilde oglunu kurtarir ve daha adi bile koyulmamisken onu bir ormanciya verir Ormanci ve karisi da ona bir isim vermezler Ama kara saclarindan dolayi onu Karaoglan diye cagirirlar Bu cizgi romanda Karaoglan gozupek pervasiz ve mert bir delikanlidir Gocebedir ve bir yerde uzun sure kalmaz Atinin sirtinda tum Asya yi dolasir Gucsuzlere yardim eder ailesinin intikamini almak icin ugrasir KaynakcaTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Turk Edebiyatinin Mitolojik Kaynaklari Prof Dr Ozkul COBANOGLU Prof Dr Nimet YILDIRIM Anadolu Universitesi AOF 2013 Yayin No 2388 Sayfa 74 Dipnotlar1 Bahaeddin Ogel Turk Mitolojisi Cilt 1 Sayfa 11 Ayrica bakinizAk Kizlar Ak Oglanlar Kara Kizlar