Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir.Haziran 2021) () ( |
Bu madde, uygun değildir.Şubat 2021) ( |
Menderes, (Yunanca: Μαίανδρος, maindros[]), bir nehrin yatağında meydana gelen kıvrımlara verilen addır.
Bir menderes, bir nehrin akıntının veya başka bir su yolunun kanalındaki bir dizi düzenli kıvrımlı eğrilerden, kıvrımlardan, döngülerden dönüşlerden biridir. Taşkın yatağı boyunca akarken veya bir vadi içinde kanalını kaydırırken bir yandan dere veya nehir tarafından üretilir. Bir menderes, bir dere veya nehir, bir dışbükey, içbükey içeren çökeltilerin aşındırdığı diğer tortuyu aşağı akış yönünde, tipik olarak bir nokta çubuğu olan iç, dışbükey bir kanalın taşkın yatağının aşağı vadi ekseni boyunca ileri geri hareket ederken kıvrımlı bir seyir oluşturmasıdır. Menderesli bir akıntının kanalını zaman zaman taşkın yatağı veya vadi tabanı boyunca kaydırdığı bölge menderes kuşağı olarak bilinir. Tipik olarak kanal genişliğinin 15 ile 18 katı arasında değişir.
Zamanla menderesler, bazen çok kısa bir sürede, kararlı yolları ve köprüleri korumaya çalışan yerel belediyeler için inşaat mühendisliği sorunları yaratan şekilde aşağı havzaya göç eder. Bir nehrin akıntının veya bir başka akarsuyun kanalının kıvrılma derecesi, kıvrımlığıyla ölçülür. Bir su yolunun kıvrımları, kanalın uzunluğunun düz hat aşağı vadi mesafesine oranıdır. Tek kanallı ve kıvrımlı akarsuları 1,5 veya daha fazla olan dereler veya nehirler olarak tanımlanır.
Terimin Kaynağı
Terim, günümüz Türkiye'sinde bulunan ve Eski Yunanlar tarafından (Latince: Meanders) olarak bilinen Menderes Nehri'nden türemiştir. Sonuç olarak, klasik Yunanistan'da bile (ve daha sonraki Yunan düşüncesinde) nehrin adı jeomorfolojik özelliklerin yanı sıra dekoratif desenler veya konuşma ve fikirler gibi kıvrımlı veya kıvrımlı olan herhangi bir şey anlamına gelen ortak bir isim hâline geldi. Strabon şöyle dedi: "...gidişatı o kadar dolambaçlı ki, sarmalayan her şeye kıvrımlı deniyor." Menderes Nehri, İzmir'in güneyinde Eski Yunan kenti Milet'in doğusunda, Menderes Masifi'ndeki bir grabenin içinden akmaktadır. Ancak alt erişimindeki Menderes Bölgesinden çok daha geniş bir taşkın ovasına sahiptir. Günümüz Türkçesinde adı, Büyük Menderes Nehri'dir.
Yöneten Fizik
Tek bir virajla düzenlenen kanal bir akışkan, başlangıçta düz olan ve daha sonra bükülen bir kanala verildiğinde, yan duvarla akışkanın rotasını değiştirmesine ve bükülmeyi takip etmesine neden olan bir basınç gradyanı oluşturur. Buradan iki karşıt süreç meydana gelir: (1) Dönmeyen akış ve (2) ikincil akış. Bir nehrin kıvrımlı olması için ikincil akışın hâkim olması gerekir.
Dönmeyen Akış: Bernoulli denklemlerinden yüksek basınç, düşük hıza neden olur. Bu nedenle, ikincil akışın yokluğunda, dış viras yüksek hızı bekleriz. Bu klasik akışkanlar mekaniği sonucu dönüşsüz bir girdap akışıdır. Menderesli nehirler bağlamında etkilerinde ikincil akışın etkisi hâkimdir.
İkincil Akış: Nehrin iç kıvrımını işaret eden basınç kuvvetleri ile nehrin dış kıvrımına işaret eden merkezkaç kuvvetleri arasında bir kuvvet dengesi mevcuttur. Kıvrımlı nehirler bağlamında nehir yatağı ile etkileşime giren ince sıvı tabakası içinde bir sınır tabakası vardır. Bu tabakanın içinde ve standart sınır tabakası teorisine göre, sıvının hızı fiilen sıfırdır. Hıza bağlı olan merkezkaç kuvveti de bu nedenle sınır tabakası içinde basınç kuvveti hâkimdir ve akışkan, nehrin dibi boyunca dış kıvrımdan içe kıvrıma doğru hareket eder. Ancak bir dereceye kadar içten dışa kıvrıma doğru zorlanır. Dış bükülmedeki daha yüksek hızlar daha yüksek kesme gerilimlerine ve dolayısıyla erozyona neden olur. Benzer şekilde, iç bükülmedeki daha yüksek gerilmelere neden olur ve çökelme meydana gelir. Bu nedenle, kıvrımlı, kıvrımlar dış kıvrımda aşınır ve nehrin giderek daha kıvrımlı hale gelmesine neden olur (kesme olayları meydana gelene kadar) iç kıvrımda çökelme, çoğu doğal dolambaçlı nehir için nehir gelişirken bile nehir genişliğinin neredeyse sabit kalacağı şekilde gerçekleşir. Nehrin doğal bir engel tarafından bükülmeye zorlanmadığı durumlarda bile, Dünya'nın Coriolis kuvveti hız dağılımında küçük bir dengesizliğe neden olabilir. Öyle ki, bir kıyıdaki hız diğerinden daha yüksektir. Bu bir kıyıdaki erozyonu ve diğerinde tortu birikmesini tetikleyebilir.
Menderes Geometrisi
Dolambaçlı bir su yolunun teknik tanımına, kıvrımlı geometri veya kıvrımlı platform geometrisi adı verilir. Düzensiz bir dalga formu ile karakterizedir. Sinüs dalgası gibi ideal dalga formları bir çizgi kalınlığındadır. Ancak, bir akış durumunda genişlik dikkate alınmalıdır. Kıyı genişliği tipik olarak en düşük bitki örtüsü çizgisi ile tahmin edilen, tam akış seviyesinde ortalama bir enine kesitte yatak boyunca mesafedir. Bir dalga formu olarak, kıvrımlı akım aşağı vadi eksenini takip eder. Eğriye kendisinden ölçülen tüm genliklerin toplamı sıfır olacak şekilde yerleştirilmiş düz bir çizgi. Bu eksen akışın genel yönünü temsil eder. Herhangi bir enine kesitte akış yatağın merkez çizgisi olan kıvrımlı ekseni takip eder. Kıvrımlı ve aşağı vadi eksenlerinin iki ardışık kesişme noktası bir kıvrımlı döngü tanımlar. Menderes, zıt enine yönlere işaret eden iki ardışık döngüdür. Aşağı vadi ekseni boyunca bir menderesin mesafesi, menderes uzunluğu veya dalga boyudur. Aşağı vadi ekseninden bir döngünün kıvrımlı eksenine olan maksimum mesafe menderes genişliği veya genliğidir. Bu noktadaki rota tepe noktasıdır. Sinüs dalga kıranın tersine kıvrımlı bir akışın döngüleri daha neredeyse daireseldir. Eğrilik tepedeki maksimum bir kesişme noktasında (düz çizgi) sıfıra kadar değişir. Bu aynı zamanda bükülme olarak da adlandırılır. Çünkü eğrilik bu civarda yön değiştirir. Döngünün yarıçapı tepede kıvrımlı ekseni kesen aşağı vadi eksenine dik olan düz çizgidir. Döngü ideal olmadığından, onu karakterize etmek için ek bilgiye ihtiyaç vardır. Oryantosyon açısı, kıvrımlı eksen üzerinde herhangi bir noktada kıvrımlı eksen ile aşağı vadi ekseni arasındaki açıdır.
Tepedeki bir döngü, bir dış veya içbükey yatağa sahiptir. Menderes kuşağı merkez çizgiden merkez çizgiye değil dış kıyıdan dış yatağa ölçülen ortalama bir menderes genişliği ile tanımlanır. Bir taşkın ovası varsa, menderes kuşağının ötesine uzanır. daha sonra menderesin özgür olduğu söylenir. Taşkın ovasında herhangi bir yerde bulunabilir. Taşkın ovası menderesler sabitlenir. Çeşitli matematiksel formüller, menderes geometrisinin değişkenliklerini ilişkilendirir. Formüllerde görülen bazı sayısal parametreler oluşturulabilir. Dalga biçimi nihayetinde akışın özelliklerine bağlıdır, ancak parametreler ondan bağımsızdır ve görünüşe göre jeolojik faktörlerden kaynaklanmaktadır. Genelde menderes uzunluğu 10 - 14 kat, ortalama 11 kat, tam banka kanal genişliği ve tepe noktasında eğrilik yarıçapının ortalama 4.7 katı olmak üzere 3 ila 5 kattır. Bu yarıçap, kanal genişliğinin 2 - 3 katıdır. Bir mendereste derinlik modeli vardır. Bir havuzda akış yönü aşağı doğrudur, yatak malzemesini temizler. Bununla birlikte, ana hacim azalan hız nedeniyle tortu biriktirdiği virajın iç kısmında daha yavaş akar. Maksimum derinlik çizgisi veya kanal, talveg çizgisidir. Nehirler siyasi sınırlar olarak kullanıldığından tipik olarak sınır çizgisi olarak belirlenir. Menderes yay uzunluğu talveg boyunca bir menderes üzerindeki mesafedir. Nehir uzunluğu, merkez çizgisi boyunca uzunluktur.
Formasyon
Menderes oluşumu, doğal faktörlerin ve süreçlerin bir sonucudur. Bir akışın dalga biçimi konfigürasyonu sürekli değişmektedir. Sıvı bir girdapta bir kıvrımın etrafında akan bir kanal sinüzoidal bir yolu takip etmeye başladığında sarmal akışın virajın iç tarafına doğru yoğun aşınmış malzemeyi süpürmesi ve virajın dışını koruması ve dolayısıyla hızlanmaya karşı savunmasız bırakmasının etkisiyle ilmeklerini genliği ve içbükeyliği önemli ölçüde artar. Erozyon olumlu bir geri bildirim döngüsü oluşturur. Elizabeth A. Wood'un sözleriyle: "... Bu kıvrımlı yapı oluşturma süreci kendi kendine yoğunlaşan bir süreç gibi görünüyor... Daha büyük eğriliğin, kıvrımların daha fazla aşınmasına neden olduğu bunun da daha büyük eğrilikle sonuçlandığı..." Kanal zemini boyunca çapraz akım ikincil akışın bir parçasıdır ve yoğun aşınmış malzemeyi dirseğin içine doğru süpürür. Çapraz akım daha sonra iç tarafa yakın yüzeye yükselir ve dışa doğru akarak sarmal akışı oluşturur. Bükülmenin eğriliği ne kadar büyükse ve akışı ne kadar hızlı olursa, çapraz akım ve süpürme o kadar güçlü olur. Açısal momentumun konumu nedeniyle virajın iç tarafındaki hız dışarıdakinden daha hızlıdır. Akış hızı azaldığından merkezkaç basıncı da azalır. Süper yükseltilmiş sütunun basıncı hâkimdir ve suyu alttan dışarıdan içeriye geriye hareket ettiren dengesiz bir gradyan geliştirir. Akış içten dışa doğru yüzey boyunca karşı akışla sağlanır. Bütün bu durum çay yaprağı paradoksuna çok benziyor. Bu ikincil akış, tortuyu virajın dışından içeriye taşır ve nehri daha kıvrımlı hâle getirir. Her büyüklükteki akışın neden ilk etapta dolambaçlı hâle geldiğine, gelince mutlaka birbirini dışlamayan birkaç teori vardır.
Stokastik Teori
Stokastik Teori pek çok biçimde olabilir, ancak en genel ifadelerden biri Scheidegger’inki: "Menderes trenin, yön değiştiren engellerin rastgele varlığı nedeniyle akış yönündeki stokastik dalgalanmaların sonucu olduğu varsayılır..." Nehir yolu düz, pürüzsüz, eğimli bir yapay yüzey verildiğinde yağmur ona tabakalar hâlinde akar ancak bu durumda bile suyun yüzeye yapışması ve damlaların kohezyonu rastgele dereler oluşturur. Doğal yüzeyler pürüzlüdür ve farklı derecelerde aşınabilir. Rastgele hareket eden tüm fiziksel faktörün sonucu düzelmeyen ve daha sonra giderek kıvrımlı hâle gelen kanallardır. Düz görünen kanallarda bile sonunda kıvrımlı bir kanala giden kıvrımlı bir talveg vardır.
Denge Teorisi
Denge teorisinde, menderesler, arazinin aşınabilirliği ile akıntının taşıma kapasitesi arasında bir dengeye ulaşana kadar akıntı gradyanını azaltır. Alçalan bir su kütlesi, başlangıçtaki ile aynı hızda damlanın sonunda verilen potansiyel enerjiyi bırakmalıdır. Bu dere yatağının malzemesi ile etkileşime girerek giderilir. En kısa mesafe; yani düz bir kanal, birim uzunluk başına en yüksek enerjiye neden olur kıvrımları daha fazla oluşturur ve akışı şiddetlendirir. Mendereslerin varlığı, akışın uzunluğunu akışın ürettiği tüm tortuyu taşıdığı birim uzunluk başına bir denge enerjisine ayarlanmasına izin verir.
Jeomorfik ve Morfo Tektonik Teori
Jeomorfik, arazinin yüzey yapısını ifade eder. Morfo tektonik, kayanın daha derin veya tektonik (levha) yapısı ile ilgili olmak anlamına gelir. Bu kategoriler altında bulunan özellikler rastgele değildir. Ve akışları rastgele olmayan yollara yönlendirir. Akıntıyı saptırarak menderes oluşumunu tetikleyen öngörülebilir engellerdir. Örneğin; dere bir fay hattına (Morfo tektonik) yönlendirilebilir.
Kesik bir kıyı menderesin dış, iç bükey bankasının bir nehrin veya akarsuyun taşkın yatağına veya vadi duvarını kestiği yerde oluşan genellikle dikey bir kıyı veya uçurumdur. Cutbank aynı zamanda nehir kıyısı, nehir kayalığı veya blöf olarak da bilinir ve “cutbank” aynı olarak yazılır. Kesik bir banka oluşturan erozyon, bir menderesin dış kıyısında meydana gelir çünkü suyun heliokidal akışı, bankayı gevşek kum, silt ve tortudan temiz tutar ve onu sürekli erozyona maruz bırakır. Sonuç olarak kıvrımlı kıvrım aşınır. Ve dış kıvrım yönünde hareket ederek kesik bankı oluşturur. Kesilen kıyı erozyon nedeniyle zayıfladığından, genellikle nehir kanalına doğru çöker. Çökme ile parçalanan çökmüş tortu, kolaylıkla aşınır ve kanalın ortasına doğru taşınır. Kesilmiş bir banktan aşınan tortu karşısındaki nokta çubuğunda birikme eğilimindedir. Bu nehirlerin kıyısında ağaçların büyüdüğü alanlarda görülebilir. Mendereslerin iç tarafındaki söğüt gibi ağaçlar genellikle açığa çıkar ve alttan kesilir ve sonunda ağaçların nehre düşmesine neden olur.
Menderes Kesimi
Kesik menderes veya terk edilmiş menderes olarak da bilinen bir menderes kesimi, bir boyun kesimi oluştuktan sonra akışı tarafından terk edilen bir menderes kesik menderes kaplayan bir göl, öküz kuşu gölü olarak bilinir. Endersen Bottum Ringan örneğinde olduğu gibi dik kenarlı, genellikle dikey duvarları alan oyuk kıvrımlı kıvrımlar, ABD’nin güney batısındaki rinconlar olarak bilinirler, ancak her zaman değil. İngilizce; Rincon Amerika Birleşik Devletleri’nin güney batısındaki küçük tenha bir vadi, bir uçurumdaki girintili veya köşeli girinti veya nehirdeki bir viraj için kullanılan teknik olmayan bir kelimedir.
Kesilmiş Kıvrımlı Kıyılar
Bir akarsu veya nehirin yatağını ana kayaya indiren kıvrımları kazıma, içeri girme, yerleşik, iç içe geçmiş mendereslerin ana kayaya aşağıya doğru oyulmuş herhangi bir menderesleri tanımlamak için uygun olan eş anlamlılar olduğunu ve kapalı veya yerleşik menderesleri simetrik bir vadi kenarları ile karakterize edilen kazınmış mendereslerin (iç içe kıvrımlı menderesler) bir alt türü olarak tanımladığını ileri sürer. Simetrik vadi kenarlarının bir su yolunun ana kayaya hızlı bir şekilde kesilmesinin doğrudan sonucu olduğunu savunur. Ne olursa olsun hem yerleşik mendereslerin hem de iç içe geçmiş mendereslerin oluşumunun ortalama deniz seviyesindeki göreceli değişiklik izoztatik veya tektonik yükselme, bir buz veya heyelan barajının kırılması veya bölgesel eğilme sonucunda taban seviyesinin düşmesini gerektirdiği düşünülmektedir. Klasik kazıma kıvrımlı kıvrım örnekleri Colorado Platosu’ndaki nehirler Kentucky’nin merkezindeki Kentucky nehri Palisades ve Ozark Platosu’ndaki akarsularla ilişkilidir. Yukarıda belirtildiği gibi, başlangıçta kazık bir menderesin kanalını alttaki katmanlara oymuş olan bir önceki akarsu veya nehrin özelliği olduğu ileri sürülmüş veya varsayılmıştır. Bir önceki akarsu veya nehir altta yatan kaya topoğrafyası ve kaya türlerindeki değişikliklere rağmen kesi sırasında orijinal seyrini ve şeklini koruyan bir dere veya nehirdir. Bununla birlikte daha sonraki jeologlar kesilmiş bir menderes modelinin bir taşkın yatağında serbestçe gelişebileceği bir önceki kıvrımlı akarsudan olduğunu iddia ederler. Bunun yerine ana kayanın akarsu kesimi ilerledikçe akarsu seyrinin kaya tipi ve çatlaklar faylar ve diğer jeolojik yapılardaki değişimler tarafından litolojik olarak şartlandırılmış mendereslerle veya yapısal olarak kontrol edilen mendereslere önemli ölçüde değiştirdiğini iddia ediyorlar.
Oxbow Gölleri
Akarsu gölünün en yaygın türü olan akarsu gölü adını kendine özgü kıvrımlı şeklinden alan hilal biçimli bir göldür. Oxbow gölleri aynı zamanda kesme gölleri olarak da bilinir. Bu tür göller akarsu kıvrımlılığı sürecinin bir sonucu olarak bozulmamış taşkın yatağında düzenli olarak oluşur. Bir nehir veya nehir kıvrımlarının dış tarafı aşındığından ve iç tarafta tortular biriktiğinden kıvrımlı bir kanal oluşturur. Sonunda kıvrılmasının bir sonucu olarak akarsu kanalı kıvrımlı kıvrımın dar boyunu keser ve bir kesme kıvrımı oluşturur. Boyun kesimi olarak da adlandırılan boynun son delinmesi genellikle büyük sel sırasında meydana gelir. Çünkü, bu su yolunun kıyılarının dışına çıktığı ve doğrudan boynun üzerinden aktığı ve selin tüm gücüyle onu aşındırabildiği zamandır.
Nokta Çubuğu
Bir menderes çubuğu olarak da bilinen bir nokta çubuğu, bir menderesin iç bankasına kanalın buna eşlik eden göçü ile yavaş, genellikle epizodu, yapışkan olmayan tortuların ayrı ayrı eklenmesiyle oluşan bir akarsu çubuğudur. Dış banka: Bu sürece yanal birikim denir. Yanal birikim, çoğunlukla nokta çubuğu suya daldırıldığında, yüksek su veya taşkınlar sırasında meydana gelir. Tipik olarak tortu, kum, çakıl veya her ikisinin bir kombinasyonundan oluşur. Bazı nokta çubukları içeren tortu, aşağı akışta siltli tortulara doğru derecelendirilebilir. Çökelti biriktirildiğinde kanalın talveginden nokta çubuğunun üst yüzeyine doğru azalan hız ve akım kuvveti nedeniyle, bir nokta çubuğu içeren dikey tortu dizisi, tek bir nokta çubuğu içinde yukarı doğru daha ince hâle gelir. Örneğin, sivri uçlu çubukların tabandaki çakıldan üstteki ince kumlara kadar ince olması tipiktir. Tortu kaynağı tipik olarak, kumların, kayaların ve enkazın aşındığı, süpürüldüğü ve nehir yatağı boyunca ve aşağı yönde bir nehir kıvrımının iç kıyısına yuvarlandığı yukarı doğru kesilmiş bankalardır. İç virajda, bu tortu ve döküntü sonunda bir nokta çubuğunun kayma eğiminde birikir.
Kaydırma Çubuğu
Kaydırma çubukları, kıvrımların iç tarafında asimetrik bir sırt ve hendek tipografisi oluşturan kıvrımlı bir döngünün sürekli yanal göçünün bir sonucudur. Topoğrafya genellikle kıvrımlıya paraleldir ve eğrinin dışından tortuyu oyan ve döngünün iç tarafındaki daha yavaş akan suda tortu biriktiren göç eden çubuk formları ve arka çubuk olukları ile ilgilidir. Yanal birikim adı verilen süreç. Kaydırma çubuğu sedimanları, çapraz tabaklanma ve yukarı doğru incelme modeli ile karakterize edilir. Bu özellikler, yüksek enerjili taşkın olayları sırasında daha büyük tanelerin taşındığı ve daha sonra zamanla daha küçük malzeme biriktirerek giderek azaldığı dinamik nehir sisteminin bir sonucudur. Kıvrımlı nehir yatakları genellikle homojendir ve daha heterojen örgülü nehir yataklarının aksine yanal olarak geniştir. kaydırma modeli. Nehir vadisinden aşağıya bakarken ayırt edilebilirler çünkü nokta çubuğu kaydırma desenleri dışbükeydir ve girdap birikimi kaydırma çubuğu desenleri içbükeydir.
Kaydırma çubukları genellikle sırtların üst kısımlarında daha açık ve hendeklerde daha koyu görünür. Bunun nedeni, üst kısımların ince taneler ekleyerek veya alanı unutmadan rüzgarla şekillendirilebilmesidir; oyuklardaki karanlık ise yüksek su dönemlerinde yıkanan silt ve killere atfedilebilir. Kanallarda tutulan suya ek olarak eklenen bu tortu, yine hendeklerde birikecek bitki örtüsü için elverişli bir ortamdır.
Kayma Eğimi
Bir menderesin yerleşik bir nehrin parçası mı yoksa bir taşkın yatağı içindeki serbestçe dolambaçlı bir nehrin parçası mı olduğuna bağlı olarak, kayma eğimi terimi, bir menderes döngüsünün iç, dışbükey, kıyısını oluşturan iki farklı akarsu yer şekline atıfta bulunabilir. Bir taşkın yatağında serbestçe dolambaçlı bir nehir olması durumunda, bir menderesin içinde, bir nehrin menderesleri gibi bir nokta çubuğu oluşturmak üzere epizodu olarak biriken çökeltilerin hafifçe eğimli kıyısı olan bir kayma eğimi. Bu tür bir kayma eğimi, kesme bankının karşısında bulunur.
Yerleşik bir nehir olması durumunda, kayma eğimi, asimetrik olarak yerleşmiş bir nehrin içbükey bankasından yükselen hafif eğimli bir ana kaya yüzeyidir. Bu tür bir kayma eğimi genellikle ince, süreksiz bir alüvyon tabakası ile kaplıdır. Bir nehrin ana kayaya doğru inerken, menderesin kademeli dışa göçü ile üretilir. Kayma eğimli teras olarak bilinen kıvrımlı bir çıkıntının kayma yamacında bir teras, aktif olarak kıvrımlı bir nehir tarafından düzensiz kesi sırasında kısa bir durma ile oluşabilir.
Türetilmiş Miktarlar
Menderes oranı veya sinüozite indeksi, bir nehrin veya akıntının ne kadar kıvrımlı olduğunu (rotasının mümkün olan en kısa yoldan ne kadar saptığını) ölçmenin bir yoludur. Dere uzunluğunun vadi uzunluğuna bölünmesiyle hesaplanır. Kusursuz düz bir nehrin menderes oranı 1 olacaktır (vadisi ile aynı uzunlukta olacaktır), bu oran 1'in üzerinde ne kadar yüksekse nehir o kadar kıvrımlı olacaktır.
Sinüozite endeksleri, haritadan veya erişim adı verilen bir mesafe üzerinden ölçülen, ortalama tam banka kanal genişliğinin en az 20 katı olması gereken bir hava fotoğrafından hesaplanır. Akarsuyun uzunluğu, menzil üzerindeki kanal veya talveg uzunluğu ile ölçülürken, oranın alt değeri, menzili tanımlayan akışın üzerindeki iki nokta arasındaki aşağı vadi uzunluğu veya hava mesafesidir.
Sinüozite indeksi, akışların matematiksel tanımlarında rol oynar. İndeks detaylandırma gerektirebilir, çünkü vadi de kıvrımlı olabilir - yani, aşağı vadi uzunluğu erişim ile aynı değildir. Bu durumda vadi indeksi vadinin menderes oranı iken, kanal indeksi kanalın menderes oranıdır. Kanal sinüozite indeksi, kanal uzunluğunun vadi uzunluğuna bölümüdür ve standart sinüozite indeksi, kanal indisinin vadi indeksine bölünmesiyle elde edilir. Ayrımlar daha da belirsiz hale gelebilir.
Sinüozite Index'in matematiksel olmayan bir faydası da vardır. Akışlar, kendisi tarafından düzenlenen kategorilere yerleştirilebilir; örneğin, endeks 1 ile 1.5 arasındaysa nehir kıvrımlıdır, ancak 1.5 ile 4 arasındaysa kıvrımlıdır. Endeks aynı zamanda akarsu hızı ve tortu yükünün bir ölçüsüdür, bu miktarlar 1 (düz) indeksinde maksimize edilir.
Galeri
-
-
-
- Fransa - Menderes
-
-
-
-
-
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Menderes ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
1. ^ Jump up to:a b c d e f g h Neuendorf, K.K.E., J.P. Mehl, Jr., and J.A. Jackson, J.A., eds. (2005) Glossary of Geology (5th ed.). Alexandria, Virginia, American Geological Institute. 779 pp. ISBN 0-922152-76-4
2. ^ Charlton, R., 2007. Fundamentals of fluvial geomorphology.Routledge, New York, New York. 234 pp. ISBN 0-415-33453-5
3. ^ Leopold, L.B., Wolman, M.G., Wolman, M.G. and Wolman, M.G., 1957. River Channel Patterns: Braided, Meandering, and Straight. United States Geological Survey Professional Paper no. 282B, US Government Printing Office, Washington DC., 47 pp.
4. ^ "Meander". Retrieved July 12,2012
5. ^ "Meander". RetrievedJuly 12, 2012
6. ^ Strabo, Geography, Book 12 Chapter 8 Section 15.
7. ^ Weiss, Samantha Freeman. (April 2016). Meandering River Dynamics (Doctoral dissertation). Retrieved from Ideals. https://www.ideals.illinois.edu/bitstream/handle/2142/92706/WEISS-DISSERTATION-2016.pdf?sequence=1&isAllowed=y
8. ^https://web.archive.org/web/20171119234021/http://ponce.sdsu.edu/legacy_tales_einstein_on_meanders.html
9. ^ The technical definitions of this section rely heavily on River Mechanics179ISBN0-521-52970-0In addition concepts are utilized from ISBN0-918334-56-X
10. ^ Lecture Notes in Incompressible Fluid Dynamics: Phenomenology, Concepts and Analytical Tools(PDF)the original(PDF). Retrieved 2011-05-15.
11. ^ Science from Your Airplane Window: 2nd Revised Edition45ISBN0-486-23205-0
12. ^ Hickin 2003, p. 432. “One of the important consequences of helical flow in meanders is that sediment eroded from the outside of a meander bend tends to move to the inner bank or point bar of the next downstream bend.”
13. ^ Hickin 2003, p. 434.
14. ^ Hickin 2003, p. 432. "In the absence of secondary flow, bend flow seeks to conserve angular momentum so that it tends to conform to that of a free vortex with high velocity at the smaller radius of the inner bank and lower velocity at the outer bank where radial acceleration is lower."
15. ^ Hickin 2003, p. 432. "Near the bed, where velocity and thus the centrifugal effects are lowest, the balance of forces is dominated by the inward hydraulic gradient of the super-elevated water surface and secondary flow moves toward the inner bank."
16. ^ "Albert Einstein and Meandering Rivers". Retrieved2016-07-01
17. ^ Bibcode1978AnRFM..10..129Cdoi10.1146/annurev.fl.10.010178.001021
18. ^ ISBN3-540-20017-7
19. ^ ISBN1-55963-042-6
20. ^ Jump up to:a b c d Reineck, H.E. and Singh, I.B., 2012. Depositional sedimentary environments: with reference to terrigenous clastics. Springer Science & Business Media, New York, New York. 551 pp. ISBN 9783642962912
21. ^ Jump up to:a b "Secondary circulation in a region of flow curvature: Relationship with tidal forcing and river discharge"Bibcode2002JGRC..107.3131Cdoi10.1029/2001jc001082
22. ^ Jump up to:a b c d Fisk, H.N., 1944. Geological investigation of the alluvial valley of the lower Mississippi River. War Department, Corps of Engineers, Mississippi River Commission, Vicksburg, Mississippi. 78 pp.
23. ^ Fisk, H.N., 1948. Fine-grained Alluvial Deposits and Their Effects on Mississippi River Activity. War Department, Corps of Engineers, Mississippi River Commission, Vicksburg, Mississippi. 2 Vols., 82 pp.
24. ^ Shoemaker, E.M. and Stephens, H.G., 1975. First photographs of the Canyon Lands. in Fassett, J.E., ed., pp. 111–122, Canyonlands Country, A Guidebook of the Four Corners Geological Society Eighth Field Conference — September 22–25, 1975. Four Corners Geological Society, Durango, Colorado. pp. 278.
25. ^ Merriam-Webster, Incorporated, 2017. Dictionary by Merriam-Webster: America's most-trusted online dictionary. last accessed November 22, 2017
26. ^ Jump up to:a b Thornbury, W. D., 1954, Principles of Geomorphology,John Wiley & Sons, New York, New York. 618 pp.
27. ^ Jump up to:a b c d Fairbridge, R.W. 1968, Incised meander. In Fairbridge, R.W., ed., pp 548–550, The Encyclopedia of Geomorphology.Encyclopedia of Earth Sciences Series, Vol. 3. McGraw-Hill Company, Inc., New York, New York, 1295 pp.
28. ^ Rich, J.L., 1914. Certain types of stream valleys and their meaning. The Journal of Geology, 22(5), pp. 469–497.
29. ^ Jump up to:a b Barbour, J.R., 2008. The origin and significance of sinuosity along incising bedrock rivers. Doctoral dissertation, Columbia University, New York, New York, 172 pp.
30. ^ Hack, J.T., and Young, R.S., 1959. Intrenched meanders of the North Fork of the Shenandoah River, Virginia. United States Geological Survey Professional Paper 354-A, 10 pp.
31. ^ Hutchinson, G.E. 1957. A treatise on limnology, v. 1. Geography, Physics and Chemistry. Wiley. 1015p.
32. ^ Jump up to:a b Toonen, W.H., Kleinhans, M.G. and Cohen, K.M., 2012. "Sedimentary architecture of abandoned channel fills." Earth Surface Processes and Landforms, 37(4), pp. 459–472.
33. ^ "Deposits of a rapidly eroding meandering river: terrace cut and fill in the Taupo Volcanic Zone"doi10.1080/00288306.1996.9514708
34. ^
35. ^ ISBN0-13-099696-3
36. ^
37. ^ Fluvial SedimentologyISBN0-632-05354-2
38. ^ Scheffers, A.M., May, S.M. and Kelletat, D.H., 2015. Forms by Flowing Water (Fluvial Features). In Landforms of the World with Google Earth. (pp. 183–244). Springer, Amsterdam, Netherlands. 391 pp. ISBN 978-94-017-9712-2
39. ^ Keck, R., Maurer, D. and Watling, L., 1973. Tidal stream development and its effect on the distribution of the American oyster.Hydrobiologia, 42(4), pp. 369–379.
40. ^ Davis, W.M., 1913. Meandering valleys and underfit rivers.Annals of the Association of American Geographers, 3(1), pp. 3–28.
41. ^ Crickmay, C.H., 1960. Lateral activity in a river of northwestern Canada. The Journal of Geology, 68(4), pp. 377–391.
42. ^ Herrmann, H. and Bucksch, H., 2014. Dictionary Geotechnical Engineering/Wörterbuch GeoTechnik: English-German/Englisch-Deutsch. Springer, Berlin, Germany. 1549 pp. ISBN 978-3-642-41713-9
43. ^ OCLC17150333
44. ^ Stream Hydrology: an Introduction for Ecologists: Second Edition183ISBN0-470-84357-8
45. ^ Sustainable Management of Headwater Resources: Research from Africa and India87ISBN92-808-1108
Coğrafî terim ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Haziran 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Subat 2021 Menderes Yunanca Maiandros maindros kaynak belirtilmeli bir nehrin yataginda meydana gelen kivrimlara verilen addir Kuba daki nin menderesleri MenderesArda Menderes Bir menderes bir nehrin akintinin veya baska bir su yolunun kanalindaki bir dizi duzenli kivrimli egrilerden kivrimlardan dongulerden donuslerden biridir Taskin yatagi boyunca akarken veya bir vadi icinde kanalini kaydirirken bir yandan dere veya nehir tarafindan uretilir Bir menderes bir dere veya nehir bir disbukey icbukey iceren cokeltilerin asindirdigi diger tortuyu asagi akis yonunde tipik olarak bir nokta cubugu olan ic disbukey bir kanalin taskin yataginin asagi vadi ekseni boyunca ileri geri hareket ederken kivrimli bir seyir olusturmasidir Menderesli bir akintinin kanalini zaman zaman taskin yatagi veya vadi tabani boyunca kaydirdigi bolge menderes kusagi olarak bilinir Tipik olarak kanal genisliginin 15 ile 18 kati arasinda degisir Zamanla menderesler bazen cok kisa bir surede kararli yollari ve kopruleri korumaya calisan yerel belediyeler icin insaat muhendisligi sorunlari yaratan sekilde asagi havzaya goc eder Bir nehrin akintinin veya bir baska akarsuyun kanalinin kivrilma derecesi kivrimligiyla olculur Bir su yolunun kivrimlari kanalin uzunlugunun duz hat asagi vadi mesafesine oranidir Tek kanalli ve kivrimli akarsulari 1 5 veya daha fazla olan dereler veya nehirler olarak tanimlanir Terimin KaynagiTerim gunumuz Turkiye sinde bulunan ve Eski Yunanlar tarafindan Latince Meanders olarak bilinen Menderes Nehri nden turemistir Sonuc olarak klasik Yunanistan da bile ve daha sonraki Yunan dusuncesinde nehrin adi jeomorfolojik ozelliklerin yani sira dekoratif desenler veya konusma ve fikirler gibi kivrimli veya kivrimli olan herhangi bir sey anlamina gelen ortak bir isim haline geldi Strabon soyle dedi gidisati o kadar dolambacli ki sarmalayan her seye kivrimli deniyor Menderes Nehri Izmir in guneyinde Eski Yunan kenti Milet in dogusunda Menderes Masifi ndeki bir grabenin icinden akmaktadir Ancak alt erisimindeki Menderes Bolgesinden cok daha genis bir taskin ovasina sahiptir Gunumuz Turkcesinde adi Buyuk Menderes Nehri dir Yoneten FizikTek bir virajla duzenlenen kanal bir akiskan baslangicta duz olan ve daha sonra bukulen bir kanala verildiginde yan duvarla akiskanin rotasini degistirmesine ve bukulmeyi takip etmesine neden olan bir basinc gradyani olusturur Buradan iki karsit surec meydana gelir 1 Donmeyen akis ve 2 ikincil akis Bir nehrin kivrimli olmasi icin ikincil akisin hakim olmasi gerekir Donmeyen Akis Bernoulli denklemlerinden yuksek basinc dusuk hiza neden olur Bu nedenle ikincil akisin yoklugunda dis viras yuksek hizi bekleriz Bu klasik akiskanlar mekanigi sonucu donussuz bir girdap akisidir Menderesli nehirler baglaminda etkilerinde ikincil akisin etkisi hakimdir Ikincil Akis Nehrin ic kivrimini isaret eden basinc kuvvetleri ile nehrin dis kivrimina isaret eden merkezkac kuvvetleri arasinda bir kuvvet dengesi mevcuttur Kivrimli nehirler baglaminda nehir yatagi ile etkilesime giren ince sivi tabakasi icinde bir sinir tabakasi vardir Bu tabakanin icinde ve standart sinir tabakasi teorisine gore sivinin hizi fiilen sifirdir Hiza bagli olan merkezkac kuvveti de bu nedenle sinir tabakasi icinde basinc kuvveti hakimdir ve akiskan nehrin dibi boyunca dis kivrimdan ice kivrima dogru hareket eder Ancak bir dereceye kadar icten disa kivrima dogru zorlanir Dis bukulmedeki daha yuksek hizlar daha yuksek kesme gerilimlerine ve dolayisiyla erozyona neden olur Benzer sekilde ic bukulmedeki daha yuksek gerilmelere neden olur ve cokelme meydana gelir Bu nedenle kivrimli kivrimlar dis kivrimda asinir ve nehrin giderek daha kivrimli hale gelmesine neden olur kesme olaylari meydana gelene kadar ic kivrimda cokelme cogu dogal dolambacli nehir icin nehir gelisirken bile nehir genisliginin neredeyse sabit kalacagi sekilde gerceklesir Nehrin dogal bir engel tarafindan bukulmeye zorlanmadigi durumlarda bile Dunya nin Coriolis kuvveti hiz dagiliminda kucuk bir dengesizlige neden olabilir Oyle ki bir kiyidaki hiz digerinden daha yuksektir Bu bir kiyidaki erozyonu ve digerinde tortu birikmesini tetikleyebilir Menderes GeometrisiDolambacli bir su yolunun teknik tanimina kivrimli geometri veya kivrimli platform geometrisi adi verilir Duzensiz bir dalga formu ile karakterizedir Sinus dalgasi gibi ideal dalga formlari bir cizgi kalinligindadir Ancak bir akis durumunda genislik dikkate alinmalidir Kiyi genisligi tipik olarak en dusuk bitki ortusu cizgisi ile tahmin edilen tam akis seviyesinde ortalama bir enine kesitte yatak boyunca mesafedir Bir dalga formu olarak kivrimli akim asagi vadi eksenini takip eder Egriye kendisinden olculen tum genliklerin toplami sifir olacak sekilde yerlestirilmis duz bir cizgi Bu eksen akisin genel yonunu temsil eder Herhangi bir enine kesitte akis yatagin merkez cizgisi olan kivrimli ekseni takip eder Kivrimli ve asagi vadi eksenlerinin iki ardisik kesisme noktasi bir kivrimli dongu tanimlar Menderes zit enine yonlere isaret eden iki ardisik dongudur Asagi vadi ekseni boyunca bir menderesin mesafesi menderes uzunlugu veya dalga boyudur Asagi vadi ekseninden bir dongunun kivrimli eksenine olan maksimum mesafe menderes genisligi veya genligidir Bu noktadaki rota tepe noktasidir Sinus dalga kiranin tersine kivrimli bir akisin donguleri daha neredeyse daireseldir Egrilik tepedeki maksimum bir kesisme noktasinda duz cizgi sifira kadar degisir Bu ayni zamanda bukulme olarak da adlandirilir Cunku egrilik bu civarda yon degistirir Dongunun yaricapi tepede kivrimli ekseni kesen asagi vadi eksenine dik olan duz cizgidir Dongu ideal olmadigindan onu karakterize etmek icin ek bilgiye ihtiyac vardir Oryantosyon acisi kivrimli eksen uzerinde herhangi bir noktada kivrimli eksen ile asagi vadi ekseni arasindaki acidir Tepedeki bir dongu bir dis veya icbukey yataga sahiptir Menderes kusagi merkez cizgiden merkez cizgiye degil dis kiyidan dis yataga olculen ortalama bir menderes genisligi ile tanimlanir Bir taskin ovasi varsa menderes kusaginin otesine uzanir daha sonra menderesin ozgur oldugu soylenir Taskin ovasinda herhangi bir yerde bulunabilir Taskin ovasi menderesler sabitlenir Cesitli matematiksel formuller menderes geometrisinin degiskenliklerini iliskilendirir Formullerde gorulen bazi sayisal parametreler olusturulabilir Dalga bicimi nihayetinde akisin ozelliklerine baglidir ancak parametreler ondan bagimsizdir ve gorunuse gore jeolojik faktorlerden kaynaklanmaktadir Genelde menderes uzunlugu 10 14 kat ortalama 11 kat tam banka kanal genisligi ve tepe noktasinda egrilik yaricapinin ortalama 4 7 kati olmak uzere 3 ila 5 kattir Bu yaricap kanal genisliginin 2 3 katidir Bir mendereste derinlik modeli vardir Bir havuzda akis yonu asagi dogrudur yatak malzemesini temizler Bununla birlikte ana hacim azalan hiz nedeniyle tortu biriktirdigi virajin ic kisminda daha yavas akar Maksimum derinlik cizgisi veya kanal talveg cizgisidir Nehirler siyasi sinirlar olarak kullanildigindan tipik olarak sinir cizgisi olarak belirlenir Menderes yay uzunlugu talveg boyunca bir menderes uzerindeki mesafedir Nehir uzunlugu merkez cizgisi boyunca uzunluktur FormasyonMenderes olusumu dogal faktorlerin ve sureclerin bir sonucudur Bir akisin dalga bicimi konfigurasyonu surekli degismektedir Sivi bir girdapta bir kivrimin etrafinda akan bir kanal sinuzoidal bir yolu takip etmeye basladiginda sarmal akisin virajin ic tarafina dogru yogun asinmis malzemeyi supurmesi ve virajin disini korumasi ve dolayisiyla hizlanmaya karsi savunmasiz birakmasinin etkisiyle ilmeklerini genligi ve icbukeyligi onemli olcude artar Erozyon olumlu bir geri bildirim dongusu olusturur Elizabeth A Wood un sozleriyle Bu kivrimli yapi olusturma sureci kendi kendine yogunlasan bir surec gibi gorunuyor Daha buyuk egriligin kivrimlarin daha fazla asinmasina neden oldugu bunun da daha buyuk egrilikle sonuclandigi Kanal zemini boyunca capraz akim ikincil akisin bir parcasidir ve yogun asinmis malzemeyi dirsegin icine dogru supurur Capraz akim daha sonra ic tarafa yakin yuzeye yukselir ve disa dogru akarak sarmal akisi olusturur Bukulmenin egriligi ne kadar buyukse ve akisi ne kadar hizli olursa capraz akim ve supurme o kadar guclu olur Acisal momentumun konumu nedeniyle virajin ic tarafindaki hiz disaridakinden daha hizlidir Akis hizi azaldigindan merkezkac basinci da azalir Super yukseltilmis sutunun basinci hakimdir ve suyu alttan disaridan iceriye geriye hareket ettiren dengesiz bir gradyan gelistirir Akis icten disa dogru yuzey boyunca karsi akisla saglanir Butun bu durum cay yapragi paradoksuna cok benziyor Bu ikincil akis tortuyu virajin disindan iceriye tasir ve nehri daha kivrimli hale getirir Her buyuklukteki akisin neden ilk etapta dolambacli hale geldigine gelince mutlaka birbirini dislamayan birkac teori vardir Stokastik TeoriStokastik Teori pek cok bicimde olabilir ancak en genel ifadelerden biri Scheidegger inki Menderes trenin yon degistiren engellerin rastgele varligi nedeniyle akis yonundeki stokastik dalgalanmalarin sonucu oldugu varsayilir Nehir yolu duz puruzsuz egimli bir yapay yuzey verildiginde yagmur ona tabakalar halinde akar ancak bu durumda bile suyun yuzeye yapismasi ve damlalarin kohezyonu rastgele dereler olusturur Dogal yuzeyler puruzludur ve farkli derecelerde asinabilir Rastgele hareket eden tum fiziksel faktorun sonucu duzelmeyen ve daha sonra giderek kivrimli hale gelen kanallardir Duz gorunen kanallarda bile sonunda kivrimli bir kanala giden kivrimli bir talveg vardir Denge TeorisiDenge teorisinde menderesler arazinin asinabilirligi ile akintinin tasima kapasitesi arasinda bir dengeye ulasana kadar akinti gradyanini azaltir Alcalan bir su kutlesi baslangictaki ile ayni hizda damlanin sonunda verilen potansiyel enerjiyi birakmalidir Bu dere yataginin malzemesi ile etkilesime girerek giderilir En kisa mesafe yani duz bir kanal birim uzunluk basina en yuksek enerjiye neden olur kivrimlari daha fazla olusturur ve akisi siddetlendirir Mendereslerin varligi akisin uzunlugunu akisin urettigi tum tortuyu tasidigi birim uzunluk basina bir denge enerjisine ayarlanmasina izin verir Jeomorfik ve Morfo Tektonik TeoriJeomorfik arazinin yuzey yapisini ifade eder Morfo tektonik kayanin daha derin veya tektonik levha yapisi ile ilgili olmak anlamina gelir Bu kategoriler altinda bulunan ozellikler rastgele degildir Ve akislari rastgele olmayan yollara yonlendirir Akintiyi saptirarak menderes olusumunu tetikleyen ongorulebilir engellerdir Ornegin dere bir fay hattina Morfo tektonik yonlendirilebilir Kesik bir kiyi menderesin dis ic bukey bankasinin bir nehrin veya akarsuyun taskin yatagina veya vadi duvarini kestigi yerde olusan genellikle dikey bir kiyi veya ucurumdur Cutbank ayni zamanda nehir kiyisi nehir kayaligi veya blof olarak da bilinir ve cutbank ayni olarak yazilir Kesik bir banka olusturan erozyon bir menderesin dis kiyisinda meydana gelir cunku suyun heliokidal akisi bankayi gevsek kum silt ve tortudan temiz tutar ve onu surekli erozyona maruz birakir Sonuc olarak kivrimli kivrim asinir Ve dis kivrim yonunde hareket ederek kesik banki olusturur Kesilen kiyi erozyon nedeniyle zayifladigindan genellikle nehir kanalina dogru coker Cokme ile parcalanan cokmus tortu kolaylikla asinir ve kanalin ortasina dogru tasinir Kesilmis bir banktan asinan tortu karsisindaki nokta cubugunda birikme egilimindedir Bu nehirlerin kiyisinda agaclarin buyudugu alanlarda gorulebilir Mendereslerin ic tarafindaki sogut gibi agaclar genellikle aciga cikar ve alttan kesilir ve sonunda agaclarin nehre dusmesine neden olur Menderes KesimiKesik menderes veya terk edilmis menderes olarak da bilinen bir menderes kesimi bir boyun kesimi olustuktan sonra akisi tarafindan terk edilen bir menderes kesik menderes kaplayan bir gol okuz kusu golu olarak bilinir Endersen Bottum Ringan orneginde oldugu gibi dik kenarli genellikle dikey duvarlari alan oyuk kivrimli kivrimlar ABD nin guney batisindaki rinconlar olarak bilinirler ancak her zaman degil Ingilizce Rincon Amerika Birlesik Devletleri nin guney batisindaki kucuk tenha bir vadi bir ucurumdaki girintili veya koseli girinti veya nehirdeki bir viraj icin kullanilan teknik olmayan bir kelimedir Kesilmis Kivrimli KiyilarBir akarsu veya nehirin yatagini ana kayaya indiren kivrimlari kazima iceri girme yerlesik ic ice gecmis mendereslerin ana kayaya asagiya dogru oyulmus herhangi bir menderesleri tanimlamak icin uygun olan es anlamlilar oldugunu ve kapali veya yerlesik menderesleri simetrik bir vadi kenarlari ile karakterize edilen kazinmis mendereslerin ic ice kivrimli menderesler bir alt turu olarak tanimladigini ileri surer Simetrik vadi kenarlarinin bir su yolunun ana kayaya hizli bir sekilde kesilmesinin dogrudan sonucu oldugunu savunur Ne olursa olsun hem yerlesik mendereslerin hem de ic ice gecmis mendereslerin olusumunun ortalama deniz seviyesindeki goreceli degisiklik izoztatik veya tektonik yukselme bir buz veya heyelan barajinin kirilmasi veya bolgesel egilme sonucunda taban seviyesinin dusmesini gerektirdigi dusunulmektedir Klasik kazima kivrimli kivrim ornekleri Colorado Platosu ndaki nehirler Kentucky nin merkezindeki Kentucky nehri Palisades ve Ozark Platosu ndaki akarsularla iliskilidir Yukarida belirtildigi gibi baslangicta kazik bir menderesin kanalini alttaki katmanlara oymus olan bir onceki akarsu veya nehrin ozelligi oldugu ileri surulmus veya varsayilmistir Bir onceki akarsu veya nehir altta yatan kaya topografyasi ve kaya turlerindeki degisikliklere ragmen kesi sirasinda orijinal seyrini ve seklini koruyan bir dere veya nehirdir Bununla birlikte daha sonraki jeologlar kesilmis bir menderes modelinin bir taskin yataginda serbestce gelisebilecegi bir onceki kivrimli akarsudan oldugunu iddia ederler Bunun yerine ana kayanin akarsu kesimi ilerledikce akarsu seyrinin kaya tipi ve catlaklar faylar ve diger jeolojik yapilardaki degisimler tarafindan litolojik olarak sartlandirilmis mendereslerle veya yapisal olarak kontrol edilen mendereslere onemli olcude degistirdigini iddia ediyorlar Oxbow GolleriAkarsu golunun en yaygin turu olan akarsu golu adini kendine ozgu kivrimli seklinden alan hilal bicimli bir goldur Oxbow golleri ayni zamanda kesme golleri olarak da bilinir Bu tur goller akarsu kivrimliligi surecinin bir sonucu olarak bozulmamis taskin yataginda duzenli olarak olusur Bir nehir veya nehir kivrimlarinin dis tarafi asindigindan ve ic tarafta tortular biriktiginden kivrimli bir kanal olusturur Sonunda kivrilmasinin bir sonucu olarak akarsu kanali kivrimli kivrimin dar boyunu keser ve bir kesme kivrimi olusturur Boyun kesimi olarak da adlandirilan boynun son delinmesi genellikle buyuk sel sirasinda meydana gelir Cunku bu su yolunun kiyilarinin disina ciktigi ve dogrudan boynun uzerinden aktigi ve selin tum gucuyle onu asindirabildigi zamandir Nokta CubuguBir menderes cubugu olarak da bilinen bir nokta cubugu bir menderesin ic bankasina kanalin buna eslik eden gocu ile yavas genellikle epizodu yapiskan olmayan tortularin ayri ayri eklenmesiyle olusan bir akarsu cubugudur Dis banka Bu surece yanal birikim denir Yanal birikim cogunlukla nokta cubugu suya daldirildiginda yuksek su veya taskinlar sirasinda meydana gelir Tipik olarak tortu kum cakil veya her ikisinin bir kombinasyonundan olusur Bazi nokta cubuklari iceren tortu asagi akista siltli tortulara dogru derecelendirilebilir Cokelti biriktirildiginde kanalin talveginden nokta cubugunun ust yuzeyine dogru azalan hiz ve akim kuvveti nedeniyle bir nokta cubugu iceren dikey tortu dizisi tek bir nokta cubugu icinde yukari dogru daha ince hale gelir Ornegin sivri uclu cubuklarin tabandaki cakildan ustteki ince kumlara kadar ince olmasi tipiktir Tortu kaynagi tipik olarak kumlarin kayalarin ve enkazin asindigi supuruldugu ve nehir yatagi boyunca ve asagi yonde bir nehir kivriminin ic kiyisina yuvarlandigi yukari dogru kesilmis bankalardir Ic virajda bu tortu ve dokuntu sonunda bir nokta cubugunun kayma egiminde birikir Kaydirma CubuguKaydirma cubuklari kivrimlarin ic tarafinda asimetrik bir sirt ve hendek tipografisi olusturan kivrimli bir dongunun surekli yanal gocunun bir sonucudur Topografya genellikle kivrimliya paraleldir ve egrinin disindan tortuyu oyan ve dongunun ic tarafindaki daha yavas akan suda tortu biriktiren goc eden cubuk formlari ve arka cubuk oluklari ile ilgilidir Yanal birikim adi verilen surec Kaydirma cubugu sedimanlari capraz tabaklanma ve yukari dogru incelme modeli ile karakterize edilir Bu ozellikler yuksek enerjili taskin olaylari sirasinda daha buyuk tanelerin tasindigi ve daha sonra zamanla daha kucuk malzeme biriktirerek giderek azaldigi dinamik nehir sisteminin bir sonucudur Kivrimli nehir yataklari genellikle homojendir ve daha heterojen orgulu nehir yataklarinin aksine yanal olarak genistir kaydirma modeli Nehir vadisinden asagiya bakarken ayirt edilebilirler cunku nokta cubugu kaydirma desenleri disbukeydir ve girdap birikimi kaydirma cubugu desenleri icbukeydir Kaydirma cubuklari genellikle sirtlarin ust kisimlarinda daha acik ve hendeklerde daha koyu gorunur Bunun nedeni ust kisimlarin ince taneler ekleyerek veya alani unutmadan ruzgarla sekillendirilebilmesidir oyuklardaki karanlik ise yuksek su donemlerinde yikanan silt ve killere atfedilebilir Kanallarda tutulan suya ek olarak eklenen bu tortu yine hendeklerde birikecek bitki ortusu icin elverisli bir ortamdir Kayma EgimiBir menderesin yerlesik bir nehrin parcasi mi yoksa bir taskin yatagi icindeki serbestce dolambacli bir nehrin parcasi mi olduguna bagli olarak kayma egimi terimi bir menderes dongusunun ic disbukey kiyisini olusturan iki farkli akarsu yer sekline atifta bulunabilir Bir taskin yataginda serbestce dolambacli bir nehir olmasi durumunda bir menderesin icinde bir nehrin menderesleri gibi bir nokta cubugu olusturmak uzere epizodu olarak biriken cokeltilerin hafifce egimli kiyisi olan bir kayma egimi Bu tur bir kayma egimi kesme bankinin karsisinda bulunur Yerlesik bir nehir olmasi durumunda kayma egimi asimetrik olarak yerlesmis bir nehrin icbukey bankasindan yukselen hafif egimli bir ana kaya yuzeyidir Bu tur bir kayma egimi genellikle ince sureksiz bir aluvyon tabakasi ile kaplidir Bir nehrin ana kayaya dogru inerken menderesin kademeli disa gocu ile uretilir Kayma egimli teras olarak bilinen kivrimli bir cikintinin kayma yamacinda bir teras aktif olarak kivrimli bir nehir tarafindan duzensiz kesi sirasinda kisa bir durma ile olusabilir Turetilmis MiktarlarMenderes orani veya sinuozite indeksi bir nehrin veya akintinin ne kadar kivrimli oldugunu rotasinin mumkun olan en kisa yoldan ne kadar saptigini olcmenin bir yoludur Dere uzunlugunun vadi uzunluguna bolunmesiyle hesaplanir Kusursuz duz bir nehrin menderes orani 1 olacaktir vadisi ile ayni uzunlukta olacaktir bu oran 1 in uzerinde ne kadar yuksekse nehir o kadar kivrimli olacaktir Sinuozite endeksleri haritadan veya erisim adi verilen bir mesafe uzerinden olculen ortalama tam banka kanal genisliginin en az 20 kati olmasi gereken bir hava fotografindan hesaplanir Akarsuyun uzunlugu menzil uzerindeki kanal veya talveg uzunlugu ile olculurken oranin alt degeri menzili tanimlayan akisin uzerindeki iki nokta arasindaki asagi vadi uzunlugu veya hava mesafesidir Sinuozite indeksi akislarin matematiksel tanimlarinda rol oynar Indeks detaylandirma gerektirebilir cunku vadi de kivrimli olabilir yani asagi vadi uzunlugu erisim ile ayni degildir Bu durumda vadi indeksi vadinin menderes orani iken kanal indeksi kanalin menderes oranidir Kanal sinuozite indeksi kanal uzunlugunun vadi uzunluguna bolumudur ve standart sinuozite indeksi kanal indisinin vadi indeksine bolunmesiyle elde edilir Ayrimlar daha da belirsiz hale gelebilir Sinuozite Index in matematiksel olmayan bir faydasi da vardir Akislar kendisi tarafindan duzenlenen kategorilere yerlestirilebilir ornegin endeks 1 ile 1 5 arasindaysa nehir kivrimlidir ancak 1 5 ile 4 arasindaysa kivrimlidir Endeks ayni zamanda akarsu hizi ve tortu yukunun bir olcusudur bu miktarlar 1 duz indeksinde maksimize edilir GaleriFransa MenderesAyrica bakinizWikimedia Commons ta Menderes ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Dis kuvvetlerKaynakca1 Jump up to a b c d e f g h Neuendorf K K E J P Mehl Jr and J A Jackson J A eds 2005 Glossary of Geology 5th ed Alexandria Virginia American Geological Institute 779 pp ISBN 0 922152 76 4 2 Charlton R 2007 Fundamentals of fluvial geomorphology Routledge New York New York 234 pp ISBN 0 415 33453 5 3 Leopold L B Wolman M G Wolman M G and Wolman M G 1957 River Channel Patterns Braided Meandering and Straight United States Geological Survey Professional Paper no 282B US Government Printing Office Washington DC 47 pp 4 Meander Retrieved July 12 2012 5 Meander RetrievedJuly 12 2012 6 Strabo Geography Book 12 Chapter 8 Section 15 7 Weiss Samantha Freeman April 2016 Meandering River Dynamics Doctoral dissertation Retrieved from Ideals https www ideals illinois edu bitstream handle 2142 92706 WEISS DISSERTATION 2016 pdf sequence 1 amp isAllowed y 8 https web archive org web 20171119234021 http ponce sdsu edu legacy tales einstein on meanders html 9 The technical definitions of this section rely heavily on River Mechanics179ISBN0 521 52970 0In addition concepts are utilized from ISBN0 918334 56 X 10 Lecture Notes in Incompressible Fluid Dynamics Phenomenology Concepts and Analytical Tools PDF the original PDF Retrieved 2011 05 15 11 Science from Your Airplane Window 2nd Revised Edition45ISBN0 486 23205 0 12 Hickin 2003 p 432 One of the important consequences of helical flow in meanders is that sediment eroded from the outside of a meander bend tends to move to the inner bank or point bar of the next downstream bend 13 Hickin 2003 p 434 14 Hickin 2003 p 432 In the absence of secondary flow bend flow seeks to conserve angular momentum so that it tends to conform to that of a free vortex with high velocity at the smaller radius of the inner bank and lower velocity at the outer bank where radial acceleration is lower 15 Hickin 2003 p 432 Near the bed where velocity and thus the centrifugal effects are lowest the balance of forces is dominated by the inward hydraulic gradient of the super elevated water surface and secondary flow moves toward the inner bank 16 Albert Einstein and Meandering Rivers Retrieved2016 07 01 17 Bibcode1978AnRFM 10 129Cdoi10 1146 annurev fl 10 010178 001021 18 ISBN3 540 20017 7 19 ISBN1 55963 042 6 20 Jump up to a b c d Reineck H E and Singh I B 2012 Depositional sedimentary environments with reference to terrigenous clastics Springer Science amp Business Media New York New York 551 pp ISBN 9783642962912 21 Jump up to a b Secondary circulation in a region of flow curvature Relationship with tidal forcing and river discharge Bibcode2002JGRC 107 3131Cdoi10 1029 2001jc001082 22 Jump up to a b c d Fisk H N 1944 Geological investigation of the alluvial valley of the lower Mississippi River War Department Corps of Engineers Mississippi River Commission Vicksburg Mississippi 78 pp 23 Fisk H N 1948 Fine grained Alluvial Deposits and Their Effects on Mississippi River Activity War Department Corps of Engineers Mississippi River Commission Vicksburg Mississippi 2 Vols 82 pp 24 Shoemaker E M and Stephens H G 1975 First photographs of the Canyon Lands in Fassett J E ed pp 111 122 Canyonlands Country A Guidebook of the Four Corners Geological Society Eighth Field Conference September 22 25 1975 Four Corners Geological Society Durango Colorado pp 278 25 Merriam Webster Incorporated 2017 Dictionary by Merriam Webster America s most trusted online dictionary last accessed November 22 2017 26 Jump up to a b Thornbury W D 1954 Principles of Geomorphology John Wiley amp Sons New York New York 618 pp 27 Jump up to a b c d Fairbridge R W 1968 Incised meander In Fairbridge R W ed pp 548 550 The Encyclopedia of Geomorphology Encyclopedia of Earth Sciences Series Vol 3 McGraw Hill Company Inc New York New York 1295 pp 28 Rich J L 1914 Certain types of stream valleys and their meaning The Journal of Geology 22 5 pp 469 497 29 Jump up to a b Barbour J R 2008 The origin and significance of sinuosity along incising bedrock rivers Doctoral dissertation Columbia University New York New York 172 pp 30 Hack J T and Young R S 1959 Intrenched meanders of the North Fork of the Shenandoah River Virginia United States Geological Survey Professional Paper 354 A 10 pp 31 Hutchinson G E 1957 A treatise on limnology v 1 Geography Physics and Chemistry Wiley 1015p 32 Jump up to a b Toonen W H Kleinhans M G and Cohen K M 2012 Sedimentary architecture of abandoned channel fills Earth Surface Processes and Landforms 37 4 pp 459 472 33 Deposits of a rapidly eroding meandering river terrace cut and fill in the Taupo Volcanic Zone doi10 1080 00288306 1996 9514708 34 35 ISBN0 13 099696 3 36 37 Fluvial SedimentologyISBN0 632 05354 2 38 Scheffers A M May S M and Kelletat D H 2015 Forms by Flowing Water Fluvial Features In Landforms of the World with Google Earth pp 183 244 Springer Amsterdam Netherlands 391 pp ISBN 978 94 017 9712 2 39 Keck R Maurer D and Watling L 1973 Tidal stream development and its effect on the distribution of the American oyster Hydrobiologia 42 4 pp 369 379 40 Davis W M 1913 Meandering valleys and underfit rivers Annals of the Association of American Geographers 3 1 pp 3 28 41 Crickmay C H 1960 Lateral activity in a river of northwestern Canada The Journal of Geology 68 4 pp 377 391 42 Herrmann H and Bucksch H 2014 Dictionary Geotechnical Engineering Worterbuch GeoTechnik English German Englisch Deutsch Springer Berlin Germany 1549 pp ISBN 978 3 642 41713 9 43 OCLC17150333 44 Stream Hydrology an Introduction for Ecologists Second Edition183ISBN0 470 84357 8 45 Sustainable Management of Headwater Resources Research from Africa and India87ISBN92 808 1108 Cografi terim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz