Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa, II. Ahmed saltanatında, 27 Mart 1692 - 27 Mart 1693 tarihleri arasında bir yıl bir gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'dan sonra Merzifon'un çıkardığı ikinci sadrazamdır.
| Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 27 Mart 1692 - 27 Mart 1693 | |
| Hükümdar | II. Ahmed |
| Yerine geldiği | Bahadırzade Arabacı Ali Paşa |
| Yerine gelen | Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Merzifon |
| Ölüm | 1698 Bursa |
Hayatı
Merzifon doğumlu Türk asıllıdır. Sonradan İstanbul'a gelmiş hemşehrisi olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa yanına girip onun yanında yetişmiştir. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa 1676'da sadrazam olunca kapıcılar kethüdası görevi verilmiştir. Merzifonlu idam edildikten sonra, hacca gitmiştir. Oradan döndükten sonra 1685'te Çavuşbaşı, 1686'da Sakız Adası muhafızı oldu. Aralık 1688'de Sakız muhafızlığını Köprülü Fazıl Mustafa Paşa'ya bırakarak; Kandiye valisi tayin edildi. 1690'da Erzurum valiliğine atandı. Bu görevi yaparkan Anadolu'dan cepheye asker sevkine memur edilmiştir. Temmuz 1690'da İstanbul'a dönerek sadaret kaymakamlığı yapmıştır.
Oradan Diyarbakır valiliğine atanmıştır. Bu görev için maaş hazineden verilen 4-5 yük akçe olup diğer valiliklere nispetle düşük olmakla beraber Diyarbakır valileri geleneksel olarak "Badihava" adı verilen valinin keyfine göre halktan toplanan bir vergi geliri de bulunmaktaydı. Hacı Ali Paşa adil olmayan bu vergiyi toplamak istemediği için ve hazineden verilen geliri az bulduğu için bu görevi önce almak istememiş; ama sonra hazineden verilen maaşın 30 yük akçaya çıkartılması üzerine bu görevi kabul etmiştir.
1692'de "araba meselesi" dolayısıyla Sadrazam Bahadırzade Arabacı Ali Paşa'yı azil etmeye karar veren II. Ahmet'in danışmanları İstanbul'daki sadrazam kaymakamlığı görevindeki başarısını överek Hacı Ali Paşa'yı sadrazam tayin edilmesini tavsiye etmişlerdir. Böylece Diyarbakır Valisi olan Hacı Ali Paşa 27 Mart1692 sadrazamlığa atanmış ve hızla Edirne'ye gelmesi için haberci gönderilmiştir. II. Ahmet yeni sadrazamı Edirne'ye girerken Mevlevi Şeyhi kıyafeti ile gizlice seyre gelmiştir. Fakat bu gizli kalmayıp Hacı Ali Paşa'ya bildirilmiş ve o da alayla şehre girerken bunu bilmemez gibi yapan seyirci Mevlevi şeyhine dua etmesi için bir avuç altın bağışlamıştır.
30 Haziran 1692 günü Hacı Ali Paşa, Avusturya cephesini ziyaret maksadıyla Belgrad kalesine gitmek üzere Edirne'den ayrılmıştır. 2 Ağustos'ta Belgrad'a eriştiği zaman, kaybedilen son meydan savaşından, yani Slankamen Savaşı'ndan, sonra Avusturyalıların Belgrad'a hücumlarının beklendiğini ve Belgrad kalesinin pek müştahkem olmadığını gördü. Bu nedenle hemen Belgrad kalesini tamir ve tahkim ettirilmesine başlattı ve düşman hücumu olursa bir savunma savaşı yapılmasını kabul etti. Bu yapım tamamlandıktan sonra Aralık 1692'de Edirne'ye döndü.
Bu arada 18 Temmuz 1692'de bir Venedik donanma filosu Girit'teki Hanya kalesini kuşatmaya başladı. Fakat kalenin direnişi dolayısıyla bu başarılı olmayıp Venedik filosu geri çekilmek zorunda kaldı.
Hacı Ali Paşa Edirne'ye döndükten sonra devletin mali durumu ile ilgilenmeye başladı. Özel mali salgınlarla devlet gelirleri artırıldı ve devlet giderleri sıkı kontrol altına alındı. Bu sayede hazine birkaç ayda toparlanmış, ancak menfaati bozulanlar rahatsız olmaya başlamışlardır. Bu mali tedbirleri uygulayan Hacı Ali Paşa'nın sürekli yanında bulundurduğu ve son derece dürüst bir şekilde bütün hesap kitap işlerine baktırdığı Başdefterdar Canıbı Ahmet Efendi'yi şikayetlere başlamışlardır.
Şikayetlerin padişah II. Ahmet'e kadar ulaşmasıyla, başdefterdarın görevinden alınması konusunda sadrazama çuhadar vasıtası ile bildirmiştir. Merzifonlu Hacı Ali Paşa'nın bu buyruğu dikkate almayınca Padişah ertesi gün deftardarın görevden alındığını kaydetmektedir ama Hacı Ali Paşa azli yeterli değildir diye bunu uygulamamıştır. Ertesi gün Padişah sadrazama gönderdiği yeni bir hattıhümayunla yeni bir başdefterdar atayıp kendisini görmesi için buyruk vermiştir. Hacı Ali Paşa bunun üzerine eski defterdarı azledip sipahiler ağası Ali Ağa'yı başdefterdar atamıştır. Padişah huzuruna çıktığı zaman ondan bunun nedenini sorduğunda Hacı Ali Paşa, o zamana kadar hiç görülmemiş bir cesaretle, Merzifonlu Hacı Ali Paşa şu cevabı vermiştir:
Defterdarın tutumundan kaynaklanan bir zulüm söz konusu olup tahkikat bunu doğrularsa o zulüm ve fenalığı gerçekte kendim etmiş sayılırım. Zira onu o göreve getiren benim. Şayet zulüm ve fenalık kesinleşirse aslında onu görevden almakla yetinilmesi doğru değildir. Bu emanete hıyanettir ve başkaca kişilere ibret olması bakımından ölümle cezalandırılması gerekir. Ancak hünkârım siz bu derecede garez duyan kişilerin sözlerine kulak vermeye devam ettiğiniz takdirde ben kulunuz da hizmet etme gücümü kaybederim. Emanetinizi kullarınız arasında uygun gördüğünüz bir kişiye vermeniz daha münasip olur...
Hacı Ali Paşa böylece sedaretten istifa ettiğini bildirerek mühr-ü hümayunu padişaha geri vermiştir.
II. Ahmed sadrazamlığı ikinci vezir Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa'ya vermiştir. II. Ahmet sonra Hacı Ali Paşa'yı tekrar kabul etmiş; ona yeni bir valilik verme teklifi yapmış ve eski sadrazam bunu da reddedince emekli olduğu zaman bir arpalık ve has olarak isteği olup olmadığını sormuştur. Hacı Ali Paşa, "Mihaliç" has gelirini istemiştir. Huzurda bulunan yeni sadrazam bunun gelirinin az olduğunu söyleyince Hacı Ali Paşa devletin mali darlık içinde olduğunu ve bu gelire kanaat edeceğini bildirmiştir.
Hacı Ali Paşa azledilmesinden sonra kendine has olarak verilen "Mihaliç" ile sonradan arpalık olarak verilen Kandiye Muhafızlığı gelirleriyle emekli olarak Bursa'da yaşadı. 1698'de Bursa'da oldu. Öldüğünde 60 yaşında idi.
Oğlu Hüseyin Bey medresede eğitim görüp ilmiye sınıfında girmiş ve 1713'te ölmüştür.
Değerlendirme
Devletin çıkarları için padişaha kafa tutabilmiş dirayetli vezirlerdendir. adında bir defterdarı sürekli yanında bulundurması ve son derece dürüst bir şekilde bütün hesap kitap işlerine baktırmasıyla akıllarda kalmıştır. Devletin mali durumunu ve hazine birkaç ayda toparlanmış, ancak menfaati bozulanların şikayetine uğramış ve Sultan bu şikayetlerden etkilenince prensiplerinden ayrılmayıp görevden istifa etmiştir. Uzunçarşılı'nın değerlendirmesinde:
Dürüst ve temiz bir insandı... Yakından tanıyan(lar) fevkalade doğruluğundan bahsederler
demektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d e Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortası ve alarından XVİİ. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu say.436-440
- ^ a b Defterdar Mehmed Paşa, Zubdeti'l-vekayı, yazma eser
- ^ Silahdar Tarihi, Cilt.2
- ^ Silahdar tarihi, Cilt 2 say.695
- ^ Atayı, Şakayık Zeyli Şerhi
Dış bağlantılar
- Danişmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.436-440
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5, say.109.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Bahadırzade Arabacı Ali Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 27 Mart 1692 - 27 Mart 1693 | Sonra gelen: Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Merzifonlu Calik Haci Ali Pasa II Ahmed saltanatinda 27 Mart 1692 27 Mart 1693 tarihleri arasinda bir yil bir gun sadrazamlik yapmis Osmanli devlet adamidir Merzifonlu Kara Mustafa Pasa dan sonra Merzifon un cikardigi ikinci sadrazamdir Merzifonlu Calik Haci Ali PasaOsmanli SadrazamiGorev suresi 27 Mart 1692 27 Mart 1693Hukumdar II AhmedYerine geldigi Bahadirzade Arabaci Ali PasaYerine gelen Bozoklu Biyikli Mustafa PasaKisisel bilgilerDogum MerzifonOlum 1698 BursaHayatiMerzifon dogumlu Turk asillidir Sonradan Istanbul a gelmis hemsehrisi olan Merzifonlu Kara Mustafa Pasa yanina girip onun yaninda yetismistir Merzifonlu Kara Mustafa Pasa 1676 da sadrazam olunca kapicilar kethudasi gorevi verilmistir Merzifonlu idam edildikten sonra hacca gitmistir Oradan dondukten sonra 1685 te Cavusbasi 1686 da Sakiz Adasi muhafizi oldu Aralik 1688 de Sakiz muhafizligini Koprulu Fazil Mustafa Pasa ya birakarak Kandiye valisi tayin edildi 1690 da Erzurum valiligine atandi Bu gorevi yaparkan Anadolu dan cepheye asker sevkine memur edilmistir Temmuz 1690 da Istanbul a donerek sadaret kaymakamligi yapmistir Oradan Diyarbakir valiligine atanmistir Bu gorev icin maas hazineden verilen 4 5 yuk akce olup diger valiliklere nispetle dusuk olmakla beraber Diyarbakir valileri geleneksel olarak Badihava adi verilen valinin keyfine gore halktan toplanan bir vergi geliri de bulunmaktaydi Haci Ali Pasa adil olmayan bu vergiyi toplamak istemedigi icin ve hazineden verilen geliri az buldugu icin bu gorevi once almak istememis ama sonra hazineden verilen maasin 30 yuk akcaya cikartilmasi uzerine bu gorevi kabul etmistir 1692 de araba meselesi dolayisiyla Sadrazam Bahadirzade Arabaci Ali Pasa yi azil etmeye karar veren II Ahmet in danismanlari Istanbul daki sadrazam kaymakamligi gorevindeki basarisini overek Haci Ali Pasa yi sadrazam tayin edilmesini tavsiye etmislerdir Boylece Diyarbakir Valisi olan Haci Ali Pasa 27 Mart1692 sadrazamliga atanmis ve hizla Edirne ye gelmesi icin haberci gonderilmistir II Ahmet yeni sadrazami Edirne ye girerken Mevlevi Seyhi kiyafeti ile gizlice seyre gelmistir Fakat bu gizli kalmayip Haci Ali Pasa ya bildirilmis ve o da alayla sehre girerken bunu bilmemez gibi yapan seyirci Mevlevi seyhine dua etmesi icin bir avuc altin bagislamistir 30 Haziran 1692 gunu Haci Ali Pasa Avusturya cephesini ziyaret maksadiyla Belgrad kalesine gitmek uzere Edirne den ayrilmistir 2 Agustos ta Belgrad a eristigi zaman kaybedilen son meydan savasindan yani Slankamen Savasi ndan sonra Avusturyalilarin Belgrad a hucumlarinin beklendigini ve Belgrad kalesinin pek mustahkem olmadigini gordu Bu nedenle hemen Belgrad kalesini tamir ve tahkim ettirilmesine baslatti ve dusman hucumu olursa bir savunma savasi yapilmasini kabul etti Bu yapim tamamlandiktan sonra Aralik 1692 de Edirne ye dondu Bu arada 18 Temmuz 1692 de bir Venedik donanma filosu Girit teki Hanya kalesini kusatmaya basladi Fakat kalenin direnisi dolayisiyla bu basarili olmayip Venedik filosu geri cekilmek zorunda kaldi Haci Ali Pasa Edirne ye dondukten sonra devletin mali durumu ile ilgilenmeye basladi Ozel mali salginlarla devlet gelirleri artirildi ve devlet giderleri siki kontrol altina alindi Bu sayede hazine birkac ayda toparlanmis ancak menfaati bozulanlar rahatsiz olmaya baslamislardir Bu mali tedbirleri uygulayan Haci Ali Pasa nin surekli yaninda bulundurdugu ve son derece durust bir sekilde butun hesap kitap islerine baktirdigi Basdefterdar Canibi Ahmet Efendi yi sikayetlere baslamislardir Sikayetlerin padisah II Ahmet e kadar ulasmasiyla basdefterdarin gorevinden alinmasi konusunda sadrazama cuhadar vasitasi ile bildirmistir Merzifonlu Haci Ali Pasa nin bu buyrugu dikkate almayinca Padisah ertesi gun deftardarin gorevden alindigini kaydetmektedir ama Haci Ali Pasa azli yeterli degildir diye bunu uygulamamistir Ertesi gun Padisah sadrazama gonderdigi yeni bir hattihumayunla yeni bir basdefterdar atayip kendisini gormesi icin buyruk vermistir Haci Ali Pasa bunun uzerine eski defterdari azledip sipahiler agasi Ali Aga yi basdefterdar atamistir Padisah huzuruna ciktigi zaman ondan bunun nedenini sordugunda Haci Ali Pasa o zamana kadar hic gorulmemis bir cesaretle Merzifonlu Haci Ali Pasa su cevabi vermistir Defterdarin tutumundan kaynaklanan bir zulum soz konusu olup tahkikat bunu dogrularsa o zulum ve fenaligi gercekte kendim etmis sayilirim Zira onu o goreve getiren benim Sayet zulum ve fenalik kesinlesirse aslinda onu gorevden almakla yetinilmesi dogru degildir Bu emanete hiyanettir ve baskaca kisilere ibret olmasi bakimindan olumle cezalandirilmasi gerekir Ancak hunkarim siz bu derecede garez duyan kisilerin sozlerine kulak vermeye devam ettiginiz takdirde ben kulunuz da hizmet etme gucumu kaybederim Emanetinizi kullariniz arasinda uygun gordugunuz bir kisiye vermeniz daha munasip olur Haci Ali Pasa boylece sedaretten istifa ettigini bildirerek muhr u humayunu padisaha geri vermistir II Ahmed sadrazamligi ikinci vezir Bozoklu Biyikli Mustafa Pasa ya vermistir II Ahmet sonra Haci Ali Pasa yi tekrar kabul etmis ona yeni bir valilik verme teklifi yapmis ve eski sadrazam bunu da reddedince emekli oldugu zaman bir arpalik ve has olarak istegi olup olmadigini sormustur Haci Ali Pasa Mihalic has gelirini istemistir Huzurda bulunan yeni sadrazam bunun gelirinin az oldugunu soyleyince Haci Ali Pasa devletin mali darlik icinde oldugunu ve bu gelire kanaat edecegini bildirmistir Haci Ali Pasa azledilmesinden sonra kendine has olarak verilen Mihalic ile sonradan arpalik olarak verilen Kandiye Muhafizligi gelirleriyle emekli olarak Bursa da yasadi 1698 de Bursa da oldu Oldugunde 60 yasinda idi Oglu Huseyin Bey medresede egitim gorup ilmiye sinifinda girmis ve 1713 te olmustur DegerlendirmeDevletin cikarlari icin padisaha kafa tutabilmis dirayetli vezirlerdendir adinda bir defterdari surekli yaninda bulundurmasi ve son derece durust bir sekilde butun hesap kitap islerine baktirmasiyla akillarda kalmistir Devletin mali durumunu ve hazine birkac ayda toparlanmis ancak menfaati bozulanlarin sikayetine ugramis ve Sultan bu sikayetlerden etkilenince prensiplerinden ayrilmayip gorevden istifa etmistir Uzuncarsili nin degerlendirmesinde Durust ve temiz bir insandi Yakindan taniyan lar fevkalade dogrulugundan bahsederler demektedir Kaynakca a b c d e Uzuncarsili Ismail Hakki 1954 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortasi ve alarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu say 436 440 a b Defterdar Mehmed Pasa Zubdeti l vekayi yazma eser Silahdar Tarihi Cilt 2 Silahdar tarihi Cilt 2 say 695 Atayi Sakayik Zeyli SerhiDis baglantilarDanismend Ismail Hami 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Uzuncarsili Ismail Hakki 1954 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortalarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu Altinci Baski 2011 ISBN 978 975 16 0010 say 436 440 Buz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN978 975 254 278 5 say 109 Siyasi goreviOnce gelen Bahadirzade Arabaci Ali Pasa Osmanli Sadrazami 27 Mart 1692 27 Mart 1693 Sonra gelen Bozoklu Biyikli Mustafa Pasa