Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Milton Friedman (d. 31 Temmuz 1912 – ö. 16 Kasım 2006), tüketim analizi, para tarihi ve teorisi ve istikrar politikasının karmaşıklığı üzerine yaptığı araştırmalardan dolayı 1976 Nobel Ekonomi Ödülü'nü almış Amerikalı ekonomistti.
Milton Friedman | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 31 Temmuz 1912 Brooklyn, New York, ABD |
| Ölüm | 16 Kasım 2006 (94 yaşında) San Francisco, ABD |
| Milliyet | Yahudi |
| Vatandaşlık | Birleşik Devletler |
| Mezun olduğu okul(lar) | (BA 1932), University of Chicago (MA 1933) Columbia University> (Doktora 1946) |
| Ödüller | John Bates Clark Medalyası (1951) Nobel Ekonomi Ödülü (1976) Cumhurbaşkanlığı Bağımsızlık Madalyası (1988) Milli Bilim Madalyası 1988 |
| Kariyeri | |
| Dalı | Makroekonomik tüketim analizi, para arzı tarihi ve teorisi, istikrar sağlama politikası karmaşıklığı, serbest piyasa ekonomisi, monetratizm |
| Çalıştığı kurumlar | Rutgers University Hoover Institution (1977-2006) University of Chicago (1946-77) Columbia University (1937-41, 1943-45, 1964-65) (1937-40) |
| İmza | |
 | |
Yaşamı
Milton Friedman 31 Temmuz 1912'de Brooklyn, New York'ta Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan yeni göç etmiş bir Yahudi ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Ailesi çocukken New Jersey'de taşındı ve Friedman bu eyalette 1928'de 16 yaşında iken lise ayarı okuldan mezun oldu. Üniversite diploma eğitimini 1932'de Rutgers Üniversitesi'nde matematik bölümünden aldı. ABD'de büyük iktisadi buhran sırasında mezun olmuştu ve önce bu buhrandan ve üniversitesinde bulunan iktisat hocalarından çok etkilendi. Master için branşını değiştirip Chicago Üniversitesi'nde Master çalışmalarını iktisat üzerinde yaptı ve burada bulunan ünlü iktisatçılardan olan Jacob Viner, Frank Knight ve Henry Simons'dan etkilendi.
1933'te Columbia Üniversitesi'nde iktisatçı ve istatistikçi Harold Hotelling altında çalışmalar yaptı. 1934'te yine Şikago Üniversitesi'ne gelerek "talep ölçülmesi" üzerinde çalışan Henry Schultz'un asistanlığını yaptı. Fakat kriz dolayısıyla akademik iş bulamadı ve Roosevelt zamanında devlet idaresinde iktisatçı olarak çalıştı. 1941-43'te Federal Hükûmetin harp için vergilendirme konularında çalışmalar yaptı ve stopaj usulüyle gelir vergisi toplanmasına büyük katkı yaptığı söylenmektedir. 1945'te Columbia Üniversitesinde matematik istatistikçi olarak çalıştı. Friedman sonradan bu dönemin Amerikan halkı ve işçisine sağladığı iktisadi başarılarını ve bu dönemdeki kendi görüşlerini ve başarılarını kökünden inkâr etmiştir.
Friedman 1940'ta hazırlamış olduğu "Serbest Profesyonel Çalışmadan Gelirler (Incomes from Independent Professional Practice)" adlı eserini geliştirerek 1945'te Columbia Üniversitesi'ne doktora tezi olarak sunmuş ve 1946'da Doktora derecesi almıştır.
1946'da Chicago Üniversitesi'ne iktisat teorisi okutmak için atandı ve bundan sonra 30 yıl akademik kariyerini bu kurumda geçmiştir. Bu dönemde Serbest piyasa ve sadece sıkı para politikasına önem veren, hiç piyasaya ve sosyal konulara karışmayan bir küçük devlet prensiplerine inanan fikirler taşıyan çok doktriner bir ekonomiciler grubunun yetişmesine on ayak oldu. Bu doktriner görüşlerini yaymak için mikroekonomi, makroekonomi, ekonomi tarihi ve kamu idaresi konularında akademik monograflar, kitaplar, makaleler yazdığı gibi liberal medyada popüler olarak gazeteler, dergiler, radyolar, televizyonlar, videolar için popüler yazılar ve konuşmalar yaptı. Cumhuriyetçi Parti'nin seçimi Lyndon Johnson'a kaybeden cumhurbaşkanı adayı Barry Goldwater'in ekonomi danışmanı oldu.
1976'da Nobel Ekonomi Ödülü'nü aldıktan sonra 65 yaşında 1977'de Chicago Üniversitesi'nden emekli oldu. Karısı ile San Fransisco'ya taşındı ve orada liberal iktisadi politikaları geliştirmek için kurulmuş "Hoover Institution"'da çalışmaya başladı. 1977'de bir liberal eğilimli "Seçim Yapmak İçin Bağımsızlık (Free to Choose Network)" televizyon program şirketinde de katkı yaptı ve bu şirket için hazırladığı 10 programlık serilik program ve bundan ortaya çıkan kitap epeyce popüler oldu. Ekonomik teorilerini deneme fırsatını Şili'de buldu. Şili için hazırlanan ekonomik programlar Şili Ekonomisinin Güney Amerika ülkelerinin üstüne çıkmasını sağladı. Şili kişi başına geliri en yüksek olan Güney Amerika ülkesi olup birinci dünya ülkeleri arasındadır. 1980'de Cumhuriyetçi Parti cumhurbaşkanı adayı Ronald Reagan'a danışman oldu ve bu kişi cumhurbaşkanı seçilince Friedman ABD Federal hükûmetinin baş ekonomi danışmanı olan "Ekonomik Politika Danışma Kurulunda görev yaptı. 1980'li ve 1990'li yıllarda Friedman yine popüler makaleler ve TV konuşmaları yapmaya devam etti. Sovyetler sisteminin yıkılışından sonra serbest piyasa fikirlerinin yayılmasını sağlayan büyük bir doktrinci olarak övgü gördü. 2006'da 94 yaşındayken San Francisco'da kalp krizinden öldü.
İktisata katkıları
Milton Friedman, Monetarizmin oluşumunda ve tanıtımında en önemli isimdir. 1976 yılında "Paranın Miktar Teorisi üzerine çalışmalar" adlı kitabında Monetarizmin temel ilkelerini ortaya koymuştur. Amerika'daki Devlet okullarında öğrencilere ücretsiz öğle yemeği verilmesi tartışmaları sırasında söylediği "There is no such thing as a Free Lunch" (Bedava öğle yemeği diye bir şey yoktur) sözü monetarist ekonomi'ye inananların ana tartışma ekseni oldu.
Milton Friedman kendisine Nobel Ekonomi Ödülü verilirken yaptığı konuşmada "enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgu olmuştur" sözüyle parasal genişleme - enflasyon arasındaki sıkı ilişkiye vurgu yapmıştır.
Friedman ayrıca bir ekonomik durgunluk ya da bunalım döneminde bir şekilde "ipleri elinde tutmak" şeklindeki dinamik agresif bir para arzı genişlemesinin etkili olmayacağı düşüncesinden hareketle ortaya atılan "para önemli değildir" tarzındaki hakim Keynesyen düşünceyi sarsmıştır.
Friedman ve diğer Monetaristlerden Schwartz, para politikasının hem genişlemelerde hem de daralmalarda gerçekten etkili olduğunu göstermişlerdir.
Milton Friedman'ın para ekonomisi üzerine yaptığı çalışması, 1960'larda ve 1970'lerde enflasyon tehlike sinyalleri vermeye başladıkça, giderek önemli ve uygulanabilir hale geldi. Friedman'a göre ileri ülkelerde 1970'lerden sonra baş gösteren krizin asıl nedeni John Maynard Keynes'ten esinlenerek uygulamaya sokulmuş konjonktür politikalarıdır.
Yüksek düzeyde istihdam oluşturmayı esas almış olan konjonktür politikalar, gevşek politikasından doğan etkilerle ekonomileri raydan çıkararak istikrarsızlığı yaygınlaştırmıştır.
1970'lerin ve 1980'lerin başlarında Monetaristler gerek Akademik ve gerekse politik çevrelerden birçok taraftara toplayarak düşüncelerini yaymışlardır. Onlara göre 1970'li yıların sorunu olan işsizlik ve enflasyonun sebebi uygulanan gelişigüzel para politikalarıdır. Ekonomik istikrarsızlığın kaynağı ise para arzındaki düzensiz dalgalanmalardır
| Vikisöz'de Milton Friedman ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Milton Friedman Vakfı5 Temmuz 2009 tarihinde Portuguese Web Archive sitesinde arşivlendi
- Nobel Ödülü - Biyografisi 5 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Milton Friedman d 31 Temmuz 1912 o 16 Kasim 2006 tuketim analizi para tarihi ve teorisi ve istikrar politikasinin karmasikligi uzerine yaptigi arastirmalardan dolayi 1976 Nobel Ekonomi Odulu nu almis Amerikali ekonomistti Milton FriedmanDogum31 Temmuz 1912 1912 07 31 Brooklyn New York ABDOlum16 Kasim 2006 94 yasinda San Francisco ABDMilliyetYahudiVatandaslikBirlesik DevletlerMezun oldugu okul lar BA 1932 University of Chicago MA 1933 Columbia University gt Doktora 1946 OdullerJohn Bates Clark Medalyasi 1951 Nobel Ekonomi Odulu 1976 Cumhurbaskanligi Bagimsizlik Madalyasi 1988 Milli Bilim Madalyasi 1988KariyeriDaliMakroekonomik tuketim analizi para arzi tarihi ve teorisi istikrar saglama politikasi karmasikligi serbest piyasa ekonomisi monetratizmCalistigi kurumlarRutgers University Hoover Institution 1977 2006 University of Chicago 1946 77 Columbia University 1937 41 1943 45 1964 65 1937 40 ImzaYasamiMilton Friedman 31 Temmuz 1912 de Brooklyn New York ta Avusturya Macaristan Imparatorlugu ndan yeni goc etmis bir Yahudi ailenin oglu olarak dunyaya geldi Ailesi cocukken New Jersey de tasindi ve Friedman bu eyalette 1928 de 16 yasinda iken lise ayari okuldan mezun oldu Universite diploma egitimini 1932 de Rutgers Universitesi nde matematik bolumunden aldi ABD de buyuk iktisadi buhran sirasinda mezun olmustu ve once bu buhrandan ve universitesinde bulunan iktisat hocalarindan cok etkilendi Master icin bransini degistirip Chicago Universitesi nde Master calismalarini iktisat uzerinde yapti ve burada bulunan unlu iktisatcilardan olan Jacob Viner Frank Knight ve Henry Simons dan etkilendi 1933 te Columbia Universitesi nde iktisatci ve istatistikci Harold Hotelling altinda calismalar yapti 1934 te yine Sikago Universitesi ne gelerek talep olculmesi uzerinde calisan Henry Schultz un asistanligini yapti Fakat kriz dolayisiyla akademik is bulamadi ve Roosevelt zamaninda devlet idaresinde iktisatci olarak calisti 1941 43 te Federal Hukumetin harp icin vergilendirme konularinda calismalar yapti ve stopaj usuluyle gelir vergisi toplanmasina buyuk katki yaptigi soylenmektedir 1945 te Columbia Universitesinde matematik istatistikci olarak calisti Friedman sonradan bu donemin Amerikan halki ve iscisine sagladigi iktisadi basarilarini ve bu donemdeki kendi goruslerini ve basarilarini kokunden inkar etmistir Friedman 1940 ta hazirlamis oldugu Serbest Profesyonel Calismadan Gelirler Incomes from Independent Professional Practice adli eserini gelistirerek 1945 te Columbia Universitesi ne doktora tezi olarak sunmus ve 1946 da Doktora derecesi almistir 1946 da Chicago Universitesi ne iktisat teorisi okutmak icin atandi ve bundan sonra 30 yil akademik kariyerini bu kurumda gecmistir Bu donemde Serbest piyasa ve sadece siki para politikasina onem veren hic piyasaya ve sosyal konulara karismayan bir kucuk devlet prensiplerine inanan fikirler tasiyan cok doktriner bir ekonomiciler grubunun yetismesine on ayak oldu Bu doktriner goruslerini yaymak icin mikroekonomi makroekonomi ekonomi tarihi ve kamu idaresi konularinda akademik monograflar kitaplar makaleler yazdigi gibi liberal medyada populer olarak gazeteler dergiler radyolar televizyonlar videolar icin populer yazilar ve konusmalar yapti Cumhuriyetci Parti nin secimi Lyndon Johnson a kaybeden cumhurbaskani adayi Barry Goldwater in ekonomi danismani oldu 1976 da Nobel Ekonomi Odulu nu aldiktan sonra 65 yasinda 1977 de Chicago Universitesi nden emekli oldu Karisi ile San Fransisco ya tasindi ve orada liberal iktisadi politikalari gelistirmek icin kurulmus Hoover Institution da calismaya basladi 1977 de bir liberal egilimli Secim Yapmak Icin Bagimsizlik Free to Choose Network televizyon program sirketinde de katki yapti ve bu sirket icin hazirladigi 10 programlik serilik program ve bundan ortaya cikan kitap epeyce populer oldu Ekonomik teorilerini deneme firsatini Sili de buldu Sili icin hazirlanan ekonomik programlar Sili Ekonomisinin Guney Amerika ulkelerinin ustune cikmasini sagladi Sili kisi basina geliri en yuksek olan Guney Amerika ulkesi olup birinci dunya ulkeleri arasindadir 1980 de Cumhuriyetci Parti cumhurbaskani adayi Ronald Reagan a danisman oldu ve bu kisi cumhurbaskani secilince Friedman ABD Federal hukumetinin bas ekonomi danismani olan Ekonomik Politika Danisma Kurulunda gorev yapti 1980 li ve 1990 li yillarda Friedman yine populer makaleler ve TV konusmalari yapmaya devam etti Sovyetler sisteminin yikilisindan sonra serbest piyasa fikirlerinin yayilmasini saglayan buyuk bir doktrinci olarak ovgu gordu 2006 da 94 yasindayken San Francisco da kalp krizinden oldu Iktisata katkilariMilton Friedman Monetarizmin olusumunda ve tanitiminda en onemli isimdir 1976 yilinda Paranin Miktar Teorisi uzerine calismalar adli kitabinda Monetarizmin temel ilkelerini ortaya koymustur Amerika daki Devlet okullarinda ogrencilere ucretsiz ogle yemegi verilmesi tartismalari sirasinda soyledigi There is no such thing as a Free Lunch Bedava ogle yemegi diye bir sey yoktur sozu monetarist ekonomi ye inananlarin ana tartisma ekseni oldu Milton Friedman kendisine Nobel Ekonomi Odulu verilirken yaptigi konusmada enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgu olmustur sozuyle parasal genisleme enflasyon arasindaki siki iliskiye vurgu yapmistir Friedman ayrica bir ekonomik durgunluk ya da bunalim doneminde bir sekilde ipleri elinde tutmak seklindeki dinamik agresif bir para arzi genislemesinin etkili olmayacagi dusuncesinden hareketle ortaya atilan para onemli degildir tarzindaki hakim Keynesyen dusunceyi sarsmistir Friedman ve diger Monetaristlerden Schwartz para politikasinin hem genislemelerde hem de daralmalarda gercekten etkili oldugunu gostermislerdir Milton Friedman in para ekonomisi uzerine yaptigi calismasi 1960 larda ve 1970 lerde enflasyon tehlike sinyalleri vermeye basladikca giderek onemli ve uygulanabilir hale geldi Friedman a gore ileri ulkelerde 1970 lerden sonra bas gosteren krizin asil nedeni John Maynard Keynes ten esinlenerek uygulamaya sokulmus konjonktur politikalaridir Yuksek duzeyde istihdam olusturmayi esas almis olan konjonktur politikalar gevsek politikasindan dogan etkilerle ekonomileri raydan cikararak istikrarsizligi yayginlastirmistir 1970 lerin ve 1980 lerin baslarinda Monetaristler gerek Akademik ve gerekse politik cevrelerden bircok taraftara toplayarak dusuncelerini yaymislardir Onlara gore 1970 li yilarin sorunu olan issizlik ve enflasyonun sebebi uygulanan gelisiguzel para politikalaridir Ekonomik istikrarsizligin kaynagi ise para arzindaki duzensiz dalgalanmalardir Vikisoz de Milton Friedman ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Ayrica bakinizKapitalizm Nobel Ekonomi Odulu sahipleri listesi Monetarizm Neoliberalizm Augusto Pinochet Ronald Reagan Margaret ThatcherDis baglantilarMilton Friedman Vakfi5 Temmuz 2009 tarihinde Portuguese Web Archive sitesinde arsivlendi Nobel Odulu Biyografisi 5 Aralik 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce