Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde konu hakkında evrensel bir bakış açısı yansıtmamaktadır. (Ocak 2024) |
Misket, (bilye, cicoz, mile, cilli), çocukların oyuncak olarak kullandığı, genellikle kemik, cam veya demirden yapılan küçük, sert, küre biçimindeki toplara denir.
Türkiye'de misket
Eskiden yuvarlak çakıllar ya da meyve çekirdekleri bilye olarak kullanılırken, 18. yüzyılda mermer bilyeler yapıldı. Bilye oyunlarının adı ve kuralları oynandığı ülkeye göre değişiklik gösterir. Türkiye'de renkli cam bilyelere "misket" denir. En çok oynanan bilye oyunları ise “tumba”, “kuyu” ve “Üçgen”dir.
Bilye oyunlarında ortak nokta, bilyeyi yuvarlayarak başka bir bilyeye çarptırmak ve onu kazanmaktır. Bilye, kıvrılan işaret parmağının içine oturtulur ve başparmakla itilerek atılır. "Kaptan Oyunu"nda, bilyeler yerde açılan belirli sayıda çukura önceden saptanmış bir sıraya göre sokulmaya çalışılır. Bunu başaran oyuncu, rakibinin bilyesine atış yapma hakkı kazanır.
Genellikle cam veya demir bilyelerle oynanan oyunlardır. Çok değişik kurallarla oynanan çeşitleri vardır.
Misket, Bursa'da cilli olarak adlandırılır. Bilye (İtalyanca: (biglia)“bilya” okunur), misket dışında Ege yöresinde meşe, Balıkesir'in Susurluk, Bandırma ve Erdek gibi Güney Marmara ilçelerinde "garit" olarak da adlandırılmaktadır. Sivas bölgesinde de "cıncık" ismini alır.[]
Terimler
- Eldeş (kondik, ellik, gaflik, başlık, Eneke): Atış yapılan misket.
- Kemik: Kemik misket mermerimsi yapıda beyaz ve üzerinde desenler olan miskete denir.
- Baş: Sağ veya solda bulunan en kenardaki miskettir. Vurunca bütün misketler alınır.
- Baş altı: Başın hemen yanındaki miskettir.
- Baş altının altı: Baş altının yanındaki miskettir.
- Öbür: Başın olmadığı diğer kenardaki miskettir.
Misket oyunları
Şap
Şap oyunu istenildiği kadar kişi ile oynanabilir bunu oyunu kuran oyuncu belirler.Misketler şap denen yuvarlağın içine kaçlık oynanıyorsa o kadar dizilir.Birincilik için duvar kenarına misketleri atarlar kimin misketi daha öndeyse o kişi birinci olur. Sonuncu olan oyuncu ise şapın kaç oldugunu ve yenmenin ne zaman olduğunu belirler.Özetle şapın kaç olduğu şöyle açıklanabilir: Yuvarlağın içine bir kez girerildiğinde oyun kaybedilir. Normal şartlarda bu bir olur ancak bunu sonuncu yükseltebilir. Yeme sonlu başlı denirse oyundaki oyuncu yerden misket çıkarırsa diğer oyuncuyu vurur ve yerdekiler o oyuncunun olur. Yeme son derse oyunun içinde misket çıkarsa bile oyunun sonunu beklemelidir ve o zaman yerden misketi son çıkaran oyuncu rakibini vurmaya çalışır. Vurduğu takdirde rakibinin yerden çıkardığı misketi alır.Birde en başta hiç kimse yerden misket çıkartmadan birbirini vurursa kaynaşma olur.Bu durumda misketler ebeden yeniden atılır.
Çukur
Çukur oyununda oyuncular çukura misketlerini koyarlar. Oyun başladıktan sonra çukura ilk misketini sokan oyuncu tüm misketleri alır ve oyun yeniden kurulur.
Karış
Genişçe ve düz bir alanda 2 ya da daha fazla oyuncu ile oynanır. İlk oyuncu misketini genellikle çok uzak veya çok yakın olmayacak şekilde ileriye doğru atar. Onu takip eden oyuncu, diğer oyuncunun attığı miskete vurmaya veya en azından 1 karış mesafesi kadar yaklaşmaya çalışır. Genelde vurmak amaçtır. Çünkü eğer vurulamaz ise yahut karış mesafesine gelinemezse bir sonraki elde diğer oyuncu yakında bulunan oyuncunun misketini kolaylıkla vurur. Oyun bu şekilde sırayla belirlenen alan içinde misketlerle gezilerek oynanır. Oyun başlamadan ödül miktarı kararlaştırılır. Örneğin vuruş 2 karış 1 misket gibi. Bu durumda bir oyuncu diğer oyuncunun misketini vurduğunda, vurduğu kişiden 2 misket alır. Şayet karış açmışsa (kendi karışıyla bir karış mesafeye yaklaşmışsa) 1 misket alır. Vurma ya da karış açma eyleminden sonra o anda bulunulan noktadan oyun tekrar açılır. Genelde vurulan kişi son açılır. Oyun karışsız da oynanabilir.
Tumba
Genişçe ve düz bir alanda 2 ya da daha fazla oyuncu ile oynanır. Yere belirli bir sayıda (mesela. 2 ünite) misket dikilir ve dik olmalıdır. İlk atan oyuncu baş tarafı söyler. Ve başı vuran oyunucu ondan sonraki bütün misketi alır. Hangisini vurduysa oradan baş tarafa doğru değil de diğer taraftaki bütün bilyeleri alır. Eğer 2 bilyeye birden değerse tık olur ve tekrar dener. Ama hem baş tarafa deyip hem de başka bir miskete değerse tık olmaz oyuncu bütün bilyeleri alır.
Cımbız
Tumba Oyunun bir alt versiyonudur. Tumba oyunu arasında söylenebilir.Dizilen misketlerden sonra ilk atan oyuncu cımbız diyebilir. Cımbız'ın tumba'dan tek farkı dizilen her bilye baş özelliği taşımasıdır. Yani dizilen bilyeleren herhangi birini dakkanız ile vurursanız dizilmiş bütün bilyelere sahip olursunuz.
Üçgen
Bir diğer adı mors olan üçgen Genelde iki ve daha fazla oyuncuyla daha çok toprak zeminde oynanan bu oyunda yere bir üçgen çizilir. Kaçar oynandığına karar verildikten sonra misketler, üçgenin köşelerine birer adet koyulur. Artan misketlerde üçgenin içerisine gelişigüzel koyulur. Üçgenden 3-4 metre uzağa atış çizgisi çizilir. Üçgenin olduğu bölgeden atış çizgisine doğru oyuncular dakkalarını (kafliklerini) fırlatır. Atış çizgisine en yakın olan oyuncu ilk atış hakkını kazanır. Sıralama çizgiye yakınlığa göre belirlenir. Amaç oyuncunun misketleri üçgenin içerisinden çıkararak bilye hazinesini arttırmasıdır. Çıkarttığınız her bilye sizindir. Kural olarak atış çizgisinden yapılan ilk atış dışındaki diğer tüm atışlarda “mumdirek tekniği” kullanılarak atış yapılması esastır.
Mors
Yere önce bir üçgen çizilir. Her oyuncu bu üçgenin içine kendi misketlerini diker. Oyuncular ayrıca, ellerine iyi oturan çocuk argosunda kaflik adı verilen bir oyun misketi kullanırlar ve başlangıçta bu kafliği üçgenden uzak bir yere atarlar. Oyuna ilk olarak, üçgenden en uzağa kafliğini atan oyuncu başlar. Amaç, bu misketle üçgen içindeki misketlere vurarak üçgen dışına çıkarmak ve bu çıkardığı misketleri kazanmaktır. Çocuk argosunda misket kazanmaya ise ütmek adı verilir. Eğer oyuncunun misketi ya da başka bir deyişle kafliği bu üçgenin içine oturursa oyuncu üçgene dikili misketi vurmuş ve dışarı çıkarmış olsa da kaybeder ve diskalifiye olur. Ayrıca bir oyuncu diğer oyuncunub kafliğine vurursa, vurduğu oyuncu diskalifiye olur ve oyunu kaybeder. Bazen, üçgendeki misketlerin önüne madeni para da dikilir ve bu para da vurularak üçgen dışına itilmeye ve kazanılmaya çalışılır.
Mors oyununun yine aynı kurallarla oynanan üsküpden farkı, oyuncunun misketinin üçgen içine ilk oturuşta diskalifiye olmasıdır. Üsküpde ise ikinci oturuşta elenir.
Üsküp
Yere önce bir üçgen çizilir. Her oyuncu bu üçgenin içine kendi misketlerini diker. Oyuncular ayrıca, ellerine iyi oturan çocuk argosunda kaflik adı verilen bir oyun misketi kullanırlar ve başlangıçta bu kafliği üçgenden uzak bir yere atarlar. Oyuna ilk olarak, üçgenden en uzağa kafliğini atan oyuncu başlar. Amaç, bu misketle üçgen içindeki misketlere vurarak üçgen dışına çıkarmak ve bu çıkardığı misketleri kazanmaktır, başka bir deyişle ütmektir. Eğer oyuncunun misketi ya da başka bir deyişle kafliği bu üçgenin içine oturursa oyuncu üçgene dikili misketi vurmuş ve dışarı çıkarmış olsa da atışı sayılmaz ve atışını yineler. İkinci oturuşta ise diskalifiye olur. Ayrıca bir oyuncu diğer oyuncunun kafliğine vurursa, vurduğu oyuncu diskalifiye olur ve oyunu kaybeder.
Üsküpün, morsdan farkı, oyuncunun misketinin üçgen içinde ikinci kalışında diskalifiye olmasıdır. Morsda ise ilk oturuşta oyuncu diskalifiye olur.
Kaynakça
- ^ "Marbles | Encyclopedia.com". www.encyclopedia.com. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde konu hakkinda evrensel bir bakis acisi yansitmamaktadir Maddeyi gelistirerek ve sorunu tartisma sayfasinda tartisarak maddenin evrensellesmesini saglayabilirsiniz Ocak 2024 Misket bilye cicoz mile cilli cocuklarin oyuncak olarak kullandigi genellikle kemik cam veya demirden yapilan kucuk sert kure bicimindeki toplara denir Bati Afrikadan el yapimi misketlerCesitli cam misketlerTurkiye de misketEskiden yuvarlak cakillar ya da meyve cekirdekleri bilye olarak kullanilirken 18 yuzyilda mermer bilyeler yapildi Bilye oyunlarinin adi ve kurallari oynandigi ulkeye gore degisiklik gosterir Turkiye de renkli cam bilyelere misket denir En cok oynanan bilye oyunlari ise tumba kuyu ve Ucgen dir Bilye oyunlarinda ortak nokta bilyeyi yuvarlayarak baska bir bilyeye carptirmak ve onu kazanmaktir Bilye kivrilan isaret parmaginin icine oturtulur ve basparmakla itilerek atilir Kaptan Oyunu nda bilyeler yerde acilan belirli sayida cukura onceden saptanmis bir siraya gore sokulmaya calisilir Bunu basaran oyuncu rakibinin bilyesine atis yapma hakki kazanir Genellikle cam veya demir bilyelerle oynanan oyunlardir Cok degisik kurallarla oynanan cesitleri vardir Misket Bursa da cilli olarak adlandirilir Bilye Italyanca biglia bilya okunur misket disinda Ege yoresinde mese Balikesir in Susurluk Bandirma ve Erdek gibi Guney Marmara ilcelerinde garit olarak da adlandirilmaktadir Sivas bolgesinde de cincik ismini alir kaynak belirtilmeli TerimlerEldes kondik ellik gaflik baslik Eneke Atis yapilan misket Kemik Kemik misket mermerimsi yapida beyaz ve uzerinde desenler olan miskete denir Bas Sag veya solda bulunan en kenardaki miskettir Vurunca butun misketler alinir Bas alti Basin hemen yanindaki miskettir Bas altinin alti Bas altinin yanindaki miskettir Obur Basin olmadigi diger kenardaki miskettir Misket oyunlariSap Sap oyunu istenildigi kadar kisi ile oynanabilir bunu oyunu kuran oyuncu belirler Misketler sap denen yuvarlagin icine kaclik oynaniyorsa o kadar dizilir Birincilik icin duvar kenarina misketleri atarlar kimin misketi daha ondeyse o kisi birinci olur Sonuncu olan oyuncu ise sapin kac oldugunu ve yenmenin ne zaman oldugunu belirler Ozetle sapin kac oldugu soyle aciklanabilir Yuvarlagin icine bir kez girerildiginde oyun kaybedilir Normal sartlarda bu bir olur ancak bunu sonuncu yukseltebilir Yeme sonlu basli denirse oyundaki oyuncu yerden misket cikarirsa diger oyuncuyu vurur ve yerdekiler o oyuncunun olur Yeme son derse oyunun icinde misket cikarsa bile oyunun sonunu beklemelidir ve o zaman yerden misketi son cikaran oyuncu rakibini vurmaya calisir Vurdugu takdirde rakibinin yerden cikardigi misketi alir Birde en basta hic kimse yerden misket cikartmadan birbirini vurursa kaynasma olur Bu durumda misketler ebeden yeniden atilir Cukur Cukur oyununda oyuncular cukura misketlerini koyarlar Oyun basladiktan sonra cukura ilk misketini sokan oyuncu tum misketleri alir ve oyun yeniden kurulur Karis Genisce ve duz bir alanda 2 ya da daha fazla oyuncu ile oynanir Ilk oyuncu misketini genellikle cok uzak veya cok yakin olmayacak sekilde ileriye dogru atar Onu takip eden oyuncu diger oyuncunun attigi miskete vurmaya veya en azindan 1 karis mesafesi kadar yaklasmaya calisir Genelde vurmak amactir Cunku eger vurulamaz ise yahut karis mesafesine gelinemezse bir sonraki elde diger oyuncu yakinda bulunan oyuncunun misketini kolaylikla vurur Oyun bu sekilde sirayla belirlenen alan icinde misketlerle gezilerek oynanir Oyun baslamadan odul miktari kararlastirilir Ornegin vurus 2 karis 1 misket gibi Bu durumda bir oyuncu diger oyuncunun misketini vurdugunda vurdugu kisiden 2 misket alir Sayet karis acmissa kendi karisiyla bir karis mesafeye yaklasmissa 1 misket alir Vurma ya da karis acma eyleminden sonra o anda bulunulan noktadan oyun tekrar acilir Genelde vurulan kisi son acilir Oyun karissiz da oynanabilir Tumba Genisce ve duz bir alanda 2 ya da daha fazla oyuncu ile oynanir Yere belirli bir sayida mesela 2 unite misket dikilir ve dik olmalidir Ilk atan oyuncu bas tarafi soyler Ve basi vuran oyunucu ondan sonraki butun misketi alir Hangisini vurduysa oradan bas tarafa dogru degil de diger taraftaki butun bilyeleri alir Eger 2 bilyeye birden degerse tik olur ve tekrar dener Ama hem bas tarafa deyip hem de baska bir miskete degerse tik olmaz oyuncu butun bilyeleri alir Cimbiz Tumba Oyunun bir alt versiyonudur Tumba oyunu arasinda soylenebilir Dizilen misketlerden sonra ilk atan oyuncu cimbiz diyebilir Cimbiz in tumba dan tek farki dizilen her bilye bas ozelligi tasimasidir Yani dizilen bilyeleren herhangi birini dakkaniz ile vurursaniz dizilmis butun bilyelere sahip olursunuz Ucgen Bir diger adi mors olan ucgen Genelde iki ve daha fazla oyuncuyla daha cok toprak zeminde oynanan bu oyunda yere bir ucgen cizilir Kacar oynandigina karar verildikten sonra misketler ucgenin koselerine birer adet koyulur Artan misketlerde ucgenin icerisine gelisiguzel koyulur Ucgenden 3 4 metre uzaga atis cizgisi cizilir Ucgenin oldugu bolgeden atis cizgisine dogru oyuncular dakkalarini kafliklerini firlatir Atis cizgisine en yakin olan oyuncu ilk atis hakkini kazanir Siralama cizgiye yakinliga gore belirlenir Amac oyuncunun misketleri ucgenin icerisinden cikararak bilye hazinesini arttirmasidir Cikarttiginiz her bilye sizindir Kural olarak atis cizgisinden yapilan ilk atis disindaki diger tum atislarda mumdirek teknigi kullanilarak atis yapilmasi esastir Mors Yere once bir ucgen cizilir Her oyuncu bu ucgenin icine kendi misketlerini diker Oyuncular ayrica ellerine iyi oturan cocuk argosunda kaflik adi verilen bir oyun misketi kullanirlar ve baslangicta bu kafligi ucgenden uzak bir yere atarlar Oyuna ilk olarak ucgenden en uzaga kafligini atan oyuncu baslar Amac bu misketle ucgen icindeki misketlere vurarak ucgen disina cikarmak ve bu cikardigi misketleri kazanmaktir Cocuk argosunda misket kazanmaya ise utmek adi verilir Eger oyuncunun misketi ya da baska bir deyisle kafligi bu ucgenin icine oturursa oyuncu ucgene dikili misketi vurmus ve disari cikarmis olsa da kaybeder ve diskalifiye olur Ayrica bir oyuncu diger oyuncunub kafligine vurursa vurdugu oyuncu diskalifiye olur ve oyunu kaybeder Bazen ucgendeki misketlerin onune madeni para da dikilir ve bu para da vurularak ucgen disina itilmeye ve kazanilmaya calisilir Mors oyununun yine ayni kurallarla oynanan uskupden farki oyuncunun misketinin ucgen icine ilk oturusta diskalifiye olmasidir Uskupde ise ikinci oturusta elenir Uskup Yere once bir ucgen cizilir Her oyuncu bu ucgenin icine kendi misketlerini diker Oyuncular ayrica ellerine iyi oturan cocuk argosunda kaflik adi verilen bir oyun misketi kullanirlar ve baslangicta bu kafligi ucgenden uzak bir yere atarlar Oyuna ilk olarak ucgenden en uzaga kafligini atan oyuncu baslar Amac bu misketle ucgen icindeki misketlere vurarak ucgen disina cikarmak ve bu cikardigi misketleri kazanmaktir baska bir deyisle utmektir Eger oyuncunun misketi ya da baska bir deyisle kafligi bu ucgenin icine oturursa oyuncu ucgene dikili misketi vurmus ve disari cikarmis olsa da atisi sayilmaz ve atisini yineler Ikinci oturusta ise diskalifiye olur Ayrica bir oyuncu diger oyuncunun kafligine vurursa vurdugu oyuncu diskalifiye olur ve oyunu kaybeder Uskupun morsdan farki oyuncunun misketinin ucgen icinde ikinci kalisinda diskalifiye olmasidir Morsda ise ilk oturusta oyuncu diskalifiye olur Kaynakca Marbles Encyclopedia com www encyclopedia com 17 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ocak 2024