Muhammed Hasan Mevlazade şekevi Kafkas Müslümanlarının altıncı şeyhülislamı Kur an ı Azerbaycan diline ilk te

Muhammed Hasan Mevlazade Şekevi Kafkas Müslümanlarının altıncı şeyhülislamı, Kur'an'ı Azerbaycan diline ilk tercüme eden Azerbaycanlı din alimi

Muhammed Hasan Mevlazade Şekevi
20. yüzyılın başlarında Muhammed Hasan Mevlazade Şekevi
Doğum	1853 Rus İmparatorluğu, Şeki,
Ölüm	1937 Sovyetler Birliği, Tiflis
Milliyet	Rus İmparatorluğu, Sovyetler Birliği
Meslek	Kafkas Müslümanları Şeyhülislamı

Muhammed Hasan Mevlazade 1853 yılında Şeki şehrinin Genceli mahallesinde dünyaya geldi. ilk eğitimini Şeki Mollahanesinde aldı. Daha sonra Gence Medresesinde eğitimine devam etti. Gence Medresesini bitirdikten sonra birkaç yıl Gence Cuma Camiinde mollalık yaptı. Daha sonra dini bilgisini arttırmak amacıyla Irak'a gitti. 1891'de Kafkasya'ya geri döndü ve ilk olarak Hicri ve Miladi takvimi Farsçaya çevirdi. Onun Kur'an'ı mükemmel öğrenmesi Arapça, Farsça, Türkçe ve Rusçayı iyi bilmesi çeşitli toplumsal faaliyetlere katılmasını kolaylaştırdı ve kısa zamanda Müslüman bir entelektüel olarak ün kazanmasını sağladı. İslam dininin kurallarını anlatan sohbetlerine çok sayıda katılan olurdu. Mevlazade Kur'an ve hadislerden örnek vererek, bütün vatandaşların eğitim almasına çalıştı.

1893 yılında Tiflis'e yerleşen Muhammed Hasan Mevlazade, Müslüman dini okulunda İslam dini kuralları hakkında ders vermeye başladı. Daha sonra Gence ve Cebrayıl şehirlerinde kadılık yaptı. Bu görevdeki aktifliği sayesinde Kafkas Müslümanları Ruhani Kurulu üyeliğine seçildi. İki yıl sonra Tiflis ve Kuadis kadısı seçildi. Bu şehirlerdeki din görevlilerinin imtihanlarını yapan komisyona başkanlık etti. Okul medrese cami türbelerin çalışmalarını denetledi. Hayır işleri ile uğraştı. Okul medrese işlerinde yenilikler getirdiği ve türbelerin mali durumunu düzelttiği için Kafkas Müslümanları arasında büyük itibar kazandı. 1907 tarihinde Kafkas Müslümanları Şeyhülislamı Abdüsselam Ahundzade ölünce onun yerine vekil olarak atandı. 1908 yılında ise Müslümanları Şeyhülislamı seçildi. Aynı yıl "Kitabü'l-beyan fi tefsir-i Kur'an" kitabını yayınladı. 1909 yılında görevden alındı. Böylece bu görevde en az süre kalan Kafkas Müslümanları şeyhülislamı oldu.

1917 Ekim Devriminden sonra kurulan Sovyetler Birliği hükûmeti, Muhammed Hasan Mevlazade Şekevi'yi din işlerinden uzaklaştırdı. Zengin kütüphanesini ve al yazmalarını yaktırdı. 1932 yılında 79 yaşında Tiflis'te ölen Mevlazade, günümüzde Gürcistan Milli Botanik Bahçesi içerisinde kalan Tiflis Müslüman Mezarlığına gömüldü. Onun Kuran tercümesi ve tefsirinden oluşan 2 ciltlik "Kitabü'l-beyan fi tefsir-i Kur'an" adlı eserinin birinci cildi 492 sayfa, ikinci cildi ise 538 sayfadır. Arap harfleri ile yayınlanan bu eser 1990 yılında Bakü'de tekrar yayınlandı.

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 6 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.

[1] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2022.

[3] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 6 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.

[4] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.

[5] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ekim 2020.