Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muhammed Tapar ya da Gıyaseddîn Muhammed Tapar (d. 21 Ocak 1082 - ö. 18 Nisan 1118, Bağdat) Büyük Selçuklu Sultanı ve Melikşah'ın oğlu.
| Muhammed Tapar Gıyaseddîn Muhammed Tapar | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Muhammed Tapar taç giyme töreni | |||||
 | |||||
| 7. Büyük Selçuklu Sultanı | |||||
| Hüküm süresi | 1105-1118 | ||||
| Önce gelen | Muizzeddin Melikşah | ||||
| Sonra gelen | II. Mahmud | ||||
| Doğum | 21 Ocak 1082 Bağdat | ||||
| Ölüm | 18 Nisan 1118 (36 yaşında) Bağdad | ||||
| Defin | İsfahan | ||||
| Eş(ler)i | Gevher Hatun | ||||
| |||||
| Hanedan | Selçuklu Hanedanı | ||||
| Babası | Melikşah | ||||
| Annesi | Taceddin Seferiyye Hatun | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Hayatı
Annesi cariye kökenli Taceddin Seferiyye Hatun'dur. Yeğeni Muizzeddin Melikşah'tan sonra Bağdat'ta Selçuklu tahtına çıktı. Bağdat'ta hüküm sürmesinden dolayı Selçuklu hanedanının başı olarak sayılıyordu ama Horasan ve Maveraünnehir'de hüküm süren kardeşi Sultan Ahmed Sencer daha büyük bir güce sahipti.
1107'de Halep atabeyi Rıdvan'la birlik olup Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan ile kıyısında 'ne girişti. I. Kılıç Arslan savaşı kaybederek muharebe meydanında öldü.
Muhammed Tapar hemen kardeşi olan ve Sultan olarak tahta geçen Berkyaruk ile gayet ciddi askeri mücadeleye başladı. Kronik-tarihçi Hamdullah Müstevfî-i Kazvînî'nin "Tarih-i Guzide" adlı eserine göre Mayıs 1100'de (Hicri Recep 493'te) Muhammed Tapar kardeşine karşı bir muharebede galip geldi; ama 1101'de mağlup oldu ve 1102'deki muharebede de yenik düştü. Fakat iki taraf arasında yapılan antlaşmaya göre Muhammed Tapar'a Melik unvanı verilip Suriye, Diyarbakır; Irak'ın Fırat Nehri kıyıları bölgeleri, Ermenistan, Mugan, Gürcistan ve Azerbaycan yörelerinde hükümdarlığı kabul edildi.
Fakat Muhammed Tapar bundan tatmin olmamıştı ve Sultan Berkyaruk'a karşı tekrar isyan etti. Ama başarı kazanamadı ve Güney Kafkasya'ya kaçmak zorunda kaldı.
1104'te Sultan Berkyaruk veremden hasta idi ve devamlı Selçuklu tahtına iddiaları olanlarla savaşmaktan bıkmıştı. Büyük Selçuklu Devleti'nin batısında Irak, İran ve Doğu Anadolu'da bulunan kendinin hüküm ettiği arazilerin yönetimini Muhammed Tapar ile paylaşmak için anlaşma yaptı. 1104'te Berkyaruk öldü ve bundan sonra Muhammed Tapar batıda Büyük Selçuklu Devleti'nin tek hükümdarı oldu. Horasan ve Maveraünnehir'de ise Selçuklu Devleti Sultanı Ahmed Sencer'di.
1106'da Muhammed Tapar, Nizarî İsmailî kalesi olan Sahdiz'i eline geçirdi. Nizarî İsmailîlere karşı bir askeri sefer açmayı planladı. Bu sefere Hazar Denizi güneyinde Tabaristan'da hüküm süren hükümdarı IV. Şahriyar'ı ordusu ile katılmaya davet etti. IV. Şehriyar Muhammed Tapar'ın kendisine yazdığı mektubun küçümseyici üslubundan ve kendisi de Şii olduğu için Nizarî İsmaililere saldırıda bulunmak istememesinden dolayı Muhammed Tapar'ın asker isteğini kabul etmedi.
Bundan çok geçmeden Muhammed Tapar Emir Çavlı komutasında bir Selçuklu ordusunu 'in önemli merkezi olan Sari'yi zaptetme hedefi ile Tabaristan'a gönderdi. Fakat IV. Şehriyar ve oğlu III. Karin komutasında olan ordusu, üzerine gelen Selçuklu ordusunu hiç beklenmedik bir şekilde mağlup etti.
Bundan hemen sonra Muhammed Tapar IV. Şehriyar'a bir mektup göndererek ondan küçük yaşta olan bir oğlunu İsfahan'da bulunan Büyük Selçuklu Devleti merkezi sarayına eğitim için göndermesini talep etti. IV. Şehriyar da küçük yaşta olan oğlu Ali'yi İsfahan'daki saraya eğitim için gönderdi. Ali'nin üstün yeteneği Sultan Muhammed Tapar'a gayet iyi etki yapıp Sultan kızını ona gelin olarak vermek istedi. Fakat Ali bunu kabul etmedi. Sultan Muhammed Tapar'ın kızının hükümdarlığına veliaht olan ağabeyi III. Karin'e gelin olarak verilmesinin daha uygun olacağını belirtti. III. Karin Tabaristan'dan İsfahan sarayına çağrıldı ve orada Muhammed Tapar'ın kızı ile evlendi. III. Karin (1114–1117) döneminde ve I. Ali ise (1118–1142) döneminde hükümdarları oldular.
1106/1107'de ünlü Selçuklu veziri olan Nizam-ül Mülk'un oğlu yaşamakta olduğu Hamedan'in yöneticisine (reisi)'ne karşı bir şikayette bulunmak için Sultan Muhammed Tapar'ın sarayına gitmişti. Tam bu sırada Selçuklu Veziri olan Saadelmülk Ebumuhsin Abi dinî dalalet ile suçlanmış ve idam edilmişti. Ahmed'in babası Nizam-ül Mülk'in üstün devlet idareciliğinden dolayı oğlu olan Ahmed'in de bu yetenekleri haiz olduğu kabul edilerek Muhammed Tapar tarafından hemen Selçuklu Devleti Veziri olarak atanmıştır. Babasına verilmiş şeref unvanları olan "Kevamedin", "Sadülislam" ve "Nizam-ül Mülk" unvanları oğlu Ahmed'e de verilmiştir. Vezir olarak Ahmed bin Nizam-ül Mülk 1107/1109'da Muhammed Tapar'ın Irak'ta Mazeedi hükümdarı Sayfeldavla Sadaka bin Mansur'a karşı askeri seferinde bulunmuştur ve onun muharebede mağlup edilip öldürülmesine neden olmuştur. 1109'da Vezir Ahmed bin Nizam-ül Mülk ve askeri komutan Çavlı Sakavu Sultan Muhammed Tapar tarafından Haşhaşilerin kurdukları merkez olan Alamut kalesini ve diğer güçlü kaleleri olan Ostavand kalesini fethetmek görevi ile bir askeri sefere gönderilmişlerdir. Fakat bu kaleleri almamışlar ve başarısız olarak geri dönmüşlerdir. 1010 başlarından Ahmet bin Nizam-ül Mülk Bağdat'ta bir camiide iken bir Haşhaşiler fedaisinin suikast saldırısına hedef olmuştur. Ama bu suikast başarısız kalıp Ahmed bin Nizamülmülk hayatını kurtarmıştır. Ahmed bin Nizam-ül Mülk dört yıl Sultan Muhammed Tapar'ın döneminde Vezir olarak görev yapmıştır. 1110 yılında azledilmiş ve yerine Hatirelmülk Ebu Mansur Maybudi Vezir olarak atanmıştır. Tarihçi Ali İbnülesir'e göre Ahmed bin Nizam-ül Mülk bundan sonra Bağdat'a çekilmiştir. Anuşirvan bin Halid adlı tarihçiye göre Muhammed Tapar eski vezirini 10 yıl zindanda hapsetmiştir.
Muhammed Tapar 1118'de Bağdat'ta öldü. Yerine Büyük Selçuklu Devleti'nin batı yörelerini yönetim için oğlu II. Mahmud geçti. Ancak Ahmed Sencer Horasan ve Maveraünnehir'de Selçuklu dünyasının en kuvvetli hükümdarı olarak hüküm sürmeye devam etti.
Popüler Kültürde Yeri
2020-2021 Sezonunda TRT 1 de yayınlanan Uyanış: Büyük Selçuklu dizisinde tarafından canlandırlmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d Cawley, Charles (2008-07) West Asia & North Africa, Chapter 5. Iran and Iraq. Seljukid Sultanat, Foundation for Medieval Genealogy [1] 11 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 30, sayfa: 579
- ^ Bosworth, C. E. (1984) "Ahmed B. Nezam-al-Molk". Encyclopaedia İranica, Cilt İ, Fas. 6 Say 642–643 [2] 17 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Dış bağlantılar
- Özaydın, Abdülkerim, (1990) Sultan Muhammed Tapar devri Selçuklu tarihi:498-511/1105-1118, Ankara:Türk Tarih Kurumu Basımevi .
- Köymen, Mehmet A. (1954) Büyük Selçuklu imparatorluğu tarihi, II. İkinci imparatorluk devri, Ankara,
- Nagendra Kr. Singh: International encyclopaedia of Islamic dynaaties, s.1086 (İngilizce)
- M. F. Sanaullah, (1930) The decline of the Saljuqid empire, Çalcuta, (İngilizce)
- C. L. Klausner, (1973) The Seljik vezirate, Cambridge (Massachussets), 1973 (İngilizce)
- Cawley, Charles, (2008-07) West Asia & North Africa, Chapter 5. Iran and Iraq. Seljukid Sultanat, Foundation for Medieval Genealogy TURKS.htm#_Toc17908999011 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Muhammed Tapar Doğumu: 1082 Ölümü: 1118 | ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Muizzeddin Melikşah |  Büyük Selçuklu Sultanı 1105 – 1118 | Sonra gelen: II. Mahmud |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muhammed Tapar ya da Giyaseddin Muhammed Tapar d 21 Ocak 1082 o 18 Nisan 1118 Bagdat Buyuk Selcuklu Sultani ve Meliksah in oglu Muhammed Tapar Giyaseddin Muhammed TaparMuhammed Tapar tac giyme toreni7 Buyuk Selcuklu SultaniHukum suresi1105 1118Once gelenMuizzeddin MeliksahSonra gelenII MahmudDogum21 Ocak 1082 BagdatOlum18 Nisan 1118 36 yasinda BagdadDefinIsfahanEs ler iGevher HatunTam adiGiyaseddin Muhammed Tapar bin Meliksah bin Alp Arslan bin Cagri bin Mikail bin Selcuk bin DukakHanedanSelcuklu HanedaniBabasiMeliksahAnnesiTaceddin Seferiyye HatunDiniSunni IslamHayatiAnnesi cariye kokenli Taceddin Seferiyye Hatun dur Yegeni Muizzeddin Meliksah tan sonra Bagdat ta Selcuklu tahtina cikti Bagdat ta hukum surmesinden dolayi Selcuklu hanedaninin basi olarak sayiliyordu ama Horasan ve Maveraunnehir de hukum suren kardesi Sultan Ahmed Sencer daha buyuk bir guce sahipti 1107 de Halep atabeyi Ridvan la birlik olup Anadolu Selcuklu Sultani I Kilic Arslan ile kiyisinda ne giristi I Kilic Arslan savasi kaybederek muharebe meydaninda oldu Muhammed Tapar hemen kardesi olan ve Sultan olarak tahta gecen Berkyaruk ile gayet ciddi askeri mucadeleye basladi Kronik tarihci Hamdullah Mustevfi i Kazvini nin Tarih i Guzide adli eserine gore Mayis 1100 de Hicri Recep 493 te Muhammed Tapar kardesine karsi bir muharebede galip geldi ama 1101 de maglup oldu ve 1102 deki muharebede de yenik dustu Fakat iki taraf arasinda yapilan antlasmaya gore Muhammed Tapar a Melik unvani verilip Suriye Diyarbakir Irak in Firat Nehri kiyilari bolgeleri Ermenistan Mugan Gurcistan ve Azerbaycan yorelerinde hukumdarligi kabul edildi Fakat Muhammed Tapar bundan tatmin olmamisti ve Sultan Berkyaruk a karsi tekrar isyan etti Ama basari kazanamadi ve Guney Kafkasya ya kacmak zorunda kaldi 1104 te Sultan Berkyaruk veremden hasta idi ve devamli Selcuklu tahtina iddialari olanlarla savasmaktan bikmisti Buyuk Selcuklu Devleti nin batisinda Irak Iran ve Dogu Anadolu da bulunan kendinin hukum ettigi arazilerin yonetimini Muhammed Tapar ile paylasmak icin anlasma yapti 1104 te Berkyaruk oldu ve bundan sonra Muhammed Tapar batida Buyuk Selcuklu Devleti nin tek hukumdari oldu Horasan ve Maveraunnehir de ise Selcuklu Devleti Sultani Ahmed Sencer di 1106 da Muhammed Tapar Nizari Ismaili kalesi olan Sahdiz i eline gecirdi Nizari Ismaililere karsi bir askeri sefer acmayi planladi Bu sefere Hazar Denizi guneyinde Tabaristan da hukum suren hukumdari IV Sahriyar i ordusu ile katilmaya davet etti IV Sehriyar Muhammed Tapar in kendisine yazdigi mektubun kucumseyici uslubundan ve kendisi de Sii oldugu icin Nizari Ismaililere saldirida bulunmak istememesinden dolayi Muhammed Tapar in asker istegini kabul etmedi Bundan cok gecmeden Muhammed Tapar Emir Cavli komutasinda bir Selcuklu ordusunu in onemli merkezi olan Sari yi zaptetme hedefi ile Tabaristan a gonderdi Fakat IV Sehriyar ve oglu III Karin komutasinda olan ordusu uzerine gelen Selcuklu ordusunu hic beklenmedik bir sekilde maglup etti Bundan hemen sonra Muhammed Tapar IV Sehriyar a bir mektup gondererek ondan kucuk yasta olan bir oglunu Isfahan da bulunan Buyuk Selcuklu Devleti merkezi sarayina egitim icin gondermesini talep etti IV Sehriyar da kucuk yasta olan oglu Ali yi Isfahan daki saraya egitim icin gonderdi Ali nin ustun yetenegi Sultan Muhammed Tapar a gayet iyi etki yapip Sultan kizini ona gelin olarak vermek istedi Fakat Ali bunu kabul etmedi Sultan Muhammed Tapar in kizinin hukumdarligina veliaht olan agabeyi III Karin e gelin olarak verilmesinin daha uygun olacagini belirtti III Karin Tabaristan dan Isfahan sarayina cagrildi ve orada Muhammed Tapar in kizi ile evlendi III Karin 1114 1117 doneminde ve I Ali ise 1118 1142 doneminde hukumdarlari oldular 1106 1107 de unlu Selcuklu veziri olan Nizam ul Mulk un oglu yasamakta oldugu Hamedan in yoneticisine reisi ne karsi bir sikayette bulunmak icin Sultan Muhammed Tapar in sarayina gitmisti Tam bu sirada Selcuklu Veziri olan Saadelmulk Ebumuhsin Abi dini dalalet ile suclanmis ve idam edilmisti Ahmed in babasi Nizam ul Mulk in ustun devlet idareciliginden dolayi oglu olan Ahmed in de bu yetenekleri haiz oldugu kabul edilerek Muhammed Tapar tarafindan hemen Selcuklu Devleti Veziri olarak atanmistir Babasina verilmis seref unvanlari olan Kevamedin Sadulislam ve Nizam ul Mulk unvanlari oglu Ahmed e de verilmistir Vezir olarak Ahmed bin Nizam ul Mulk 1107 1109 da Muhammed Tapar in Irak ta Mazeedi hukumdari Sayfeldavla Sadaka bin Mansur a karsi askeri seferinde bulunmustur ve onun muharebede maglup edilip oldurulmesine neden olmustur 1109 da Vezir Ahmed bin Nizam ul Mulk ve askeri komutan Cavli Sakavu Sultan Muhammed Tapar tarafindan Hashasilerin kurduklari merkez olan Alamut kalesini ve diger guclu kaleleri olan Ostavand kalesini fethetmek gorevi ile bir askeri sefere gonderilmislerdir Fakat bu kaleleri almamislar ve basarisiz olarak geri donmuslerdir 1010 baslarindan Ahmet bin Nizam ul Mulk Bagdat ta bir camiide iken bir Hashasiler fedaisinin suikast saldirisina hedef olmustur Ama bu suikast basarisiz kalip Ahmed bin Nizamulmulk hayatini kurtarmistir Ahmed bin Nizam ul Mulk dort yil Sultan Muhammed Tapar in doneminde Vezir olarak gorev yapmistir 1110 yilinda azledilmis ve yerine Hatirelmulk Ebu Mansur Maybudi Vezir olarak atanmistir Tarihci Ali Ibnulesir e gore Ahmed bin Nizam ul Mulk bundan sonra Bagdat a cekilmistir Anusirvan bin Halid adli tarihciye gore Muhammed Tapar eski vezirini 10 yil zindanda hapsetmistir Muhammed Tapar 1118 de Bagdat ta oldu Yerine Buyuk Selcuklu Devleti nin bati yorelerini yonetim icin oglu II Mahmud gecti Ancak Ahmed Sencer Horasan ve Maveraunnehir de Selcuklu dunyasinin en kuvvetli hukumdari olarak hukum surmeye devam etti Populer Kulturde Yeri 2020 2021 Sezonunda TRT 1 de yayinlanan Uyanis Buyuk Selcuklu dizisinde tarafindan canlandirlmistir Kaynakca a b c d Cawley Charles 2008 07 West Asia amp North Africa Chapter 5 Iran and Iraq Seljukid Sultanat Foundation for Medieval Genealogy 1 11 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce TDV Islam Ansiklopedisi cilt 30 sayfa 579 Bosworth C E 1984 Ahmed B Nezam al Molk Encyclopaedia Iranica Cilt I Fas 6 Say 642 643 2 17 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Dis baglantilarOzaydin Abdulkerim 1990 Sultan Muhammed Tapar devri Selcuklu tarihi 498 511 1105 1118 Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 9789751602404 Koymen Mehmet A 1954 Buyuk Selcuklu imparatorlugu tarihi II Ikinci imparatorluk devri Ankara Nagendra Kr Singh International encyclopaedia of Islamic dynaaties s 1086 Ingilizce M F Sanaullah 1930 The decline of the Saljuqid empire Calcuta Ingilizce C L Klausner 1973 The Seljik vezirate Cambridge Massachussets 1973 Ingilizce Cawley Charles 2008 07 West Asia amp North Africa Chapter 5 Iran and Iraq Seljukid Sultanat Foundation for Medieval Genealogy TURKS htm Toc17908999011 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Muhammed TaparSelcuklu HanedaniDogumu 1082 Olumu 1118Resmi unvanlarOnce gelen Muizzeddin Meliksah Buyuk Selcuklu Sultani 1105 1118 Sonra gelen II Mahmud