Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Berkyaruk (tam adı: Ebu Muzaffer Rukneddin Berkyaruk bin Melikşah, Farsça:أبو المظفر ركن الدنيا والدين بركياروق بن ملكشاه)(Temmuz 1081 - 22 Aralık 1104), Büyük Selçuklu hükümdarı I. Melikşah'ın oğlu ve 1092-1104 yılları arasında Büyük Selçuklu Devleti'nin hükümdarıdır.
| Berkyaruk أبو المظفر ركن الدنيا والدين بركياروق بن ملكشاه | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun V. sultanı | |||||
 Berkyaruk'un bir minyatürü | |||||
| Büyük Selçuklu'nun 5. Sultan-ı Selatını | |||||
| Hüküm süresi | 3 Şubat 1094 – 22 Aralık 1104 | ||||
| Önce gelen | I. Mahmud | ||||
| Sonra gelen | II. Melikşah | ||||
| Doğum | 1081 İsfahan | ||||
| Ölüm | 22 Aralık 1104 (24 yaşında) Burucerd | ||||
| Defin | İsfahan | ||||
| |||||
| Hanedan | Selçuklu | ||||
| Babası | I. Melikşah | ||||
| Annesi | Zübeyde Hatun | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Hayatı
Berkyaruk, I. Melikşah'ın büyük oğludur. Annesi, Selçuklu asıllı Emir Yakuti’nin kızı ve Azerbaycan Emiri İsmail’in kardeşi olan Zübeyde Hâtun'dur. Fakat Melikşah'ın 1092'de ölmesi ile Terken Hatun, eşinin ölümünden 6 gün sonra 25 Kasım 1092'de I. Melikşah'ın diğer küçük yaştaki oğlu ve Berkyaruk'un kardeşi I. Mahmud'un sultanlığını ilan etti. Kendine taraftar bulmak ve bu saltanatı pekiştirmek için rivayete göre ordu mensuplarına 20.000 altın dinar dağıttı. Sonra da Emir Kur Boğa'yıİsfahan'da bulunan veliaht Berkyaruk'u yakalamak için gönderdi. Kendisi ve annesi ordu ile bu emiri izlemişti. Ancak Nizâmülmülk taraftarları da 14 yaşındaki Berkyaruk'u Rey şehrine kaçırarak sultan ilan ettiler. Selçuklu tahtını ele geçirmek isteyen iki taraf arasında Burucerd'de 11 Ocak 1093 tarihinde yaşanan savaşta Terken Hatun'un ordusundaki bazı emir ve askerlerin kendi tarafına geçmesiyle Berkyaruk savaşı kazandı ve hükümdarlığını pekiştirdi.
Berkyaruk, 17 Ocak 1093'te İsfahan’ı kuşattı. Kuşatma altında zor durumda kalan Terken Hatun haraç teklifinde bulundu ve 500.000 dinarlık yüklü bir para vererek anlaşma sağladı. Berkyaruk'un anlaşmayı kabul etmesiyle kuşatma kaldırıldı. Bu anlaşmaya göre, İsfahan ve Fars eyaletleri Berkyaruk'a tabi olmak kaydıyla Terken Hatun ile oğlu Mahmud’a bırakıldı. Berkyaruk ise, sultan olarak kabul edildi ve diğer eyaletler onun egemenliğine bırakıldı. Terken Hatun oğlunu tekrar iktidara geçirebilmek amacıyla bu sefer Berkyaruk’un dayısı Azerbaycan Emiri İsmail Bin Yakutî’ye haber gönderip, Berkyaruk'a karşı yanında yer alması şartıyla kendisiyle evlenmek istediğini söylemiştir. İsmail Bin Yakutî de Selçuklu tahtını ele geçirebilmek amacıyla bu teklifi kabul ederek Berkyaruk üzerine harekete geçti. Şubat 1093'te Kerec yöresinde yapılan savaşı Berkyaruk'un ordusu kazandı. Bu galibiyetten sonra Bağdat’a giden Berkyaruk, Halife tarafından "Rükneddin" (dinin direği) lakabıyla sultan ilan edildi ve 3 Şubat 1094 adına hutbe okundu.
Amcası olan I. Tutuş, Şam ve Halep'te kendi Suriye Selçuklu Devleti sultanlığını ilan etmiş ve Fars bölgesi üzerinde hükümdarlığını iddia etmişti. Bu sırada Terken Hatun, Tutuş’a gönderdiği mektupta kendisiyle evlenmeyi ve ülkeyi birlikte yönetmeyi teklif etti. Tutuş bu teklifi kabul ederek İsfahan üzerine yürümeye karar verdi. Ekim 1094'te Tutuş ile yaptığı savaşı kaybeden Berkyaruk, İsfahan'a sığınmak zorunda kaldı. Burada I. Mahmud'un emirleri tarafından esir edilen Berkyaruk, I. Mahmud'un ani ölümüyle onun Emirleri'nin desteğini aldı.
Berkyaruk ile Tutuş arasında 26 Şubat 1095'te Rey yakınlarında yapılan bir muharebe sonunda Tutuş kaybetti ve bu muharebede öldü. Fakat Tutuş’un ölümünden sonra küçük oğlu Dukak Şam’da sultanlığını ilan etti. Diğer taraftan Tutuş'un büyük oğlu Rıdvan ise Halep'i eline geçirerek kendini orada sultan ilan etti. Böylece Berkyaruk döneminde Suriye'de Halep Melikliği ve Şam Melikliği kuruldu.
Anadolu'da ise I. Kılıç Arslan, babası Kutalmışoğlu Süleyman Şah Melik Tutuş'a "Ayn Şeylem Savaşı"'nda yenilmesinden sonra Melikşah tarafından İsfahan'a gönderilmiş ve orada rehine bulunmaktayken, Melikşah'ın ölümünden sonra Anadolu'ya dönüp Büyük Selçuklu Devleti'nden bağımsız olan Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı olmuştu.
Berkyaruk'un saltanat döneminde böylece "Büyük Selçuklu Devleti" asgari üç devlete ayrılmış oldu:
- Berkyaruk ve ona bağlı kardeşleri: 1194'e kadar İsfahan'da I. Mahmud ile Horasan'da Sencer Sultan
- 1095'e kadar Tutuş hükümdarlığı altında ve sonra Dukak hükümdarlığı altında Şam Selçuklu Melikliği ve Rıdvan hükümdarlığı altında Halep Selçuklu Melikliği.
- I. Kılıç Arslan hükümdarlığı altında Anadolu Selçuklu Devleti.
Berkyaruk, ülkede birliği sağlamak amacıyla amcaları ve çeşitli emirlerle mücadelelerini sürdürmüş ve 1097'de topraklarında yeniden hakimiyet kurmayı başarmıştır. Mücadelesi sonunda kardeşleri Muhammed Tapar ve Sencer, Azerbaycan Meliki Mevdûd b. İsmâil, Tutuş’un oğulları Halep Meliki Rıdvan, Şam Meliki Dukak, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan ve Kirman Selçuklu Meliki Turan Şah onu Büyük Selçuklu sultanı olarak tanıyarak itaat ettiler. Ancak kardeşi Gence Melik'i Muhammed Tapar, 1099 yılında ağabeyine karşı isyan ederek kendi sultanlığını ilan etti. uzun yıllar süren savaşlarla bir sonuç elde edilememesi üzerine 1104 yılında antlaşma sağlandı. Bu antlaşma hükümlerince; Cibâl, Fars, İsfahan, Rey, Hemedan, Hûzistan ve Bağdat Berkyaruk idaresinde kalmış olup, Azerbaycan, Diyarbekir, el-Cezîre, Musul, Suriye ve Hille Emîri Sadaka’nın hâkimiyetindeki topraklar Muhammed Tapar’ın egemenliğine bırakılmıştır.
Ölümü ve mirası
Berkyaruk, 22 Aralık 1104'te verem'den öldü. Berkyaruk'un sağ iken varisi olarak oğlu (Müizzeddin) II. Melikşah ordusuna gösterip onlardan oğluna biat etme yemini almıştı. Ama yetişkin olmayan II. Melikşah tahta geçirildi ise de, Büyük Selçuklu Devleti içinde Irak ve Fars'ı idaresi altında bulunduran amcası Muhammed Tapar ve onun oğlu II. Mahmud ile Horasan ve Mâverâünnehir'de idaresi bulunan diğer amcası Sencer Sultan gerçek iktidar oldular.
Konuyla ilgili eserler
- Lewis, Bernard (2003). The Assassins: A Radical Sect in Islam (İngilizce). Basic Books Inc.
- Tor, Deborah (2012). "The Long Shadow of Pre-Islamic Iranian Rulership: Antagonism or Assimilation?". Late Antiquity: Eastern Perspectives (İngilizce). Oxford: Oxbow. ss. 145-163.
- Van Donzel, E. J. (1994). Islamic Desk Reference (İngilizce). E. J. Brill.
Kaynakça
- ^ Özaydın, Abdülkerim (1992). "Berkyaruk". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 5. Türkiye Diyanet Vakfı. s. 514. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mayıs 2021.
- ^ Abdülkerim Özaydın (2001). Sultan Berkyaruk Devri Türk Tarihi (485-498/1092-1104). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay. ss. sf. 17. .
- ^ İbrahim Kafesoğlu (1992). "Kur-Boğa maddesi". Selçuklular. İstanbul: MEB Yayınları. .
- ^ Abdülkerim Özaydın (2001). Sultan Berkyaruk Devri Türk Tarihi (485-498/1092-1104). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. ss. sf. 19. .
Berkyaruk Doğumu: 1080 Ölümü: 22 Aralık 1104 | ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: I. Mahmud |  Büyük Selçuklu Sultanı 1092 - 1104 | Sonra gelen: II. Melikşah |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Berkyaruk tam adi Ebu Muzaffer Rukneddin Berkyaruk bin Meliksah Farsca أبو المظفر ركن الدنيا والدين بركياروق بن ملكشاه Temmuz 1081 22 Aralik 1104 Buyuk Selcuklu hukumdari I Meliksah in oglu ve 1092 1104 yillari arasinda Buyuk Selcuklu Devleti nin hukumdaridir Berkyaruk أبو المظفر ركن الدنيا والدين بركياروق بن ملكشاهBuyuk Selcuklu Imparatorlugu nun V sultaniBerkyaruk un bir minyaturuBuyuk Selcuklu nun 5 Sultan i SelatiniHukum suresi3 Subat 1094 22 Aralik 1104Once gelenI MahmudSonra gelenII MeliksahDogum1081 IsfahanOlum22 Aralik 1104 24 yasinda BurucerdDefinIsfahanTam adiLakap Rukneddin kisa Ebu Muzaffer Berkyaruk Berkyaruk bin I Meliksah bin Alp Arslan bin Cagri bin Mikail bin Selcuk bin DukakHanedanSelcukluBabasiI MeliksahAnnesiZubeyde HatunDiniSunni IslamHayatiBerkyaruk un babasi I Meliksah 1092 de oldugunde Buyuk Selcuklu Imparatorlugu sinirlari Berkyaruk I Meliksah in buyuk ogludur Annesi Selcuklu asilli Emir Yakuti nin kizi ve Azerbaycan Emiri Ismail in kardesi olan Zubeyde Hatun dur Fakat Meliksah in 1092 de olmesi ile Terken Hatun esinin olumunden 6 gun sonra 25 Kasim 1092 de I Meliksah in diger kucuk yastaki oglu ve Berkyaruk un kardesi I Mahmud un sultanligini ilan etti Kendine taraftar bulmak ve bu saltanati pekistirmek icin rivayete gore ordu mensuplarina 20 000 altin dinar dagitti Sonra da Emir Kur Boga yiIsfahan da bulunan veliaht Berkyaruk u yakalamak icin gonderdi Kendisi ve annesi ordu ile bu emiri izlemisti Ancak Nizamulmulk taraftarlari da 14 yasindaki Berkyaruk u Rey sehrine kacirarak sultan ilan ettiler Selcuklu tahtini ele gecirmek isteyen iki taraf arasinda Burucerd de 11 Ocak 1093 tarihinde yasanan savasta Terken Hatun un ordusundaki bazi emir ve askerlerin kendi tarafina gecmesiyle Berkyaruk savasi kazandi ve hukumdarligini pekistirdi Berkyaruk 17 Ocak 1093 te Isfahan i kusatti Kusatma altinda zor durumda kalan Terken Hatun harac teklifinde bulundu ve 500 000 dinarlik yuklu bir para vererek anlasma sagladi Berkyaruk un anlasmayi kabul etmesiyle kusatma kaldirildi Bu anlasmaya gore Isfahan ve Fars eyaletleri Berkyaruk a tabi olmak kaydiyla Terken Hatun ile oglu Mahmud a birakildi Berkyaruk ise sultan olarak kabul edildi ve diger eyaletler onun egemenligine birakildi Terken Hatun oglunu tekrar iktidara gecirebilmek amaciyla bu sefer Berkyaruk un dayisi Azerbaycan Emiri Ismail Bin Yakuti ye haber gonderip Berkyaruk a karsi yaninda yer almasi sartiyla kendisiyle evlenmek istedigini soylemistir Ismail Bin Yakuti de Selcuklu tahtini ele gecirebilmek amaciyla bu teklifi kabul ederek Berkyaruk uzerine harekete gecti Subat 1093 te Kerec yoresinde yapilan savasi Berkyaruk un ordusu kazandi Bu galibiyetten sonra Bagdat a giden Berkyaruk Halife tarafindan Rukneddin dinin diregi lakabiyla sultan ilan edildi ve 3 Subat 1094 adina hutbe okundu Amcasi olan I Tutus Sam ve Halep te kendi Suriye Selcuklu Devleti sultanligini ilan etmis ve Fars bolgesi uzerinde hukumdarligini iddia etmisti Bu sirada Terken Hatun Tutus a gonderdigi mektupta kendisiyle evlenmeyi ve ulkeyi birlikte yonetmeyi teklif etti Tutus bu teklifi kabul ederek Isfahan uzerine yurumeye karar verdi Ekim 1094 te Tutus ile yaptigi savasi kaybeden Berkyaruk Isfahan a siginmak zorunda kaldi Burada I Mahmud un emirleri tarafindan esir edilen Berkyaruk I Mahmud un ani olumuyle onun Emirleri nin destegini aldi Berkyaruk ile Tutus arasinda 26 Subat 1095 te Rey yakinlarinda yapilan bir muharebe sonunda Tutus kaybetti ve bu muharebede oldu Fakat Tutus un olumunden sonra kucuk oglu Dukak Sam da sultanligini ilan etti Diger taraftan Tutus un buyuk oglu Ridvan ise Halep i eline gecirerek kendini orada sultan ilan etti Boylece Berkyaruk doneminde Suriye de Halep Melikligi ve Sam Melikligi kuruldu Anadolu da ise I Kilic Arslan babasi Kutalmisoglu Suleyman Sah Melik Tutus a Ayn Seylem Savasi nda yenilmesinden sonra Meliksah tarafindan Isfahan a gonderilmis ve orada rehine bulunmaktayken Meliksah in olumunden sonra Anadolu ya donup Buyuk Selcuklu Devleti nden bagimsiz olan Anadolu Selcuklu Devleti Sultani olmustu Berkyaruk un saltanat doneminde boylece Buyuk Selcuklu Devleti asgari uc devlete ayrilmis oldu Berkyaruk ve ona bagli kardesleri 1194 e kadar Isfahan da I Mahmud ile Horasan da Sencer Sultan 1095 e kadar Tutus hukumdarligi altinda ve sonra Dukak hukumdarligi altinda Sam Selcuklu Melikligi ve Ridvan hukumdarligi altinda Halep Selcuklu Melikligi I Kilic Arslan hukumdarligi altinda Anadolu Selcuklu Devleti Berkyaruk ulkede birligi saglamak amaciyla amcalari ve cesitli emirlerle mucadelelerini surdurmus ve 1097 de topraklarinda yeniden hakimiyet kurmayi basarmistir Mucadelesi sonunda kardesleri Muhammed Tapar ve Sencer Azerbaycan Meliki Mevdud b Ismail Tutus un ogullari Halep Meliki Ridvan Sam Meliki Dukak Anadolu Selcuklu Sultani I Kilicarslan ve Kirman Selcuklu Meliki Turan Sah onu Buyuk Selcuklu sultani olarak taniyarak itaat ettiler Ancak kardesi Gence Melik i Muhammed Tapar 1099 yilinda agabeyine karsi isyan ederek kendi sultanligini ilan etti uzun yillar suren savaslarla bir sonuc elde edilememesi uzerine 1104 yilinda antlasma saglandi Bu antlasma hukumlerince Cibal Fars Isfahan Rey Hemedan Huzistan ve Bagdat Berkyaruk idaresinde kalmis olup Azerbaycan Diyarbekir el Cezire Musul Suriye ve Hille Emiri Sadaka nin hakimiyetindeki topraklar Muhammed Tapar in egemenligine birakilmistir Olumu ve mirasiBerkyaruk 22 Aralik 1104 te verem den oldu Berkyaruk un sag iken varisi olarak oglu Muizzeddin II Meliksah ordusuna gosterip onlardan ogluna biat etme yemini almisti Ama yetiskin olmayan II Meliksah tahta gecirildi ise de Buyuk Selcuklu Devleti icinde Irak ve Fars i idaresi altinda bulunduran amcasi Muhammed Tapar ve onun oglu II Mahmud ile Horasan ve Maveraunnehir de idaresi bulunan diger amcasi Sencer Sultan gercek iktidar oldular Konuyla ilgili eserlerLewis Bernard 2003 The Assassins A Radical Sect in Islam Ingilizce Basic Books Inc Tor Deborah 2012 The Long Shadow of Pre Islamic Iranian Rulership Antagonism or Assimilation Late Antiquity Eastern Perspectives Ingilizce Oxford Oxbow ss 145 163 Van Donzel E J 1994 Islamic Desk Reference Ingilizce E J Brill Kaynakca Ozaydin Abdulkerim 1992 Berkyaruk Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Cilt 5 Turkiye Diyanet Vakfi s 514 15 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mayis 2021 Abdulkerim Ozaydin 2001 Sultan Berkyaruk Devri Turk Tarihi 485 498 1092 1104 Istanbul Istanbul Universitesi Yay ss sf 17 ISBN 975 404 608 5 Ibrahim Kafesoglu 1992 Kur Boga maddesi Selcuklular Istanbul MEB Yayinlari ISBN 975 11 0454 8 Abdulkerim Ozaydin 2001 Sultan Berkyaruk Devri Turk Tarihi 485 498 1092 1104 Istanbul Istanbul Universitesi Yayinlari ss sf 19 ISBN 975 404 608 5 BerkyarukSelcuklu HanedaniDogumu 1080 Olumu 22 Aralik 1104Resmi unvanlarOnce gelen I Mahmud Buyuk Selcuklu Sultani 1092 1104 Sonra gelen II Meliksah