Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Munda Muharebesi, 17 Mart MÖ 45 tarihinde Hispania'nın güneyindeki Munda ovasında yapılan muharebe. Bu muharebe Jül Sezar ve Muhafazakâr Cumhuriyetçiler arasındaki iç savaşın son çarpışmasıdır. Zaferin kazanılması ve Titus Labienus ve Gnaeus Pompeius'un öldürülmesinin ardından artık Sezar'ın Roma'ya dönerek diktatör yetkileriyle yönetimi ele almasının önünde hiçbir engel kalmamıştır.
| Munda Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sezar İç Savaşı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Populares | Optimates | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Jül Sezar Süvari komutanları: Gaius Octavius, Marcus Agrippa | Titus Labienus, , Gnaeus Pompeius | ||||||
| Güçler | |||||||
| 8 lejyon, 8000 süvari toplam: yaklaşık 40.000 asker | 13 lejyon, süvariler ve auxilialar toplam: yaklaşık 70.000 asker | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 1000 | 30.000 | ||||||
Muharebe öncesi durum
Pharsalus ve Thapsus muharebelerinde yenilgiye uğrayan muhafazakâr cumhuriyetçiler artık Hispania'ya sıkışmış durumdaydılar. MÖ 46 yılı baharında, Sezar'ın ordusuna kayıtlı Pompeius'un eski askerlerinden oluşan ve Hispania Ulterior'da konuşlu bulunan iki lejyon, Gnaeus Pompeius'u desteklediklerini ilan ederek Sezar'ın prokonsülünü görevden uzaklaştırmışlardı. Kısa bir süre sonra bu lejyonlara MÖ 46 yılı nisan ayında yapılan Thapsus Muharebesi'nden sonra hayatta kalmayı başaran Pompeius taraftarı askerlerde katıldı. Bu birliklere Pompeius'un oğulları Gnaeus Pompeius ve Sextus ile birlikte Sezar'ın Galya seferi sırasında en güvendiği generallerinden biri olan Titus Labienus komuta ediyordu. Eyaletin mevcut kaynaklarını kullanarak, hazır olan iki kıdemli lejyona ilave olarak bir lejyon daha oluşturmuşlar ve Roma kolonileri Italica ve Corduba da dahil neredeyse tüm Hispania Ulterior eyaletini kontrolleri altına almayı başarmışlardı. Sezar'ın generalleri Quintus Fabius Maximus ve Quintus Pedius bir savaş riskini göze alamamış ve Corduba'nın 56 km doğusunda bulunan Oculbo'da kamp kurarak Sezar'dan yardım talep etmişlerdi.
Bu çağrı üzerine Sezar, Pompeius kardeşlerle ilgilenmek üzere İtalya'dan ayrılarak Hispania'ya geçti. Beraberinde iki kıdemli Lejyon olan ve V Alaudae'ye ilave olarak iki yeni oluşturulmuş Lejyon olan ve da getirmişti. Ancak asıl dayanağı burada konuşlu Lejyonlardı. Sezar Roma'dan Obulco'ya kadar olan 1500 km'lik mesafeyi yürüyerek bir aydan daha kısa bir sürede geçmiş ve aralık ayında Hİspanya'ya ulaşmıştı. Sezar, büyük yeğeni Octavian'ı da kendisine katılması için çağırmış ancak Octavian sağlık sorunları nedeniyle ancak savaşın sonunda ona katılabilmişti. Sezar sürpriz varış hızının da yardımı ile Ulipia kentini kurtarmış ancak Sextus Pompeius tarafından savunulan Corduba'yı alamamıştı. Labienus'un tavsiyesi ile Gnaeus Pompeius açık bir alan savaşından kaçınmış ve yaklaşan kış nedeniyle erzak tedariki sağlamak ve sığınak bulmak zorunda kalan Sezar masraflı bir kış seferi finanse etmek zorunda kalmıştır. Kısa bir kuşatmanın ardından Ategua şehri alınmış; bu durum Pompeius taraftarlarının moralini bozmuş ve bazı yerel müttefikler Sezar'dan tarafa geçmeyi düşünmeye başlamışlardır. 7 Mart'ta yapılan küçük bir çatışma da Sezar'ın adamları tarafından kazanılınca, Pompeius'un kampında bulunan pek çok Romalı kaçma planları yapmaya başlamış ve Gnaeus Pompeius geciktirme taktiklerinden vazgeçmek zorunda kalmıştır.
Çarpışma
İki ordu günümüz İspanya'sının güneyinde yer alan Munda ovasında karşı karşıya gelmiştir. Pompeius'un ordusu Munda şehir surlarına bir milden (1,6 km) daha az bir mesafede hafif meyilli bir tepe üzerinde, savunulabilir bir konumdaydı. Sezar toplam sekiz Lejyona (80 kohort), 8.000 süvariye, Pompeius ise toplam on üç Lejyona ve 6.000 hafif piyadeye ve 6.000 süvariye komuta ediyordu. Pompeius'un ordusunu tepeden aşağı indirmek için kullandığı tuzak taktiği başarısız olunca Sezar bir cephe taarruzu emri verdi.
Savaş her iki taraf için de bir avantaj sağlamayarak bir süre sonra generallerin komuta pozisyonlarını kaybederek ordu saflarının içine karıştığı bir hal aldı. Sezar bile savaşın ardından bu durum için, "pek çok kez zafer için savaştım ama Munda'da hayatım için savaştım" diyecekti. Sezar en güvendiği Lejyonu olan X Equestrisin ağır bir çatışmaya karıştığı sağ kanadın komutasını almıştı. Sezar'ın etkisi ile onuncu lejyon Pompeius'un güçlerini geri doğru itmeye başladı. Tehlikenin farkına varan Gnaeus Pompeius, sağ kanadında yer alan bir lejyonu ihtiyat olarak tehlikede olan sol kanada kaydırdı. Bu manevra yüzünden Pompeius'ın sağ kanadında zaafiyet baş gösterince Sezar'ın süvarileri savaşın kaderini değiştirecek bir saldırıya kalktılar. Sezar'ın müttefiklerinden Mauretanya kralı Bogud'a bağlı süvariler ise Pompeius'un kampının gerisine saldırmaya başlamışlardı. Pompeius'un süvarilerinin komutanı olan Titus Labienus bu manevrayı fark edince, engellemek için hemen harekete geçti. Ne var ki Pompeius'un lejyonları bu durumu yanlış değerlendirdiler. Hem Lejyon X hem de sağ kanattaki süvarilen ağır baskısı altında olan Labienus'un geri çekilmeye başladığını sandılar. Pompeius'un lejyonları artık hatlarını bozmuş ve düzensiz biçimde kaçmaya başlamıştı. Bazıları Munda'nın duvarlarından içeri girmeyi başardıysa da çoğu kaçış yolunda öldürüldü. Savaşın sonunda savaş meydanında Pompeius'un 30.000 askerinin cesedi vardı ancak Sezar'ın da kaybı neredeyse bu kadardı. Pompeius'un on üç Lejyonun da sancağı, komple bir dağılma işreti olarak, ele geçirildi. Gnaeus ve Sextus Pompeius savaş alanında kaçmayı başardı ancak Titus Labienus savaş sırasında öldü ve Sezar tarafından bir cenaze töreni ile onurlandırıldı.
Munda'nın tam yerinin neresi olduğuna dair tartışmalar sürmektedir. Bazı İspanyol tarihçilere göre Munda, savaşın yapılmış olabileceği Ronda'nın Latince adıdır (Rafeal Atienzas Huertas, 1857). Diğer uzmanlar Munda savaşının Seville eyaletinde, Ronda'nın 50 km kuzeyinde bulunan Osuna'da yapıldığını iddia eder (Pliny). Maalesef Munda savaşının tam olarak nerede yapıldığına dair kesin arkeolojik deliller ele geçirilememiştir. Munda savaşının ardından Gnaeus idam edilmiş, Sextus ise Augustus tarafından yakalanıp idam edildiği MÖ 35 yılına kadar hayatta kalmayı başarmıştır.
Savaşın ardından
Sezar legatesi Quintus Fabius Maximus'u Munda kuşatmasının başında bırakarak eyaleti tam olarak kontrol altına alabilmek için ayrıldı. Corduba ele geçirildi ve silahlı erkekler idam edilerek şehir ağır bir tazminat ödemeye mahkûm edildi. Munda bir süre daha direndi ancak kuşatmayı yarma denemesi başarısız olunca düştü ve 14.000 kişi esir alındı. Sezar'a sadık bir denizci olan Gaius Didius pek çok Pompeius taraftarı gemiyi batırdı. Gnaeus Pompeius kaçmaya çalışırken yakalandı ve idam edildi.
Sextus Pompeius hayatta kaldığı halde artık Sezar'ın baskın gücünün karşısına çıkabilecek bir muhazakar cumhuriyetçi güç kalmamıştı. Roma'ya dönüşünün ardından ömür boyu diktatör seçilen Sezar, zaferinin keyfini uzun süre süremedi ve 15 Mart MÖ 44 tarihinde, Brutus ve Cassius liderliğindeki yeni nesil muhafazakâr cumhuriyetçiler tarafından öldürüldü. Bu andan itibaren artık Roma'nın Cumhuriyetçi sistemini onarmak imkânsızdı.
Kaynakça
- Appian, Roma İç Savaşları28 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . {{|url= |tarih=28 Mayıs 2020 }}. Kitap 2: 103–105
- Cassio, Dio. Roma Tarihi24 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . {{|url= |tarih=24 Eylül 2019 }}. Kitap 47: 28–42
- Caesar, Julius, Commentarius De Bello Hispaniensi6 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 1–42.
- Plutarch, Roma Cumhuriyetinin düşüşü: Sezar, 56
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Munda Muharebesi 17 Mart MO 45 tarihinde Hispania nin guneyindeki Munda ovasinda yapilan muharebe Bu muharebe Jul Sezar ve Muhafazakar Cumhuriyetciler arasindaki ic savasin son carpismasidir Zaferin kazanilmasi ve Titus Labienus ve Gnaeus Pompeius un oldurulmesinin ardindan artik Sezar in Roma ya donerek diktator yetkileriyle yonetimi ele almasinin onunde hicbir engel kalmamistir Munda MuharebesiSezar Ic SavasiTarih17 Mart MO 45BolgeMundane Osuna yakinlari modern guney IspanyaSonucKesin Populares zaferiTaraflarPopularesOptimatesKomutanlar ve liderlerJul Sezar Suvari komutanlari Gaius Octavius Marcus AgrippaTitus Labienus Gnaeus PompeiusGucler8 lejyon 8000 suvari toplam yaklasik 40 000 asker13 lejyon suvariler ve auxilialar toplam yaklasik 70 000 askerKayiplar100030 000Muharebe oncesi durumPharsalus ve Thapsus muharebelerinde yenilgiye ugrayan muhafazakar cumhuriyetciler artik Hispania ya sikismis durumdaydilar MO 46 yili baharinda Sezar in ordusuna kayitli Pompeius un eski askerlerinden olusan ve Hispania Ulterior da konuslu bulunan iki lejyon Gnaeus Pompeius u desteklediklerini ilan ederek Sezar in prokonsulunu gorevden uzaklastirmislardi Kisa bir sure sonra bu lejyonlara MO 46 yili nisan ayinda yapilan Thapsus Muharebesi nden sonra hayatta kalmayi basaran Pompeius taraftari askerlerde katildi Bu birliklere Pompeius un ogullari Gnaeus Pompeius ve Sextus ile birlikte Sezar in Galya seferi sirasinda en guvendigi generallerinden biri olan Titus Labienus komuta ediyordu Eyaletin mevcut kaynaklarini kullanarak hazir olan iki kidemli lejyona ilave olarak bir lejyon daha olusturmuslar ve Roma kolonileri Italica ve Corduba da dahil neredeyse tum Hispania Ulterior eyaletini kontrolleri altina almayi basarmislardi Sezar in generalleri Quintus Fabius Maximus ve Quintus Pedius bir savas riskini goze alamamis ve Corduba nin 56 km dogusunda bulunan Oculbo da kamp kurarak Sezar dan yardim talep etmislerdi Bu cagri uzerine Sezar Pompeius kardeslerle ilgilenmek uzere Italya dan ayrilarak Hispania ya gecti Beraberinde iki kidemli Lejyon olan ve V Alaudae ye ilave olarak iki yeni olusturulmus Lejyon olan ve da getirmisti Ancak asil dayanagi burada konuslu Lejyonlardi Sezar Roma dan Obulco ya kadar olan 1500 km lik mesafeyi yuruyerek bir aydan daha kisa bir surede gecmis ve aralik ayinda HIspanya ya ulasmisti Sezar buyuk yegeni Octavian i da kendisine katilmasi icin cagirmis ancak Octavian saglik sorunlari nedeniyle ancak savasin sonunda ona katilabilmisti Sezar surpriz varis hizinin da yardimi ile Ulipia kentini kurtarmis ancak Sextus Pompeius tarafindan savunulan Corduba yi alamamisti Labienus un tavsiyesi ile Gnaeus Pompeius acik bir alan savasindan kacinmis ve yaklasan kis nedeniyle erzak tedariki saglamak ve siginak bulmak zorunda kalan Sezar masrafli bir kis seferi finanse etmek zorunda kalmistir Kisa bir kusatmanin ardindan Ategua sehri alinmis bu durum Pompeius taraftarlarinin moralini bozmus ve bazi yerel muttefikler Sezar dan tarafa gecmeyi dusunmeye baslamislardir 7 Mart ta yapilan kucuk bir catisma da Sezar in adamlari tarafindan kazanilinca Pompeius un kampinda bulunan pek cok Romali kacma planlari yapmaya baslamis ve Gnaeus Pompeius geciktirme taktiklerinden vazgecmek zorunda kalmistir CarpismaIki ordu gunumuz Ispanya sinin guneyinde yer alan Munda ovasinda karsi karsiya gelmistir Pompeius un ordusu Munda sehir surlarina bir milden 1 6 km daha az bir mesafede hafif meyilli bir tepe uzerinde savunulabilir bir konumdaydi Sezar toplam sekiz Lejyona 80 kohort 8 000 suvariye Pompeius ise toplam on uc Lejyona ve 6 000 hafif piyadeye ve 6 000 suvariye komuta ediyordu Pompeius un ordusunu tepeden asagi indirmek icin kullandigi tuzak taktigi basarisiz olunca Sezar bir cephe taarruzu emri verdi Savas her iki taraf icin de bir avantaj saglamayarak bir sure sonra generallerin komuta pozisyonlarini kaybederek ordu saflarinin icine karistigi bir hal aldi Sezar bile savasin ardindan bu durum icin pek cok kez zafer icin savastim ama Munda da hayatim icin savastim diyecekti Sezar en guvendigi Lejyonu olan X Equestrisin agir bir catismaya karistigi sag kanadin komutasini almisti Sezar in etkisi ile onuncu lejyon Pompeius un guclerini geri dogru itmeye basladi Tehlikenin farkina varan Gnaeus Pompeius sag kanadinda yer alan bir lejyonu ihtiyat olarak tehlikede olan sol kanada kaydirdi Bu manevra yuzunden Pompeius in sag kanadinda zaafiyet bas gosterince Sezar in suvarileri savasin kaderini degistirecek bir saldiriya kalktilar Sezar in muttefiklerinden Mauretanya krali Bogud a bagli suvariler ise Pompeius un kampinin gerisine saldirmaya baslamislardi Pompeius un suvarilerinin komutani olan Titus Labienus bu manevrayi fark edince engellemek icin hemen harekete gecti Ne var ki Pompeius un lejyonlari bu durumu yanlis degerlendirdiler Hem Lejyon X hem de sag kanattaki suvarilen agir baskisi altinda olan Labienus un geri cekilmeye basladigini sandilar Pompeius un lejyonlari artik hatlarini bozmus ve duzensiz bicimde kacmaya baslamisti Bazilari Munda nin duvarlarindan iceri girmeyi basardiysa da cogu kacis yolunda olduruldu Savasin sonunda savas meydaninda Pompeius un 30 000 askerinin cesedi vardi ancak Sezar in da kaybi neredeyse bu kadardi Pompeius un on uc Lejyonun da sancagi komple bir dagilma isreti olarak ele gecirildi Gnaeus ve Sextus Pompeius savas alaninda kacmayi basardi ancak Titus Labienus savas sirasinda oldu ve Sezar tarafindan bir cenaze toreni ile onurlandirildi Munda nin tam yerinin neresi olduguna dair tartismalar surmektedir Bazi Ispanyol tarihcilere gore Munda savasin yapilmis olabilecegi Ronda nin Latince adidir Rafeal Atienzas Huertas 1857 Diger uzmanlar Munda savasinin Seville eyaletinde Ronda nin 50 km kuzeyinde bulunan Osuna da yapildigini iddia eder Pliny Maalesef Munda savasinin tam olarak nerede yapildigina dair kesin arkeolojik deliller ele gecirilememistir Munda savasinin ardindan Gnaeus idam edilmis Sextus ise Augustus tarafindan yakalanip idam edildigi MO 35 yilina kadar hayatta kalmayi basarmistir Savasin ardindanSezar legatesi Quintus Fabius Maximus u Munda kusatmasinin basinda birakarak eyaleti tam olarak kontrol altina alabilmek icin ayrildi Corduba ele gecirildi ve silahli erkekler idam edilerek sehir agir bir tazminat odemeye mahkum edildi Munda bir sure daha direndi ancak kusatmayi yarma denemesi basarisiz olunca dustu ve 14 000 kisi esir alindi Sezar a sadik bir denizci olan Gaius Didius pek cok Pompeius taraftari gemiyi batirdi Gnaeus Pompeius kacmaya calisirken yakalandi ve idam edildi Sextus Pompeius hayatta kaldigi halde artik Sezar in baskin gucunun karsisina cikabilecek bir muhazakar cumhuriyetci guc kalmamisti Roma ya donusunun ardindan omur boyu diktator secilen Sezar zaferinin keyfini uzun sure suremedi ve 15 Mart MO 44 tarihinde Brutus ve Cassius liderligindeki yeni nesil muhafazakar cumhuriyetciler tarafindan olduruldu Bu andan itibaren artik Roma nin Cumhuriyetci sistemini onarmak imkansizdi KaynakcaAppian Roma Ic Savaslari28 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde url tarih 28 Mayis 2020 Kitap 2 103 105 Cassio Dio Roma Tarihi24 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde url tarih 24 Eylul 2019 Kitap 47 28 42 Caesar Julius Commentarius De Bello Hispaniensi6 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1 42 Plutarch Roma Cumhuriyetinin dususu Sezar 56