Nafile Dünya

Nafile Dünya, yazar Oktay Arayıcı’nın 1969 yılında yazdığı tiyatro oyunu. 1971'de Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahnelenmiş ve yasaklanmıştır. 2013 yılında, Duru Tiyatro tarafından yeniden sahnelenmiştir.

Konusu

Ramazan gerçeklerin iç yüzünü fark edemeyen, biraz ’yı andıran bir polis komiseridir. Arayıcı’nın tipik bir statükocu olarak sahneye taşıdığı Ramazan, oyunun başında çomak sokmaması gereken yasadışı bir işi, kanun yoluyla halletmeye kalkar ve İstanbul’a tayin edilir. Yine bu karakolda yaptığı “işgüzarlıklar”, onun bu sefer bir sınır karakoluna sürgün edilmesiyle sonuçlanır. Burada İstanbul’dakinden daha tehlikeli işlere bulaşır, kendi başına yola koymaya çalışır; oyunun sonunda Ramazan bıçaklanarak öldürülür.

Yapısı

Oyunun yapısı Epik tiyatrodan da geleneksel tiyatrodan da izler taşır. Arayıcı tarafından episodik olarak tasarlanan oyun, kimi yerlerde seyirciyle arasına mesafe koyabilmek için şarkı kullanır. Oyunun karşı kahramanlarından biri olan Ali Cemali Abdülcemali, aynı anda üç kişiyi birden canlandırır ve oyunun anlatıcısıdır da. Sahnedekinin bir oyun olduğunu seyirciye hatırlatma düşüncesi, oyuncuların oyun başlar başlamaz oynadıkları karakteri tanıtmalarıyla sahneye yansır. Geleneksel tiyatroda da görülen bu göstermeci üslup, oyunun sonunda da kendini gösterir.

Arayıcı’nın amacı ülkenin geldiği duruma bir ayna tutmak ve var olan düzenin iyileştirilmesi yoluyla bir kurtuluş çaresinin bulunup bulunamayacağını sorgulamaktır. Ancak oyunun ulaştığı nokta, epik tiyatronun sunduğu sınıfsal bakıştan uzak, eleştirel gerçekçi bir eksende hareket etmeye çalışan, merak öğesinin alt edilemediği, epik tiyatro öğelerinin biçimsel olarak birbiri ardına sıralandığı bir tekdüzeliktir. Oyun sıkı dokunmuş bir neden sonuç ilişkisinden uzak olmaya çalışırken, giderek dağılan, uzayan bir yapıya bürünür. Arayıcı’nın oyunlarını değerlendirirken başarısını ve başarısızlığını epik tiyatro çerçevesinden değerlendirmek pek doğru değilmiş gibi gözükse de, Bertolt Brecht’in kuramının birbirine sıkı sıkıya bağlı öğelerini birbirinden ayırarak, kullanmak genellikle başarısız sonuçlar vermektedir.

Dış bağlantılar