Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nestâlik, (Farsça: نستعلیق; Farsça telaffuz: ) Talikin neshi, incesi anlamını taşıyan ve genel olarak İran'da kullanılan bir yazı türüdür.Nesih ve tâlik yazım şeklinin karışımı ile türetilmiş olan ünlü bir yazı türüdür.
Gelişim
Görünüşe göre, Tebriz doğumlu Mîr Alî Tebrîzî (Mīr ʿAlī Tabrīzī), 14. yüzyılda nesih ve tâlik iki mevcut yazı türünü birleştirerek nestâlik yazı türünü geliştirmiş, Mîr İmâd (Mīr ʿEmād al-Molk Qazvīnī Ḥasanī b. Ebrāhīm)'ın çalışmaları ile en yüksek zerafete ulaşmıştır. Bu yazı türü, İran'dan doğuya doğru yayılmış Peştuca, Uygurca, Urduca ve Keşmirce yazmak için de kullanılmıştır.
İran'da, nestâlik, batı (ḡarbī nastaʿlīq) ve doğu (šarqī nastaʿlīq) iki yazma biçeme ayrılır. Geç 15. yüzyılda, batı ve güney İran'da kullanılan batı nestâlik (ʿḡarbī nastaʿlīq) olarak bilinen diğer yazı tarzı, Āq Qoyunlū padişahı Yaʿqūb sarayında çalışmış hattatlar Abdülrahmân Hârezmî (ʿAbd-al-Raḥmān Ḵārazmī) ve oğulları (ʿAbd-al-Raḥīm ve ʿAbd-al-Karīm) tarafından kullanılmıştır. Farsça ise özellikle taʿlīq, şikasta-tâlik (šekasta-taʿlīq), nestâlik (nastaʿlīq) ve şikasta nestâlik (šekasta nastaʿlīq, kırık nestâlik) gibi yazı türleri ile yazılır.
Hat sanatını öğrenmek için, alıştırma taslakları (sīāh-mašq) ve alıştırma modelleri (sar-mašq) yaygın olarak kullanılır. Sīāh-mašq, genellikle nestâlik veya şikasta nestâlik yazı türünde, bir hattatın alıştırmak için üzerine harf ve harf birleşimlerini yazmış olduğu alıştırma (karalama) taslak yapraklarına denir. Sar-mašq ise, güzel el yazı örnekleridir, ki öğretmenler öğrencilere suret çıkarmaları için verir. Günümüzde, sar-mašq derlemleri, hat sanatı öğrencileri için, çoğaltılmış ve ders kitaplarında ve son zamanlarda büyük ustaların eserlerinde yayınlanmıştır.
16. yüzyılda Devlet-i Safeviyye, Soltanat-e Moġulī-ye Hend ve Devlet-i Âliye-i Osmâniyye sahasında, hattatların, ortalama bir kitap sayfası boyutunda, ayrı ayrı kâğıtlara bir veya birkaç çeşit, daha çok ikili olarak sülüs-nesih, muhakkak-reyhâni, tevki’-rikâ’ yazı türü ile yazılan yazılara kıt’a, bunların yanlarından birbirine tutturulup katlanılarak birleştirilmesiyle oluşturulan kıt’a albümlerine de denilmektedir. Murakka albüm, çeşitli güzel sanatı, İslam hat sanatı, Osmanlı minyatürleri, resimler, çizimler, gazel dahil olmak üzere, Farsça şiirlerden oluşan derlemelerdirf.
Uygulamalar
Osmanlı Türk hattatları, güzel el yazısı (hüsn-i hatt) çalışmalarını, hilyeler gibi, mütenâzır (birbirine bakan, bakışımlı) levhaları, camilerin yanında, muhtemelen evlerde veya derviş zâviyelerinde, duvar süslemelerinde kullanmışlardır.
Yazı araç gereçleri
Güzel yazı sanatında kalem (qalam), mürekkep (morak-kab), kâğıt, kalemtıraş (qalamtarāš) denilen özel iki bıçak, hokka, makta, bıçakları keskinleştirmek için sang-e rūmī veya sang-e ḥejāzī denilen bilemetaşı gibi yardımcı araç ve gereçler kullanılır. Hattatlar, işlerinde kolaylık sağlamak için, içinde, gerekli kalem, bir çakı, qaṭṭzan, bir küçük kaşık, kâğıt kesmek için makas ve bilemetaşı bulunan, bir ucuna bağlı hokka olan bir özel kutu (qalamdān) kullanırlardı.
Kalem
Nestâlik, Arap alfabesi için en akışkan hat sanatı biçemleri arasındadır. Kalem, için dışı kahverengi ve içi beyaz, olgunlaşmış düz kamış daha uygundur. Kalem dili denilen bu yassı kısmın iki kenarı, kalem ağzı nestâlik için 5–10 mm kadar genişlikte yontulur. Kalemin ağız kısmı ortadan çatlatılarak iki kısıma ayrılır ve bu yarığa fāq-e qalam denilir. Arada oluşan ve bir depo görevi gören bu yarığa mürekkep birikir ve yazarken devamlı bir şekilde aşağıya akar.
Kamış kalem, İslam'ın en değerli yazma aletidir. İslam peygamberi Muhammed'e melek Cebrâîl aracılığıyla vahiy yoluyla inen Kur'an'da, 96. Alak Suresi 4. ayet;
Al-Ladhī 'Allama Bil-Qalami "O Rab ki kalemle yazmayı öğretti." olarak söz edilir.
Kâğıt
Hat sanatında kaliteli kâğıtlar kullanılır. Mürekkebi çabuk emip dağıtmaması ve kaleme akıcılık sağlaması için kâğıtlar āhār denilen bir madde ile saydamlaştırılırdı.
Mürekkep
Koyu siyah, siyah, grimsi siyah ya da (sīāh-e ṭāwūsī) denilen yeşile yakın siyah renklerde olan sıvı madde, özel olarak hazırlanırdı.
Hokka
Metal, cam veya topraktan yapılmış, içine mürekkep konulan küçük kap<ref>TDK Güncel Türkçe Sözlük 19 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .</ref> içinde "lika" (līqa, porz) denilen ham ipek bulunur. Bu ham ipek, hokka içindeki mürekkebi emer ve kalemi bu ham ipeğe dokundurmak sureti ile kalemin yazmaya yetecek kadar mürekkebi alması sağlanılır.
Kaynakça
- ^ TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 19 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ A. E. Froom. (2001). "Collecting Tastes: A Muraqqa’ for Sultan Murad III". Electronic Journal of Oriental Studies IV: 19, pp. 1.; Kishwar Rizvi. (2003). "Prefacing the File: The Writing of Art History in Sixteenth-Century Iran by David J. Roxburgh." The Art Bulletin. 85.4. pp. 800.
Dış bağlantılar
- Calligraphy Qalam8 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Kamış kalemin yapımı için resimli bir rehber 24 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Almanca)
Wikimedia Commons'ta Nestâlik ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nestalik Farsca نستعلیق Farsca telaffuz naesˈtaeʔliːq Talikin neshi incesi anlamini tasiyan ve genel olarak Iran da kullanilan bir yazi turudur Nesih ve talik yazim seklinin karisimi ile turetilmis olan unlu bir yazi turudur Nestalik ile yazilmis SehnameGelisimSah i Cihan in kalesinde Farsca siir Agra HindistanSiyah tasa islenmis Farsca siir Agra Hindistan Gorunuse gore Tebriz dogumlu Mir Ali Tebrizi Mir ʿAli Tabrizi 14 yuzyilda nesih ve talik iki mevcut yazi turunu birlestirerek nestalik yazi turunu gelistirmis Mir Imad Mir ʿEmad al Molk Qazvini Ḥasani b Ebrahim in calismalari ile en yuksek zerafete ulasmistir Bu yazi turu Iran dan doguya dogru yayilmis Pestuca Uygurca Urduca ve Kesmirce yazmak icin de kullanilmistir Iran da nestalik bati ḡarbi nastaʿliq ve dogu sarqi nastaʿliq iki yazma biceme ayrilir Gec 15 yuzyilda bati ve guney Iran da kullanilan bati nestalik ʿḡarbi nastaʿliq olarak bilinen diger yazi tarzi Aq Qoyunlu padisahi Yaʿqub sarayinda calismis hattatlar Abdulrahman Harezmi ʿAbd al Raḥman Ḵarazmi ve ogullari ʿAbd al Raḥim ve ʿAbd al Karim tarafindan kullanilmistir Farsca ise ozellikle taʿliq sikasta talik sekasta taʿliq nestalik nastaʿliq ve sikasta nestalik sekasta nastaʿliq kirik nestalik gibi yazi turleri ile yazilir Hat sanatini ogrenmek icin alistirma taslaklari siah masq ve alistirma modelleri sar masq yaygin olarak kullanilir Siah masq genellikle nestalik veya sikasta nestalik yazi turunde bir hattatin alistirmak icin uzerine harf ve harf birlesimlerini yazmis oldugu alistirma karalama taslak yapraklarina denir Sar masq ise guzel el yazi ornekleridir ki ogretmenler ogrencilere suret cikarmalari icin verir Gunumuzde sar masq derlemleri hat sanati ogrencileri icin cogaltilmis ve ders kitaplarinda ve son zamanlarda buyuk ustalarin eserlerinde yayinlanmistir 16 yuzyilda Devlet i Safeviyye Soltanat e Moġuli ye Hend ve Devlet i Aliye i Osmaniyye sahasinda hattatlarin ortalama bir kitap sayfasi boyutunda ayri ayri kagitlara bir veya birkac cesit daha cok ikili olarak sulus nesih muhakkak reyhani tevki rika yazi turu ile yazilan yazilara kit a bunlarin yanlarindan birbirine tutturulup katlanilarak birlestirilmesiyle olusturulan kit a albumlerine de denilmektedir Murakka album cesitli guzel sanati Islam hat sanati Osmanli minyaturleri resimler cizimler gazel dahil olmak uzere Farsca siirlerden olusan derlemelerdirf Uygulamalar Osmanli Turk hattatlari guzel el yazisi husn i hatt calismalarini hilyeler gibi mutenazir birbirine bakan bakisimli levhalari camilerin yaninda muhtemelen evlerde veya dervis zaviyelerinde duvar suslemelerinde kullanmislardir Yazi arac gerecleriHat sanati araclariKalem in yapim asamalariHat sanati yazi araci kalem Guzel yazi sanatinda kalem qalam murekkep morak kab kagit kalemtiras qalamtaras denilen ozel iki bicak hokka makta bicaklari keskinlestirmek icin sang e rumi veya sang e ḥejazi denilen bilemetasi gibi yardimci arac ve gerecler kullanilir Hattatlar islerinde kolaylik saglamak icin icinde gerekli kalem bir caki qaṭṭzan bir kucuk kasik kagit kesmek icin makas ve bilemetasi bulunan bir ucuna bagli hokka olan bir ozel kutu qalamdan kullanirlardi Kalem Nestalik Arap alfabesi icin en akiskan hat sanati bicemleri arasindadir Kalem icin disi kahverengi ve ici beyaz olgunlasmis duz kamis daha uygundur Kalem dili denilen bu yassi kismin iki kenari kalem agzi nestalik icin 5 10 mm kadar genislikte yontulur Kalemin agiz kismi ortadan catlatilarak iki kisima ayrilir ve bu yariga faq e qalam denilir Arada olusan ve bir depo gorevi goren bu yariga murekkep birikir ve yazarken devamli bir sekilde asagiya akar Kamis kalem Islam in en degerli yazma aletidir Islam peygamberi Muhammed e melek Cebrail araciligiyla vahiy yoluyla inen Kur an da 96 Alak Suresi 4 ayet Al Ladhi Allama Bil Qalami O Rab ki kalemle yazmayi ogretti olarak soz edilir Kagit Hat sanatinda kaliteli kagitlar kullanilir Murekkebi cabuk emip dagitmamasi ve kaleme akicilik saglamasi icin kagitlar ahar denilen bir madde ile saydamlastirilirdi Murekkep Koyu siyah siyah grimsi siyah ya da siah e ṭawusi denilen yesile yakin siyah renklerde olan sivi madde ozel olarak hazirlanirdi Hokka Metal cam veya topraktan yapilmis icine murekkep konulan kucuk kap lt ref gt TDK Guncel Turkce Sozluk 19 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde lt ref gt icinde lika liqa porz denilen ham ipek bulunur Bu ham ipek hokka icindeki murekkebi emer ve kalemi bu ham ipege dokundurmak sureti ile kalemin yazmaya yetecek kadar murekkebi almasi saglanilir Kaynakca TDK BSTS Kitaplikbilim Terimleri Sozlugu 19 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde A E Froom 2001 Collecting Tastes A Muraqqa for Sultan Murad III Electronic Journal of Oriental Studies IV 19 pp 1 Kishwar Rizvi 2003 Prefacing the File The Writing of Art History in Sixteenth Century Iran by David J Roxburgh The Art Bulletin 85 4 pp 800 Dis baglantilarCalligraphy Qalam8 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Kamis kalemin yapimi icin resimli bir rehber 24 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Almanca Wikimedia Commons ta Nestalik ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur