Nikol Vovayi Paşinyan Ermenice Նիկոլ Վովայի Փաշինյան d 1 Haziran 1975 icevan 8 Mayıs 2018 de Ermeni

Nikol Vovayi Paşinyan (Ermenice: Նիկոլ Վովայի Փաշինյան; d. 1 Haziran 1975; İcevan), 8 Mayıs 2018'de Ermenistan başbakanı olarak göreve başlayan Ermeni siyasetçi, eski gazeteci ve editör. Asıl mesleği gazetecilik olan Paşinyan 1998'de kendi gazetesini kurdu ancak bir sene sonra gazetesi iftiralı yazı içerdiği gerekçesiyle kapatıldı. Dönemin Ulusal Güvenlik Bakanı Serj Sarkisyan'a hakaret ettiği gerekçesiyle bir yıl hapis cezasına çarptırıldı. 1999-2012 yılları arasında adlı gazetenin editörlüğünü yaptı. Ermenistan'ın ilk cumhurbaşkanı Levon Ter-Petrosyan'ın destekçisi olmakla birlikte, ikinci cumhurbaşkanı Robert Koçaryan, Savunma Bakanı Serj Sarkisyan ve onların müttefiklerine karşı eleştirel bir duruş sergiledi. Ermenistan'ın Rusya ile olan yakın ilişkilerini eleştirdi ve Türkiye ile daha yakın ilişkiler kurulması gerektiğini belirtti.

Ekselansları Nikol Paşinyan Նիկոլ Փաշինյան (Ermenice)

2023'te Paşinyan
16. Ermenistan Başbakanı
Görevde
Makama geliş 8 Mayıs 2018
Başkan	Armen Sarkisyan (2018-2022) Vahagn Haçaturyan (2022-)
Yerine geldiği	Karen Karapetyan
Ermenistan Ulusal Meclisi Üyesi
Görev süresi 6 Mayıs 2012 - 8 Mayıs 2018
Kişisel bilgiler
Doğum	1 Haziran 1975 (49 yaşında) İcevan, Ermenistan SSC, SSCB
Milliyeti	Ermeni
Partisi	(2008-2012) Çıkış İttifakı (2016-2018) Benim Adımım İttifakı (2018-?) Sivil Sözleşme
Evlilik(ler)	Anna Hakobyan
Çocuk(lar)	4
Bitirdiği okul	Erivan Devlet Üniversitesi
Mesleği	Gazeteci, siyasetçi
Dini	Ermeni Apostolik Kilisesi
İmzası
Resmî site	nikolpashinyan.com

İlk yılları

Nikol Paşinyan 1 Haziran 1975'te kuzeydoğudaki Tavuş iline bağlı İcevan'da doğdu. Büyükanne ve büyükbabasından en az biri İcevan'dan yaklaşık 10 kilometre uzaklıktaki köyündendi.İkinci Dünya Savaşı'nda ölen baba tarafından dedesinin adını almıştır. Babası Vova Paşinyan (1940-2020) futbol ve voleybol antrenörü ve beden eğitimi öğretmeni olarak çalışmıştır. Annesi Svetlana, Nikol 12 yaşındayken öldü ve çoğunlukla Vova'nın ikinci eşi olan üvey annesi Yercanik tarafından büyütüldü. İcevan Ortaokulu N1'den 1991 yılında mezun oldu. Paşinyan, 2018'de 1988'deki Karabağ hareketi sırasında öğrencilerin grev, yürüyüş ve gösterilerini organize ettiğini iddia etmiştir. İki ağabeyi kendisinden önce askerlik yaptığı ve kanunen askerlik yapma zorunluluğu olmadığı için Ermenistan Ordusu'nda görev yapmamıştır. Paşinyan 1991-1995 yılları arasında Erivan Devlet Üniversitesi'nde (YSU) gazetecilik eğitimi aldı. Mezun olmadan önce üniversiteden atıldı. Paşinyan siyasi faaliyetleri nedeniyle atıldığını iddia etse de Erivan Devlet Üniversitesi Paşinyan'ın devamsızlık nedeniyle atıldığını açıkladı. Paşinyan 2015 yılında verdiği bir röportajda kendisini daha çok bir gazeteci olarak gördüğünü çünkü gazeteciliğin kendisini siyasete soktuğunu ifade etmiştir.

Gazetecilik kariyeri

Paşinyan, 1992 yılında YSU'da gazetecilik öğrencisi olarak gazeteciliğe başladı. Daha sonra Dprutyun, Hayastan, Lragir ve Molorak gibi gazetelerde çalıştı. 1998 yılında günlük gazete olan Oragir ("Günlük") gazetesini kurdu. Bu gazete, eski Eğitim Bakanı Ashot Bleyan tarafından yönetilen Nor Ughi ("Yeni Yol") muhalefet partisi ile ilişkilendirilmiştir. 1999 yılı parlamento seçimleri sırasında Oragir, İçişleri ve Ulusal Güvenlik Bakanı olan Serj Sarkisyan'ın partisi ve Artashes Geghamyan tarafından, yönetilen Dağlık Karabağ Savunma Bakanı Samvel Babayan tarafından desteklenen Sağ Blok'a eleştirilerini yöneltti. Seçimler sırasında Oragir, seçime katılan siyasi partiler hakkında 281 makale yayınladı ve bunların sadece 11'i olumlu nitelikteydi. Pozitif haberler, genel olarak gazetenin sempati duyduğu eski devlet başkanı Levon Ter-Petrosyan'ın partisi olan Ermenistan Ulusal Hareketi'ne yapılmaktaydı.

Ağustos 1999'da Paşinyan, yaklaşık 25.000 dolarlık bir iftira cezasını ödemeyi reddettiği için bir yıl hapis cezasına çarptırıldı. Ayrıca, Serj Sarkisyan ve mahkeme tarafından suç olarak kabul edilen büyük bir ticaret şirketi olan Mika-Armenia'ya yönelik suçlamalarını geri çekmesi gerekti. Oragir'in mülkleri el konuldu ve banka hesapları donduruldu. Simon Payaslian'a göre, bu durum Paşinyan'ı "Sovyet sonrası Ermenistan'da iftira suçlamasıyla yargılanan ilk gazeteci" yaptı. Paşinyan'ın mahkûmiyeti, Ermeni ve yabancı insan hakları aktivistleri tarafından eleştirildi. İnsan hakları savunucusu Avetik İshkanyan, "1999'da Oragir'e 1994'ten 1998'e kadar olan dönemde tüm Ermenistan gazetelerine yöneltilen davalar kadar çok dava açıldı. Bu, siyasi zulmün bir kanıtıdır." dedi. Görünüşe göre yerel ve uluslararası baskı altında, İstinaf Mahkemesi cezasını orijinal ceza çok ağır olduğu için bir yıl denetimli serbestlik cezasına indirdi.

Haykakan Zhamanak gazetesi

Oragir gazetesinin kapanmasının ardından Paşinyan, az sayıda muhalefet partisi Demokratik Vatan Partisi ile ilişkilendirilen Haykakan Zhamanak ("Ermeni Zamanı") gazetesinin editörü oldu. Bu parti, eski milletvekili Petros Makeyan tarafından yönetilen Ter-Petrosyan'ın önderliğindeki HHSh'den ayrılan bir parti idi. Paşinyan, 2012 yılında milletvekili seçildiğinde kadar bu gazetenin editörlüğünü sürdürdü. ABD Dışişleri Bakanlığı, hem Oragir'i hem de Haykakan Zhamanak'ı "sansasyonel siyasi skandal gazeteleri" olarak nitelendirdi. ABD hükûmeti tarafından finanse edilen Özgür Avrupa Radyosu, gazeteyi "Ermenistan'ın eski lideri [Ter-Petrosyan hükümetine] saygılı, Robert Kocharian ve hükümetine sert eleştirileriyle bilinen" olarak tanımladı.

23 Aralık 1999'da Paşinyan, kendisine yönelik olarak yerel bir işadamı tarafından yönlendirilen iddia edilen yolsuzluk suçlamalarını içeren bir makaleden dolayı öfkelendiği bildirilen onlarca kişinin bulunduğu bir "çete" tarafından darp edildi.

Mart 2002'de Paşinyan, Ermenistan sivil havacılık ajansının başkanı Hovhannes Yeritsyan'a 6 Kasım 2001 tarihli gazete sayısında iddia edildiği şekilde hakaret etmekle suçlandı. Bu suçlamalar, hükûmet yanlısı olanlar da dahil olmak üzere üç büyük parlamento grubu tarafından kınandı. Dava, neden yeterli kanıt olmadığı gerekçesiyle nisan ayında savcılar tarafından düşürüldü.

22 Kasım 2004'te, Paşinyan'a ait bir araç, Haykakan Zhamanak ofisinin dışında park edilmiş bir halde patladı. Patlamanın neden olduğu yangın itfaiyeciler tarafından söndürüldü. Paşinyan, bu saldırının Ermenistan Olimpiyat Komitesi'nin (AOC) başkan yardımcısı olan ve o dönemde devlet başkanı Robert Koçaryan'a yakın bir oligark ve milletvekili olan Gagik Tsarukyan tarafından gerçekleştirildiğini iddia etti. Bu saldırının, Atina Olimpiyatları'nda Ermenistan sporcularının kötü performansını eleştiren bir "hakaret içeren karikatür" nedeniyle gerçekleştirilmiş olabileceğini öne sürüldü. Gazete çalışanları, aracın bir Molotofkokteyli veya el yapımı bir patlayıcı cihaz tarafından vurulduğunu söyledi. Polis soruşturması "arabanın batarya tellerinde bir arıza" olduğuna işaret etti. Tsarukyan olaylarla bir ilişkisi olduğu iddialarını reddederek, "konumlarını yükseltmek için insanlar gereksiz şeyler söyleyebilirler" dedi.

Siyasi yaşamı

Ermenistan Devlet Üniversitesinde gazetecilik okurken siyasi faaliyetleri nedeniyle okuldan uzaklaştırılan Paşinyan'ın devamsızlığı gerekçe gösterildi. Paşinyan’ın uzaklaştırma nedeninin yolsuzluk karşıtı bir makalesi nedeniyle okul yönetiminin tepkisini çektiği öne sürüldü.

2000 yılında Haykakan Jamanak'ın baş editörü iken, farklı insanlara karşı karalama ve iftira suçundan mahkûm edildi.Ermenistan'ın en çok satan günlük liberal gazetesi Haykakan Jamanak'ın editörlüğünü yaparken Robert Koçaryan ve Serj Sarkisyan hükûmetlerine karşı son derece eleştirel bir tutum içerisinde olmuştur.

Paşinyan, 2008 başkanlık seçimlerinde Levon Ter-Petrosyan'ı destekledi. Ermenistan'ın ilk devlet başkanı Levon Ter Petrosyan'ın 2008'deki seçimi kaybetmesinden sonra sokağa dökülen halkı örgütlediği gerekçesi ile, "cinayet ve kitlesel kargaşa" suçlamasıyla arama kararı çıkarılan Paşinyan, Haziran 2009'da saklandığı yerden çıkarak teslim oldu ve tutuklandı. 2 yıl sonra afla serbest kaldı.

2012 yılında milletvekili seçilerek Toplumsal Sözleşme Partisinin lideri olan Paşinyan 2018'de sokağa çıkarak Sarkisyan hükûmetine istifa çağrısına liderlik etti. Sarkisyan, Paşinyan ile görüşme kararı aldı. Erivan'daki bir otelde yapılan görüşme televizyonlardan canlı yayınlandı. Program sonunda Ermenistan siyasetinde "Karabağ klanı" olarak bilinen yapının lideri Sarkisyan yayını terk etti. Paşinyan'ın önceliği Ermenistan'ı ekonomik darboğazdan kurtarmaktı ancak Karabağ klanı, güvenlik bürokrasisinde halen etkindi ve Savunma Bakanı olan Davit Tonoyan, Kafkasya'da Ermeni diasporası tarafından da destek bulan gerilimi artıracak "yeni savaş, yeni topraklar" doktrinini ile 11 Temmuz'da, işgal bölgesinde olmayan Tovuz'a saldırdı.

16 Ekim 2018'de görevinden istifa etmiştir. 9 Aralık 2018'de yapılan seçimleri büyük farkla kazanmıştır.

Paşinyan döneminde Ermenistan, demokrasi, basın özgürlüğü ve yolsuzlukla mücadelede önemli bir gelişme kaydetti. Ermenistan ekonomisi de önemli ölçüde büyüyerek Sovyetler Birliği sonrası dönemde en hızlı büyüyen ekonomilerden biri haline geldi.

Dağlık Karabağ sorunu meselesinde, Paşinyan sürekli olarak “Ermeni politik düşüncesine egemen olan Dağlık Karabağ'ın aynı sert tutumuna” bağlı kalmıştır.

2020 Dağlık Karabağ Savaşı sonrası Azerbaycan'a karşı yaşanan yenilgi ve Karabağ'dan çekilmeye yönelik ateşkes antlaşmasını imzaladığı için kendisine yönelik protestolar düzenlendi.

(25 Şubat Ermeni Muhtırası) ile ordu, Paşinyan ve hükûmetinin istifasını istemiştir.

25 Nisan 2021'de istifasını duyurmuş ve seçimlere kadar vekaleten göreve devam edeceğini belirtmiştir. Partisi, 20 Haziran 2021'de yapılan seçimleri oyların yarısından fazlasını alarak kazanmıştır.

Politikaları

Paşinyan, İsviçre'nin Davos kentinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile bir araya geldi. (2019)

2020 Dağlık Karabağ savaşı

2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nın ardından, Paşinyan Ermenistan'ın işgal ettiği Dağlık Karabağ'a yakın bölgeleri fiilen Azerbaycan kontrolüne geri veren ateşkes anlaşmasını imzaladı. Bu, Paşinyan'ı hainlikle suçlayan ve birçok önde gelen siyasi figürün istifasını isteyen protestolara neden oldu.

Paşinyan hükûmeti, savaş çabalarına yetersiz bir bağlılık sağladığı için eleştirildi. Savaş başladıktan bir aydan fazla bir süre boyunca, Ermenistan savaşa tam olarak mobilize edilmemişti. Ermenistan'ın askeri doktrini, savaş durumunda Ermeni kuvvetlerinin 48 saat içinde tamamen mobilize edilmesini gerektirmekteydi.

Ermenistan Ordusu'nun eski Genelkurmay Başkanı Movses Hakobyan, Pashinyan'ı savaş için orduyu güçlendirmenin önündeki engellemekle, Ermenistan ordusunun yerini gönüllü birliklerle değiştirmekle ve yeteneksiz generalleri liderlik pozisyonlarına atamakla suçladı. Hakobyan, Azerbaycan kuvvetlerinin ilk üç gün boyunca herhangi bir ilerleme kaydetmediğini ancak sonunda Pashinyan'ın yetersiz malzeme göndermesi nedeniyle temas hattını kırdığını belirtti.

ABD Dışişleri Bakanı Antony J. Blinken, New York'ta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Üst Düzey Haftası'nın 77. Oturumu marjında Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile bir araya geldi. (2022)

Hetq gazetes, yazarı Edik Baghdasaryan, Pashinyan hükûmetini eleştirmiş ve Azerbaycan birliklerinin saldırılarına rağmen savaşa hazırlık yapmamakla suçlamıştır.

28 Aralık'ta Ermenistan parlamento üyesi Naira Zohrabyan, Paşinyan'ı Karabağ'ı teslim eden ve Ermenistan'ı ihanete uğratan bir hain olarak niteledi. Ertesi gün, parlamento, Zohrabyan'ı İnsan Hakları Komitesi başkanlığından azletmeyi onayladı.

2020 Karabağ ateşkes anlaşmasını takip eden protestolar sırasında, Ulusal Güvenlik Servisi (NSS), Pashinyan'a yönelik bir suikast girişimini engellediğini iddia etti ve bu girişim için amaçlanan silah ve patlayıcı maddelerin yasa dışı olarak temin edilip depolandığını ortaya çıkardı. İddia edilen suikast girişimiyle bağlantılı olarak eski NSS başkanı ve milletvekili Artur Vanetsyan dahil olmak üzere 4 kişi gözaltına alındı, ancak daha sonra serbest bırakıldılar.

25 Şubat 2021 tarihinde Ermenistan Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Onik Gasparyan ve 40'tan fazla üst düzey subay, Paşinyan'ın istifasını talep ederek Pashinyan'ı kötü yönetim ve yeteneksizlikle suçladı. Paşinyan tarafından bir darbe girişimi olarak nitelendirilen bu açıklama, Gasparyan'ın görevden alınmasıyla sonuçlanan bir siyasi krize neden oldu.

İstifası ve yeniden seçilmesi

25 Nisan 2021 tarihinde Paşinyan, Haziran ayında yapılacak erken parlamento seçimlerine izin vermek amacıyla başbakanlık görevinden resmi olarak istifa ettiğini açıkladı. Seçimlere kadar geçici başbakan olarak görev yapmaya devam etti. Paşinyan'ın istifasının ardından, Ermenistan yasaları gereği hükûmetinin tüm üyeleri kendi istifalarını sundular.

İlham Aliyev ve First Lady Mihriban Aliyeva ile Nikol Paşinyan Ankara'da Recep Tayyip Erdoğan adına verilen yemekte görüştü (2023)

8 Haziran'daki bir konuşmasında Pashinyan, muhalefet destekçilerine sert ifadelerde bulundu. İnsan hakları savunucusu Arman Tatoyan, Paşinyan'ın davranışını eleştirdi ve "bu kabul edilemez retorik, insan haklarının kitlesel ihlalleriyle ilişkilendiriliyor" dedi.

Paşinyan'ın partisi, 2021 seçimlerini kazandı ve tüm oyların yarısından fazlasını aldı. Kocharyan'ın partisi, seçim sonuçlarını tartıştı ve Paşinyan'ı seçim hileleriyle suçladı, "Organize ve planlanmış sahtekarlıklara dair kanıtlar sunan seçim sandıklarından yüzlerce sinyal, güven eksikliği için ciddi bir neden olarak hizmet ediyor" dedi.

2022 yılında, Nisan ve Haziran ayları arasında muhalefet protestolar düzenlendi ve Paşinyan'ı iktidardan indirmeyi amaçladı.

İdeolojisi

Siyasi kariyeri boyunca Paşinyan, kendisini post-ideolojik bir politikacı olarak konumlandırmıştır. 2016'da Amerikan Üniversitesi'nde verdiği bir konferansta Pashinyan, "Politik ideolojiler, meydan okumalara yerlerini bırakmıştır" demiştir. Eleştirmenleri, net bir ideoloji eksikliğini onun zayıf yönü olarak göstermiştir. Batılı kaynaklar, Paşinyan'ı merkezci, ilerici ve liberal demokrat olarak tanımlamıştır. 2018 protestoları boyunca Pashinyan ve müttefikleri, "biraz popülist retorikle sol eğilimli, yolsuz elitlere karşı çıkarak ve sosyal adaleti savunarak" bir araya gelmişlerdir. Destekçilerinden olan Arsen Kharatyan'a göre, Pashinyan liyakatçilik ve eşitlikçiliği savunmaktadır.

Siyaset bilimci Nerses Kopalyan, Paşinyan'ı Emmanuel Macron ile karşılaştırdı ve onu "radikal merkezci" olarak sınıflandırdı. Kopalyan'a göre Paşinyan, sivil toplum, kadın hakları, eğitim için sosyal finansman, kamu programlarına güçlü destek gibi politikaları desteklemektedir; aynı zamanda yasa ve düzen konusundaki "yasaların tam anlamıyla uygulanması gibi muhafazakâr politikaları, kemer sıkma temelli ekonomik politikaları ve orta sınıf işletmeler için vergi dilimlerini içermektedir. Paşinyan'ın desteklediği Oragir ve Haykakan Zhamanak gazeteleri, yabancı gözlemciler tarafından liberal olarak kabul edildi. Chatham House'da bir araştırmacı olan Anahit Shirinyan, ilk Paşinyan hükümetinin "genel duruşunun liberal olduğunu" öne sürdü. Paşinyan kendisini liberal etiketiyle özdeşleştirmemiştir. 1 Mayıs 2018'de Ulusal Meclis'teki bir konuşmasında Paşinyan, "Kendimi liberal olarak görmüyorum. Modern dünyada, 'izm'ler eskisi gibi anlamlarını yitirdi. Şimdi ki dönem, bir insanın mutluluğunu güvence altına alma dönemidir ve artık 'izm'ler değil, insanların mutluluğu ve özgürlüğü önemlidir" şeklinde konuştu.

Dış politika

Türkiye ile ilişkileri

1998 yılında Pashinyan, Türkiye ile daha güçlü ekonomik bağlar kurulmasını savunan bir makale yazdı ve Ermenistan'da Türklere karşı ırkçılık duruşunu eleştirildi: "Elbette, Ermenistan, Batı Ermenistan'ın ekonomik kalkınması açısından Türkiye için en uygun ortaktır. Ancak Türkiye'nin Ermeni-Türk ilişkilerini düzeltme çabalarının hepsi boşa gitmiş ve Ermenistan son sekiz yıldır anti-Türk kompleksinden kurtulamamıştır."

Paşinyan'ın Haykakan Zhamanak gazetesi, o dönemdeki Devlet Başkanı Serj Sarkisyan ve Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün başlattığı normalleşme sürecini destekledi, ancak "hükümetin izlediği yolu eleştirdi." Başbakan olarak Paşinyan, Türkiye'nin diplomatik ilişkileri kurmadan önce Karabağ sorununu çözme koşulu koymasını "mantıksız" olarak nitelendirdi. Paşinyan, hükûmetinin Ermeni Kırımı'nın uluslararası olarak tanınmasına bağlı olduğunu belirtti. Kasım 2018'de Paşinyan, Ermenistan'ın önsöz olmaksızın Türkiye ile ilişkilerini normalleştirmeye hazır olduğunu tekrarladı. Soykırımın tanınmasının "Ermeni-Türk ilişkileri meselesi olmadığını", bunun yerine "bizim için bir güvenlik meselesi ve uluslararası güvenlik meselesi olduğunu ve soykırımın tanınmasına katkıda bulunduğumuz bir soykırımın önlenmesi hareketi ve süreci olduğunu" iddia etti.

Ermenistan Devrimci Federasyonu, Paşinyan'ı "Ermeni çıkarları ve insan hakları pahasına" Türkiye yanlısı bir politika izlemekle eleştirmiştir.

Ağustos 2021'de Paşinyan'ın partisi, 31 yaşındaki Ulusal Meclis üyesi Ruben Rubinyan'ı Türkiye ile normalleşme süreci için Ermenistan'ın temsilcisi olarak görevlendirdi. Rubinyan daha önce açıklanmayan nedenlerle iki yıl boyunca Türkiye'de bulunmuştu, kişisel parlamento profili bu dönemi "bilimsel faaliyetlere katıldı" şeklinde tanımlamaktadır.

İran ve Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkileri

Pashinyan, İran'a yönelik yaptırımlara rağmen Ermenistan'ın İran ile ilişkilerinin sadece sürdürülmekle kalmayacağını, aynı zamanda geliştirileceğini belirtti. Ayrıca, ABD ile iyi ilişkilerin Ermenistan için "çok önemli" olduğunu ve ABD'nin "durumumuzu ve politikamızı anladığını" ifade etti.

Özel hayatı

Paşinyan, YSU'da tanıştığı gazeteci Anna Hakobyan ile evlidir. Üç kızı ve bir erkek çocukları var. 2012'den beri Haykakan Jamanak'ın yazı işleri müdürüdür. Paşinyan ve Hakopyan resmi olarak evli değiller, kilise törenleri de yoktur. Paşinyan, bir gün bir Ermeni Apostolik kilisesinde evlenmeyi umduğunu belirtti. Oğulları Ashot, 2018'de Artsakh'da (Dağlık Karabağ) askeri hizmet vermeye gönüllü oldu.

Paşinyan yabancı dil olarak İngilizce, Rusça ve Fransızca bilmektedir.

Paşinyan, kendisinin ve ailesinin Ermeni Apostolik Kilisesi'nin üyeleri olduğunu söyledi. "Zaman zaman Kutsal Eçmiadzin Ana Makamını ziyaret etmelisiniz. Burası aynı zamanda geçmişi ve geleceği düşünmek için en uygun yerdir" dedi.

Haziran 2020'de kendisinin ve tüm ailesinin COVID-19'a yakalandığını ve Ermenistan'daki COVID-19 pandemisi sırasında Başbakanlık Konutu'nda kendini izole edeceğini duyurdu.

Kaynakça

^ "Никол Пашинян — РБК: «Я не хочу учитывать украинский опыт»" (Rusça). rbc.ru. 26 Nisan 2018. 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2018.
^ "Ուրախ եմ, որ պապական մեր գյուղը դառնում է էկոտուրիզմի խոշոր կենտրոն. Տավուշի մարզ, Ենոքավան" [I am glad that our historic village is becoming a large center for ecotourism. Tavush province, Yenokavan] (Ermenice). Nikol Pashinyan on Facebook. 26 Temmuz 2017. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.
^ Ghukasyan, Seda; Aghbalyan, Gagik; Baghdasaryan, Saro (9 Mayıs 2018). "Prime Minister's Father Vova Pashinyan: "There are many Nikols in Armenia"". . 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.
^ "PM Nikol Pashinyan's father dies aged 80". 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.
^ ^a ^b Yeghiazaryan, Siranush (15 Ocak 2015). [Nikol Pashinyan: 'Maybe my entire life is madness"]. mediamax.am (Ermenice). Archived from the original on 12 Mayıs 2018. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2018. ()
^ "Семья премьера: Никол Пашинян". 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.
^ ^a ^b . primeminister.am. Office to the Prime Minister of the Republic of Armenia. 13 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ . lragir.am (Ermenice). 1 Mayıs 2018. 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. Փաշինյանն ասել էր, որ Ղարաբաղյան շաժման օրերին ինքը դպրոցական էր, կազմակերպում էր երթեր, բողոքի ակցիաներ ու դասադուլներ:
^ Ghukasyan, Seda (21 Ağustos 2018). "Ինչ հիմքերով են պարտադիր զինվորական ծառայությունից ազատվել կառավարության անդամները. մաս 1". (Ermenice). 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.
^ "Նիկոլ Փաշինյանը բանակում իր չծառայելու մասին". news.am (Ermenice). 28 Ocak 2014. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.
^ "Ի՞նչ կենսագրություն ունի Նիկոլ Փաշինյանը". iravaban.net. 24 Nisan 2018. 7 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2021.
^ "ԵՊՀ-ն պատրաստ է դիմել ԿԳՆ Նիկոլ Փաշինյանին դիպլոմ տալու հարցով (ֆոտո)". NEWS.am (Ermenice). 29 Nisan 2018. 2 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2018.
^ Tchagharyan, Liza (9 Aralık 1995). "Շատ պարզ պատճառով". (Ermenice). 28 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Payaslian isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
^ Grigorian, Mark (12 Kasım 1999). "Freedom of the Press of Freedom to Harass?". . 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
^ ^a ^b ^c . United States Department of State . 23 Şubat 2001. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Oragir Editor Sentenced for 'Defamation'". via (RFE/RL). 31 Ağustos 1999. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
^ ^a ^b Khachatrian, Ruzanna (22 Kasım 2004). "Newspaper Editor's Car Blown Up". azatutyun.am. (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
^ Khachatrian, Ruzanna (11 Nisan 2002). "Prosecutors Drop Case Against Newspaper Editor". (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
^ Kalantarian, Karine (1 Mart 2002). "Newspaper Editor Again Prosecuted For 'Slander'". (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
^ Khachatrian, Ruzanna (7 Mart 2002). "Top Parties Denounce Criminal Case Against Editor". (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
^ Avoyan, Shakeh; Danielyan, Emil (23 Kasım 2004). "Tycoon Denies Role In Journalist Car Bombing". azatutyun.am. (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
^ "Nikol Pashinyan's Car Exploded". . 22 Kasım 2014. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.
^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2020.
^ Hayots Ashkarh December 18, 2007 13 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ (PDF). Washington, DC: . 2001. s. 31. 30 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2018. ...a liberal newspaper, Haykakan Zhamanak.
^ Pennington (13 Şubat 2008). "Armenia: Pre-Election tour of Ararat marz" (Confidential). WikiLeaks. 4 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mayıs 2018. ...Nikol Pashinyan, editor-in-chief of the Haykakan Zhamank Newspaper and LTP's customary crowd-warmer.
^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ekim 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Haziran 2021.
^ (PDF). www.freedomhouse.org. 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ Bhutia, Sam. . eurasianet.org (İngilizce). 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ . Haberler.com. 9 Haziran 2021. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
^ "Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan istifa etti". BBC News Türkçe. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
^ "Armenia: Pashinyan wins election with over half the votes". www.dw.com. Deutsche Welle. 21 Haziran 2021. 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından .
^ Roth, Andrew (11 Kasım 2021). "'Nikol is a traitor': Armenia PM refuses to yield to opposition after Nagorno-Karabakh deal". The Guardian. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ Crowcroft, Orlando (18 Haziran 2021). "Armenia's Nikol Pashinyan is fighting for his political life. Here's why". Euronews. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ Mejlumyan, Ani (25 Şubat 2021). "Armed forces call on Armenian PM to step down". Eurasianet. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ Saribekian, Gayane (21 Nisan 2021). "Pashinian Faces Angry Protests In Armenian Border Region". Azatutyun.am. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "Live updates: Armenian President calls on Pashinyan to resign". . 17 Kasım 2020. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ Antonopoulos, Paul (25 Kasım 2020). "Armenia's failure in Artsakh was determined by Pashinyan's military and geopolitical incompetency". Greek City Times. 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "Armenia: Ex military official levels accusations at Pashinyan". PanARMENIAN.Net. 19 Kasım 2020. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ Baghdasaryan, Edik (12 Şubat 2021). "Փլված կառավարման համակարգի պարտությունը". Hetq (Ermenice). 15 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "Oppositionist: Traitor who surrendered Artsakh and betrayed Armenia must be dismissed". ArmInfo. 28 Aralık 2020. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "BHK's Naira Zohrabyan removed as Chair of Human Rights Committee of Parliament". Armenpress. 29 Aralık 2021. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "Assassination attempt on Pashinyan stopped - Armenian National Security". TASS. 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
^ "Fatherland Party leader A. Vanetsyan arrested in suspicion of accessory to assassination, coup plot". armenpress.am (İngilizce). 14 Kasım 2020. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
^ "Artur Vanetsyan released from detention". armenpress.am (İngilizce). 15 Kasım 2020. 17 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :3 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
^ "Armenian Prime Minister Pashinyan announces his resignation to enable snap polls". France24. 25 Nisan 2021. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
^ Avetisyan, Ani (14 Haziran 2021). "Stunts and insults mark first week of campaigning in Armenia". . 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "Human Rights Defender Slams Pashinyan's Threats on Campaign Trail". Asbarez. 15 Haziran 2021. 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "Armenian PM wins snap election as rival alleges fraud". The Guardian. 20 Haziran 2021. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "Armenia's Radical Opposition Terminates Protest Rallies After Failing to Unseat PM Pashinyan". massispost.com (İngilizce). 15 Haziran 2022. 22 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Temmuz 2022.
^ ^a ^b Atanesian, Grigor (23 Mayıs 2018). "Young activists and regime veterans: Armenia's new compromise government". . 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ Sahakyan, Shushan (14 Mart 2016). ""Political ideologies have yielded their position to challenges." Nikol Pashinyan". The Bridge. . 20 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ Kurda, Kavar (4 Kasım 2018). "Nikol Pashinyan and the Nagorno-Karabakh Conflict". Global Risk Insights. 9 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023. Pashinyan is known as a progressive...
^ Zolyan, Mikayel (7 Mayıs 2018). "Fiery revolutionary or pragmatic politician: what to expect from Nikol Pashinyan". . 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ Synovitz, Ron; Musayelyan, Suren (31 Mart 2017). "In Armenia, Unprecedented Outreach Ahead Of Elections". (RFE/RL). 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023. Centrist opposition leader Nikol Pashinian...
^ "Nikol Pashinyan: Armenia's maverick street leader and future PM". . via AFP. 8 Mayıs 2018. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ "Pashinyan Couldn't Persuade Sharmazanov Again". lragir.am. 1 Mayıs 2018. He noted that a politician must have a clear ideology, this is the way in the civilized world. ^[]
^ McCormack, Gillian (1999). Media in the CIS: A Study of the Political, Legislative and Socio-economic Framework. European Institute for the Media. s. 61. Established in 1998, Oragir is a newspaper which supports a group of liberal/right-wing parties (including the Armenian National Movement)....
^ Freedom House. "Armenia". Nations in Transit: Civil Society, Democracy, and Markets in East Central Europe and the Newly Independent States. Transaction Publishers. s. 74. Aravot and Haykakan Zhamanak (former Oragir) have a liberal and usually pro-Western orientation.
^ (PDF). Washington, DC: . 2001. s. 31. 30 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2014. ...a liberal newspaper, Haykakan Zhamanak.
^ Jebejyan, Hripsime (1 Mayıs 2018). "Nikol Pashinyan: Only pro-Armenian politicians should engage in politics in Armenia". . 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ "'Why should we believe that your orientation towards Russia and EEU has changed?' – ruling party MP to Pashinyan". Armenpress. 1 Mayıs 2018. 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ "Թուրքերը Ջավախքում մարդու մսով չեն սնվելու». Փաշինյանի հայաթափման ծրագիրը. Ջավախք, Արցախ, Սյունի՞ք". yerkir.am. 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ "- Newspapers: Journalists/Columnists/Editors -". esiweb.org. . 12 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ "PM: Armenia ready to establish diplomatic ties with Turkey". news.am. 9 Mayıs 2018. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ "Pashinyan presents vision for normalization of relations with Turkey". Armenpress. 1 Kasım 2018. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ "ARF Regional Bodies Say Pashinyan Government Pursues "Pro-Turkish" Policy". Hetq. 9 Nisan 2021. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "We have a risk that the government may nominate a Turkish spy for the post of NA Deputy President: Mkrtchyan to Rubinyan". Iravaban.net. 3 Ağustos 2021. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "Ruben Rubinyan". Parliament.am. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.
^ "Pashinian Rules Out Change In Armenia's Policy On Iran". azatutyun.am. (RFE/RL). 20 Kasım 2018. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.
^ "Who is Armenian opposition leader Nikol Pashinyan?". Al Jazeera. 2 Mayıs 2018. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Kasım 2020.
^ Hovhannisyan, Nvard; Marrow, Alexander; Evans, Catherine (1 Haziran 2020). "Armenian PM Pashinyan tests positive for coronavirus". Reuters. 17 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.

Siyasi görevi
Önce gelen Karen Karapetyan	Ermenistan başbakanı 2018–günümüz	Görevde

[1] "Никол Пашинян — РБК: «Я не хочу учитывать украинский опыт»" (Rusça). rbc.ru. 26 Nisan 2018. 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2018.

[2] "Ուրախ եմ, որ պապական մեր գյուղը դառնում է էկոտուրիզմի խոշոր կենտրոն. Տավուշի մարզ, Ենոքավան" [I am glad that our historic village is becoming a large center for ecotourism. Tavush province, Yenokavan] (Ermenice). Nikol Pashinyan on Facebook. 26 Temmuz 2017. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.

[3] Ghukasyan, Seda; Aghbalyan, Gagik; Baghdasaryan, Saro (9 Mayıs 2018). "Prime Minister's Father Vova Pashinyan: "There are many Nikols in Armenia"". . 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.

[4] "PM Nikol Pashinyan's father dies aged 80". 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.

[mediamax15-5] Yeghiazaryan, Siranush (15 Ocak 2015). [Nikol Pashinyan: 'Maybe my entire life is madness"]. mediamax.am (Ermenice). Archived from the original on 12 Mayıs 2018. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2018. ()

[6] "Семья премьера: Никол Пашинян". 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.

[primeminister.am-7] . primeminister.am. Office to the Prime Minister of the Republic of Armenia. 13 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[8] . lragir.am (Ermenice). 1 Mayıs 2018. 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. Փաշինյանն ասել էր, որ Ղարաբաղյան շաժման օրերին ինքը դպրոցական էր, կազմակերպում էր երթեր, բողոքի ակցիաներ ու դասադուլներ:

[9] Ghukasyan, Seda (21 Ağustos 2018). "Ինչ հիմքերով են պարտադիր զինվորական ծառայությունից ազատվել կառավարության անդամները. մաս 1". (Ermenice). 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.

[10] "Նիկոլ Փաշինյանը բանակում իր չծառայելու մասին". news.am (Ermenice). 28 Ocak 2014. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024.

[iravaban-11] "Ի՞նչ կենսագրություն ունի Նիկոլ Փաշինյանը". iravaban.net. 24 Nisan 2018. 7 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2021.

[12] "ԵՊՀ-ն պատրաստ է դիմել ԿԳՆ Նիկոլ Փաշինյանին դիպլոմ տալու հարցով (ֆոտո)". NEWS.am (Ermenice). 29 Nisan 2018. 2 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2018.

[13] Tchagharyan, Liza (9 Aralık 1995). "Շատ պարզ պատճառով". (Ermenice). 28 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.

[Payaslian-14] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Payaslian isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

[iwpr99-15] Grigorian, Mark (12 Kasım 1999). "Freedom of the Press of Freedom to Harass?". . 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.

[statedpt2001-16] . United States Department of State . 23 Şubat 2001. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[17] "Oragir Editor Sentenced for 'Defamation'". via (RFE/RL). 31 Ağustos 1999. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.

[AzCar-18] Khachatrian, Ruzanna (22 Kasım 2004). "Newspaper Editor's Car Blown Up". azatutyun.am. (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.

[19] Khachatrian, Ruzanna (11 Nisan 2002). "Prosecutors Drop Case Against Newspaper Editor". (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.

[20] Kalantarian, Karine (1 Mart 2002). "Newspaper Editor Again Prosecuted For 'Slander'". (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.

[21] Khachatrian, Ruzanna (7 Mart 2002). "Top Parties Denounce Criminal Case Against Editor". (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.

[22] Avoyan, Shakeh; Danielyan, Emil (23 Kasım 2004). "Tycoon Denies Role In Journalist Car Bombing". azatutyun.am. (Radio Free Europe/Radio Liberty). 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.

[23] "Nikol Pashinyan's Car Exploded". . 22 Kasım 2014. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.

[24] "Arşivlenmiş kopya". 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2020.

[25] Hayots Ashkarh December 18, 2007 13 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[26] (PDF). Washington, DC: . 2001. s. 31. 30 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2018. ...a liberal newspaper, Haykakan Zhamanak.

[27] Pennington (13 Şubat 2008). "Armenia: Pre-Election tour of Ararat marz" (Confidential). WikiLeaks. 4 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mayıs 2018. ...Nikol Pashinyan, editor-in-chief of the Haykakan Zhamank Newspaper and LTP's customary crowd-warmer.

[28] "Arşivlenmiş kopya". 16 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ekim 2018.

[29] "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Haziran 2021.

[30] (PDF). www.freedomhouse.org. 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[31] Bhutia, Sam. . eurasianet.org (İngilizce). 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[32] . Haberler.com. 9 Haziran 2021. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.

[33] "Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan istifa etti". BBC News Türkçe. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.

[34] "Armenia: Pashinyan wins election with over half the votes". www.dw.com. Deutsche Welle. 21 Haziran 2021. 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından .

[35] Roth, Andrew (11 Kasım 2021). "'Nikol is a traitor': Armenia PM refuses to yield to opposition after Nagorno-Karabakh deal". The Guardian. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[36] Crowcroft, Orlando (18 Haziran 2021). "Armenia's Nikol Pashinyan is fighting for his political life. Here's why". Euronews. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[37] Mejlumyan, Ani (25 Şubat 2021). "Armed forces call on Armenian PM to step down". Eurasianet. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[38] Saribekian, Gayane (21 Nisan 2021). "Pashinian Faces Angry Protests In Armenian Border Region". Azatutyun.am. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[OC_Media-39] "Live updates: Armenian President calls on Pashinyan to resign". . 17 Kasım 2020. 30 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[40] Antonopoulos, Paul (25 Kasım 2020). "Armenia's failure in Artsakh was determined by Pashinyan's military and geopolitical incompetency". Greek City Times. 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[41] "Armenia: Ex military official levels accusations at Pashinyan". PanARMENIAN.Net. 19 Kasım 2020. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[hetq127361-42] Baghdasaryan, Edik (12 Şubat 2021). "Փլված կառավարման համակարգի պարտությունը". Hetq (Ermenice). 15 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[43] "Oppositionist: Traitor who surrendered Artsakh and betrayed Armenia must be dismissed". ArmInfo. 28 Aralık 2020. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[44] "BHK's Naira Zohrabyan removed as Chair of Human Rights Committee of Parliament". Armenpress. 29 Aralık 2021. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[45] "Assassination attempt on Pashinyan stopped - Armenian National Security". TASS. 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.

[46] "Fatherland Party leader A. Vanetsyan arrested in suspicion of accessory to assassination, coup plot". armenpress.am (İngilizce). 14 Kasım 2020. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.

[47] "Artur Vanetsyan released from detention". armenpress.am (İngilizce). 15 Kasım 2020. 17 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.

[:2-48] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

[:3-49] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :3 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

[france24-50] "Armenian Prime Minister Pashinyan announces his resignation to enable snap polls". France24. 25 Nisan 2021. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.

[hammer1-51] Avetisyan, Ani (14 Haziran 2021). "Stunts and insults mark first week of campaigning in Armenia". . 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[hammer2-52] "Human Rights Defender Slams Pashinyan's Threats on Campaign Trail". Asbarez. 15 Haziran 2021. 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[guardian_fraud-53] "Armenian PM wins snap election as rival alleges fraud". The Guardian. 20 Haziran 2021. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[54] "Armenia's Radical Opposition Terminates Protest Rallies After Failing to Unseat PM Pashinyan". massispost.com (İngilizce). 15 Haziran 2022. 22 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Temmuz 2022.

[Atanes18ideol-55] Atanesian, Grigor (23 Mayıs 2018). "Young activists and regime veterans: Armenia's new compromise government". . 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[56] Sahakyan, Shushan (14 Mart 2016). ""Political ideologies have yielded their position to challenges." Nikol Pashinyan". The Bridge. . 20 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[57] Kurda, Kavar (4 Kasım 2018). "Nikol Pashinyan and the Nagorno-Karabakh Conflict". Global Risk Insights. 9 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023. Pashinyan is known as a progressive...

[58] Zolyan, Mikayel (7 Mayıs 2018). "Fiery revolutionary or pragmatic politician: what to expect from Nikol Pashinyan". . 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[59] Synovitz, Ron; Musayelyan, Suren (31 Mart 2017). "In Armenia, Unprecedented Outreach Ahead Of Elections". (RFE/RL). 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023. Centrist opposition leader Nikol Pashinian...

[60] "Nikol Pashinyan: Armenia's maverick street leader and future PM". . via AFP. 8 Mayıs 2018. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[61] "Pashinyan Couldn't Persuade Sharmazanov Again". lragir.am. 1 Mayıs 2018. He noted that a politician must have a clear ideology, this is the way in the civilized world. ^[]

[62] McCormack, Gillian (1999). Media in the CIS: A Study of the Political, Legislative and Socio-economic Framework. European Institute for the Media. s. 61. Established in 1998, Oragir is a newspaper which supports a group of liberal/right-wing parties (including the Armenian National Movement)....

[63] Freedom House. "Armenia". Nations in Transit: Civil Society, Democracy, and Markets in East Central Europe and the Newly Independent States. Transaction Publishers. s. 74. Aravot and Haykakan Zhamanak (former Oragir) have a liberal and usually pro-Western orientation.

[64] (PDF). Washington, DC: . 2001. s. 31. 30 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2014. ...a liberal newspaper, Haykakan Zhamanak.

[65] Jebejyan, Hripsime (1 Mayıs 2018). "Nikol Pashinyan: Only pro-Armenian politicians should engage in politics in Armenia". . 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[66] "'Why should we believe that your orientation towards Russia and EEU has changed?' – ruling party MP to Pashinyan". Armenpress. 1 Mayıs 2018. 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[67] "Թուրքերը Ջավախքում մարդու մսով չեն սնվելու». Փաշինյանի հայաթափման ծրագիրը. Ջավախք, Արցախ, Սյունի՞ք". yerkir.am. 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[68] "- Newspapers: Journalists/Columnists/Editors -". esiweb.org. . 12 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[69] "PM: Armenia ready to establish diplomatic ties with Turkey". news.am. 9 Mayıs 2018. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[70] "Pashinyan presents vision for normalization of relations with Turkey". Armenpress. 1 Kasım 2018. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[71] "ARF Regional Bodies Say Pashinyan Government Pursues "Pro-Turkish" Policy". Hetq. 9 Nisan 2021. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[72] "We have a risk that the government may nominate a Turkish spy for the post of NA Deputy President: Mkrtchyan to Rubinyan". Iravaban.net. 3 Ağustos 2021. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[73] "Ruben Rubinyan". Parliament.am. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2021.

[74] "Pashinian Rules Out Change In Armenia's Policy On Iran". azatutyun.am. (RFE/RL). 20 Kasım 2018. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2023.

[75] "Who is Armenian opposition leader Nikol Pashinyan?". Al Jazeera. 2 Mayıs 2018. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Kasım 2020.

[76] Hovhannisyan, Nvard; Marrow, Alexander; Evans, Catherine (1 Haziran 2020). "Armenian PM Pashinyan tests positive for coronavirus". Reuters. 17 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.