Niterói, Brezilya'nın "Güneydoğu" Bölgesinde Rio de Janeiro eyaletinde yer alan bir şehirdir.
Niterói | |
---|---|
Município de Niterói Niterói Belediyesi | |
Bayrak Arma | |
Takma adlar: "Niquiti", "Nicki City" "Cidade Sorriso (Gülümseme Kenti)" | |
Niterói'nun Rio de Janeiro eyaletinde konumu | |
Niterói | |
Ülke | Brezilya |
Bölge | Güneydoğu Brezilya |
Eyalet | Rio de Janeiro eyaleti |
Kurulma | 22 Kasım 1573 |
Belediye olma | 1835 |
Kurucu | Araribóia |
İdare | |
• Belediye Başkanı | Rodrigo Neves (PT (İşçi Partisi)) |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 129.38 km² |
Rakım | 4 m |
Nüfus (2010)Nüfus Sayımı | |
• Toplam | 487.327 |
• Yoğunluk | 3684.4/km² |
• Metropol | 12.620.000 (Rio de Janeiro Şehri'nin Metropoliten bölgesinin bir parçası olarak) |
Zaman dilimi | UTC-03.00 () |
• Yaz (YSU) | UTC-02.00 () |
Posta kodu | 24000-000 |
Alan kodu | (+55) 21 |
Resmî site / http://www.niteroi.rj.gov.br / |
22 Kasım 1573'te, adını "Martim Afonso" olarak değiştiren, aslında ismi Araribóia olan bir Tupi yerlisi kabile reisi tarafından kurulmuştur. Brezilya'nın gerçek yerlisi bir kişi tarafından kurulan tek şehir olma özelliğine sahiptir. Şehrin adı da Tupi yerlisi dilinden gelmektedir ve "Saklı Sular" anlamına gelir.
Kent, Brezilya'nın São Paulo'dan sonra ülkenin ikinci büyük şehri olan Rio de Janeiro'ya 13 km uzaklıkta olup iki şehir birbirine Rio-Niterói köprüsü ve feribot seferleriyle bağlanmaktadır.
Haziran 2011 tarihli "Getulio Vargas Vakfı" araştırmaları sonuçlarına göre Niteroi Brezilya'da en zenginlerin yaşadığı bir şehirdir. Yapılan araştırmada en yüksek gelirliler A, B... olarak sınıflandırılmışlar ve Niteroi nüfusunun %55.7'sinin A sınıfı gelirlilerden ve nüfusun %85.9'unun ise A ve B sınıfı gelirlilerden oluştuğu tespit edilmiştir. BM tarafından 5600 Brezilya şehri arasında yapılan "İnsani Gelişme Endeksi" araştırmasına göre Niteroi Rio Janeiro eyaletinde en yüksek sırayı almakta ve Brezilye'nin tümünde en yüksek endeks değeri olanlardan biri olmaktadır.
Şehrin mihenk taşlarından biri olan Niterói Güncel Sanat Müzesi'nin tasarımı, Breziyalı mimar Oscar Niemeyer tarafından yapılmıştır.
Tarihçe
1 Kasım 1555'te Fransız amiral Nicolas Durand de Villegaignon (1510–1575) Fransa'ada Katolikler tarafından devamlı hücuma uğrayan Fransız Protestan Huguenotlara bir sığınak sağlamak için 2 gemi, 600 asker, Hugeunot göçmen siviller ile birlikte günümüzde Rio de Jeneiro şehir önünde Guanabara Körfezi içinde bulunan Serigipe adasını eline geçirdi ve buraya Fort Coligny adını verdiği bir Fransız kalesi kurdu. Bu yeni Amerika kıtasını İspanyollara ve Portekizliler arasında paylaştıran 1493 tarihli Papalık Kanuna aykırı idi. Bu kale 1555-1567 döneminde Fransızlar elinde kaldı. Bu dönemde buraya yeni Kalvinist göçmenler de getirildi. Bu kale ile Fransızlar Rio de Janeiro'den Cabo Frio burnuna kadar sahilleri kontrolleri altına aldılar. Bu durumdan Portekizliler hoşlanmamaktaydılar. 1560'ta Brezilya'ya yeni gelen Portekiz Brezilya Genel Valisi "Mem de Sa" komutasında 26 gemi ve 2900 asker ile bu Fransız kalesine hücum edip bu kaleyi ele geçirip yıktılar. Fakat Fransız askerleri ve göçmenleri kara içine kaçıp Yerli Amerikalılar yardımı ile hayatlarına devam ettiler. 1 Mart 1560'ta Rio de Janeiro'yu kuran Portekizli Estácio de Sá amcası olan Portekiz genel valisi desteği ile Fransızlarla 2 yıl daha savaştı. 20 Ocak 1567'de Fransızlara karşı galip gelen Estacio de Sa Fransızları Brezilya'da kovdu.
Estacio de Sa'nın bu askeri maceralarından sonra Portekizliler Rio de Janeiro körfezinin stratejik önemini anladılar, Bu körfez Portekiz'in Afrika ve Asya'daki kolonilerine giden deniz yolunu kontrol altina almak için ve aynı zamanda Güney Brezilya'ya ilerlemek için bir köprü rolü oynamak için bir Portekiz ana üssü oldu. Portekizliler bu körfezde kaleler kurdular ve civarda yaşamakta olan yerli Amerikan Tupi-Guarani kabileleri ile bu arazileri savunmak için ittifaklar yaptılar,
Bu müttefik yerli Amerikan kabilelerinden birinin, "Temininos"'un, lideri Arariboia Portekizlilerin Brezilya Genel Valisi "Mem de Sa"'dan kendine toprak verilmesine istedi. Portekizli vali de körfezin doğusunda bulunan "Marui Nehri"'den "Gragioata" ve "Boa Viagem" kumlu sahilleri arasında bulunan "Kırmızı Bariyerler" mevkine kadar olan ve "Banda d'Alem" adıyla anılan arazi şeridini bu kabile reisine verdi. Bu arazi günümüzde Niteroi şehirsel arazisinin merkezi ve kuzey bölgesini ve Niteroi Belediyesini kuzeybatı kısmını oluşturmaktadır. Bu kabile reisi Ararıboia kendine verilen bu topraklar üzerinde "Vila de São Lourenco dos Índios (Amerika Kızılderililerin San Lawrence Köyü)" adını verdiği bir köysel yerleşke kurdu ve bu yerleşke Niteroi'nun nüvesini teşkil etti.
Bu köy 1816'da Portekiz ve Brezilya Kralı tarafından ziyaret edildi. 10 Mayıs 1819'da bir kral beyannamesi ile bu köyün Rio de Jenairo'dan bağımsız olduğunu; bu köyde yeni bir belediye idaresi kurulduğunu ve bu belediyenin yeni isminin "Vila Real da Praia Grande (Büyük Plajın Kraliyet Şehri)" olduğu ilan edildi.
1834'te ilan edilen "Ato Adicional" Kanunu ile, yeni kurulan Brezilya İmparatorluğu'nun başkenti olarak Rio de Janeiro seçildi. Bu başkent şehri o zaman kadar merkezi olduğu Rio de Janeiro ilinden ayrılıp bağımsız bir belediye yapıldı. Rio de Janerio ilinin geri kalan kısmı ve Rio de Janeiro eyaletinin başkenti olarak o zamanki "Vila Real da Praia Grand" isim ile Niteroi seçildi. 6 Mart 1863'te şehrin ismi resmen "Vila Real da Praia Grande"den "Nictheroy" (Tupi dilinde "Saklı Sular") ismine çevrildi. 20. yüzyıl ortasında ise şehrin adı "Nickteroy" olarak yazılmasından vazgeçildi ve yazılması değiştirilip günümüzde kullanılan "Niteroi" adı ile anılmaya başlandı. 1890'da Brezilya'da o vakte kadar "il" olarak anılan yörel idari birimleri yeni statü ve yeni yetkiler verilerek "eyalet" oldular. Federal başkent olan Rio de Janeiro şehir arazileri "Distritto Fedaral, DF (Federal Bölge)" oldu. Niteroi ise başkenti olarak göreve devam etti. Niteroi şehri 1834-1894'te eyalet başkentliği yaptı. 1894-1913 döneminde Petropolis eyalet başkenti oldu. 1913-1975 arasında ise Niteroi tekrar Rio de Janeiro eyaleti başkentliği yaptı.
1960'ta Federal Başkent yeni kurulan Brasilia şehrine nakledildi. Eski bağımsız federal başkent Rio de Janerio şehri küçük tek bir belediyesi ile "Guanabra Eyaleti" olarak oluşturuldu. 1975'te ise bu küçük eyalet Rio de Janeiro eyaletine bağlandı ve büyüyen Rio de Janiero eyaletinin başkenti şehir oldu. Niteroi şehri eyalet başkentlik olmaktan çıktı.
Niteroi şehri bazı büyük felaketlere de sahne oldu. 17 Aralık 1961 'de "Gran Circus Norte-Americano" adlı büyük bir sirkte çıkan yangında 500'den fazla kişi öldü ve 800'den fazla kişi yaralandı. Bu yangının hoşnutsuz sirk işçileri tarafından kast en çıkartıldığı anlaşıldı. Bu Brezilya tarihinde en büyük zayiat veren yangın olmuştur. Nisan 2011'de yağan şiddetli yağmurların ortaya çıkardığı bir çamurdan yer kaymasının 200 kişiyi öldürdüğü ve 11.000 kişinin evsiz kalmasına neden olduğu haberleri verildi.
Demografi
Niteroi şehrinin belediye sınırları içindeki yüzölçümü 129.375 km² olup nüfus (2010 Nüfus Sayımın itibarıyla) 487,327 kişi ölüp Brezilya içinde 6. en kalabalık şehir sırasına girmektedir. Nüfus yoğunluğu (yine 2010 verilerine göre) 129.375 kişi/km² olmaktadır. Nüfusun 1950'den itibaren uzun dönem trend gelişmesi şu tablodan izlenebilir:
1950 | 1970 | 1990 | 2000 | 2010 |
---|---|---|---|---|
698,582 | 513,771 | 431,070 | 459,451 | 487,327 |
Niteroi'un nüfusu 1950'de 698,582 kişi iken 2010'da 487,327 olmuştur ve bu genellikle belediye sınırları içinde şehir nüfusunun azaldığını göstermektedir. Buna nedenin belediye sınırları dışında yeni varoşların açılıp geliştirilmesi olarak açıklanmaktadır. Ama bu trend 2000-2010 döneminde değiştiği ve bu dönemde nüfusun %9 artırma gösterdiği de görülmektedir.
Resimler
- Niterói - Correios Sarayı
- Niteroi - Ararıboia Sarayı
- Niterói - Icaraí Plajı geceleyin
- Niterói - Icaraí'da Hint Kayalığı
- Niterói - St Cruz Kalesi
- Niterói Körfezi ve Niterói Güncel Sanat Müzesi
- Niterói Güncel Sanat Müzesi'nden bir görünüm
- Niteroi - İtacoatiara plajı
Kaynakça
- ^ "Censo Populacional 2010". Censo Populacional 2010. Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (IBGE). 29 Kasım 2010. 14 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Aralık 2010.
- ^ "wiki/List_of_Brazilian_states_by_Human_Development_Index". 5 Aralık 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2014.
- ^ . 14 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014.
- ^ a b c d . Soumaisniteroi.com.br. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013.
- ^ Kunath, Wolfgang (10 Ocak 2012). "Zirkuskatastrophe Das Brandmal". Frankfurter Rundschau (Almanca)
- ^ "Fears Rio mudslide toll could soar – Americas". Al Jazeera English. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mart 2013.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Niterói ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Niterói belediyesi resmi websitesi10 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (Portekizce)
- (Portekizce)
- Niterói sehrine bir turistik kilavuz5 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Google Maps'den uydu fotolari5 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- "Amoniterói" websitesine Niterói hakkında enformasyon16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Portekizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Niteroi Brezilya nin Guneydogu Bolgesinde Rio de Janeiro eyaletinde yer alan bir sehirdir NiteroiMunicipio de Niteroi Niteroi BelediyesiBayrakArmaTakma adlar Niquiti Nicki City Cidade Sorriso Gulumseme Kenti Niteroi nun Rio de Janeiro eyaletinde konumuNiteroiUlkeBrezilyaBolgeGuneydogu BrezilyaEyaletRio de Janeiro eyaletiKurulma22 Kasim 1573Belediye olma1835KurucuArariboiaIdare Belediye BaskaniRodrigo Neves PT Isci Partisi Yuzolcumu Toplam129 38 km Rakim4 mNufus 2010 Nufus Sayimi Toplam487 327 Yogunluk3684 4 km Metropol12 620 000 Rio de Janeiro Sehri nin Metropoliten bolgesinin bir parcasi olarak Zaman dilimiUTC 03 00 Yaz YSU UTC 02 00 Posta kodu24000 000Alan kodu 55 21Resmi site http www niteroi rj gov br 22 Kasim 1573 te adini Martim Afonso olarak degistiren aslinda ismi Arariboia olan bir Tupi yerlisi kabile reisi tarafindan kurulmustur Brezilya nin gercek yerlisi bir kisi tarafindan kurulan tek sehir olma ozelligine sahiptir Sehrin adi da Tupi yerlisi dilinden gelmektedir ve Sakli Sular anlamina gelir Kent Brezilya nin Sao Paulo dan sonra ulkenin ikinci buyuk sehri olan Rio de Janeiro ya 13 km uzaklikta olup iki sehir birbirine Rio Niteroi koprusu ve feribot seferleriyle baglanmaktadir Haziran 2011 tarihli Getulio Vargas Vakfi arastirmalari sonuclarina gore Niteroi Brezilya da en zenginlerin yasadigi bir sehirdir Yapilan arastirmada en yuksek gelirliler A B olarak siniflandirilmislar ve Niteroi nufusunun 55 7 sinin A sinifi gelirlilerden ve nufusun 85 9 unun ise A ve B sinifi gelirlilerden olustugu tespit edilmistir BM tarafindan 5600 Brezilya sehri arasinda yapilan Insani Gelisme Endeksi arastirmasina gore Niteroi Rio Janeiro eyaletinde en yuksek sirayi almakta ve Brezilye nin tumunde en yuksek endeks degeri olanlardan biri olmaktadir Sehrin mihenk taslarindan biri olan Niteroi Guncel Sanat Muzesi nin tasarimi Breziyali mimar Oscar Niemeyer tarafindan yapilmistir Tarihce1 Kasim 1555 te Fransiz amiral Nicolas Durand de Villegaignon 1510 1575 Fransa ada Katolikler tarafindan devamli hucuma ugrayan Fransiz Protestan Huguenotlara bir siginak saglamak icin 2 gemi 600 asker Hugeunot gocmen siviller ile birlikte gunumuzde Rio de Jeneiro sehir onunde Guanabara Korfezi icinde bulunan Serigipe adasini eline gecirdi ve buraya Fort Coligny adini verdigi bir Fransiz kalesi kurdu Bu yeni Amerika kitasini Ispanyollara ve Portekizliler arasinda paylastiran 1493 tarihli Papalik Kanuna aykiri idi Bu kale 1555 1567 doneminde Fransizlar elinde kaldi Bu donemde buraya yeni Kalvinist gocmenler de getirildi Bu kale ile Fransizlar Rio de Janeiro den Cabo Frio burnuna kadar sahilleri kontrolleri altina aldilar Bu durumdan Portekizliler hoslanmamaktaydilar 1560 ta Brezilya ya yeni gelen Portekiz Brezilya Genel Valisi Mem de Sa komutasinda 26 gemi ve 2900 asker ile bu Fransiz kalesine hucum edip bu kaleyi ele gecirip yiktilar Fakat Fransiz askerleri ve gocmenleri kara icine kacip Yerli Amerikalilar yardimi ile hayatlarina devam ettiler 1 Mart 1560 ta Rio de Janeiro yu kuran Portekizli Estacio de Sa amcasi olan Portekiz genel valisi destegi ile Fransizlarla 2 yil daha savasti 20 Ocak 1567 de Fransizlara karsi galip gelen Estacio de Sa Fransizlari Brezilya da kovdu Estacio de Sa nin bu askeri maceralarindan sonra Portekizliler Rio de Janeiro korfezinin stratejik onemini anladilar Bu korfez Portekiz in Afrika ve Asya daki kolonilerine giden deniz yolunu kontrol altina almak icin ve ayni zamanda Guney Brezilya ya ilerlemek icin bir kopru rolu oynamak icin bir Portekiz ana ussu oldu Portekizliler bu korfezde kaleler kurdular ve civarda yasamakta olan yerli Amerikan Tupi Guarani kabileleri ile bu arazileri savunmak icin ittifaklar yaptilar Bu muttefik yerli Amerikan kabilelerinden birinin Temininos un lideri Arariboia Portekizlilerin Brezilya Genel Valisi Mem de Sa dan kendine toprak verilmesine istedi Portekizli vali de korfezin dogusunda bulunan Marui Nehri den Gragioata ve Boa Viagem kumlu sahilleri arasinda bulunan Kirmizi Bariyerler mevkine kadar olan ve Banda d Alem adiyla anilan arazi seridini bu kabile reisine verdi Bu arazi gunumuzde Niteroi sehirsel arazisinin merkezi ve kuzey bolgesini ve Niteroi Belediyesini kuzeybati kismini olusturmaktadir Bu kabile reisi Arariboia kendine verilen bu topraklar uzerinde Vila de Sao Lourenco dos Indios Amerika Kizilderililerin San Lawrence Koyu adini verdigi bir koysel yerleske kurdu ve bu yerleske Niteroi nun nuvesini teskil etti Bu koy 1816 da Portekiz ve Brezilya Krali tarafindan ziyaret edildi 10 Mayis 1819 da bir kral beyannamesi ile bu koyun Rio de Jenairo dan bagimsiz oldugunu bu koyde yeni bir belediye idaresi kuruldugunu ve bu belediyenin yeni isminin Vila Real da Praia Grande Buyuk Plajin Kraliyet Sehri oldugu ilan edildi 1834 te ilan edilen Ato Adicional Kanunu ile yeni kurulan Brezilya Imparatorlugu nun baskenti olarak Rio de Janeiro secildi Bu baskent sehri o zaman kadar merkezi oldugu Rio de Janeiro ilinden ayrilip bagimsiz bir belediye yapildi Rio de Janerio ilinin geri kalan kismi ve Rio de Janeiro eyaletinin baskenti olarak o zamanki Vila Real da Praia Grand isim ile Niteroi secildi 6 Mart 1863 te sehrin ismi resmen Vila Real da Praia Grande den Nictheroy Tupi dilinde Sakli Sular ismine cevrildi 20 yuzyil ortasinda ise sehrin adi Nickteroy olarak yazilmasindan vazgecildi ve yazilmasi degistirilip gunumuzde kullanilan Niteroi adi ile anilmaya baslandi 1890 da Brezilya da o vakte kadar il olarak anilan yorel idari birimleri yeni statu ve yeni yetkiler verilerek eyalet oldular Federal baskent olan Rio de Janeiro sehir arazileri Distritto Fedaral DF Federal Bolge oldu Niteroi ise baskenti olarak goreve devam etti Niteroi sehri 1834 1894 te eyalet baskentligi yapti 1894 1913 doneminde Petropolis eyalet baskenti oldu 1913 1975 arasinda ise Niteroi tekrar Rio de Janeiro eyaleti baskentligi yapti 1960 ta Federal Baskent yeni kurulan Brasilia sehrine nakledildi Eski bagimsiz federal baskent Rio de Janerio sehri kucuk tek bir belediyesi ile Guanabra Eyaleti olarak olusturuldu 1975 te ise bu kucuk eyalet Rio de Janeiro eyaletine baglandi ve buyuyen Rio de Janiero eyaletinin baskenti sehir oldu Niteroi sehri eyalet baskentlik olmaktan cikti Niteroi sehri bazi buyuk felaketlere de sahne oldu 17 Aralik 1961 de Gran Circus Norte Americano adli buyuk bir sirkte cikan yanginda 500 den fazla kisi oldu ve 800 den fazla kisi yaralandi Bu yanginin hosnutsuz sirk iscileri tarafindan kast en cikartildigi anlasildi Bu Brezilya tarihinde en buyuk zayiat veren yangin olmustur Nisan 2011 de yagan siddetli yagmurlarin ortaya cikardigi bir camurdan yer kaymasinin 200 kisiyi oldurdugu ve 11 000 kisinin evsiz kalmasina neden oldugu haberleri verildi DemografiNiteroi sehrinin belediye sinirlari icindeki yuzolcumu 129 375 km olup nufus 2010 Nufus Sayimin itibariyla 487 327 kisi olup Brezilya icinde 6 en kalabalik sehir sirasina girmektedir Nufus yogunlugu yine 2010 verilerine gore 129 375 kisi km olmaktadir Nufusun 1950 den itibaren uzun donem trend gelismesi su tablodan izlenebilir 1950 1970 1990 2000 2010698 582 513 771 431 070 459 451 487 327 Niteroi un nufusu 1950 de 698 582 kisi iken 2010 da 487 327 olmustur ve bu genellikle belediye sinirlari icinde sehir nufusunun azaldigini gostermektedir Buna nedenin belediye sinirlari disinda yeni varoslarin acilip gelistirilmesi olarak aciklanmaktadir Ama bu trend 2000 2010 doneminde degistigi ve bu donemde nufusun 9 artirma gosterdigi de gorulmektedir ResimlerNiteroi Correios Sarayi Niteroi Arariboia Sarayi Niteroi Icarai Plaji geceleyin Niteroi Icarai da Hint Kayaligi Niteroi St Cruz Kalesi Niteroi Korfezi ve Niteroi Guncel Sanat Muzesi Niteroi Guncel Sanat Muzesi nden bir gorunum Niteroi Itacoatiara plajiKaynakca Censo Populacional 2010 Censo Populacional 2010 Instituto Brasileiro de Geografia e Estatistica IBGE 29 Kasim 2010 14 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Aralik 2010 wiki List of Brazilian states by Human Development Index 5 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2014 14 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2014 a b c d Soumaisniteroi com br 21 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mart 2013 Kunath Wolfgang 10 Ocak 2012 Zirkuskatastrophe Das Brandmal Frankfurter Rundschau Almanca Fears Rio mudslide toll could soar Americas Al Jazeera English 5 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mart 2013 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Niteroi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Niteroi belediyesi resmi websitesi10 Aralik 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Portekizce Portekizce Niteroi sehrine bir turistik kilavuz5 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Google Maps den uydu fotolari5 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Amoniteroi websitesine Niteroi hakkinda enformasyon16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Portekizce