Noraşen (Ermenice: Նորաշեն, "yeni inşa";Gürcüce: ნორაშენი, Norasheni) Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te yer alan ve günümüzde kullanılmayan bir Ermeni Apostolik Kilisesidir. Kilise, Tiflis Sioni Katedrali ve Jvaris Ana Kilisesi'nin yanında, Eski Tiflis'te konumlanmıştır.
Ocak 2007'de Noraşen Kilisesi | |
Temel bilgiler | |
---|---|
Konum | 41 Kote Abhaz (Leselidze) Caddesi,Tiflis, Gürcistan |
Koordinatlar | 41°41′27″K 44°48′23″D / 41.69083°K 44.80639°D |
İnanç | Tarihsel olarak Ermeni Apostolik Kilisesi; 1995 yılında Gürcü Ortodoks Kilisesi kilise üzerinde hak iddia etmiştir |
Durum | Kullanım dışı |
Mimari | |
Mimari biçim | Ermeni |
İnşaat başlangıcı | 1507 |
Kilise, eskiden Meryem Ana Kilisesi (Սուրբ Աստվածածին, Surb Astvatsatsin) olarak bilinmekteydi. 16. yüzyılın başlarında inşa edilen kilise, 1930'larda Sovyet yetkililer tarafından kapatılıp el konana kadar Ermeni Apostolik Kilisesi'ne bağlıydı. O tarihten sonra kütüphane olarak hizmet vermiştir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, kilise 1995 yılında, Gürcü Ortodoks din adamları tarafından kutsandı. Sonrasında Ermenilerle alakalı her şey kilise ve çevresinden arındırılmaya çalışıldı. Ermeni protestoları kilisenin sonsuza kadar kapanmasına neden oldu. 2008'de, Gürcü bir rahibin kilisenin etrafına çit örmesi ve bazı Ermeni mezar taşlarını kaldırmaya çalışması kiliseyle alakalı tartışmaları alevlendirdi. Kilise, Sovyetler döneminden sonra tekrar kullanılmaya başlamayan Tiflis'teki sayılı Ermeni kiliselerinden biriydi.
Tarihi
Kilise, muhtemelen paron (baron) unvanına sahip, varlıklı bir Ermeni soylu olan Satat (Սատաթ), tarafından 1507 yılında inşa ettirilmiştir. Kiliseyi, büyükbabasının, babasının, karısının, üç oğlunun ve kendisinin anısına adadı. Kilise, 1649'da iç duvarın içerisine bir haçkar inşa eden Yeni Culfalı Nazar Hocanın desteğiyle 1650’de yenilenmiştir. Kilisenin freskleri, 1793 yılında ünlü Hovnatanyan ailesinden Hovnatan Hovnatanyan tarafından oluşturuldu. Kilise, 1795 yılındaki Ağa Muhammed Şah'ın Tiflis seferindeki Pers işgallerinin sonucunda ağır hasar görmüştür. Behbudili (Bebutaşvili) ailesinden Melik Avetik, 1795 yılında kilisenin tamamen yenilenmesini emretti. Yenileme çalışmaları 1808 yılına kadar devam etti.
Kilise, 19. yüzyıl boyunca, 1830-1835, 1857, 1897 ve 1899 yıllarında birçok tadilattan geçti. Noraşen'in erkek okulu 1858'de kuruldu. 1866'da Noraşen Kız Okulu açıldı. Diğer birçok ibadet yeri gibi, Noraşen de 22 Aralık 1933'te Sovyet yetkililer tarafından kapatılan Tiflis'teki Ermeni kiliselerinden biriydi. Kilise, 1972 itibarıyla, Gürcü SSR Bilimler Akademisi'nin bilimsel bir kütüphanesini barındırmaktadır.Samvel Karapetyan’a göre, bölgenin tadilattan geçtiği 1983 yılında kilisede bazı değişiklikler yapıldı. Anıtların Korunması Bölümü çalışanları, Tiflis'in baş mimarı Şota Kavlaşvili'nin gözetiminde, kilisenin kuzey kapısını "gereksiz" olduğu için kaldırdıklarını ve bazı Ermeni mezar taşlarının kaybolduğunu bildirdi.
Tartışmalar
Kilise tarihsel olarak Ermeni Apostolik kilisesiydi. 1673'te Fransız gezgin Jean Çardin ve 1837'de Gürcü bilgin Egnati Ioseliani kiliseden "Ermeni Kilisesi" olarak bahsetmiştir. Ancak, Sovyet yönetiminin son yıllarından beri, bazı Gürcü akademisyenler, yetkililer ve en önemlisi Gürcü Ortodoks Kilisesi kilisenin mülkiyetine itiraz etmiştir. 1989’un başlarında, Gürcistan Anıtları Koruma Vakfı Direktör Yardımcısı Jansouk Babounaşvili, Noraşen'i 13. yüzyılda inşa edilmiş bir Gürcü Ortodoks kilisesi ilan etti. Bir Gürcü tarihçi olan Bondo Arveladze, Noraşen'in, Ermeniler tarafından bir Ortodoks kilisesinin kalıntılarının üzerine yasa dışı bir şekilde inşa edildiğini iddia etti. Çünkü arşivlerde, kilisenin, o dönemin çarı veya patriğinin onayıyla yapıldığına dair hiçbir belge yoktu." Öte yandan, Gürcistan'ın ombudsmanı Sozar Subari, 2006 yılında Noraşen'in bir Ermeni kilisesi olduğunun herkes tarafından bilindiğini ve Ermenilerin taleplerinde haklı olduklarını belirtti.
ABD dış işleri bakanlığının, Gürcistan'daki din özgürlüğüyle ilgili 2005 raporunda, "geleneksel dini gruplar arasındaki birçok sorun mülk tartışmalarından kaynaklanmaktadır." ve "Tiflis'teki ünlü Ermeni kilisesi Noraşen kapalı kalmaya devam etmektedir." yorumları bulunmaktadır.Özgür Avrupa Radyosu tarafından yayınlanan 2011 tarihli habere göre Noraşen, Gürcü-Ermeni gerilimlerinin en büyük kaynağıdır. Blauvelt ve Berglund'a göre, Gürcistan hükûmeti Noraşen'i Ermeni Kilisesi'ne geri dönüştürmedi, çünkü yetkililer Gürcü Ortodoks Kilisesi'ne meydan okumaya cesaret edemedi. 2008 itibarıyla, kilise Ekonomi Bakanlığı'na bağlıyken, kilisenin bakımından Kültür Bakanlığı sorumludur. 2016 yılı itibarıyla kilisenin kültürel miras statüsü vardır. Gürcü bir ilahiyatçı olan Beka Mindiaşvili, yetkililerın bu konudaki kararsız tutumunu eleştirmiştir.
"Gürcüleştirme" çabaları
1994–95 değişiklikleri
1994 yılının kasım ayında kitaplar kiliseden çıkarılmaya başlandı. Patrik II. İlia'nın Patrik Sekreteri Teodoros Jokhadze, Tiflis Sioni Katedrali'nin yakınlarında bir Ermeni kilisesinin varlığının kabul edilemez olduğunu ve oranın Gürcü Ortodoks Kilisesi olması gerektiğini açıkladı. 15 Şubat 1995'te, Gürcü Ortodoks din adamları, Gürcü kilise ritüellerine göre kiliseyi kutsadı ve kilisenin yeni adını ilan etti: Khareba ("Beşaret" veya "İyi Haberleri Kadını";Gürcüce: ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხარების სახელობის ეკლესია, k’ovladtsmida ghvtismshoblis kharebis sakhelobis ek’lesia). Ermeni Katolikosu locum tenens ve Başpiskopos Torkom Manoogian, Gürcistan devlet başkanı Eduard Şevardnadze ve Patrik II. İlia'ya yazdığı mektupta kilisedeki değişikliklerle ilgili endişelerini dile getirmiştir. Bir ay sonra, Mart 1995’te, Ermeni Kilisesi’nin yerel Ermeni cemaati kendilerine gelen bir davet üzerine Tiflis’i ziyaret etti, ve bu değişiklikleri protesto ettiler. Heyet, Patrik II. İlia ile bir araya geldi ve partiler kiliseyi belirsiz bir süre için kapatmayı ve tartışmalı kiliselerin mülkiyetini incelemek için bir komite oluşturmayı kabul etti.
1994-95 yıllarında kilisede birçok değişiklik yapıldı. Ermeni kaynakları, Gürcü Kilisesi ve Gürcü makamlarını kilisedeki Ermeni izlerini ve unsurlarını silmekle suçlamaktadır. Örneğin, bema (yükseltilmiş platform) söylentiye göre indirildi, duvarlara haçkarlar söküldü, Ermeni yazıtları ve freskleri silindi. Ermeni Mimarisini Araştırma Vakfından (RAA) Samvel Karapetyan, Gürcistan makamlarının Ermeni özelliklerini kiliseden sistematik olarak kaldırdığını savundu. Karapetyan'a göre, iç duvarın kuzeyindeki vaftizhane yıkılmış, eski kapılar ise Gürcü tarzı bir haç içeren yenileri ile değiştirilmiştir. Kilisenin kuzey girişine yakın bir mezar taşı asfalt ile döşenmiştir.
2005 ve 2008 tartışmaları
2005 yılının ilkbaharında, yandaki Jvaris Ana Ortodoks Kilisesinin rahibi Peder Tarinc Sikinçelaşvili, Gürcü mezar taşlarını Noraşen'in bahçesine götürmüştür. Taşlar, kilisenin güney duvarının yanına yerleştirildi. Bu sırada Ermenice yazıtlar içeren mezar taşları tahrip edildi. Samvel Karapetyan'ın araştırmasına göre, 1874'te ölen bir bireyin en az bir mezar taşı, Papaz Tariel tarafından Tiflis'e taşınmadan önce rahip olduğu Duşeti'den getirildi. Karapetyan, papazın kiliseyi "Gürcüleştirmeye" çalıştığını belirtti. Papaz Tariel tartışma sırasında şunları söyledi: "Toprak bizimdir, kilise bizimdir ve ne istiyorsak onu yapmamız söylenmiştir."
2008 mayıs ayının ortalarında Papaz Tariel, Noraşen'in çevresine beton ve metal karışımı bir çit ve kapıların yapılmasını emretti. Çit, Gürcü Kilisesi'ne özgü sembollerle dekore edildi. Papaz Tariel, Gürcüce ayinlerin "binanın içindeki tüm iç onarımların bitiminden bir ay sonra başlayacağını" iddia etti. Gürcistan'daki Ermeni Kilisesi piskoposluğu hareketi protesto etti. Tiflis Belediyesi çitleri ortadan kaldırmak için bir karar aldı, ancak gerçekleştirilmedi.
16 Kasım 2008'de Papaz Tariel, Buldozer yardımıyla Mikayel ve Lidia Tamamshyans'ın (Tamashev) mezar taşlarını kaldırmaya çalıştı. Ermeni cemaatinin protestoları, mezar taşlarının orijinal yerlerine geri döndürme konusunda başarılı oldu. Olay, Ermenistan'da geniş kapsamda ele alındı. Ermeni Kilisesi, Gürcü papazı eleştirdi ve Gürcü makamlarını kiliseye geri dönmeye çağırdı. Ermeni hükûmetinin ulusal azınlıklar ve din bölümünün başkanı Vardan Astsatryan, bu eylemi bir vandalizm olarak nitelendirdi. Erivan Gürcistan Büyükelçiliği önünde bir protesto düzenlendi. Ermeni parlamentosu sözcüsü Hovik Abrahamyan, Gürcistan'ın Ermenistan büyükelçisi konusundaki endişelerini dile getirdi.
8 Aralık 2008'de Ermenistan Başbakanı Tigran Sarkisyan, hükûmet bakanları ve Ermeni din adamları 1930'lardan bu yana ilk defa Noraşen Kilisesinde dua ettiler.
Sonraki gelişmeler
2014 yılında Gürcistan Ulusal Kültür Mirası Koruma Ajansı kiliseyi yenilemeye karar verdi. Yenileme, Gürcistan Tarihi Anıtlarını Koruma Vakfı tarafından finanse edildi. Toplamda yaklaşık 504.000 lari kilisenin yenilenmesine harcandı. Restorasyon çalışmaları 2015 ve 2016 yıllarında yapıldı ve duvarlar ile kubbeyi güçlendirmek amaçladı. Ayrıca eski kapılar ve pencereler yenileriyle değiştirildi ve orijinal Ermeni mezar taşları iade edildi.
Galeri
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l . armenianchurch.ge (Ermenice). Diocese of the Armenian Apostolic Orthodox Holy Church in Georgia. 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r "An Historical Overview of the Norashen Sourb Astvatzatzin Church". . 8 Aralık 2008. 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.; Armenian version by Kristine Aghalaryan 29 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (archived PDF)
- ^ a b c d e (2009). "Թբիլիսիի հայկական եկեղեցիների ճարտարապետությունը [Architecture of the Armenian Churches in Tbilisi]". (Ermenice). 65 (6). s. 74. 25 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ a b Mouradian 2008, s. 96.
- ^ Mouradian 2008, ss. 96-97.
- ^ Mouradian 2008, s. 95.
- ^ (Gürcüce). . 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ . patriarchate.ge (Gürcüce). Georgian Orthodox Church. 8 Aralık 2008. 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ a b c d e f Mamiashvili, Fati; Khojoyan, Sara (22 Aralık 2008). . 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ Khachatryan, Anzhela (24 Nisan 2006). "Հայկական եկեղեցիների ճակատագիրն անորոշ է". (Ermenice). 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ "International Religious Freedom Report 2005: Georgia". state.gov. United States Department of State . 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ Simonian, Karine (10 Haziran 2011). "Armenian Church Head Begins Landmark Visit To Georgia". (RFE/RL). 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ Blauvelt, Timothy K.; Berglund, Christofer (2016). "Armenians in the Making of Modern Georgia". Siekierski, Konrad; Troebst, Stefan (Ed.). Armenians in Post-Socialist Europe. Böhlau Verlag Köln Weimar. s. 80. ISBN .
Several Armenian churches, which had been appropriated by the state under Soviet rule, had still not been returned to the community, since officials did not dare to challenge the GOC, which claimed them as Georgian churches. Five of these disputed sites were situated in Tbilisi, including the old town's Norashen Church, located on the former Armenian Bazaar Street, and many of these properties were falling into despair.
- ^ a b Gogolashvili, Natia (10 Şubat 2016). . humanrights.ge. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ Rekhviashvili, Jimsher (8 Temmuz 2018). "დაუსრულებელი საბჭოთა წარსული [Unending Soviet legacy]". (RFE/RL).
- ^ a b c d e f Ghazinyan, Aris (23 Mayıs 2008). . . 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ "Tension Reported With Georgia Over Church in Tbilisi". Daily Report: Central Eurasia, 40-48. (via Noyan Tapan). 1 Mart 1995. s. .
- ^ (Gürcüce). Voice of America Georgian Service. 15 Haziran 2011. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Karapetyan-1998
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Stamboltsyan, Gevorg (18 Kasım 2008). "Հերթական ոտնձգությունը Թբիլիսիի Սուրբ Նորաշեն եկեղեցու դեմ". azatutyun.am (Ermenice). (RFE/RL). 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ Editorial (2008). . (Ermenice). 64 (10). ss. 138-139. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ "Վերջերս Թբիլիսիի սուրբ Նորաշեն եկեղեցու բակում կատարված ապօրինությունների կապակցությամբ ԱԺ նախագահն իր մտահոգությունն է հայտնել Վրաստանի դեսպանին" (Ermenice). Armenpress. 20 Kasım 2008. 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ "73 տարվա ընդմիջումից հետո երեկ Ս. Նորաշենում հայերը մոմեր վառեցին". (Ermenice). 9 Aralık 2008. 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ Aghalaryan, Kristine (1 Aralık 2008). "Թիֆլիսահայերը չեն կարողանում մոմ վառել հայկական եկեղեցում". (Ermenice). 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- ^ Aghalaryan, Kristine (14 Eylül 2015). "Թբիլիսիի սուրբ Նորաշենը ջրի մեջ է. ի՞նչ է դառնալու եկեղեցին ամրացումից հետո". (Ermenice). 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
- Bibliyografya
- Mouradian, Parouyr (2008). . (Ermenice). 64 (5). ss. 92-97. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
Dış bağlantılar
- Noraşen flickr fotoğraf seti 1 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (2008 yazı)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Norasen Ermenice Նորաշեն yeni insa Gurcuce ნორაშენი Norasheni Gurcistan in baskenti Tiflis te yer alan ve gunumuzde kullanilmayan bir Ermeni Apostolik Kilisesidir Kilise Tiflis Sioni Katedrali ve Jvaris Ana Kilisesi nin yaninda Eski Tiflis te konumlanmistir Norasen KilisesiOcak 2007 de Norasen KilisesiTemel bilgilerKonum41 Kote Abhaz Leselidze Caddesi Tiflis GurcistanKoordinatlar41 41 27 K 44 48 23 D 41 69083 K 44 80639 D 41 69083 44 80639InancTarihsel olarak Ermeni Apostolik Kilisesi 1995 yilinda Gurcu Ortodoks Kilisesi kilise uzerinde hak iddia etmistirDurumKullanim disiMimariMimari bicimErmeniInsaat baslangici1507 Kilise eskiden Meryem Ana Kilisesi Սուրբ Աստվածածին Surb Astvatsatsin olarak bilinmekteydi 16 yuzyilin baslarinda insa edilen kilise 1930 larda Sovyet yetkililer tarafindan kapatilip el konana kadar Ermeni Apostolik Kilisesi ne bagliydi O tarihten sonra kutuphane olarak hizmet vermistir Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra kilise 1995 yilinda Gurcu Ortodoks din adamlari tarafindan kutsandi Sonrasinda Ermenilerle alakali her sey kilise ve cevresinden arindirilmaya calisildi Ermeni protestolari kilisenin sonsuza kadar kapanmasina neden oldu 2008 de Gurcu bir rahibin kilisenin etrafina cit ormesi ve bazi Ermeni mezar taslarini kaldirmaya calismasi kiliseyle alakali tartismalari alevlendirdi Kilise Sovyetler doneminden sonra tekrar kullanilmaya baslamayan Tiflis teki sayili Ermeni kiliselerinden biriydi TarihiKilise muhtemelen paron baron unvanina sahip varlikli bir Ermeni soylu olan Satat Սատաթ tarafindan 1507 yilinda insa ettirilmistir Kiliseyi buyukbabasinin babasinin karisinin uc oglunun ve kendisinin anisina adadi Kilise 1649 da ic duvarin icerisine bir hackar insa eden Yeni Culfali Nazar Hocanin destegiyle 1650 de yenilenmistir Kilisenin freskleri 1793 yilinda unlu Hovnatanyan ailesinden Hovnatan Hovnatanyan tarafindan olusturuldu Kilise 1795 yilindaki Aga Muhammed Sah in Tiflis seferindeki Pers isgallerinin sonucunda agir hasar gormustur Behbudili Bebutasvili ailesinden Melik Avetik 1795 yilinda kilisenin tamamen yenilenmesini emretti Yenileme calismalari 1808 yilina kadar devam etti Kilise 19 yuzyil boyunca 1830 1835 1857 1897 ve 1899 yillarinda bircok tadilattan gecti Norasen in erkek okulu 1858 de kuruldu 1866 da Norasen Kiz Okulu acildi Diger bircok ibadet yeri gibi Norasen de 22 Aralik 1933 te Sovyet yetkililer tarafindan kapatilan Tiflis teki Ermeni kiliselerinden biriydi Kilise 1972 itibariyla Gurcu SSR Bilimler Akademisi nin bilimsel bir kutuphanesini barindirmaktadir Samvel Karapetyan a gore bolgenin tadilattan gectigi 1983 yilinda kilisede bazi degisiklikler yapildi Anitlarin Korunmasi Bolumu calisanlari Tiflis in bas mimari Sota Kavlasvili nin gozetiminde kilisenin kuzey kapisini gereksiz oldugu icin kaldirdiklarini ve bazi Ermeni mezar taslarinin kayboldugunu bildirdi TartismalarNorasen Kilisesi Kilise tarihsel olarak Ermeni Apostolik kilisesiydi 1673 te Fransiz gezgin Jean Cardin ve 1837 de Gurcu bilgin Egnati Ioseliani kiliseden Ermeni Kilisesi olarak bahsetmistir Ancak Sovyet yonetiminin son yillarindan beri bazi Gurcu akademisyenler yetkililer ve en onemlisi Gurcu Ortodoks Kilisesi kilisenin mulkiyetine itiraz etmistir 1989 un baslarinda Gurcistan Anitlari Koruma Vakfi Direktor Yardimcisi Jansouk Babounasvili Norasen i 13 yuzyilda insa edilmis bir Gurcu Ortodoks kilisesi ilan etti Bir Gurcu tarihci olan Bondo Arveladze Norasen in Ermeniler tarafindan bir Ortodoks kilisesinin kalintilarinin uzerine yasa disi bir sekilde insa edildigini iddia etti Cunku arsivlerde kilisenin o donemin cari veya patriginin onayiyla yapildigina dair hicbir belge yoktu Ote yandan Gurcistan in ombudsmani Sozar Subari 2006 yilinda Norasen in bir Ermeni kilisesi oldugunun herkes tarafindan bilindigini ve Ermenilerin taleplerinde hakli olduklarini belirtti ABD dis isleri bakanliginin Gurcistan daki din ozgurluguyle ilgili 2005 raporunda geleneksel dini gruplar arasindaki bircok sorun mulk tartismalarindan kaynaklanmaktadir ve Tiflis teki unlu Ermeni kilisesi Norasen kapali kalmaya devam etmektedir yorumlari bulunmaktadir Ozgur Avrupa Radyosu tarafindan yayinlanan 2011 tarihli habere gore Norasen Gurcu Ermeni gerilimlerinin en buyuk kaynagidir Blauvelt ve Berglund a gore Gurcistan hukumeti Norasen i Ermeni Kilisesi ne geri donusturmedi cunku yetkililer Gurcu Ortodoks Kilisesi ne meydan okumaya cesaret edemedi 2008 itibariyla kilise Ekonomi Bakanligi na bagliyken kilisenin bakimindan Kultur Bakanligi sorumludur 2016 yili itibariyla kilisenin kulturel miras statusu vardir Gurcu bir ilahiyatci olan Beka Mindiasvili yetkililerin bu konudaki kararsiz tutumunu elestirmistir Gurculestirme cabalari 1994 95 degisiklikleri 1994 yilinin kasim ayinda kitaplar kiliseden cikarilmaya baslandi Patrik II Ilia nin Patrik Sekreteri Teodoros Jokhadze Tiflis Sioni Katedrali nin yakinlarinda bir Ermeni kilisesinin varliginin kabul edilemez oldugunu ve oranin Gurcu Ortodoks Kilisesi olmasi gerektigini acikladi 15 Subat 1995 te Gurcu Ortodoks din adamlari Gurcu kilise rituellerine gore kiliseyi kutsadi ve kilisenin yeni adini ilan etti Khareba Besaret veya Iyi Haberleri Kadini Gurcuce ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხარების სახელობის ეკლესია k ovladtsmida ghvtismshoblis kharebis sakhelobis ek lesia Ermeni Katolikosu locum tenens ve Baspiskopos Torkom Manoogian Gurcistan devlet baskani Eduard Sevardnadze ve Patrik II Ilia ya yazdigi mektupta kilisedeki degisikliklerle ilgili endiselerini dile getirmistir Bir ay sonra Mart 1995 te Ermeni Kilisesi nin yerel Ermeni cemaati kendilerine gelen bir davet uzerine Tiflis i ziyaret etti ve bu degisiklikleri protesto ettiler Heyet Patrik II Ilia ile bir araya geldi ve partiler kiliseyi belirsiz bir sure icin kapatmayi ve tartismali kiliselerin mulkiyetini incelemek icin bir komite olusturmayi kabul etti 1994 95 yillarinda kilisede bircok degisiklik yapildi Ermeni kaynaklari Gurcu Kilisesi ve Gurcu makamlarini kilisedeki Ermeni izlerini ve unsurlarini silmekle suclamaktadir Ornegin bema yukseltilmis platform soylentiye gore indirildi duvarlara hackarlar sokuldu Ermeni yazitlari ve freskleri silindi Ermeni Mimarisini Arastirma Vakfindan RAA Samvel Karapetyan Gurcistan makamlarinin Ermeni ozelliklerini kiliseden sistematik olarak kaldirdigini savundu Karapetyan a gore ic duvarin kuzeyindeki vaftizhane yikilmis eski kapilar ise Gurcu tarzi bir hac iceren yenileri ile degistirilmistir Kilisenin kuzey girisine yakin bir mezar tasi asfalt ile dosenmistir 2005 ve 2008 tartismalari 2005 yilinin ilkbaharinda yandaki Jvaris Ana Ortodoks Kilisesinin rahibi Peder Tarinc Sikincelasvili Gurcu mezar taslarini Norasen in bahcesine goturmustur Taslar kilisenin guney duvarinin yanina yerlestirildi Bu sirada Ermenice yazitlar iceren mezar taslari tahrip edildi Samvel Karapetyan in arastirmasina gore 1874 te olen bir bireyin en az bir mezar tasi Papaz Tariel tarafindan Tiflis e tasinmadan once rahip oldugu Duseti den getirildi Karapetyan papazin kiliseyi Gurculestirmeye calistigini belirtti Papaz Tariel tartisma sirasinda sunlari soyledi Toprak bizimdir kilise bizimdir ve ne istiyorsak onu yapmamiz soylenmistir 2008 mayis ayinin ortalarinda Papaz Tariel Norasen in cevresine beton ve metal karisimi bir cit ve kapilarin yapilmasini emretti Cit Gurcu Kilisesi ne ozgu sembollerle dekore edildi Papaz Tariel Gurcuce ayinlerin binanin icindeki tum ic onarimlarin bitiminden bir ay sonra baslayacagini iddia etti Gurcistan daki Ermeni Kilisesi piskoposlugu hareketi protesto etti Tiflis Belediyesi citleri ortadan kaldirmak icin bir karar aldi ancak gerceklestirilmedi 16 Kasim 2008 de Papaz Tariel Buldozer yardimiyla Mikayel ve Lidia Tamamshyans in Tamashev mezar taslarini kaldirmaya calisti Ermeni cemaatinin protestolari mezar taslarinin orijinal yerlerine geri dondurme konusunda basarili oldu Olay Ermenistan da genis kapsamda ele alindi Ermeni Kilisesi Gurcu papazi elestirdi ve Gurcu makamlarini kiliseye geri donmeye cagirdi Ermeni hukumetinin ulusal azinliklar ve din bolumunun baskani Vardan Astsatryan bu eylemi bir vandalizm olarak nitelendirdi Erivan Gurcistan Buyukelciligi onunde bir protesto duzenlendi Ermeni parlamentosu sozcusu Hovik Abrahamyan Gurcistan in Ermenistan buyukelcisi konusundaki endiselerini dile getirdi 8 Aralik 2008 de Ermenistan Basbakani Tigran Sarkisyan hukumet bakanlari ve Ermeni din adamlari 1930 lardan bu yana ilk defa Norasen Kilisesinde dua ettiler Sonraki gelismeler 2014 yilinda Gurcistan Ulusal Kultur Mirasi Koruma Ajansi kiliseyi yenilemeye karar verdi Yenileme Gurcistan Tarihi Anitlarini Koruma Vakfi tarafindan finanse edildi Toplamda yaklasik 504 000 lari kilisenin yenilenmesine harcandi Restorasyon calismalari 2015 ve 2016 yillarinda yapildi ve duvarlar ile kubbeyi guclendirmek amacladi Ayrica eski kapilar ve pencereler yenileriyle degistirildi ve orijinal Ermeni mezar taslari iade edildi GaleriAyrica bakinizGurcistan ErmenileriKaynakca a b c d e f g h i j k l armenianchurch ge Ermenice Diocese of the Armenian Apostolic Orthodox Holy Church in Georgia 28 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 a b c d e f g h i j k l m n o p q r An Historical Overview of the Norashen Sourb Astvatzatzin Church 8 Aralik 2008 29 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Armenian version by Kristine Aghalaryan 29 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde archived PDF a b c d e 2009 Թբիլիսիի հայկական եկեղեցիների ճարտարապետությունը Architecture of the Armenian Churches in Tbilisi Ermenice 65 6 s 74 25 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 a b Mouradian 2008 s 96 Mouradian 2008 ss 96 97 Mouradian 2008 s 95 Gurcuce 29 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 patriarchate ge Gurcuce Georgian Orthodox Church 8 Aralik 2008 29 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 a b c d e f Mamiashvili Fati Khojoyan Sara 22 Aralik 2008 29 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Khachatryan Anzhela 24 Nisan 2006 Հայկական եկեղեցիների ճակատագիրն անորոշ է Ermenice 28 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 International Religious Freedom Report 2005 Georgia state gov United States Department of State 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Simonian Karine 10 Haziran 2011 Armenian Church Head Begins Landmark Visit To Georgia RFE RL 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Blauvelt Timothy K Berglund Christofer 2016 Armenians in the Making of Modern Georgia Siekierski Konrad Troebst Stefan Ed Armenians in Post Socialist Europe Bohlau Verlag Koln Weimar s 80 ISBN 9783412501556 Several Armenian churches which had been appropriated by the state under Soviet rule had still not been returned to the community since officials did not dare to challenge the GOC which claimed them as Georgian churches Five of these disputed sites were situated in Tbilisi including the old town s Norashen Church located on the former Armenian Bazaar Street and many of these properties were falling into despair a b Gogolashvili Natia 10 Subat 2016 humanrights ge 19 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Rekhviashvili Jimsher 8 Temmuz 2018 დაუსრულებელი საბჭოთა წარსული Unending Soviet legacy RFE RL a b c d e f Ghazinyan Aris 23 Mayis 2008 28 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Tension Reported With Georgia Over Church in Tbilisi Daily Report Central Eurasia 40 48 via Noyan Tapan 1 Mart 1995 s Gurcuce Voice of America Georgian Service 15 Haziran 2011 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Karapetyan 1998 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Stamboltsyan Gevorg 18 Kasim 2008 Հերթական ոտնձգությունը Թբիլիսիի Սուրբ Նորաշեն եկեղեցու դեմ azatutyun am Ermenice RFE RL 28 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Editorial 2008 Ermenice 64 10 ss 138 139 26 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Վերջերս Թբիլիսիի սուրբ Նորաշեն եկեղեցու բակում կատարված ապօրինությունների կապակցությամբ ԱԺ նախագահն իր մտահոգությունն է հայտնել Վրաստանի դեսպանին Ermenice Armenpress 20 Kasim 2008 28 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 73 տարվա ընդմիջումից հետո երեկ Ս Նորաշենում հայերը մոմեր վառեցին Ermenice 9 Aralik 2008 29 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Aghalaryan Kristine 1 Aralik 2008 Թիֆլիսահայերը չեն կարողանում մոմ վառել հայկական եկեղեցում Ermenice 29 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Aghalaryan Kristine 14 Eylul 2015 Թբիլիսիի սուրբ Նորաշենը ջրի մեջ է ի նչ է դառնալու եկեղեցին ամրացումից հետո Ermenice 28 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 BibliyografyaMouradian Parouyr 2008 Ermenice 64 5 ss 92 97 26 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2019 Dis baglantilarNorasen flickr fotograf seti 1 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2008 yazi