Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beklenen yaşam süresi bir canlının ortalama ne kadar yaşadığını ortaya koyan istatistiki bir ölçüttür.
Beklenen yaşam süresi genel olarak farklı cinsiyetler ve coğrafyalar için ayrı ayrı hesaplanır. Bu ölçüt genel olarak doğumda bir insanın ortalama ne kadar yaşayabileceğini belirtmek için kullanılır ve bu değer ölüm anındaki yaşa eşittir. Bununla beraber "beklenen yaşam süresi" teknik olarak her yaş için hesaplanabilir ve insanın kalan yaşam süresini verebilir.
Beklenen yaşam süresi, hesaplamak için seçilen gruba göre büyük değişiklik gösterebilir. Örneğin yüksek çocuk ölümlerinin yaşandığı bir ülkede beklenen yaşam süresi yaşamın ilk birkaç senesinde çok hassastır. Bundan dolayı 5 yaşından sonrası için hesaplanan beklenen yaşam süresi kullanılabilir ve bu ölçüt çocuk ölümleri haricindeki etkilerin incelenmesinde kolaylık sağlar.
Terim genellikle insan bağlamında ama aynı zamanda bitki veya hayvanlar için de kullanılır. Üretilen nesneler için de kullanılan terim gıdalarda raf ömrü olarak da anılmaktadır.
Ülkelere göre yaşam süreleri
| 80 üzeri 77.5-80 75-77.5 72.5-75 70-72.5 67.5-70 65-67.5 | 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 40 altı veri yok |
İnsanlarda ortalama yaşam süresi ülkelere göre farklılıklar gösterebilmektedir. Esvatini'de 39,5 yıl olan yaşam süresi Japonya'da 81 yıldır.Andorra ise 83,5 yıl ile dünyanın en uzun ortalama yaşam süresine sahip ülkesidir. Türkiye'de ise 2008 yılı itibarıyla beklenen yaşam süresi TÜİK tarafından 73.6 yıl olarak açıklanmıştır.
Bilinen en uzun yaşamış insan ise 128 yıl ile Türk kadın Halim Solmaz'dır. Dünyada yaşam süresi, çoğunlukla halk sağlığı, tıbbi bakım ve diyetlere göre ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gösterir. Ölümler yoksul ülkelerde çoğunlukla savaş, açlık ve hastalıklardan (AIDS, Sıtma, vb) kaynaklanmaktadır.
Türkiye'de ortalama yaşam süresi
Akdeniz Üniversitesi Gerontoloji (Yaşlılık Bilimi) bölümünce sürdürülen araştırmalara göre, il ve ilçelere göre yapılan değerlendirmede Türkiye'de en uzun ömürlülerin Nazilli'de, en kısa ömürlülerin ise Yozgat'ta olduğu ortaya çıkmıştır.
Türkiye'nin en uzun ömürlü ama en sağlıklı insanlarının büyük çoğunlukta yaşadığı ilin Aydın, ilçenin ise Nazilli olduğu ortaya çıkmıştır. 2009 yılı itibarıyla her 100 kişiden 23'ü 60 yaş üzerinde, 90 yaş üzeri 161 sağlıklı yaşlı bulunmaktadır.
Aynı araştırmaya göre, TÜİK verilerine göre Yozgat ve çevresinde 65-75 yaş aralığında ölümlere daha sık rastlandığını, 80-90 ve üzeri yaş gruplarına çok yoğun rastlanmadığı ortaya çıkmıştır. Bölgelerin yaşam sürelerine göre yapılan ölçümlerde en uzun ömürlülerin Karadeniz Bölgesi'nde, en kısa ömürlülerin Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olduğu görülmüştür.
Türkiye'de ortalama yaşam süresi
| Dönemi | Ortalama Yaşam Süresi | Kadın Ortalama Yaşam Süresi | Erkek Ortalama Yaşam Süresi |
|---|---|---|---|
| 2020 | 78.6 | 81.3 | 75.9 |
| 2012* | 75 | 78 | 72 |
| 2008 | 73.6 | 75.8 | 71.4 |
Zaman içindeki değişim
Aşağıdaki bilgiler 1961 Encyclopædia Britannica ve diğer kaynaklardan elde edilmiş olup bazıları şüpheli doğruluktadır. Aksi belirtilmediği sürece bir bütün olarak dünya nüfusunun yaşam beklentilerini temsil eder. Çoğu durumda yaşam beklentisi, sınıf ve cinsiyete göre önemli ölçüde değişmiştir.
Doğumda beklenen yaşam süresi bebek ölüm oranı hesaba katılır ancak doğum öncesi ölüm oranını dikkate almaz.
| Çağ | Doğumdan itibaren beklenen ömür süresi, (Yıl) | Notlar |
|---|---|---|
| Paleolitik | 33 | Modern avcı-toplayıcı nüfuslardan elde edilen verilere dayanarak 15 yaşında yaşam beklentisinin ilave 39 yıl (toplam 54 yaş) olduğu ve % 60 olasılıkla 15'e ulaştığı tahmin edilmektedir. |
| Neolitik | 20 - 33 | Erken Neolitik verilere göre 15 yaşında toplam yaşam beklentisi 28-33 yıldır. |
| Bronz Çağı ve Demir Çağı | 26 | Erken ve Orta Tunç Çağı verilerine göre 15'te toplam yaşam beklentisi 28-36 yıldır. |
| Klasik Yunanistan | 25 - 28 | Atina Agora ve Korint verilerine göre 15 yaşında toplam yaşam beklentisi 37-41 yıldır. |
| Klasik Roma | 20 - 30 | Veriler eksiktir ancak bilgisayar modelleri tahmin vermektedir. Bir insan 20 yaşına kadar hayatta kalırsa yaklaşık 30 yıl daha yaşamayı bekleyebilirdi. Kadınlar için yaşam beklentisi muhtemelen erkeklerden biraz daha uzundu. |
| İslam'ın Altın Çağı | 35+|tarih=Ağustos 2019}} | Akademisyenlerin ortalama ömrü 59-84,3 yıldı. |
| Kolomb-öncesi Mezoamerika | 25–30 | |
| 30 | 21 yaşında bir aristokratın yaşam beklentisi 43 yıldı (toplam 64 yaş). | |
| Erken modern İngiltere | 33–40 | 18. yüzyılda erkekler için 34 yıl. |
| Pre-Champlain | 60 | Samuel de Champlain, Mi'kmaq ve Huron topluluklarına yaptığı ziyaretlerde 100 yaşın üzerinde insanlarla tanıştığını yazdı. Daniel Paul, bölgedeki inanılmaz yaşam süresini az strese ve yağsız ete, çeşitli sebzelere ve baklagillerden oluşan sağlıklı bir diyete bağlar. |
| 18.-yüzyıl Prusya | 24.7 | Erkekler için. |
| 18.-yüzyıl Fransa | 27.5–30 | Erkekler için. |
| 18.-yüzyıl devleti | 39.6 | Erkekler için. |
| 18.-yüzyıl Edo Japonya | 41.1 | Erkekler için. |
| 19.-yüzyıl İngiliz Hindistanı | 25.4 | |
| 19.-yüzyıl başı İngiltere | 40 | |
| 1900 dünya ortalaması | 31 | |
| 1950 dünya ortalaması | 48 | |
| 2017 dünya ortalaması | 72.2 |
Kaynakça
- ^ news.bbc.co.uk 5 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC Ülke Profil: Svaziland (BM referans veri)
- ^ Ansley J. Coale and Judith Banister. Five Decades of Missing Females in China 26 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Proceedings of the American Philosophical Society 140 (4): 421-450
- ^ TÜİK Verileri []
- ^ http://arsiv.sabah.com.tr/2009/04/20/haber,6D93CEE29AF445AD9786C6371B5EED03.html 1 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . En uzun yaşam Nazilli'de
- ^ http://www.tuik.gov.tr/Gosterge.do?id=3712&sayfa=giris& [] metot=IlgiliGosterge
- ^ . 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Hillard Kaplan; Kim Hill; Jane Lancaster; A. Magdalena Hurtado (2000). "A Theory of Human Life History Evolution: Diet, Intelligence and Longevity" (PDF). Evolutionary Anthropology. 9 (4): 156-185. doi:10.1002/1520-6505(2000)9:4<156::AID-EVAN5>3.0.CO;2-7. 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2010.
- ^ Galor, Oded; Moav, Omer (2007). (PDF). Brown University Working Paper. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010.
- ^ Angel Lawrence J. (1984), "Health as a crucial factor in the changes from hunting to developed farming in the eastern Mediterranean", Proceedings of Meeting on Paleopathology at the Origins of Agriculture, ss. 51-73
- ^ a b c J. Lawrence Angel (May 1969). "The bases of paleodemography". American Journal of Physical Anthropology. 30 (3): 427-437. doi:10.1002/ajpa.1330300314. (PMID) 5791021.
- ^ a b c Galor, Oded; Moav, Omer (2005). (PDF). Brown University Working Paper. 9 Ekim 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010.
- ^ Morris, Ian (2004). "Economic Growth in Ancient Greece". Journal of Institutional and Theoretical Economics (Jite) / Zeitschrift für die Gesamte Staatswissenschaft. 160 (4): 709-742. JSTOR 40752487.
- ^ Mogens Herman Hansen, The Shotgun Method, p. 55.
- ^ "Mortality". Britannica.com. 5 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2010.
- ^ Frier, Bruce (2009). "Chapter 27: Demographics". The Cambridge Ancient History XI: The High Empire, A.D. 70–192. Cambridge University Press. ss. 788-789. ISBN .
- ^ Conrad, Lawrence I. (2006). The Western Medical Tradition. Cambridge University Press. s. 137. ISBN .
- ^ Jaques, R. Kevin (2006). Authority, Conflict, and the Transmission of Diversity in Medieval Islamic Law. Brill Publishers. s. 188. ISBN . 1 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ Ahmad, Ahmad Atif (2007), "Authority, Conflict, and the Transmission of Diversity in Medieval Islamic Law by R. Kevin Jaques", Journal of Islamic Studies, 18 (2), ss. 246-248 [246], doi:10.1093/jis/etm005
- ^ Bulliet, Richard W. (1983), "The Age Structure of Medieval Islamic Education", Studia Islamica, 57 (57), ss. 105-117 [111], doi:10.2307/1595484, JSTOR 1595484
- ^ Shatzmiller, Maya (1994), Labour in the Medieval Islamic World, Brill Publishers, s. 66, ISBN
- ^ . Encyclopediaofarkansas.net. 5 Ekim 2010. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010.
- ^ . Channel4.com. 1 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010.
- ^ "A millennium of health improvement". BBC News. 27 Aralık 1998. 16 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2010.
- ^ "Expectations of Life" by H.O. Lancaster 19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (page 8)
- ^ a b c d e f g h i (2000), The Great Divergence: China, Europe, and the Making of the Modern World Economy, Princeton University Press, s. 37, ISBN
- ^ Francis, Daniel (2006). Voices and Visions: A Story of Canada. Canada: Oxford University Press. s. 21. ISBN .
- ^ (1993). We Were Not the Savages: A Micmac Perspective on the Collision of European and Aboriginal Civilizations (1. bas.). Nimbus. ISBN .
- ^ . Our World in Data. 29 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2018.
- ^ a b Prentice, Thomson. (PDF). World Health Organization: Global Health Histories. 10 Kasım 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010.
- ^ . data.worldbank.org. 23 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
 | Biyoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Sosyoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Beklenen yasam suresi bir canlinin ortalama ne kadar yasadigini ortaya koyan istatistiki bir olcuttur WHO ya gore 2019 yilinda dunyanin cesitli ulkelerinde yasam beklentisi ve saglikli yasam beklentisiCinsiyete gore yasam beklentisi ve saglikli yasam beklentisi1960 tan bu yana dunyanin bazi buyuk ulkelerinde yasam beklentisi gelisimi1950 ile 2050 yillari arasinda bolgeye gore olculen dogumda beklenen yasam suresiDunya bolgelerine gore yasam beklentisi 1770 den 2018 e Gender Die Gap 2019 icin WHO tarafindan tanimlandigi sekliyle ulkeler ve bolgeler icin dogumda kadinlardaki kuresel yasam beklentisi farki Orijinal svg file dosyasini acin ve verilerini gostermek icin bir balonun uzerine gelin Baloncuklarin karesi BM nin tahminine gore ulke nufusuyla orantilidir Beklenen yasam suresi genel olarak farkli cinsiyetler ve cografyalar icin ayri ayri hesaplanir Bu olcut genel olarak dogumda bir insanin ortalama ne kadar yasayabilecegini belirtmek icin kullanilir ve bu deger olum anindaki yasa esittir Bununla beraber beklenen yasam suresi teknik olarak her yas icin hesaplanabilir ve insanin kalan yasam suresini verebilir Beklenen yasam suresi hesaplamak icin secilen gruba gore buyuk degisiklik gosterebilir Ornegin yuksek cocuk olumlerinin yasandigi bir ulkede beklenen yasam suresi yasamin ilk birkac senesinde cok hassastir Bundan dolayi 5 yasindan sonrasi icin hesaplanan beklenen yasam suresi kullanilabilir ve bu olcut cocuk olumleri haricindeki etkilerin incelenmesinde kolaylik saglar Terim genellikle insan baglaminda ama ayni zamanda bitki veya hayvanlar icin de kullanilir Uretilen nesneler icin de kullanilan terim gidalarda raf omru olarak da anilmaktadir Ulkelere gore yasam sureleriCIA World Factbook 2008 e gore dunya uzerinde yasam sureleri yas 80 uzeri 77 5 80 75 77 5 72 5 75 70 72 5 67 5 70 65 67 5 60 65 55 60 50 55 45 50 40 45 40 alti veri yok Insanlarda ortalama yasam suresi ulkelere gore farkliliklar gosterebilmektedir Esvatini de 39 5 yil olan yasam suresi Japonya da 81 yildir Andorra ise 83 5 yil ile dunyanin en uzun ortalama yasam suresine sahip ulkesidir Turkiye de ise 2008 yili itibariyla beklenen yasam suresi TUIK tarafindan 73 6 yil olarak aciklanmistir Bilinen en uzun yasamis insan ise 128 yil ile Turk kadin Halim Solmaz dir Dunyada yasam suresi cogunlukla halk sagligi tibbi bakim ve diyetlere gore ulkeden ulkeye buyuk farkliliklar gosterir Olumler yoksul ulkelerde cogunlukla savas aclik ve hastaliklardan AIDS Sitma vb kaynaklanmaktadir Turkiye de ortalama yasam suresiAkdeniz Universitesi Gerontoloji Yaslilik Bilimi bolumunce surdurulen arastirmalara gore il ve ilcelere gore yapilan degerlendirmede Turkiye de en uzun omurlulerin Nazilli de en kisa omurlulerin ise Yozgat ta oldugu ortaya cikmistir Turkiye nin en uzun omurlu ama en saglikli insanlarinin buyuk cogunlukta yasadigi ilin Aydin ilcenin ise Nazilli oldugu ortaya cikmistir 2009 yili itibariyla her 100 kisiden 23 u 60 yas uzerinde 90 yas uzeri 161 saglikli yasli bulunmaktadir Ayni arastirmaya gore TUIK verilerine gore Yozgat ve cevresinde 65 75 yas araliginda olumlere daha sik rastlandigini 80 90 ve uzeri yas gruplarina cok yogun rastlanmadigi ortaya cikmistir Bolgelerin yasam surelerine gore yapilan olcumlerde en uzun omurlulerin Karadeniz Bolgesi nde en kisa omurlulerin Guneydogu ve Dogu Anadolu Bolgesi nde oldugu gorulmustur Turkiye de ortalama yasam suresi Donemi Ortalama Yasam Suresi Kadin Ortalama Yasam Suresi Erkek Ortalama Yasam Suresi2020 78 6 81 3 75 92012 75 78 722008 73 6 75 8 71 4Zaman icindeki degisim Asagidaki bilgiler 1961 Encyclopaedia Britannicave diger kaynaklardan elde edilmis olup bazilari supheli dogruluktadir Aksi belirtilmedigi surece bir butun olarak dunya nufusunun yasam beklentilerini temsil eder Cogu durumda yasam beklentisi sinif ve cinsiyete gore onemli olcude degismistir Dogumda beklenen yasam suresi bebek olum orani hesaba katilir ancak dogum oncesi olum oranini dikkate almaz Cag Dogumdan itibaren beklenen omur suresi Yil NotlarPaleolitik 33 Modern avci toplayici nufuslardan elde edilen verilere dayanarak 15 yasinda yasam beklentisinin ilave 39 yil toplam 54 yas oldugu ve 60 olasilikla 15 e ulastigi tahmin edilmektedir Neolitik 20 33 Erken Neolitik verilere gore 15 yasinda toplam yasam beklentisi 28 33 yildir Bronz Cagi ve Demir Cagi 26 Erken ve Orta Tunc Cagi verilerine gore 15 te toplam yasam beklentisi 28 36 yildir Klasik Yunanistan 25 28 Atina Agora ve Korint verilerine gore 15 yasinda toplam yasam beklentisi 37 41 yildir Klasik Roma 20 30 Veriler eksiktir ancak bilgisayar modelleri tahmin vermektedir Bir insan 20 yasina kadar hayatta kalirsa yaklasik 30 yil daha yasamayi bekleyebilirdi Kadinlar icin yasam beklentisi muhtemelen erkeklerden biraz daha uzundu Islam in Altin Cagi 35 tarih Agustos 2019 Akademisyenlerin ortalama omru 59 84 3 yildi Kolomb oncesi Mezoamerika 25 30 30 21 yasinda bir aristokratin yasam beklentisi 43 yildi toplam 64 yas Erken modern Ingiltere 33 40 18 yuzyilda erkekler icin 34 yil Pre Champlain 60 Samuel de Champlain Mi kmaq ve Huron topluluklarina yaptigi ziyaretlerde 100 yasin uzerinde insanlarla tanistigini yazdi Daniel Paul bolgedeki inanilmaz yasam suresini az strese ve yagsiz ete cesitli sebzelere ve baklagillerden olusan saglikli bir diyete baglar 18 yuzyil Prusya 24 7 Erkekler icin 18 yuzyil Fransa 27 5 30 Erkekler icin 18 yuzyil devleti 39 6 Erkekler icin 18 yuzyil Edo Japonya 41 1 Erkekler icin 19 yuzyil Ingiliz Hindistani 25 419 yuzyil basi Ingiltere 401900 dunya ortalamasi 31 1950 dunya ortalamasi 48 2017 dunya ortalamasi 72 2Kaynakca news bbc co uk 5 Kasim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC Ulke Profil Svaziland BM referans veri Ansley J Coale and Judith Banister Five Decades of Missing Females in China 26 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Proceedings of the American Philosophical Society 140 4 421 450 TUIK Verileri olu kirik baglanti http arsiv sabah com tr 2009 04 20 haber 6D93CEE29AF445AD9786C6371B5EED03 html 1 Aralik 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde En uzun yasam Nazilli de http www tuik gov tr Gosterge do id 3712 amp sayfa giris amp olu kirik baglanti metot IlgiliGosterge 4 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Hillard Kaplan Kim Hill Jane Lancaster A Magdalena Hurtado 2000 A Theory of Human Life History Evolution Diet Intelligence and Longevity PDF Evolutionary Anthropology 9 4 156 185 doi 10 1002 1520 6505 2000 9 4 lt 156 AID EVAN5 gt 3 0 CO 2 7 15 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Eylul 2010 Galor Oded Moav Omer 2007 PDF Brown University Working Paper 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Eylul 2010 Angel Lawrence J 1984 Health as a crucial factor in the changes from hunting to developed farming in the eastern Mediterranean Proceedings of Meeting on Paleopathology at the Origins of Agriculture ss 51 73 a b c J Lawrence Angel May 1969 The bases of paleodemography American Journal of Physical Anthropology 30 3 427 437 doi 10 1002 ajpa 1330300314 PMID 5791021 a b c Galor Oded Moav Omer 2005 PDF Brown University Working Paper 9 Ekim 2006 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Kasim 2010 Morris Ian 2004 Economic Growth in Ancient Greece Journal of Institutional and Theoretical Economics Jite Zeitschrift fur die Gesamte Staatswissenschaft 160 4 709 742 JSTOR 40752487 Mogens Herman Hansen The Shotgun Method p 55 Mortality Britannica com 5 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2010 Frier Bruce 2009 Chapter 27 Demographics The Cambridge Ancient History XI The High Empire A D 70 192 Cambridge University Press ss 788 789 ISBN 9781139054393 Conrad Lawrence I 2006 The Western Medical Tradition Cambridge University Press s 137 ISBN 978 0 521 47564 8 Jaques R Kevin 2006 Authority Conflict and the Transmission of Diversity in Medieval Islamic Law Brill Publishers s 188 ISBN 9789004147454 1 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Ahmad Ahmad Atif 2007 Authority Conflict and the Transmission of Diversity in Medieval Islamic Law by R Kevin Jaques Journal of Islamic Studies 18 2 ss 246 248 246 doi 10 1093 jis etm005 Bulliet Richard W 1983 The Age Structure of Medieval Islamic Education Studia Islamica 57 57 ss 105 117 111 doi 10 2307 1595484 JSTOR 1595484 Shatzmiller Maya 1994 Labour in the Medieval Islamic World Brill Publishers s 66 ISBN 978 9004098961 Encyclopediaofarkansas net 5 Ekim 2010 12 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Kasim 2010 Channel4 com 1 Ekim 2002 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Kasim 2010 A millennium of health improvement BBC News 27 Aralik 1998 16 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2010 Expectations of Life by H O Lancaster 19 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde page 8 a b c d e f g h i 2000 The Great Divergence China Europe and the Making of the Modern World Economy Princeton University Press s 37 ISBN 978 0 691 09010 8 Francis Daniel 2006 Voices and Visions A Story of Canada Canada Oxford University Press s 21 ISBN 978 0 19 542169 9 1993 We Were Not the Savages A Micmac Perspective on the Collision of European and Aboriginal Civilizations 1 bas Nimbus ISBN 978 1 55109 056 6 Our World in Data 29 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Agustos 2018 a b Prentice Thomson PDF World Health Organization Global Health Histories 10 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Kasim 2010 data worldbank org 23 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Biyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Sosyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz