Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlı tıbbı, İslam tıbbının bir parçası olan ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde geliştirilen tıp biçimi.
Dönemler
üç dönemde incelenmektedir.
- Klasik Dönem (1450-1730): İslam tıp teorisine dayalı çalışmaların yapıldığı, külliyelerin parçası olan büyük darüşşifaların açıldığı bir dönemdir. Osmanlılar ilk hastaneyi 1399'da Yıldırım Beyazıd zamanında Bursa'da yapmışlardır (Yıldırım Darüssifası). İlk başhekimi Tabip Hüsnü'nün olduğu hastahanenin bir baştabibi, yardımcısı, tabibi, cerrahı ve göz hekimi ve çeşidi personeli vardı. Dönemin önemli hekim ve cerrahlarından biri Şerafeddin Sabuncuoğlu (1386?-1470) eğitimini 1308’de inşa edilmiş olan Amasya Darüşşifası’nda tamamlamış aynı yerde hekimlik yapmış ve eserlerini de burada yazmıştır. Eserlerinde tedavi metotlarını en ince ayrıntısına kadar vermiş olan Sabuncuoğlunun Kitâbü’l-Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye (1465) adlı eseri Osmanlılarda kaleme alınmış tek resimli cerrahi eseridir.
Fâtih Sultan Mehmed devri, tıbbî faaliyet ve gelişmeler bakımından önemli bir devirdir. Fâtih, sağlık işlerini organize eden ve o günün şartlarına göre çok ileri bir zihniyetin anlayışı olduğu anlaşılan Hekimbaşılık (Reisu'l-Etibba) müessesesini kurarak, başına Kutbeddin Ahmed'i getirmişti. Sultan Fâtih’in oğlu II. Bayezid ise Edirne’de Kirişhâne Mahallesi’nde bir cüzamhane ile akıl hastanesi yaptırmıştır. Evliya Çelebi, Seyahatname adlı eserinde Fâtih, Süleymâniye, Sultânahmed hastahanelerini anlatır.
Osmanlı'nın klasik döneminde tıp adamlarına büyük önem verilmekte, yerli tıp adamlarının yanı sıra farklı bölgelerden gelen tabipler de Osmanlı'da ilgi görmekteydi. Bu dönemin tabipleri ameliyatlar yapabilmekteydi. Örneğin nebatî (bitkisel tıp) tıpla meşgul olan Altunîzâde'nin (öl. XV. yüzyıl sonları) idrar darlığı çekenlere başarılı sonda ameliyatları yaptığını Şakaik-i Numaniye'den öğrenmekteyiz.
- Batıyı Tanıma (1730-1825) : Eğitimde yenileşme hareketlerinin görüldüğü ve Batı'daki gelişmelerin tercümeler yoluyla aktarıldığı bir dönemdir.
- Batıya Açılış ve Modernleşme Dönemi (1827 sonrası) : 1827'de Mustafa Behçet'in çalışmalarıyla kurulan Tıbhâne-i Âmire ve 1839'da kurulan Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne dönemin önemli tıp eğitimi kurumlarıdır.
Batı’da bilimin son derece ilerlediğini ve Osmanlıların çok geri kaldığını düşünen II. Mahmud, tercüme ile vakit kaybedilemeyeceğini söyleyerek hekimliğin Fransızca okunmasını emretmiştir. 1827’de ordunun tabip ve cerrah ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendinin önderliğinde Tıphâne-i Âmire adında bir tıp mektebi açılması yolundaki çalışmalara başlanmış. Mustafa Behçet Efendi bu mektebin ilk nizamını hazırlamış ve Türkiye’de modern tıp mektebinin kurucusu olmuştur. Gülhane bahçesinde bulunan binalarda faaliyetine baslayan Tıphâne-i Âmire’yi aynı yıl Şehzadebaşında açılan Cerrahhane takip etmiştir. 1831-1832 tarihlerinde Cerrahhane, Topkapı Sarayı bitişiğindeki bir binaya nakledilmiştir. 1836’da iki mektep birleştirilmiş, 1839’da da Gülhane’den Galatasaray’a taşınmış ve mektebin basına Avusturyalı doktor Charles Ambroise Bernard getirilerek mektebin adı Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahâne olarak değiştirilmiştir.
Eserler
Osmanlı döneminin ilk Türkçe telif tıb kitabi olarak kabul edilen "Havâsu'l-Edviye"yi te'lif eden Ishak B. Murad ile Amasya Hastahânesi başhekimi Sabuncuoğlu Şerafeddin ve Sultan II.Murad adına 841 (m. 1437)'de "Zahire-i Muradiye" adli büyük tıp kitabını yazan Sinoplu Mümin B.Mukbil, sonradan Osmanlı Devleti'ne gelip hizmet eden tabiplerdir.
Osmanlı'da yazılan bazı tıp eserleri ve yazarları şunlardır:
- Ahmedî : Tervihu'l-Ervah, Müntehab-i Sifa
- Haci Pasa : Kitabu'l-Feride, Kitabu's-Saade ve'l-Ikbal, Kitabu't-Ta'lim, Sifau'l-Eskam ve Devau'l-Âlâm, Müntehab-i Sifa
- Şeyhî : Kenzu'l-Menafi'
- Mü'min b. Mukbil : Kitabu't-Tib, Miftahu'n-Nur ve Hazainu's-Surûr, Zahire-i Muradiye
- Aksemseddin : Kitabu't-Tib, Maddetu'l-Hayat
- Serafeddin Sabuncuoglu : Cerrahiye-i Ilhaniye, Mücerrebnâme
- Bedr-i Dilsad : Kehhalnâme, Kemalnâme, Muhtasaru't-Tib
- Ibn-i Serif : Yadigâr-i Ibn-i Serif
- Mehmed b. Lütfuullah : Müfredat-i Tib
- Sükrullah Sirvanî : Ilyasiye fi't-Tib
- Kaysunîzâde Mehmed : Tıb Mecmuasi
- Halimî Lütfullah Efendi : Kasimiyye
- Hekimsah Mehmed Kazvinî : Asbabu Sitteti'z-Zaruriyye, Mucez Serhi, Nasihatnâme
- Ahi Mehmet Çelebi: Risâle-i Hassatu'l-Kilye ve'l-Mesâne, Mucez Tercümesi
- Kaysunîzâde Mehmed b. Mehmed : ed-Dürretu'l-Muntahab, Düsturu'l-Bimâristan, Düsturu't,Tibbi'l-Misbah, Zâdu'l-Mesir fî Ilaci'l-Bevâsir
- Atufî: Hifzu'l-Ebdân, Ravzu'l-Insan fî Tedabir-i Sihhati'l-Ebdân
- Ilyas b. Isa : Müfredât
- Nidaî : Baytarnâme : Manzume-i Tib, Menafi'n-Nâs, Tababet-i Beseriye ve Baytariyye
- Takiyüddin Sirazî: Enisu'l-Etibba fi't-Tib
- Mehmed Efendi : Menbau'l-Hayat
- Davud Antakî : Bugyetu'l-Muhtac, ed-Durretu'l-Muntahab, Elfiye fi't-Tib, Letaifu'l-Minhac, Mecmau'l-Menafii'l-Bedeniyye
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Prof. Dr. Ali Haydar BAYAT, Tıp Tarihi,İzmir, Haziran 2003
- Osmanlılarda Teknoloji (pdf)[]
- Medical Practice in Muslim Heritage 21 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Konuyla ilgili yayınlar
- Süheyl Ünver, Tıp Tarihi, İstanbul, 1943.
- Esin Kahya, Mustafe Behçet Efendi'nin "Fizyoloji Tercümesi", Doçentlik Tezi, Ankara, 1976
- Bedi N. Şehsüvaroğlu vd., Türk Tıp Tarihi, Bursa, 1984.
- Esin Kahya-A.Erdemir, Medicine in the Ottoman Empire, İstanbul, 1997
- Şerafeddin Sabuncuoğlu, Kitâbü’l-Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye, Haz.İlter Uzel, Ankara, 1992.
- Prof. Dr. Ali Haydar BAYAT, Tıp Tarihi,İzmir, Haziran 2003
- Coşkun Yılmaz, Dr. Necdet Yılmaz, Osmanlılarda Sağlık 1-2/Arşiv Belgeleri, Biofarma Yayınları, Çeviren: Hilmi Saran, 2006.
Dış bağlantılar
- Educating Ottoman Doctors 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Tıp Tarihi
- Bursalı Ali Münşi'nin Cerrahnamesi/Nöroşirurji Dergisi (pdf) 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sulaymaniye Medical Madrasa (pdf) 23 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mental Diseases in Ottoman Medical Manuscuripts 15 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Paediatric Surgical Atlas 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Health in the Ottoman Empire 27 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Hacı Paşa (pdf) 11 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Osmanli tibbi Islam tibbinin bir parcasi olan ve Osmanli Imparatorlugu doneminde gelistirilen tip bicimi DonemlerSefareddin Sabuncuoglu nun Cerrahatu l Haniye adli eserinde hekim hastasini tedavi ederken goruluyor 15 yuzyil uc donemde incelenmektedir Klasik Donem 1450 1730 Islam tip teorisine dayali calismalarin yapildigi kulliyelerin parcasi olan buyuk darussifalarin acildigi bir donemdir Osmanlilar ilk hastaneyi 1399 da Yildirim Beyazid zamaninda Bursa da yapmislardir Yildirim Darussifasi Ilk bashekimi Tabip Husnu nun oldugu hastahanenin bir bastabibi yardimcisi tabibi cerrahi ve goz hekimi ve cesidi personeli vardi Donemin onemli hekim ve cerrahlarindan biri Serafeddin Sabuncuoglu 1386 1470 egitimini 1308 de insa edilmis olan Amasya Darussifasi nda tamamlamis ayni yerde hekimlik yapmis ve eserlerini de burada yazmistir Eserlerinde tedavi metotlarini en ince ayrintisina kadar vermis olan Sabuncuoglunun Kitabu l Cerrahiyyetu l Haniyye 1465 adli eseri Osmanlilarda kaleme alinmis tek resimli cerrahi eseridir Fatih Sultan Mehmed devri tibbi faaliyet ve gelismeler bakimindan onemli bir devirdir Fatih saglik islerini organize eden ve o gunun sartlarina gore cok ileri bir zihniyetin anlayisi oldugu anlasilan Hekimbasilik Reisu l Etibba muessesesini kurarak basina Kutbeddin Ahmed i getirmisti Sultan Fatih in oglu II Bayezid ise Edirne de Kirishane Mahallesi nde bir cuzamhane ile akil hastanesi yaptirmistir Evliya Celebi Seyahatname adli eserinde Fatih Suleymaniye Sultanahmed hastahanelerini anlatir Osmanli nin klasik doneminde tip adamlarina buyuk onem verilmekte yerli tip adamlarinin yani sira farkli bolgelerden gelen tabipler de Osmanli da ilgi gormekteydi Bu donemin tabipleri ameliyatlar yapabilmekteydi Ornegin nebati bitkisel tip tipla mesgul olan Altunizade nin ol XV yuzyil sonlari idrar darligi cekenlere basarili sonda ameliyatlari yaptigini Sakaik i Numaniye den ogrenmekteyiz Batiyi Tanima 1730 1825 Egitimde yenilesme hareketlerinin goruldugu ve Bati daki gelismelerin tercumeler yoluyla aktarildigi bir donemdir Batiya Acilis ve Modernlesme Donemi 1827 sonrasi 1827 de Mustafa Behcet in calismalariyla kurulan Tibhane i Amire ve 1839 da kurulan Mekteb i Tibbiye i Adliye i Sahane donemin onemli tip egitimi kurumlaridir Bati da bilimin son derece ilerledigini ve Osmanlilarin cok geri kaldigini dusunen II Mahmud tercume ile vakit kaybedilemeyecegini soyleyerek hekimligin Fransizca okunmasini emretmistir 1827 de ordunun tabip ve cerrah ihtiyaclarini karsilamak amaci ile Hekimbasi Mustafa Behcet Efendinin onderliginde Tiphane i Amire adinda bir tip mektebi acilmasi yolundaki calismalara baslanmis Mustafa Behcet Efendi bu mektebin ilk nizamini hazirlamis ve Turkiye de modern tip mektebinin kurucusu olmustur Gulhane bahcesinde bulunan binalarda faaliyetine baslayan Tiphane i Amire yi ayni yil Sehzadebasinda acilan Cerrahhane takip etmistir 1831 1832 tarihlerinde Cerrahhane Topkapi Sarayi bitisigindeki bir binaya nakledilmistir 1836 da iki mektep birlestirilmis 1839 da da Gulhane den Galatasaray a tasinmis ve mektebin basina Avusturyali doktor Charles Ambroise Bernard getirilerek mektebin adi Mekteb i Tibbiye i Adliye i Sahane olarak degistirilmistir EserlerOsmanli doneminin ilk Turkce telif tib kitabi olarak kabul edilen Havasu l Edviye yi te lif eden Ishak B Murad ile Amasya Hastahanesi bashekimi Sabuncuoglu Serafeddin ve Sultan II Murad adina 841 m 1437 de Zahire i Muradiye adli buyuk tip kitabini yazan Sinoplu Mumin B Mukbil sonradan Osmanli Devleti ne gelip hizmet eden tabiplerdir Osmanli da yazilan bazi tip eserleri ve yazarlari sunlardir Ahmedi Tervihu l Ervah Muntehab i Sifa Haci Pasa Kitabu l Feride Kitabu s Saade ve l Ikbal Kitabu t Ta lim Sifau l Eskam ve Devau l Alam Muntehab i Sifa Seyhi Kenzu l Menafi Mu min b Mukbil Kitabu t Tib Miftahu n Nur ve Hazainu s Surur Zahire i Muradiye Aksemseddin Kitabu t Tib Maddetu l Hayat Serafeddin Sabuncuoglu Cerrahiye i Ilhaniye Mucerrebname Bedr i Dilsad Kehhalname Kemalname Muhtasaru t Tib Ibn i Serif Yadigar i Ibn i Serif Mehmed b Lutfuullah Mufredat i Tib Sukrullah Sirvani Ilyasiye fi t Tib Kaysunizade Mehmed Tib Mecmuasi Halimi Lutfullah Efendi Kasimiyye Hekimsah Mehmed Kazvini Asbabu Sitteti z Zaruriyye Mucez Serhi Nasihatname Ahi Mehmet Celebi Risale i Hassatu l Kilye ve l Mesane Mucez Tercumesi Kaysunizade Mehmed b Mehmed ed Durretu l Muntahab Dusturu l Bimaristan Dusturu t Tibbi l Misbah Zadu l Mesir fi Ilaci l Bevasir Atufi Hifzu l Ebdan Ravzu l Insan fi Tedabir i Sihhati l Ebdan Ilyas b Isa Mufredat Nidai Baytarname Manzume i Tib Menafi n Nas Tababet i Beseriye ve Baytariyye Takiyuddin Sirazi Enisu l Etibba fi t Tib Mehmed Efendi Menbau l Hayat Davud Antaki Bugyetu l Muhtac ed Durretu l Muntahab Elfiye fi t Tib Letaifu l Minhac Mecmau l Menafii l BedeniyyeAyrica bakinizIslam tibbi Geleneksel Anadolu Halk Hekimligi Gulhane Askeri Tip Akademisi Mekteb i Tibbiye i Sahane Kitabu l Muntehab Osmanli da egitimKaynakcaProf Dr Ali Haydar BAYAT Tip Tarihi Izmir Haziran 2003 Osmanlilarda Teknoloji pdf olu kirik baglanti Medical Practice in Muslim Heritage 21 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Konuyla ilgili yayinlarSuheyl Unver Tip Tarihi Istanbul 1943 Esin Kahya Mustafe Behcet Efendi nin Fizyoloji Tercumesi Docentlik Tezi Ankara 1976 Bedi N Sehsuvaroglu vd Turk Tip Tarihi Bursa 1984 Esin Kahya A Erdemir Medicine in the Ottoman Empire Istanbul 1997 Serafeddin Sabuncuoglu Kitabu l Cerrahiyyetu l Haniyye Haz Ilter Uzel Ankara 1992 Prof Dr Ali Haydar BAYAT Tip Tarihi Izmir Haziran 2003 Coskun Yilmaz Dr Necdet Yilmaz Osmanlilarda Saglik 1 2 Arsiv Belgeleri Biofarma Yayinlari Ceviren Hilmi Saran 2006 Dis baglantilarEducating Ottoman Doctors 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tip Tarihi Bursali Ali Munsi nin Cerrahnamesi Norosirurji Dergisi pdf 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sulaymaniye Medical Madrasa pdf 23 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mental Diseases in Ottoman Medical Manuscuripts 15 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Paediatric Surgical Atlas 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Health in the Ottoman Empire 27 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Haci Pasa pdf 11 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde