Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bölgenin bakış açısından ele alınmıştır ve içeriğinin fazla yerel olduğu düşünülmektedir. Maddenin evrenselleştirilmesi ve uygun hâle getirilmesi için lütfen katılınız. |
Çinliler tarafından Du Wenxiu İsyanı (Tu Wen-hsiu İsyanı) olarak bilinen Panthay isyanı (1856-1873), Müslüman Hui halkının ve diğer (Müslüman ve gayrimüslim) etnik grupların zalim Mançu yöneticilerine karşı bir isyanıydı. Bu isyanda 1 milyon Hui vahşice katledilmiştir. "Panthay" adı, Shan kelimesi Pang hse ile özdeş olduğu söylenen Birmanca bir kelimedir. Burmalıların, Çin'in Yunnan eyaletinden Burma'ya kervanlarla gelen Çinli Müslümanları çağırdığı addı. İsim Yünnan'da kullanılmadı veya bilinmiyordu.
Nedenleri
Çin imparatorluk yönetiminin Huilere karşı yaptığı ayrımcılık isyanlara neden oldu. Bazı kaynaklar Panthay isyanı'nın yalnızca 1853'te Han ve Hui madencileri arasındaki bir çatışmadan kaynaklandığını öne sürse de, Han-Hui gerilimleri olaydan on yıllar önce Han ve Qing yetkilileri tarafından üç günlük bir katliam da dahil olmak üzere onlarca yıldır mevcuttu. Hui ve Han Qing tarafından iki farklı etnik grup olarak kabul edildi ve sınıflandırıldı, Hui yalnızca dini bir sınıflandırma olarak görülmedi.
1856'da, eyalet başkenti Kunming'deki isyanı bastırmaktan sorumlu Qing Mançu yetkilisi tarafından düzenlenen bir Müslüman katliamı, eyalet çapında çok etnikli bir isyanı ateşledi. Yunnan'ın batısındaki Dali Şehrinde, Yongchang'da doğan ve İslam'a geçmiş Han Çinli bir ailenin çocuğu olan (1823-1872) tarafından bağımsız bir krallık kuruldu. Müslüman karşıtı katliamı başlatan Mançu yetkilisi, birkaç Müslüman isyancının yavaşça dilimlenerek öldürülmesini emretti. Tarık Ali, romanlarından birinde gerçek olayı yazdı ve Shuxing'a neredeyse linç eden Müslümanların Hui Müslümanları olmadıklarını, ancak başka bir etnik kökene ait olduklarını iddia etti, ancak yine de Mançu yetkilisi olaydan tüm Müslümanları sorumlu tuttu.
İsyanın Amacı
İsyan, Müslüman olmayan Shan ve Kakhyen ile diğer dağ kabilelerinin de Müslümanlara katılması nedeniyle dini nitelikte değildi. Han isyanını hedeflemiyordu, ancak Qing karşıtıydı ve Mançu hükûmetini yok etmek istiyordu. İsyan sırasında, Sichuan ve Zhejiang gibi isyan etmeyen eyaletlerden gelen Hui, isyancı Hui ve Qing hükûmeti arasında müzakereci olarak görev yaptı. Du Wenxiu'nun pankartlarından biri "Mançu Çing'i Yönetme Yetkisinden Yoksun Bırak" (革命 滿 淸) yazıyordu ve Han'ı Hui'ye Mançu rejimini devirmesi ve Çin'den sürmesi için yardım etmeye çağırdı. Du'nun güçleri, Han Çinlileri, Li, Bai ve Hani dahil olmak üzere birçok gayrimüslim kuvveti yönetti. Du Wenxiu ayrıca Müslüman Hui ve Han arasında birlik çağrısında bulundu. "Ordumuzun üç görevi var: Mançuları kovmak, Çinlilerle birleşmek ve hainleri kovmak." Du Wenxiu, Hui'nin katliamlarından Han'ı suçlamadı, ancak Çin'e yabancı olduklarını ve Çinlileri ve diğer azınlıkları yabancılaştırdıklarını söyleyerek gerilimi Mançu rejimine yükledi. Du Wenxiu ayrıca, Çin'in bir kez daha Çin egemenliğine girmesi için Mançuların tüm Çin'den tamamen sürülmesi çağrısında bulundu. Mançu yönetimine karşı topyekün savaş yapıldı. Du Wenxiu, diğer isyancı Müslüman komutan Ma Rulong'un aksine teslim olmayı reddetti. İsyan, Mançu yetkilileri tarafından gerçekleştirilen Hui katliamlarından sonra başladı. Du, Qing'e karşı isyanında Mançu karşıtı retoriği kullandı ve Han'ı yönettikleri 200 yıldan sonra Mançu Çing'i devirmek için Hui'ye katılmaya çağırdı. Du, Hui Müslüman lideri Ma Rulong'u, Mançu Çing'i dışarı atmaya ve "Çin'i kurtarmaya" katılmaya davet etti. Mançu zulmüne karşı savaşı için Du Müslüman bir kahraman oldu, Ma Rulong ise Qing'e sığındı. Kunming birçok kez saldırıya uğradı ve Du Wenxiu'nun güçleri tarafından yağmalandı. Başkenti Dali idi. İsyan 1873'te sona erdi. Du Wenxiu, günümüz Çin hükûmeti tarafından bir kahraman olarak kabul edilmektedir. Du Wenxiu Çin kıyafetleri giydi ve rejiminde Arap dilinin kullanılmasını teşvik etti. Du ayrıca domuz etini yasakladı. Ma Rulong, teslim olduktan ve Qing kuvvetlerine katıldıktan sonra kontrolü altındaki bölgelerde domuz etini de yasakladı. Kunming'de, 1856'da Mançu olan adli komiserin kışkırtmasıyla 3.000 Müslüman vahşice katledildi. Kabile pagan animizmi, Konfüçyüsçülük ve İslam, Du Wenxiu'nun Sultanlığı'nda "Çin tarzı bürokrasi" ile yasallaştırıldı ve "onurlandırıldı". Saltanatın askeri görevlerinin üçte biri, sivil görevlerin çoğunu da dolduran Han Çinlileriyle doluydu.
Savaşın Seyri
İsyan, vilayetin hemen hemen her bölgesinde yaygın yerel ayaklanmalar olarak başladı. Du Wenxiu'nun önderliğindeki batı Yunnan'daki isyancılar, 1856'da Dali'nin kontrolünü ele geçirerek (1872'deki düşüşüne kadar ellerinde tuttular) Qing hükûmetine karşı en büyük askeri ve siyasi muhalefet merkezi haline geldi..Pekin'deki merkezi hükûmete meydan okudular. İmparatorluk hükûmeti, yayılan imparatorluğun çeşitli yerlerinde çok sayıda sorunla engellendi, Taiping İsyanı bunlardan biriydi. Çin'in, Nanking Antlaşması gibi ilk eşitsiz antlaşmalar dizisinin neden olduğu şoklardan hala muzdarip olduğu bir dönemdi. Bu koşullar, Yunnan'daki Müslümanların üstünlüğünü destekledi.İsyancılar, operasyonlarının üssü haline gelen Dali şehrini ele geçirdiler ve kendilerini Çin'den ayrı bir siyasi varlık ilan ettiler. İsyancılar uluslarını Pingnan Guo olarak tanımladılar (Ping-nan Kuo; Çince: lit 南国; lit. 'Pasifleştirilmiş Güney Eyaleti'); Du Wenxiu [aslen Yang Xiu (杨秀)] (1873'te öldü) olarak bilinen liderleri Süleyman ibn 'Abd ar-Rahman, Qa'id Jami al-Muslimin ('Müslüman Cemaatinin Lideri') olarak adlandırıldı, ancak genellikle yabancı kaynaklarda Sultan olarak anılır) ve 1856 - 26 Aralık 1872'de hüküm sürdü. 1855'ten itibaren Yunnan Huileri maruz kaldıkları zulme karşı ayaklandı. Hariç tutuldukları bu resmi sınıf tarafından evrensel olarak uygulanan zorbalığa ve gaspa karşı ayaklandılar. Mandarinler gizlice kalabalıkları zengin Panthay'lara götürmüş, Hui karşıtı isyanları kışkırtmış ve camilerinin yıkımını kışkırtmıştı. İsyan, yerel bir ayaklanma olarak başladı. Qing'e karşı ayaklanan Yunnan'daki Lin'an köyündeki gümüş madenlerinin Panthay emekçileri tarafından ateşlendi. Çin Yunnan Valisi, Pekin'deki merkezi hükûmete acil bir çağrı gönderdi. İmparatorluk Hükûmeti, genişleyen imparatorluğun çeşitli yerlerinde bol miktarda ortaya çıkan sorunlar nedeniyle engellendi. İmparatorluk birliklerinin yıkıcı saldırılarını püskürttüler. İmparatorluğun elinden önemli bir şehirleri birbiri ardına aldılar. Dali şehri 1857'de düştü ve Panthaylar şehri ele geçirdi. Du Wenxiu Qing karşıtıydı ve Mançu hükûmetini yok etmek istiyordu. İsyan sırasında Sichuan ve Zhejiang gibi isyan etmeyen eyaletlerden gelen bazı Huiler, isyancı Hui ve Qing hükûmeti arasında müzakereci olarak görev yaptı. Du Wenxiu'nun pankartlarından biri "Mançu Çing'i Yönetme Yetkisinden Yoksun Bırakın" (革命 滿清) yazıyordu ve Han'ı Hui'ye Mançu rejimini devirmesi ve Çin'den sürmesi için yardım etmeye çağırdı. Du'nun güçleri, Han-Çinlileri, Li, Bai ve Hani dahil olmak üzere çok sayıda Müslüman olmayan gücü yönetti. Du Wenxiu ayrıca Müslüman Hui ve Han arasında birlik çağrısında bulundu. "Ordumuzun üç görevi var: Mançuları kovmak, Çinlilerle birleşmek ve hainleri kovmak. Yunnan İslam Sultanlığı, Tali-fu'nun (Dali Şehri) düşüşünden sonra ilan edildi. Panthayların lideri Du Wenxiu, Sultan Süleyman olarak kraliyet unvanını üstlendi ve Tali-fu'yu başkenti yaptı. Bu şekilde, Sultanlık, Yunnan'da ilan edildi. Panthay valilikleri, Burma sınır kasabası Bhamo'dan birkaç aşama olan Momein (Tengyueh) gibi birkaç önemli şehirde de kuruldu. Panthaylar, 1860'ta güçlerinin ve ihtişamlarının doruk noktasına ulaştı.
Kaynaklar
- ^ Yule & Burnell 1968, s. 669
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bolgenin bakis acisindan ele alinmistir ve iceriginin fazla yerel oldugu dusunulmektedir Maddenin evrensellestirilmesi ve uygun hale getirilmesi icin lutfen tartismaya katiliniz Cinliler tarafindan Du Wenxiu Isyani Tu Wen hsiu Isyani olarak bilinen Panthay isyani 1856 1873 Musluman Hui halkinin ve diger Musluman ve gayrimuslim etnik gruplarin zalim Mancu yoneticilerine karsi bir isyaniydi Bu isyanda 1 milyon Hui vahsice katledilmistir Panthay adi Shan kelimesi Pang hse ile ozdes oldugu soylenen Birmanca bir kelimedir Burmalilarin Cin in Yunnan eyaletinden Burma ya kervanlarla gelen Cinli Muslumanlari cagirdigi addi Isim Yunnan da kullanilmadi veya bilinmiyordu Du Wenxiu nun kullandigi bayrakNedenleriCin imparatorluk yonetiminin Huilere karsi yaptigi ayrimcilik isyanlara neden oldu Bazi kaynaklar Panthay isyani nin yalnizca 1853 te Han ve Hui madencileri arasindaki bir catismadan kaynaklandigini one surse de Han Hui gerilimleri olaydan on yillar once Han ve Qing yetkilileri tarafindan uc gunluk bir katliam da dahil olmak uzere onlarca yildir mevcuttu Hui ve Han Qing tarafindan iki farkli etnik grup olarak kabul edildi ve siniflandirildi Hui yalnizca dini bir siniflandirma olarak gorulmedi 1856 da eyalet baskenti Kunming deki isyani bastirmaktan sorumlu Qing Mancu yetkilisi tarafindan duzenlenen bir Musluman katliami eyalet capinda cok etnikli bir isyani atesledi Yunnan in batisindaki Dali Sehrinde Yongchang da dogan ve Islam a gecmis Han Cinli bir ailenin cocugu olan 1823 1872 tarafindan bagimsiz bir krallik kuruldu Musluman karsiti katliami baslatan Mancu yetkilisi birkac Musluman isyancinin yavasca dilimlenerek oldurulmesini emretti Tarik Ali romanlarindan birinde gercek olayi yazdi ve Shuxing a neredeyse linc eden Muslumanlarin Hui Muslumanlari olmadiklarini ancak baska bir etnik kokene ait olduklarini iddia etti ancak yine de Mancu yetkilisi olaydan tum Muslumanlari sorumlu tuttu Isyanin AmaciIsyan Musluman olmayan Shan ve Kakhyen ile diger dag kabilelerinin de Muslumanlara katilmasi nedeniyle dini nitelikte degildi Han isyanini hedeflemiyordu ancak Qing karsitiydi ve Mancu hukumetini yok etmek istiyordu Isyan sirasinda Sichuan ve Zhejiang gibi isyan etmeyen eyaletlerden gelen Hui isyanci Hui ve Qing hukumeti arasinda muzakereci olarak gorev yapti Du Wenxiu nun pankartlarindan biri Mancu Cing i Yonetme Yetkisinden Yoksun Birak 革命 滿 淸 yaziyordu ve Han i Hui ye Mancu rejimini devirmesi ve Cin den surmesi icin yardim etmeye cagirdi Du nun gucleri Han Cinlileri Li Bai ve Hani dahil olmak uzere bircok gayrimuslim kuvveti yonetti Du Wenxiu ayrica Musluman Hui ve Han arasinda birlik cagrisinda bulundu Ordumuzun uc gorevi var Manculari kovmak Cinlilerle birlesmek ve hainleri kovmak Du Wenxiu Hui nin katliamlarindan Han i suclamadi ancak Cin e yabanci olduklarini ve Cinlileri ve diger azinliklari yabancilastirdiklarini soyleyerek gerilimi Mancu rejimine yukledi Du Wenxiu ayrica Cin in bir kez daha Cin egemenligine girmesi icin Mancularin tum Cin den tamamen surulmesi cagrisinda bulundu Mancu yonetimine karsi topyekun savas yapildi Du Wenxiu diger isyanci Musluman komutan Ma Rulong un aksine teslim olmayi reddetti Isyan Mancu yetkilileri tarafindan gerceklestirilen Hui katliamlarindan sonra basladi Du Qing e karsi isyaninda Mancu karsiti retorigi kullandi ve Han i yonettikleri 200 yildan sonra Mancu Cing i devirmek icin Hui ye katilmaya cagirdi Du Hui Musluman lideri Ma Rulong u Mancu Cing i disari atmaya ve Cin i kurtarmaya katilmaya davet etti Mancu zulmune karsi savasi icin Du Musluman bir kahraman oldu Ma Rulong ise Qing e sigindi Kunming bircok kez saldiriya ugradi ve Du Wenxiu nun gucleri tarafindan yagmalandi Baskenti Dali idi Isyan 1873 te sona erdi Du Wenxiu gunumuz Cin hukumeti tarafindan bir kahraman olarak kabul edilmektedir Du Wenxiu Cin kiyafetleri giydi ve rejiminde Arap dilinin kullanilmasini tesvik etti Du ayrica domuz etini yasakladi Ma Rulong teslim olduktan ve Qing kuvvetlerine katildiktan sonra kontrolu altindaki bolgelerde domuz etini de yasakladi Kunming de 1856 da Mancu olan adli komiserin kiskirtmasiyla 3 000 Musluman vahsice katledildi Kabile pagan animizmi Konfucyusculuk ve Islam Du Wenxiu nun Sultanligi nda Cin tarzi burokrasi ile yasallastirildi ve onurlandirildi Saltanatin askeri gorevlerinin ucte biri sivil gorevlerin cogunu da dolduran Han Cinlileriyle doluydu Savasin SeyriIsyan vilayetin hemen hemen her bolgesinde yaygin yerel ayaklanmalar olarak basladi Du Wenxiu nun onderligindeki bati Yunnan daki isyancilar 1856 da Dali nin kontrolunu ele gecirerek 1872 deki dususune kadar ellerinde tuttular Qing hukumetine karsi en buyuk askeri ve siyasi muhalefet merkezi haline geldi Pekin deki merkezi hukumete meydan okudular Imparatorluk hukumeti yayilan imparatorlugun cesitli yerlerinde cok sayida sorunla engellendi Taiping Isyani bunlardan biriydi Cin in Nanking Antlasmasi gibi ilk esitsiz antlasmalar dizisinin neden oldugu soklardan hala muzdarip oldugu bir donemdi Bu kosullar Yunnan daki Muslumanlarin ustunlugunu destekledi Isyancilar operasyonlarinin ussu haline gelen Dali sehrini ele gecirdiler ve kendilerini Cin den ayri bir siyasi varlik ilan ettiler Isyancilar uluslarini Pingnan Guo olarak tanimladilar Ping nan Kuo Cince lit 南国 lit Pasiflestirilmis Guney Eyaleti Du Wenxiu aslen Yang Xiu 杨秀 1873 te oldu olarak bilinen liderleri Suleyman ibn Abd ar Rahman Qa id Jami al Muslimin Musluman Cemaatinin Lideri olarak adlandirildi ancak genellikle yabanci kaynaklarda Sultan olarak anilir ve 1856 26 Aralik 1872 de hukum surdu 1855 ten itibaren Yunnan Huileri maruz kaldiklari zulme karsi ayaklandi Haric tutulduklari bu resmi sinif tarafindan evrensel olarak uygulanan zorbaliga ve gaspa karsi ayaklandilar Mandarinler gizlice kalabaliklari zengin Panthay lara goturmus Hui karsiti isyanlari kiskirtmis ve camilerinin yikimini kiskirtmisti Isyan yerel bir ayaklanma olarak basladi Qing e karsi ayaklanan Yunnan daki Lin an koyundeki gumus madenlerinin Panthay emekcileri tarafindan ateslendi Cin Yunnan Valisi Pekin deki merkezi hukumete acil bir cagri gonderdi Imparatorluk Hukumeti genisleyen imparatorlugun cesitli yerlerinde bol miktarda ortaya cikan sorunlar nedeniyle engellendi Imparatorluk birliklerinin yikici saldirilarini puskurttuler Imparatorlugun elinden onemli bir sehirleri birbiri ardina aldilar Dali sehri 1857 de dustu ve Panthaylar sehri ele gecirdi Du Wenxiu Qing karsitiydi ve Mancu hukumetini yok etmek istiyordu Isyan sirasinda Sichuan ve Zhejiang gibi isyan etmeyen eyaletlerden gelen bazi Huiler isyanci Hui ve Qing hukumeti arasinda muzakereci olarak gorev yapti Du Wenxiu nun pankartlarindan biri Mancu Cing i Yonetme Yetkisinden Yoksun Birakin 革命 滿清 yaziyordu ve Han i Hui ye Mancu rejimini devirmesi ve Cin den surmesi icin yardim etmeye cagirdi Du nun gucleri Han Cinlileri Li Bai ve Hani dahil olmak uzere cok sayida Musluman olmayan gucu yonetti Du Wenxiu ayrica Musluman Hui ve Han arasinda birlik cagrisinda bulundu Ordumuzun uc gorevi var Manculari kovmak Cinlilerle birlesmek ve hainleri kovmak Yunnan Islam Sultanligi Tali fu nun Dali Sehri dususunden sonra ilan edildi Panthaylarin lideri Du Wenxiu Sultan Suleyman olarak kraliyet unvanini ustlendi ve Tali fu yu baskenti yapti Bu sekilde Sultanlik Yunnan da ilan edildi Panthay valilikleri Burma sinir kasabasi Bhamo dan birkac asama olan Momein Tengyueh gibi birkac onemli sehirde de kuruldu Panthaylar 1860 ta guclerinin ve ihtisamlarinin doruk noktasina ulasti Kaynaklar Yule amp Burnell 1968 s 669