Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Paranoid kişilik bozukluğu (PPD), paranoya ve başkalarına karşı yaygın, uzun süreli şüphecilik ve genel güvensizlik ile karakterize edilen bir ruhsal bozukluktur. Bu kişilik bozukluğuna sahip kişiler aşırı duyarlı olabilir, kolayca hakarete uğrayabilir ve korkularını veya önyargılarını doğrulayabilecek ipuçları veya öneriler için çevreyi dikkatli bir şekilde tarayarak dünyayla ilişki kurmayı alışkanlık haline getirebilirler. Hevesli gözlemcilerdir ve sıklıkla tehlikede olduklarını düşünürler ve bu tehlikenin işaretlerini ve tehditlerini ararlar, potansiyel olarak diğer yorumları veya kanıtları takdir etmezler.
| Paranoid kişilik bozukluğu | |
|---|---|
 | |
| Uzmanlık | Psikiyatri, Klinik psikoloji |
| Belirtiler | Paranoya, yaygın şüphecilik, başkalarına karşı genel güvensizlik, aşırı duyarlılık, korkuları veya önyargıları doğrulayabilecek ipuçları veya öneriler için çevreyi taramak |
| Ayırıcı tanı | Sanrısal bozukluk, Şizofreni, Şizoaffektif bozukluk, Borderline kişilik bozukluğu |
| Sıklık | Toplumun %0,5 ila %2,5'i kadarında görüldüğü tahmin edilmektedir. |
Tedbirli ve şüpheci olma eğilimindedirler ve oldukça kısıtlı duygusal yaşamları vardır. Anlamlı duygusal katılım kapasitelerinin azalması ve genel izole geri çekilme modeli, çoğu zaman yaşam deneyimlerine şizoid bir izolasyon kalitesi katar. PPD'li kişiler kin besleme, şüphe duyma, başkalarının eylemlerini düşmanca yorumlama eğilimi, kendine referans verme konusunda ısrarcı eğilim veya inatçı bir kişisel hak duygusuna sahip olabilir. Bu bozukluğa sahip hastalar aynı zamanda şizotipal, şizoid, narsistik, çekingen ve borderline gibi diğer kişilik bozukluklarıyla da önemli ölçüde eştanıya sahip olabilirler.
Paranoid kişilik bozukluğu diğer insanların hareketlerini küçültücü ve tehdit edici olarak algılayan aşırı duyarlılıktır.
Organik ve tedavi edilebilir bir beyin hastalığı olarak değerlendirilmektedir.Paranoyalar sağlıklı insanların da zaman zaman şüpheci yaklaşımlarından kaynaklı sahip olabileceği düşünce kalıplarıyken, paranoid kişilik bozukluğu olan bireylerin paranoyaları, günlük hayatın işlevini ve kalitesini bozacak derecede yoğundur.
Nedenler
Paranoid özelliklere genetik bir katkı ve bu kişilik bozukluğu ile şizofreni arasında olası bir genetik bağlantı mevcuttur. Norveç'te yapılan uzun vadeli büyük bir ikiz araştırması, paranoid kişilik bozukluğunun orta derecede kalıtsal olduğunu ve genetik ve çevresel risk faktörlerinin bir kısmını diğer A kümesi kişilik bozuklukları olan şizoid ve şizotipal ile paylaştığını buldu.
Psikososyal teoriler, olumsuz içsel duyguların yansıtılmasını ve ebeveyn modellemesini içerir.Bilişsel teorisyenler, bu bozukluğun, diğer insanların düşmanca olduğuna dair temel inancın ve öz farkındalık eksikliğinin birleşiminin bir sonucu olduğuna inanır.
Teşhis
ICD-10
Dünya Sağlık Örgütü (DSO)'nün ICD-10 'u paranoid kişilik bozukluğu'nu (F60.0) altında listelemektedir. Herhangi bir özel kişilik bozukluğu tanısının aynı zamanda bir dizi genel kişilik bozukluğu kriterini de karşılaması ICD-10'un bir gereğidir. Ayrıca farklı kültürler için sosyal normlar, kurallar ve diğer yükümlülüklere ilişkin spesifik kriterler geliştirmenin gerekli olabileceğine de dikkat çekilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü'nün, 2019'daki ICD-10 sürümüne göre belirtileri şunlardır:
- Aksiliklere ve reddedilmelere karşı aşırı hassasiyet
- Hakaretleri affedememe. Israrla kin besleme eğilimi (yani hakaretleri, yaralanmaları veya küçümsemeleri affetmeyi reddetme)
- Şüphecilik ve başkalarının tarafsız veya dostane davranışlarını düşmanca veya aşağılayıcı olarak yanlış yorumlayarak deneyimi çarpıtma yönünde yaygın eğilim
- Gerçek durumla bağdaşmayan, kavgacı ve inatçı bir kendini beğenmişlik duygusu
- Eşin veya cinsel partnerin cinsel sadakatine ilişkin herhangi bir gerekçe olmaksızın tekrarlayan şüpheler
- İnatçı şekilde kendine gönderme tutumuyla kendini gösteren, kendini aşırı derecede yüceltme eğilimi
- Hem hastanın yaşadığı hem de genel olarak dünyadaki olaylara ilişkin asılsız "komplocu" açıklamalarla meşgul olma
- Kendine aşırı önem verme ve kendini dünyanın merkezine koymak
Paranoid kişilik bozukluğunda, aşırı paranoyak, fanatik, sorgulayıcı ve hassas paranoid kişilik bozukluğu görülür ama sanrısal bozukluk ve şizofreni görülmez.
DSM-5
Amerikan Psikiyatri Birliği'nin (APA) DSM-5'i paranoid kişilik bozukluğu için benzer kriterleri vardır. Genel olarak, erken yetişkinlik çağından itibaren, çeşitli durumlarda oluşan, başkalarına karşı kalıcı bir güvensizliğin ve şüphenin varlığını gerektirirler, güdülerini kötü niyetli olarak yorumlarlar. Bazı durumlarda genel olarak başkalarıyla veya özel olarak arkadaşlar veya partnerlerle ilgili ve bazı durumlarda kin tutma veya öfkeyle tepki verme şeklinde bir tepkiye atıfta bulunan, farklı şüphe veya şüphe türlerini (sömürülmek gibi veya sözlerin ince bir tehdit anlamı taşıdığı) içeren yedi özel sorundan dördünün mevcut olması gerekir.
Genel olarak, erken yetişkinlik çağından itibaren, çeşitli durumlarda ortaya çıkan, başkalarına karşı kalıcı bir güvensizliğin ve şüphenin varlığını gerektirirler, motivasyonlarını kötü niyetli olarak yorumlarlar. DMS-5'e göre belirtiler şu şekildedir:
- Yeterli dayanak olmaksızın başkalarının kendilerini istismar ettiğinden, zarar verdiğinden veya aldattığından şüphelenirler.
- Arkadaşlarının veya iş arkadaşlarının sadakati veya güvenilirliği hakkında haksız şüphelerle meşguldür.
- Bilginin kendilerine karşı kötü niyetli olarak kullanılacağına dair yersiz korku nedeniyle başkalarına güvenme konusunda isteksizdir.
- İyi niyetli sözlerin veya olayların gizli alçaltıcı veya tehditkar anlamlarını çıkarırır.
- Sürekli olarak kin besler (yani hakaretleri, yaralanmaları veya küçümsemeleri affetmez).
- Karakterlerine veya itibarlarına yönelik, başkaları tarafından görülmeyen saldırılar algılar ve öfkeyle tepki verir veya karşı saldırıda bulunur.
- Eşinin veya cinsel partnerinin sadakatine ilişkin, gerekçesiz, tekrarlayan şüpheler vardır.
DSM-5, paranoid kişilik bozukluğunu DSM-IV-TR versiyonundan esasen değişmeden listeler ve onu daha gündelik bir şekilde tanımlayan ilişkili özellikleri listeler. Şüphecilik, yakınlıktan kaçınma, düşmanlık ve olağandışı inançlar/deneyimler bu özellikler arasındadır.
Diğer
Çeşitli araştırmacılar ve klinisyenler, resmi teşhislerle ilgili kişiliğin çeşitleri, alt kümeleri veya boyutları önerebilir. Psikolog Theodore Millon paranoyak kişiliğin beş alt tipini öne sürdü:
| Alt tür | Özellikler |
|---|---|
| İnatçı paranoyak (kompulsif özellikler dahil) | Kendinden emin, boyun eğmez, inatçı, çelik gibi, amansız, sert, hazımsız, huysuz ve titiz bir duruş; yasalcı ve kendini beğenmiş; önceden bastırılmış düşmanlığı ortadan kaldırır; kendi-öteki çatışmasından vazgeçer. |
| Fanatik paranoyak (narsisistik özellikler dahil) | Görkemli inançlar mantıksız ve sudandır. Başkalarına karşı gösterişli, pahalı kibirli aşağılama ve kibir vardır. Abartılı iddialar ve fantezilerle kaybedilen gurur yeniden tesis edilir. |
| Şikayetçi paranoyak (negativist dahil (olumsuz özellikler dahil)) | Kavgacı, çekişen, sızlanan, huysuz, tartışmacı, kusur bulan, uzlaşmaz, küskün, asabi, kıskanç, hırçın, somurtkan, sonsuz dalaşan, mızmız, aksi, gıcık, alaycı, ukalâ. |
| Dar görüşlü paranoyak (kaçınma özellikleri dahil) | Münzevi, kendi kendine kapanmış, münzevi; her yerde mevcut tehditlerden ve yıkıcı güçlerden kendini koruyacak şekilde tecrit edilmiş; hayali tehlikelere karşı aşırı tetikte ve savunmacıdır. |
| Habis paranoyak (sadist özellikler dahil) | Kavgacı, huysuz, korkutucu, intikamcı, duygusuz ve zalimdir. Düşmanlık öncelikle fantezide ortaya çıkar; kendi zehirli bakış açısını başkalarına yansıtır; zulüm inançları vardır. |
Ayırıcı tanı
Paranoid kişinin majör depresif bozukluk, agorafobi, sosyal anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk ve maddeyle ilişkili bozukluklar yaşama riski ortalamanın üzerinde olabilir. Şizoid, şizotipal, narsistik, çekingen, borderline ve negativistik kişilik bozukluğu gibi diğer kişilik bozukluğu tanılarına ilişkin ölçütler de genellikle karşılanır.
Tedavi
Kısmen başkalarına güvenmeme eğiliminin bir sonucu olarak, paranoid kişilik bozukluğunun tedavisi üzerine çok az çalışma yapılmıştır. Halen, PPD'nin tedavisinde FDA tarafından onaylanmış herhangi bir ilaç bulunmamaktadır, ancak bazı semptomların tedavisi için antidepresanlar, antipsikotikler ve duygudurum dengeleyiciler yanlış varsayımlarla reçete edilebilmektedir.
PPD'nin başka bir tedavi şekli, normalde hem PPD'nin hem de BKB'nin mevcut olduğu durumlarda kullanılan psikanalizdir. Bununla birlikte, yayınlanmış hiçbir çalışma, bu tedavi biçiminin BPD üzerindeki etkilerinin aksine, özellikle PPD üzerindeki etkinliğini doğrudan belirtmemektedir. BDT (Bilişsel davranışçı terapi) de paranoid kişilik bozukluğunun olası bir tedavisi olarak önerilmiştir, ancak vaka çalışmaları bozukluğun belirtilerinde iyileşme gösterse de bunu destekleyecek hiçbir sistematik/yaygın veri toplanmamıştır. PPD'li bireyler yardım bulma konusunda isteksiz olduklarından ve başkalarına güvenmekte zorluk çektiklerinden, PPD tedavileri zorlayıcı olabilir.
Epidemiyoloji
PPD genel popülasyonun yaklaşık %0,5-4,4'ünde görülür. Klinik örneklerde erkeklerde daha yüksek oranlar bulunurken, epidemiyolojik olarak kadınların daha yüksek oranda olduğu rapor edilmiştir.
Tarihçe
Paranoid kişilik bozukluğu DSM-V'de listelenmiştir ve DSM'nin önceki tüm versiyonlarına dahil edilmiştir. Paranoid kişiliğin en eski tanımlarından biri Fransız psikiyatrist Valentin Magnan'a aittir. Magnan kendine özgü düşünme, hipokondriyazis, aşırı hassasiyet, göndergesel düşünme ve şüphecilik gösteren "kırılgan bir kişilik" tanımlamıştır.
Bu tanımla yakından ilgili olan, Emil Kraepelin'in 1905'teki "şikayet bulmak için her zaman tetikte olan, ancak sanrıları olmayan", kendini beğenmiş, bencil, hassas, asabi, kavgacı, inatçı ve dünyayla çekişme içinde yaşayan sahte şikayetçi bir kişilik tanımıdır. 1921'de bu durumu paranoyak kişilik olarak yeniden adlandırdı ve bu kişileri güvensiz, haksızlığa uğradığını ve düşmanlığa, müdahaleye ve baskıya maruz kaldığını hisseden kişiler olarak tanımladı. Ayrıca bu kişiliklerde bir çelişki gözlemledi: Bir yandan alışılmadık fikirlerine inatla tutunurlar, diğer yandan çoğu zaman her dedikoduyu gerçek olarak kabul ederler. Kraepelin ayrıca, daha sonra paranoid psikoz geliştiren kişilerde paranoid kişiliklerin sıklıkla mevcut olduğunu da belirtti. Daha sonraki yazarlar ayrıca şüphecilik ve düşmanlık gibi özelliklerin insanları sanrısal hastalıklara, özellikle de yaşlılığın "geç dönem parafrenilerine" yatkın hale getirdiğini düşündüler.
Kraepelin'i takip ederek, Eugen Bleuler "tartışmalı psikopatiyi" veya "paranoid yapıyı" şüphecilik, büyüklenmecilik ve zulüm duygularının karakteristik üçlüsünü sergileyen bir şey olarak tanımladı. Ayrıca bu kişilerin yanlış varsayımlarının gerçek bir yanılgı biçimine ulaşmadığını da vurguladı.
Ernst Kretschmer, paranoyaya yatkın kişiliğin hassas iç çekirdeğini vurguladı: kendilerini utangaç ve yetersiz hissediyorlar ama aynı zamanda yetki sahibi tutumları da vardır. Başarısızlıklarını başkalarının entrikalarına ama gizlice kendi yetersizliklerine bağlarlar. Kendilerine önem verme duygusu ile çevreyi takdirsiz ve aşağılayıcı olarak deneyimlemek arasında sürekli bir gerilim yaşarlar.
Alman fenomenolog Karl Jaspers, paranoyak kişiliğe benzeyen "kendine güvensiz" kişilikleri tanımladı. Jaspers'e göre bu tür insanlar, dış deneyimlerin ve onların bu deneyimlere ilişkin yorumlarının getirdiği içsel aşağılanmayı deneyimlerler. Kendilerini küçümsediklerine dair dışarıdan onay alma dürtüsü vardır ve bu da diğer insanların davranışlarında hakaret görmelerine neden olur. Her ufak tefek acıyı çekerler çünkü asıl sebebi kendilerinde ararlar. Bu tür güvensizlik, zorlayıcı resmiyet, katı sosyal yükümlülükler ve abartılı güvence gösterileri gibi aşırı tavize yol açar.
1950'de Kurt Schneider "fanatik psikopatları" tanımladı ve onları yanlış fikirlerinde ısrarcı ve aktif kavgacı olan kavgacı tip ile pasif, gizemli, ezoterik mezheplere karşı savunmasız, ancak yine de başkalarına karşı şüpheci eksantrik tip olarak iki kategoriye ayırdı.
Leonhard ve Sheperd'ın altmışlı yıllardaki tanımlamaları, paranoyak insanların, yeteneklerine aşırı değer verdiklerini ve başarısızlıklarını başkalarının kötü niyetine atfettiklerini anlatır; kişiler arası ilişkilerinin bozulduğunu ve başkalarıyla sürekli çatışma halinde olduklarını da belirtirler.
1975'te Polatin, paranoyak kişiliği katı, şüpheci, dikkatli, benmerkezci ve bencil, içe aşırı duyarlı, ancak duygusal açıdan ifadesiz olarak tanımladı. Ancak fikir ayrılığı olduğunda altta yatan güvensizlik, otoriterlik ve öfke patlaması ortaya çıkar.
1980'lerde paranoid kişilik bozukluğu çok az ilgi gördü ve ilgi gördüğünde de paranoid şizofreni ile olan potansiyel ilişkisine odaklanıldı. Bu on yılın en önemli katkısı, paranoid kişilik bozukluğunun özelliklerini dört kategoriye ayıran Theodore Millon'dan gelir:
1) Tetikte olma, aşırı sinirlilik ve karşı saldırı gibi davranışsal özellikler
2) Aşırı hassasiyet, sosyal izolasyon ve güvensizliği gösteren şikayetler
3) Kişisel güvensizlikleri inkâr etme, bunları başkalarına atfetme ve büyüklenme fantezileri yoluyla kendini şişirme dinamikleri
4) Bağımlılıktan nefret etme ve başkalarından düşmanca uzaklaşma gibi başa çıkma tarzı
Tartışma
PPD'nin geçerliliğine ilişkin tekrarlanan endişeler ve zayıf ampirik kanıtlar nedeniyle, PPD'nin DSM'den çıkarılması önerildi. Bunun PPD ile ilgili düşük araştırma çıktısına katkıda bulunduğuna inanılmaktadır.
Ayrıca Bakınız
Dış bağlantılar
| Sınıflandırma | D |
|---|---|
| Dış kaynaklar |
|
- Articles about Personality Disorders in Web4health web site
Kaynakça
- ^ a b c eMedicine'de Personality Disorders
- ^ Waldinger, Robert J. (1 Ağustos 1997). Psychiatry for Medical Students. American Psychiatric. ISBN .
- ^ Meissner & Kuper, 2008
- ^ MacManus, Deirdre; Fahy, Tom (Ağustos 2008). "Personality disorders". Medicine. 36 (8). ss. 436-441. doi:10.1016/j.mpmed.2008.06.001. 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2020.
- ^ Kendler KS; Czajkowski N; Tambs K; ve diğerleri. (2006). "Dimensional representations of DSM-IV cluster A personality disorders in a population-based sample of Norwegian twins: a multivariate study". Psychological Medicine. 36 (11). ss. 1583-91. doi:10.1017/S0033291706008609. (PMID) 16893481.
- ^ Aaron T. Beck, Arthur Freeman (1990). Cognitive Therapy of Personality Disorders (1ci bas.). The Guilford Press. ISBN . OCLC 906420553.
- ^ The Classification of Mental and Behavioural Disorders (ICD-10) by WHO: "Diagnostic guidelines 23 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p.158
- ^ "ICD-10 Version:2019". icd.who.int. 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023.
- ^ a b "Schizoid Personality Disorder (pp. 652–655)". Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (2013). American Psychiatric Association. 2013. ISBN .
- ^ American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition Text Revision (DSM-IV-TR). Washington, DC: American Psychiatric Association.
- ^ Millon, Théodore; Grossman, Seth (6 Ağustos 2004). Personality disorders in modern life. Wiley. ISBN .
- ^ a b . 31 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2004.
- ^ Lee, Royce J. (1 Haziran 2017). "Mistrustful and Misunderstood: a Review of Paranoid Personality Disorder". Current Behavioral Neuroscience Reports (İngilizce). 4 (2). ss. 151-165. doi:10.1007/s40473-017-0116-7. ISSN 2196-2979. (PMC) 5793931 $2. (PMID) 29399432.
- ^ Lee, Royce J. (1 Haziran 2017). "Mistrustful and Misunderstood: a Review of Paranoid Personality Disorder". Current Behavioral Neuroscience Reports (İngilizce). 4 (2). ss. 151-165. doi:10.1007/s40473-017-0116-7. ISSN 2196-2979. (PMC) 5793931 $2. (PMID) 29399432.
- ^ Williams, Janice G. (1988). "Cognitive intervention for a paranoid personality disorder". Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training (İngilizce). 25 (4). ss. 570-575. doi:10.1037/h0085383. ISSN 1939-1536.
- ^ Schulte Holthausen, Barbara; Habel, Ute (11 Ekim 2018). "Sex Differences in Personality Disorders". Current Psychiatry Reports (İngilizce). 20 (12). s. 107. doi:10.1007/s11920-018-0975-y. ISSN 1535-1645. (PMID) 30306417.
- ^ Grant, Bridget F.; Hasin, Deborah S.; Stinson, Frederick S.; Dawson, Deborah A.; Chou, S. Patricia; Ruan, W. June; Pickering, Roger P. (1 Temmuz 2004). "Prevalence, Correlates, and Disability of Personality Disorders in the United States: Results From the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions". The Journal of Clinical Psychiatry. 65 (7). ss. 948-958. doi:10.4088/JCP.v65n0711. ISSN 0160-6689. (PMID) 15291684. 15 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2022.
- ^ a b c d e f g h i Salman Akhtar (1990). Paranoid Personality Disorder: A Synthesis of Developmental, Dynamic, and Descriptive Features 1 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. American Journal of Psychotherapy, 44, 5–25.
- ^ Bernstein, D. P., Useda, D., Siever, L. J. (1995). Paranoid Personality Disorder. In: J. W. Livesley (Ed.). The DSM-IV Personality Disorders. (pp. 45-57). New York: Guilford.
- ^ Schulte Holthausen, Barbara; Habel, Ute (11 Ekim 2018). "Sex Differences in Personality Disorders". Current Psychiatry Reports. 20 (12). s. 107. doi:10.1007/s11920-018-0975-y. ISSN 1523-3812. (PMID) 30306417.
- ^ Triebwasser, Joseph; Chemerinski, Eran; Roussos, Panos; Siever, Larry J. (Aralık 2013). "Paranoid Personality Disorder". Journal of Personality Disorders. 27 (6). ss. 795-805. doi:10.1521/pedi_2012_26_055. ISSN 0885-579X. (PMID) 22928850.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Paranoid kisilik bozuklugu PPD paranoya ve baskalarina karsi yaygin uzun sureli suphecilik ve genel guvensizlik ile karakterize edilen bir ruhsal bozukluktur Bu kisilik bozukluguna sahip kisiler asiri duyarli olabilir kolayca hakarete ugrayabilir ve korkularini veya onyargilarini dogrulayabilecek ipuclari veya oneriler icin cevreyi dikkatli bir sekilde tarayarak dunyayla iliski kurmayi aliskanlik haline getirebilirler Hevesli gozlemcilerdir ve siklikla tehlikede olduklarini dusunurler ve bu tehlikenin isaretlerini ve tehditlerini ararlar potansiyel olarak diger yorumlari veya kanitlari takdir etmezler Paranoid kisilik bozukluguUzmanlikPsikiyatri Klinik psikolojiBelirtilerParanoya yaygin suphecilik baskalarina karsi genel guvensizlik asiri duyarlilik korkulari veya onyargilari dogrulayabilecek ipuclari veya oneriler icin cevreyi taramakAyirici taniSanrisal bozukluk Sizofreni Sizoaffektif bozukluk Borderline kisilik bozukluguSiklikToplumun 0 5 ila 2 5 i kadarinda goruldugu tahmin edilmektedir Tedbirli ve supheci olma egilimindedirler ve oldukca kisitli duygusal yasamlari vardir Anlamli duygusal katilim kapasitelerinin azalmasi ve genel izole geri cekilme modeli cogu zaman yasam deneyimlerine sizoid bir izolasyon kalitesi katar PPD li kisiler kin besleme suphe duyma baskalarinin eylemlerini dusmanca yorumlama egilimi kendine referans verme konusunda israrci egilim veya inatci bir kisisel hak duygusuna sahip olabilir Bu bozukluga sahip hastalar ayni zamanda sizotipal sizoid narsistik cekingen ve borderline gibi diger kisilik bozukluklariyla da onemli olcude estaniya sahip olabilirler Paranoid kisilik bozuklugu diger insanlarin hareketlerini kucultucu ve tehdit edici olarak algilayan asiri duyarliliktir Organik ve tedavi edilebilir bir beyin hastaligi olarak degerlendirilmektedir Paranoyalar saglikli insanlarin da zaman zaman supheci yaklasimlarindan kaynakli sahip olabilecegi dusunce kaliplariyken paranoid kisilik bozuklugu olan bireylerin paranoyalari gunluk hayatin islevini ve kalitesini bozacak derecede yogundur NedenlerParanoid ozelliklere genetik bir katki ve bu kisilik bozuklugu ile sizofreni arasinda olasi bir genetik baglanti mevcuttur Norvec te yapilan uzun vadeli buyuk bir ikiz arastirmasi paranoid kisilik bozuklugunun orta derecede kalitsal oldugunu ve genetik ve cevresel risk faktorlerinin bir kismini diger A kumesi kisilik bozukluklari olan sizoid ve sizotipal ile paylastigini buldu Psikososyal teoriler olumsuz icsel duygularin yansitilmasini ve ebeveyn modellemesini icerir Bilissel teorisyenler bu bozuklugun diger insanlarin dusmanca olduguna dair temel inancin ve oz farkindalik eksikliginin birlesiminin bir sonucu olduguna inanir TeshisICD 10 Dunya Saglik Orgutu DSO nun ICD 10 u paranoid kisilik bozuklugu nu F60 0 altinda listelemektedir Herhangi bir ozel kisilik bozuklugu tanisinin ayni zamanda bir dizi genel kisilik bozuklugu kriterini de karsilamasi ICD 10 un bir geregidir Ayrica farkli kulturler icin sosyal normlar kurallar ve diger yukumluluklere iliskin spesifik kriterler gelistirmenin gerekli olabilecegine de dikkat cekilmektedir Dunya Saglik Orgutu nun 2019 daki ICD 10 surumune gore belirtileri sunlardir Aksiliklere ve reddedilmelere karsi asiri hassasiyet Hakaretleri affedememe Israrla kin besleme egilimi yani hakaretleri yaralanmalari veya kucumsemeleri affetmeyi reddetme Suphecilik ve baskalarinin tarafsiz veya dostane davranislarini dusmanca veya asagilayici olarak yanlis yorumlayarak deneyimi carpitma yonunde yaygin egilim Gercek durumla bagdasmayan kavgaci ve inatci bir kendini begenmislik duygusu Esin veya cinsel partnerin cinsel sadakatine iliskin herhangi bir gerekce olmaksizin tekrarlayan supheler Inatci sekilde kendine gonderme tutumuyla kendini gosteren kendini asiri derecede yuceltme egilimi Hem hastanin yasadigi hem de genel olarak dunyadaki olaylara iliskin asilsiz komplocu aciklamalarla mesgul olma Kendine asiri onem verme ve kendini dunyanin merkezine koymak Paranoid kisilik bozuklugunda asiri paranoyak fanatik sorgulayici ve hassas paranoid kisilik bozuklugu gorulur ama sanrisal bozukluk ve sizofreni gorulmez DSM 5 Amerikan Psikiyatri Birligi nin APA DSM 5 i paranoid kisilik bozuklugu icin benzer kriterleri vardir Genel olarak erken yetiskinlik cagindan itibaren cesitli durumlarda olusan baskalarina karsi kalici bir guvensizligin ve suphenin varligini gerektirirler gudulerini kotu niyetli olarak yorumlarlar Bazi durumlarda genel olarak baskalariyla veya ozel olarak arkadaslar veya partnerlerle ilgili ve bazi durumlarda kin tutma veya ofkeyle tepki verme seklinde bir tepkiye atifta bulunan farkli suphe veya suphe turlerini somurulmek gibi veya sozlerin ince bir tehdit anlami tasidigi iceren yedi ozel sorundan dordunun mevcut olmasi gerekir Genel olarak erken yetiskinlik cagindan itibaren cesitli durumlarda ortaya cikan baskalarina karsi kalici bir guvensizligin ve suphenin varligini gerektirirler motivasyonlarini kotu niyetli olarak yorumlarlar DMS 5 e gore belirtiler su sekildedir Yeterli dayanak olmaksizin baskalarinin kendilerini istismar ettiginden zarar verdiginden veya aldattigindan suphelenirler Arkadaslarinin veya is arkadaslarinin sadakati veya guvenilirligi hakkinda haksiz suphelerle mesguldur Bilginin kendilerine karsi kotu niyetli olarak kullanilacagina dair yersiz korku nedeniyle baskalarina guvenme konusunda isteksizdir Iyi niyetli sozlerin veya olaylarin gizli alcaltici veya tehditkar anlamlarini cikaririr Surekli olarak kin besler yani hakaretleri yaralanmalari veya kucumsemeleri affetmez Karakterlerine veya itibarlarina yonelik baskalari tarafindan gorulmeyen saldirilar algilar ve ofkeyle tepki verir veya karsi saldirida bulunur Esinin veya cinsel partnerinin sadakatine iliskin gerekcesiz tekrarlayan supheler vardir DSM 5 paranoid kisilik bozuklugunu DSM IV TR versiyonundan esasen degismeden listeler ve onu daha gundelik bir sekilde tanimlayan iliskili ozellikleri listeler Suphecilik yakinliktan kacinma dusmanlik ve olagandisi inanclar deneyimler bu ozellikler arasindadir Diger Cesitli arastirmacilar ve klinisyenler resmi teshislerle ilgili kisiligin cesitleri alt kumeleri veya boyutlari onerebilir Psikolog Theodore Millon paranoyak kisiligin bes alt tipini one surdu Alt tur OzelliklerInatci paranoyak kompulsif ozellikler dahil Kendinden emin boyun egmez inatci celik gibi amansiz sert hazimsiz huysuz ve titiz bir durus yasalci ve kendini begenmis onceden bastirilmis dusmanligi ortadan kaldirir kendi oteki catismasindan vazgecer Fanatik paranoyak narsisistik ozellikler dahil Gorkemli inanclar mantiksiz ve sudandir Baskalarina karsi gosterisli pahali kibirli asagilama ve kibir vardir Abartili iddialar ve fantezilerle kaybedilen gurur yeniden tesis edilir Sikayetci paranoyak negativist dahil olumsuz ozellikler dahil Kavgaci cekisen sizlanan huysuz tartismaci kusur bulan uzlasmaz kuskun asabi kiskanc hircin somurtkan sonsuz dalasan mizmiz aksi gicik alayci ukala Dar goruslu paranoyak kacinma ozellikleri dahil Munzevi kendi kendine kapanmis munzevi her yerde mevcut tehditlerden ve yikici guclerden kendini koruyacak sekilde tecrit edilmis hayali tehlikelere karsi asiri tetikte ve savunmacidir Habis paranoyak sadist ozellikler dahil Kavgaci huysuz korkutucu intikamci duygusuz ve zalimdir Dusmanlik oncelikle fantezide ortaya cikar kendi zehirli bakis acisini baskalarina yansitir zulum inanclari vardir Ayirici tani Paranoid kisinin major depresif bozukluk agorafobi sosyal anksiyete bozuklugu obsesif kompulsif bozukluk ve maddeyle iliskili bozukluklar yasama riski ortalamanin uzerinde olabilir Sizoid sizotipal narsistik cekingen borderline ve negativistik kisilik bozuklugu gibi diger kisilik bozuklugu tanilarina iliskin olcutler de genellikle karsilanir TedaviKismen baskalarina guvenmeme egiliminin bir sonucu olarak paranoid kisilik bozuklugunun tedavisi uzerine cok az calisma yapilmistir Halen PPD nin tedavisinde FDA tarafindan onaylanmis herhangi bir ilac bulunmamaktadir ancak bazi semptomlarin tedavisi icin antidepresanlar antipsikotikler ve duygudurum dengeleyiciler yanlis varsayimlarla recete edilebilmektedir PPD nin baska bir tedavi sekli normalde hem PPD nin hem de BKB nin mevcut oldugu durumlarda kullanilan psikanalizdir Bununla birlikte yayinlanmis hicbir calisma bu tedavi biciminin BPD uzerindeki etkilerinin aksine ozellikle PPD uzerindeki etkinligini dogrudan belirtmemektedir BDT Bilissel davranisci terapi de paranoid kisilik bozuklugunun olasi bir tedavisi olarak onerilmistir ancak vaka calismalari bozuklugun belirtilerinde iyilesme gosterse de bunu destekleyecek hicbir sistematik yaygin veri toplanmamistir PPD li bireyler yardim bulma konusunda isteksiz olduklarindan ve baskalarina guvenmekte zorluk cektiklerinden PPD tedavileri zorlayici olabilir EpidemiyolojiPPD genel populasyonun yaklasik 0 5 4 4 unde gorulur Klinik orneklerde erkeklerde daha yuksek oranlar bulunurken epidemiyolojik olarak kadinlarin daha yuksek oranda oldugu rapor edilmistir TarihceParanoid kisilik bozuklugu DSM V de listelenmistir ve DSM nin onceki tum versiyonlarina dahil edilmistir Paranoid kisiligin en eski tanimlarindan biri Fransiz psikiyatrist Valentin Magnan a aittir Magnan kendine ozgu dusunme hipokondriyazis asiri hassasiyet gondergesel dusunme ve suphecilik gosteren kirilgan bir kisilik tanimlamistir Bu tanimla yakindan ilgili olan Emil Kraepelin in 1905 teki sikayet bulmak icin her zaman tetikte olan ancak sanrilari olmayan kendini begenmis bencil hassas asabi kavgaci inatci ve dunyayla cekisme icinde yasayan sahte sikayetci bir kisilik tanimidir 1921 de bu durumu paranoyak kisilik olarak yeniden adlandirdi ve bu kisileri guvensiz haksizliga ugradigini ve dusmanliga mudahaleye ve baskiya maruz kaldigini hisseden kisiler olarak tanimladi Ayrica bu kisiliklerde bir celiski gozlemledi Bir yandan alisilmadik fikirlerine inatla tutunurlar diger yandan cogu zaman her dedikoduyu gercek olarak kabul ederler Kraepelin ayrica daha sonra paranoid psikoz gelistiren kisilerde paranoid kisiliklerin siklikla mevcut oldugunu da belirtti Daha sonraki yazarlar ayrica suphecilik ve dusmanlik gibi ozelliklerin insanlari sanrisal hastaliklara ozellikle de yasliligin gec donem parafrenilerine yatkin hale getirdigini dusunduler Kraepelin i takip ederek Eugen Bleuler tartismali psikopatiyi veya paranoid yapiyi suphecilik buyuklenmecilik ve zulum duygularinin karakteristik uclusunu sergileyen bir sey olarak tanimladi Ayrica bu kisilerin yanlis varsayimlarinin gercek bir yanilgi bicimine ulasmadigini da vurguladi Ernst Kretschmer paranoyaya yatkin kisiligin hassas ic cekirdegini vurguladi kendilerini utangac ve yetersiz hissediyorlar ama ayni zamanda yetki sahibi tutumlari da vardir Basarisizliklarini baskalarinin entrikalarina ama gizlice kendi yetersizliklerine baglarlar Kendilerine onem verme duygusu ile cevreyi takdirsiz ve asagilayici olarak deneyimlemek arasinda surekli bir gerilim yasarlar Alman fenomenolog Karl Jaspers paranoyak kisilige benzeyen kendine guvensiz kisilikleri tanimladi Jaspers e gore bu tur insanlar dis deneyimlerin ve onlarin bu deneyimlere iliskin yorumlarinin getirdigi icsel asagilanmayi deneyimlerler Kendilerini kucumsediklerine dair disaridan onay alma durtusu vardir ve bu da diger insanlarin davranislarinda hakaret gormelerine neden olur Her ufak tefek aciyi cekerler cunku asil sebebi kendilerinde ararlar Bu tur guvensizlik zorlayici resmiyet kati sosyal yukumlulukler ve abartili guvence gosterileri gibi asiri tavize yol acar 1950 de Kurt Schneider fanatik psikopatlari tanimladi ve onlari yanlis fikirlerinde israrci ve aktif kavgaci olan kavgaci tip ile pasif gizemli ezoterik mezheplere karsi savunmasiz ancak yine de baskalarina karsi supheci eksantrik tip olarak iki kategoriye ayirdi Leonhard ve Sheperd in altmisli yillardaki tanimlamalari paranoyak insanlarin yeteneklerine asiri deger verdiklerini ve basarisizliklarini baskalarinin kotu niyetine atfettiklerini anlatir kisiler arasi iliskilerinin bozuldugunu ve baskalariyla surekli catisma halinde olduklarini da belirtirler 1975 te Polatin paranoyak kisiligi kati supheci dikkatli benmerkezci ve bencil ice asiri duyarli ancak duygusal acidan ifadesiz olarak tanimladi Ancak fikir ayriligi oldugunda altta yatan guvensizlik otoriterlik ve ofke patlamasi ortaya cikar 1980 lerde paranoid kisilik bozuklugu cok az ilgi gordu ve ilgi gordugunde de paranoid sizofreni ile olan potansiyel iliskisine odaklanildi Bu on yilin en onemli katkisi paranoid kisilik bozuklugunun ozelliklerini dort kategoriye ayiran Theodore Millon dan gelir 1 Tetikte olma asiri sinirlilik ve karsi saldiri gibi davranissal ozellikler 2 Asiri hassasiyet sosyal izolasyon ve guvensizligi gosteren sikayetler 3 Kisisel guvensizlikleri inkar etme bunlari baskalarina atfetme ve buyuklenme fantezileri yoluyla kendini sisirme dinamikleri 4 Bagimliliktan nefret etme ve baskalarindan dusmanca uzaklasma gibi basa cikma tarziTartismaPPD nin gecerliligine iliskin tekrarlanan endiseler ve zayif ampirik kanitlar nedeniyle PPD nin DSM den cikarilmasi onerildi Bunun PPD ile ilgili dusuk arastirma ciktisina katkida bulunduguna inanilmaktadir Ayrica BakinizAlinganlik dusunceleri ParanoyaDis baglantilarSiniflandirmaDICD 10 F60 0ICD 9 CM 301 0MeSH D010260 13601005Dis kaynaklarMedlinePlus 000938 Articles about Personality Disorders in Web4health web siteKaynakca a b c eMedicine de Personality Disorders Waldinger Robert J 1 Agustos 1997 Psychiatry for Medical Students American Psychiatric ISBN 978 0 88048 789 4 Meissner amp Kuper 2008 MacManus Deirdre Fahy Tom Agustos 2008 Personality disorders Medicine 36 8 ss 436 441 doi 10 1016 j mpmed 2008 06 001 31 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2024 Arsivlenmis kopya 18 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2020 Kendler KS Czajkowski N Tambs K ve digerleri 2006 Dimensional representations of DSM IV cluster A personality disorders in a population based sample of Norwegian twins a multivariate study Psychological Medicine 36 11 ss 1583 91 doi 10 1017 S0033291706008609 PMID 16893481 Aaron T Beck Arthur Freeman 1990 Cognitive Therapy of Personality Disorders 1ci bas The Guilford Press ISBN 9780898624342 OCLC 906420553 The Classification of Mental and Behavioural Disorders ICD 10 by WHO Diagnostic guidelines 23 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 158 ICD 10 Version 2019 icd who int 31 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2023 a b Schizoid Personality Disorder pp 652 655 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fifth Edition 2013 American Psychiatric Association 2013 ISBN 978 0 89042 555 8 American Psychiatric Association 2000 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fourth Edition Text Revision DSM IV TR Washington DC American Psychiatric Association Millon Theodore Grossman Seth 6 Agustos 2004 Personality disorders in modern life Wiley ISBN 978 0 471 23734 1 a b 31 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Haziran 2004 Lee Royce J 1 Haziran 2017 Mistrustful and Misunderstood a Review of Paranoid Personality Disorder Current Behavioral Neuroscience Reports Ingilizce 4 2 ss 151 165 doi 10 1007 s40473 017 0116 7 ISSN 2196 2979 PMC 5793931 2 PMID 29399432 Lee Royce J 1 Haziran 2017 Mistrustful and Misunderstood a Review of Paranoid Personality Disorder Current Behavioral Neuroscience Reports Ingilizce 4 2 ss 151 165 doi 10 1007 s40473 017 0116 7 ISSN 2196 2979 PMC 5793931 2 PMID 29399432 Williams Janice G 1988 Cognitive intervention for a paranoid personality disorder Psychotherapy Theory Research Practice Training Ingilizce 25 4 ss 570 575 doi 10 1037 h0085383 ISSN 1939 1536 Schulte Holthausen Barbara Habel Ute 11 Ekim 2018 Sex Differences in Personality Disorders Current Psychiatry Reports Ingilizce 20 12 s 107 doi 10 1007 s11920 018 0975 y ISSN 1535 1645 PMID 30306417 Grant Bridget F Hasin Deborah S Stinson Frederick S Dawson Deborah A Chou S Patricia Ruan W June Pickering Roger P 1 Temmuz 2004 Prevalence Correlates and Disability of Personality Disorders in the United States Results From the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions The Journal of Clinical Psychiatry 65 7 ss 948 958 doi 10 4088 JCP v65n0711 ISSN 0160 6689 PMID 15291684 15 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Nisan 2022 a b c d e f g h i Salman Akhtar 1990 Paranoid Personality Disorder A Synthesis of Developmental Dynamic and Descriptive Features 1 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde American Journal of Psychotherapy 44 5 25 Bernstein D P Useda D Siever L J 1995 Paranoid Personality Disorder In J W Livesley Ed The DSM IV Personality Disorders pp 45 57 New York Guilford Schulte Holthausen Barbara Habel Ute 11 Ekim 2018 Sex Differences in Personality Disorders Current Psychiatry Reports 20 12 s 107 doi 10 1007 s11920 018 0975 y ISSN 1523 3812 PMID 30306417 Triebwasser Joseph Chemerinski Eran Roussos Panos Siever Larry J Aralik 2013 Paranoid Personality Disorder Journal of Personality Disorders 27 6 ss 795 805 doi 10 1521 pedi 2012 26 055 ISSN 0885 579X PMID 22928850