Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pirahã (Pirahá veya Pirahán olarak da yazılır) ya da Múra-Pirahã, Brezilya'da dış dünya ile bağlantısı kopuk yerli dilidir. Pirahãlar, Amazon Nehri'nin bir kolu olan kıyısında yaşarlar.
Pirahã dili, 8 sessiz 3 sesli harften oluşur ve hatta o kadar karmaşık tonlar, vurgular ve hece uzunlukları var ki ıslık çalarak hatta mırıldanarak dillerini konuşurlar.
a [a]
i [i]
o [o]
b [b/ʙ/m]
g [g/n/ɺɺ̼͡]
h [h]
k [k]
p [p]
s [s/ʃ]
t [t/ʧ]
x [ʔ]
Pirahã, yaşayan tek lehçesidir. Diğer lehçeler son birkaç yüzyıl içinde Portekizceyi benimsemiştir. Matanawi gibi yakın ilişkili görünen dillerin de soyu tükenmiştir. Pirahã, diğer yaşayan dillerle hiçbir bağlantı kurmadan dünyadan kopuk kalabilmiştir. Tahmini olarak 250 ile 380 civarında konuşuru vardır. Hemen hemen soyu tükenme tehlikesi yoktur, etkin biçimde kullanılmaktadır ve Pirahã topluluğu çoğunlukla tek dillidir.
Pirahã dili, pek çok tartışmaya konu olmuştur. Örneğin Sapir-Whorf Kuramı'nın kanıtlarını sağladığı iddiası ortaya atılmıştır. Yine bu dilin öğrenilmesinin çok zor olduğu dile getirilmiştir. Alan araştırmasına katılan dil bilimcilerin çok azı bu dili öğrenebilmiştir.
Dilin olağandışı özellikleri
, dil hakkında iki düzineden fazla makale ve bir kitap boyunca dile çeşitli şaşırtıcı özellikler atfetmiştir:
- Bilinen herhangi bir dil arasında en küçük fonem envanterlerine sahiptir ve buna bağlı olarak iki çok nadir ses, [ɺ͡ɺ̼] ve [t͡ʙ̥] dahil olmak üzere yüksek derecede varyasyon vardır. Her ikisinin de yalnızca bu dilde fonem olarak kullanıldığı bildirilmektedir, ancak ikincisi, neredeyse tüm kültürler arasında bilinen ancak dilsel bir fonem olarak kullanılmayan zort çekme(dilini dışarı çıkararak dalga geçme) sesine benzer. Pirahã, görünüşe göre, ikincisinin diğer kültürlerdeki anlamının farkındadır ve yabancılarla bu fonemi kullanmaktan kaçınmaktadır.
- "Mary, John'un Henry'nin kovulduğunu düşündüğünü söyledi" gibi iç içe yinelemeli cümlelere izin vermeyen son derece sınırlı bir yan tümce yapısı.
- Aydınlık ve karanlık terimleri dışında soyut renk sözcükleri yoktur (ancak bu, Paul Kay ve diğerlerinin Everett (2005) hakkındaki yorumlarında tartışılmaktadır).
- Kişi zamirlerinin tamamı, Tupi tabanlı bir ortak dil olan 'dan ödünç alınmış gibi görünmektedir. Pirahã'nın önceki bir aşamasına dair hiçbir belge olmamasına rağmen, Piraha zamirlerinin Nheengatu'dakilere olan yakın benzerliği bu hipotezi makul kılmaktadır.
- Pirahã ıslık çalabilir, mırıldanabilir veya müzikle kodlanabilir. Aslında Keren Everett, dil üzerine yapılan mevcut araştırmaların, dilin prozodisine çok az dikkat ederek anlamının çoğunu kaçırdığına inanmaktadır. Ünsüzler ve ünlüler tamamen atlanabilir ve anlam yalnızca perde, vurgu ve ritimdeki değişikliklerle aktarılabilir. O, annelerin çocuklarına sürekli aynı müzik kalıplarını söyleyerek dili öğrettiklerini söylemektedir.
Daniel Everett, dilde özyinelemenin olmamasının, eğer gerçekse, modern Chomskyan dilbiliminin temel varsayımını yanlışladığını iddia etmektedir. Bu iddiaya, yinelemenin Pirahã'da Daniel Everett tarafından gözlemlendiğini iddia eden birçok dilbilimci tarafından itiraz edilirken, Everett, kendisine ilk başta yüzeysel olarak yinelemeli görünen sözlerin, dile daha önce aşina olmamasından kaynaklanan yanlış yorumlar olduğunu savunmaktadır. Dahası, Chomsky'nin kendisi de dahil olmak üzere bazı dilbilimciler, Pirahã'da özyineleme olmasa bile bunun Chomskyan dilbilimi için hiçbir anlamı olmayacağını savunmaktadırlar.
Kaynakça
- ^ (PDF). 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- R. M. W. Dixon|Dixon, R. M. W. and Alexandra Aikhenvald, eds., (1999) The Amazonian Languages. Cambridge University Press.
- (1992) A Língua Pirahã e a Teoria da Sintaxe: Descrição, Perspectivas e Teoria (The Pirahã Language and Syntactic Theory: Description, Perspectives and Theory). Ph.D. thesis. (in Portuguese). Editora Unicamp, 400 pages; .
- , (1986) "Piraha". In the Handbook of Amazonian Languages, vol I. and (eds). Mouton de Gruyter.
- (1988) On Metrical Constituent Structure in Piraha Phonology. 6: 207–246
- and Keren Everett (1984) On the Relevance of Syllable Onsets to Stress Placement. Linguistic Inquiry 15: 705–711
- 2005. Cultural Constraints on Grammar and Cognition in Pirahã: Another Look at the Design Features of Human Language. Current Anthropology 46:621–646
- Keren Everett (1998) Acoustic Correlates of Stress in Pirahã. The Journal of Amazonian Languages: 104–162. (Published version of University of Pittsburgh M.A. thesis.)
- Nevins, Andrew, David Pesetsky and Cilene Rodrigues (2009) "", Language", 85.2, 355–404. 2009, a response to Everett (2005).
- (2009) "Pirahã Culture and Grammar: a Response to some criticism[]", Language", 85.2, 405–442, reply to previous article.
- Nevins, Andrew, David Pesetsky and Cilene Rodrigues (2009) "", Language", 85.3, 671–681. 2009, reply to previous article
- Sauerland, Uli. (2010). "Experimental evidence for complex syntax in Pirahã" 12 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .".
- Steven N. Sheldon|Sheldon, Steven N. (1974) Some morphophonemic and tone perturbation rules in Mura-Pirahã. International Journal of American Linguistics, v. 40 279–282.
- Steven N. Sheldon|Sheldon, Steven N. (1988) Os sufixos verbais Mura-Pirahã (= Mura-Pirahã verbal suffixes). SIL International, Série Lingüística Nº 9, Vol. 2: 147–175 PDF8 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Sarah Thomason|Thomason, Sarah G. and (2001) Pronoun borrowing. Proceedings of the Berkeley Linguistic Society 27. PDF15 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Michael Frank (2008) "Number as a cognitive technology: Evidence from Pirahã language and cognition". PDF[].
Dış bağlantılar
- Alt yazılı Pirahã konuşma videosu 15 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Pirahã Kabilesini anlatan tanıtım videosu
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Piraha Piraha veya Pirahan olarak da yazilir ya da Mura Piraha Brezilya da dis dunya ile baglantisi kopuk yerli dilidir Pirahalar Amazon Nehri nin bir kolu olan kiyisinda yasarlar Piraha dili 8 sessiz 3 sesli harften olusur ve hatta o kadar karmasik tonlar vurgular ve hece uzunluklari var ki islik calarak hatta mirildanarak dillerini konusurlar a a i i o o b b ʙ m g g n ɺɺ h h k k p p s s ʃ t t ʧ x ʔ Piraha yasayan tek lehcesidir Diger lehceler son birkac yuzyil icinde Portekizceyi benimsemistir Matanawi gibi yakin iliskili gorunen dillerin de soyu tukenmistir Piraha diger yasayan dillerle hicbir baglanti kurmadan dunyadan kopuk kalabilmistir Tahmini olarak 250 ile 380 civarinda konusuru vardir Hemen hemen soyu tukenme tehlikesi yoktur etkin bicimde kullanilmaktadir ve Piraha toplulugu cogunlukla tek dillidir Piraha dili pek cok tartismaya konu olmustur Ornegin Sapir Whorf Kurami nin kanitlarini sagladigi iddiasi ortaya atilmistir Yine bu dilin ogrenilmesinin cok zor oldugu dile getirilmistir Alan arastirmasina katilan dil bilimcilerin cok azi bu dili ogrenebilmistir Dilin olagandisi ozellikleri dil hakkinda iki duzineden fazla makale ve bir kitap boyunca dile cesitli sasirtici ozellikler atfetmistir Bilinen herhangi bir dil arasinda en kucuk fonem envanterlerine sahiptir ve buna bagli olarak iki cok nadir ses ɺ ɺ ve t ʙ dahil olmak uzere yuksek derecede varyasyon vardir Her ikisinin de yalnizca bu dilde fonem olarak kullanildigi bildirilmektedir ancak ikincisi neredeyse tum kulturler arasinda bilinen ancak dilsel bir fonem olarak kullanilmayan zort cekme dilini disari cikararak dalga gecme sesine benzer Piraha gorunuse gore ikincisinin diger kulturlerdeki anlaminin farkindadir ve yabancilarla bu fonemi kullanmaktan kacinmaktadir Mary John un Henry nin kovuldugunu dusundugunu soyledi gibi ic ice yinelemeli cumlelere izin vermeyen son derece sinirli bir yan tumce yapisi Aydinlik ve karanlik terimleri disinda soyut renk sozcukleri yoktur ancak bu Paul Kay ve digerlerinin Everett 2005 hakkindaki yorumlarinda tartisilmaktadir Kisi zamirlerinin tamami Tupi tabanli bir ortak dil olan dan odunc alinmis gibi gorunmektedir Piraha nin onceki bir asamasina dair hicbir belge olmamasina ragmen Piraha zamirlerinin Nheengatu dakilere olan yakin benzerligi bu hipotezi makul kilmaktadir Piraha islik calabilir mirildanabilir veya muzikle kodlanabilir Aslinda Keren Everett dil uzerine yapilan mevcut arastirmalarin dilin prozodisine cok az dikkat ederek anlaminin cogunu kacirdigina inanmaktadir Unsuzler ve unluler tamamen atlanabilir ve anlam yalnizca perde vurgu ve ritimdeki degisikliklerle aktarilabilir O annelerin cocuklarina surekli ayni muzik kaliplarini soyleyerek dili ogrettiklerini soylemektedir Daniel Everett dilde ozyinelemenin olmamasinin eger gercekse modern Chomskyan dilbiliminin temel varsayimini yanlisladigini iddia etmektedir Bu iddiaya yinelemenin Piraha da Daniel Everett tarafindan gozlemlendigini iddia eden bircok dilbilimci tarafindan itiraz edilirken Everett kendisine ilk basta yuzeysel olarak yinelemeli gorunen sozlerin dile daha once asina olmamasindan kaynaklanan yanlis yorumlar oldugunu savunmaktadir Dahasi Chomsky nin kendisi de dahil olmak uzere bazi dilbilimciler Piraha da ozyineleme olmasa bile bunun Chomskyan dilbilimi icin hicbir anlami olmayacagini savunmaktadirlar Kaynakca PDF 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi R M W Dixon Dixon R M W and Alexandra Aikhenvald eds 1999 The Amazonian Languages Cambridge University Press 1992 A Lingua Piraha e a Teoria da Sintaxe Descricao Perspectivas e Teoria The Piraha Language and Syntactic Theory Description Perspectives and Theory Ph D thesis in Portuguese Editora Unicamp 400 pages ISBN 85 268 0082 5 1986 Piraha In the Handbook of Amazonian Languages vol I and eds Mouton de Gruyter 1988 On Metrical Constituent Structure in Piraha Phonology 6 207 246 and Keren Everett 1984 On the Relevance of Syllable Onsets to Stress Placement Linguistic Inquiry 15 705 711 2005 Cultural Constraints on Grammar and Cognition in Piraha Another Look at the Design Features of Human Language Current Anthropology 46 621 646 Keren Everett 1998 Acoustic Correlates of Stress in Piraha The Journal of Amazonian Languages 104 162 Published version of University of Pittsburgh M A thesis Nevins Andrew David Pesetsky and Cilene Rodrigues 2009 Language 85 2 355 404 2009 a response to Everett 2005 2009 Piraha Culture and Grammar a Response to some criticism olu kirik baglanti Language 85 2 405 442 reply to previous article Nevins Andrew David Pesetsky and Cilene Rodrigues 2009 Language 85 3 671 681 2009 reply to previous article Sauerland Uli 2010 Experimental evidence for complex syntax in Piraha 12 Subat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Steven N Sheldon Sheldon Steven N 1974 Some morphophonemic and tone perturbation rules in Mura Piraha International Journal of American Linguistics v 40 279 282 Steven N Sheldon Sheldon Steven N 1988 Os sufixos verbais Mura Piraha Mura Piraha verbal suffixes SIL International Serie Linguistica Nº 9 Vol 2 147 175 PDF8 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sarah Thomason Thomason Sarah G and 2001 Pronoun borrowing Proceedings of the Berkeley Linguistic Society 27 PDF15 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Michael Frank 2008 Number as a cognitive technology Evidence from Piraha language and cognition PDF olu kirik baglanti Dis baglantilarAlt yazili Piraha konusma videosu 15 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Piraha Kabilesini anlatan tanitim videosu