Pisanello, (c. 1395 - c. 1455), İtalyan Rönesansının ve Quattrocento döneminin seçkin ressamlarından biriydi. Guarino da Verona gibi şairler tarafından övülen Pisanello, döneminin hümanistlerince Cimabue, Fidias ve Praksiteles gibi ünlü isimlerle karşılaştırılmıştır.
Pisanello | |
---|---|
Pisanello'nun yandan görünümünü gösteren madalya | |
Genel bilgiler | |
Doğum adı | Antonio di Puccio Pisano |
Doğum | 1395 Pisa, İtalya |
Ölüm | 1455 Napoli, İtalya |
Alanı | Resim, fresk, madalya |
Sanat eğitimi | Gentile da Fabriano |
Katıldığı akımlar | Uluslararası gotik |
Ünlü yapıtları | Aziz Yorgi ve Trabzon prensesi |
Pisanello, büyük duvar resimlerindeki muhteşem freskleri, portreleri, küçük şövale resimleri ve çizimleriyle tanınmaktadır. 15. yüzyılın ilk yarısının en önemli madalya portresi üreticisidir ve bu türü ortaya çıkardığı iddia edilmektedir.
Venedikli Doge, Vatikan'daki Papa ve Verona, Ferrara, Mantua, Milano, Rimini ve Napoli Kralı tarafından çalıştırılmış, Gonzaga ve Este ailelerinde yüksek saygınlık kazanmıştır.
Pisanello'nun eserlerinin birçoğu hatalı şekilde Piero della Francesca, Albrecht Dürer, Leonardo da Vinci ve diğer sanatçılara atfedilmiştir. Resimlerinin çoğu yok olurken, çizimleri ve madalyalarının çoğu günümüze ulaşmıştır.
İlk yılları
Pisanello'nun hayatı tam olarak bilinmemektedir. 1380 ve 1395 arası bir tarihte doğduğu bilinen Pisanello, 1450 ve 1455 arası bir tarihte (muhtemelen 14 Temmuz ile 8 Ekim 1455 arası) ölmüştür. Aslen Pisalıydı ama hayatının ilk yıllarını Verona topraklarındaki San Vigilio sul Lago'da geçirmiştir. İlk yıllarındaki stili Verona geleneğinden olduğu için Veronalı bir ressam (belki Altichiero veya Stefano da Verona) tarafından eğitildiği düşünülmektedir.
Eğitimi
1415 ve 1420 yılları arasında, saf, zarif ve detaylı tarzını aldığı ünlü ressam ve tezhipci Gentile da Fabriano'nun asistanlığını yapmıştır. Ayrıca Fabriano'dan daha sonraki resimlerinde kullandığı güzel kumaş ve değerli malzemeler almıştır. Fabriano ile beraber birçok fresk yapmıştır. Buna karşın Palazzo Ducale, Aziz John Lateran Bazilikası, Mantua Sarayı ve Pavia Saraylarındaki freskleri yok olmuştur.
1422'de Pisanello'nun Gianfrancesco Gonzaga'nın oğlu Ludovico Gonzaga'nın hizmetinde olduğu bildirilmiştir. 1440'lara kadar Gonzaga ailesi için Mantua kasabasında çalışmaya devam etmiştir.
İtalyan Rönesansı sanatçısı ve biyografi yazarı Giorgio Vasari, Pisanello'nun Floransa Katedrali'ndeki Niccolò da Tolentino'nun atlı heykelini (1456) resmettiğini ve Andrea del Castagno'nun atölyesinde de çalıştığını belirtmektedir. Ayrıca Pisonello'nun muhtemelen San Romano Muharebesi'nin ressamı Paolo Uccello ile tanıştığını söylemektedir. Pisanello'nun at çizme sevgisi muhtemelen bu ilişkiden kaynaklanmaktadır; ama hayatı hakkında bilinenler sınırlı olduğu için, Vasari'nin bu atıfları güvenilir değildir ve sadece bir efsane olabilir.
Pisanello'nun günümüzde Verona'daki Museo di Castelvecchio'da bulunan Madonna of the Quail adlı eseri "Antonius Pisanus" adıyla imzalanmıştır. Tarihi 1420 olarak geçmektedir. Pisanello'nun tarzı, Gentile da Fabriano ve Stefano da Verona'nın stillerinin karışımıdır. Bu durum, Pisanello'nun Verona'dayken iki ressam tarafından da eğitildiğini gösteriyor olabilir.
Pisanello'nun 1424'te Verona'da olduğu bildirilmiştir. Buna karşın bazı akademisyenlere göre aynı yıl Pavia'da avcılık, balıkçılıkla ve mızrak dövüşleriyle ilgili freskler yapmıştır. Aynı akademisyenler Milan Dükü Filippo Maria Visconti'nin bu resimleri yaptırdığını da iddia etmektedir. Günümüzde bu fresklerden hiçbir iz kalmamıştır.
1424 ile 1426 arasında Gonzagas ile Mantua'ya geri dönen Pisanello, günümüze ulaşan en önemli eserlerinden birini resmetmiştir: San Fermo'da yer alan Annunciation freski. Bu fresk, Floransalı heykeltıraş Nanni di Bartolo tarafından Nicolò di Brenzoni'nin cenaze anıtını süslemek için kullanılmıştır.
Gentile da Fabriano, Ağustos ve Ekim 1427 tarihleri arasında Roma'da öldüğünde, St. John Lateran Bazilikası'ndaki çalışması bitmemişti. Pisanello, eski ustasının fresklerini 1431-1432 yılları arasında tamamlamıştır. 17. yüzyılda bazilika Francesco Borromini tarafından yeniden inşa edildiğinde tüm bu freskler yok olmuştur. Berlin'deki Kupferstichkabinet, Borromini tarafından çizilmiş bu freskin soluk bir taslağını içermektedir. Pisanello Roma'da bulunduğu süre boyunca, Rönesans sanatının klasik tarzından daha çok etkilenmeye başlamıştır.
Stili
Pisanello'nun çizimleri genellikle quattrocento döneminin mücevherleri olarak kabul edilmektedir. Çizimlerindeki şapkalar o dönemde giyilen zarif kıyafetlerin varlığına kanıt niteliğindedir. Çağdaşlarının aksine, çizimleri gelecekteki resimleri için taslak olmamış, bağımsız sanat eserleridir. Çeşitli çizim kitaplarında, şiirsel bir natüralizmle çizilmiş hayvan ve bitkilerin detaylı ve gerçeği yansıtan çalışmalarını zarif kıyafetlerle derlemiştir.
Soylular için çalışması
Pisanello İtalya'nin bazı şehirlerine gitmiş ve çeşitli saraylarda çalışmıştır. Floransa'da kaldığı dönemde iki önemli portre çizmiştir. Bunlardan ilki günümüzde Viyana Sanat Tarihi Müzesi'nde sergilenen Emperor Sigismund (ancak atıf hala tartışmalıdır) adlı eser, diğeri ise günümüzde Cenova'daki Palazzo Rossa'da sergilenen Bir Adamın Portresi'dir.
Pisanello, 1433-1438 yılları arasında Verona'ya döndü. Bu dönemde bir başyapıt kabul edilen Aziz Yorgi ve Trabzon Prensesi (c. 1433–1438) freskini yaptı. Sant'Anastasia Kilisesi'ndeki Pellegrini Şapeli'nde bulunan eser, 19. yüzyılın sonlarındaki su sızıntısı sonucu ağır hasar görmüştür. Bu freskin kurtarılması için, çoğu Paris'teki Louvre Müzesi'nde sergilenen birçok tablo hazırlanmıştır.
Portreler ve madalya yapımı
Pisanello, 1435'ten itibaren daha çok portre ve madalyalarla ilgilenmeye başladı. Daha sonra Ferrara Beyi Leonello d'Este ile tanıştırıldı. Ünlü eseri Portrait of an Este Princess bu dönemden kalmadır.
Pisanello'nun The Vision of Saint Eustace adlı eseri günümüzde National Gallery'de sergilenmektedir. Bu eser tablonun mükemmelliği ve çoğu hayvanı yandan göstermesi nedeniyle uzun süre Albrecht Dürer'e atfedilmiştir.
1439'da Floransa Konseyi, Bizans İmparatoru VIII . John Palaiologos ile görüşmüştür. Bu vesileyle Pisanello, klasik ve post-klasik zamanların en iyi portre madalyacısı olarak imparatorun portre madalyasını yapmıştır. Ayrıca imparatoru ve maiyetini gösteren bazı çizimler yapmıştır.
Pisanello böylece madalya portresi alanının mucidi olmuş, yaşamı boyunca madalyalarıyla tanınmıştır. Sonraki dönemlerde birçok kez madalyaları kopyalanmıştır. Pisanello'dan önce yapılan madalyalar madeni para gibi basılırdı. Pisanello ise bronz oymalarda olduğu gibi madalyalarını eriterek madalya portreler yapmıştır. Bu sayede ressam ve madalya ustasının imzası eserde net bir şekilde görülür olmuştur. Ayrıca madalyalarını Latincede "ressam Pisano tarafından yapılmış" anlamına gelen Opus Pisani pictoris ifadesiyle imzalamıştır.
Sonraki yılları
Aralık 1448'den hayatının sonuna kadar, Napoli'deki Aragon Sarayı'nda yaşadı. Şair Porcellio, Pisanello için bir kaside yazmıştır. Beş ya da altı yıl daha yaşamış olabilir, ancak artık kayıtlarda geçmemektedir.
Galeri
- Ördek (suluboya)
- Leylek
- Şahin
- Kızkuşu
- İbibik
- Kedi çalışması
- At çalışmaları
- Maymunlar
- Deve
- Domuz
- Aziz Yorgi ve Trabzon Prensesi tablosu
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Profesyonel olarak bilindiği şekliyle Antonio di Puccio Pisano veya Antonio di Puccio da Cereto. Giorgio Vasari'nin hatalı olarak adlandırdığı şekliyle Vittore Pisano.
- ^ "Victoria and Albert Museum". 11 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
- ^ Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Pisano, Vittore". Encyclopædia Britannica. 21 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 649.
Kaynakça
- Richter, George Martin (Ağustos 1929). "Pisanello Studies I". The Burlington Magazine for Connoisseurs. 55 (317): 58-61+64-66.
- Benezit E. Dictionnaire des Peintres , Sculpteurs, Dessinateurs ve Graveurs Librairie Gründ, Paris, 1976; (Fransızca)
- Turner, J. Grove Sanat Sözlüğü Oxford University Press, ABD; yeni baskı (2 Ocak 1996);
- Callan G. "Doğanın Rönesans Tasviri: Ulusal Galeride Pisanello", Sanat Kitabı, Cilt 9, Sayı 3, Haziran 2002, s. 7-9 (3); Blackwell Publishing
- Brenzoni Raffaello - Pisanello, Pittore - sergi kataloğu Floransa, 1953 (İtalyanca)
- Gill, Joseph. Floransa Konseyi'nin Kişilikleri ve Diğer Makaleler. Oxford University Press (Oxford, 1964).
- Degenhart, Bernhard. 1973. "Mantua'daki Pisanello." Pantheon 31: 364-411
- Woods-Marsden Joanna. 1988'de tarif edilmiştir. Mantua'nın Gonzaga'sı ve Pisanello'nun Arthur Freskleri . Yeni Cennet.
- Susanna Avery-Quash'ın katkılarıyla Luke Syson ve Dillian Gordon. Pisanello: Rönesans Mahkemesi Ressamı. Londra: Ulusal Galeri Şirketi, 2001. xi + 264 s. 286 illus., Çoğu renkli. ISBN
- Hill, George Francis 1930. Cellini'den önceki Rönesans İtalyan Madalyaları Kitabı . 2 cilt. Londra.
Dış bağlantılar
- "Antonio Pisanello ve Janet Whittle" 25 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Avrupa'da heykel ve metal işleri 6 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Metropolitan Museum of Art Libraries'de Pisanello ile ilgili materyal içeren bir koleksiyon kataloğu (PDF olarak tamamen çevrimiçi mevcuttur) (indekse bakınız)
- Antonio Pisanello'nun resim ve çizimleri4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Pisanello c 1395 c 1455 Italyan Ronesansinin ve Quattrocento doneminin seckin ressamlarindan biriydi Guarino da Verona gibi sairler tarafindan ovulen Pisanello doneminin humanistlerince Cimabue Fidias ve Praksiteles gibi unlu isimlerle karsilastirilmistir PisanelloPisanello nun yandan gorunumunu gosteren madalyaGenel bilgilerDogum adiAntonio di Puccio PisanoDogum1395 Pisa ItalyaOlum1455 Napoli ItalyaAlaniResim fresk madalyaSanat egitimiGentile da FabrianoKatildigi akimlarUluslararasi gotikUnlu yapitlariAziz Yorgi ve Trabzon prensesiPisanello nun en unlu eseri olan Aziz Yorgi ve Trabzon Prensesi freskinin detayi Pisanello buyuk duvar resimlerindeki muhtesem freskleri portreleri kucuk sovale resimleri ve cizimleriyle taninmaktadir 15 yuzyilin ilk yarisinin en onemli madalya portresi ureticisidir ve bu turu ortaya cikardigi iddia edilmektedir Venedikli Doge Vatikan daki Papa ve Verona Ferrara Mantua Milano Rimini ve Napoli Krali tarafindan calistirilmis Gonzaga ve Este ailelerinde yuksek sayginlik kazanmistir Pisanello nun eserlerinin bircogu hatali sekilde Piero della Francesca Albrecht Durer Leonardo da Vinci ve diger sanatcilara atfedilmistir Resimlerinin cogu yok olurken cizimleri ve madalyalarinin cogu gunumuze ulasmistir Ilk yillariPisanelllo nun suluboyayla yaptigi ordek calismasi Pisanello nun hayati tam olarak bilinmemektedir 1380 ve 1395 arasi bir tarihte dogdugu bilinen Pisanello 1450 ve 1455 arasi bir tarihte muhtemelen 14 Temmuz ile 8 Ekim 1455 arasi olmustur Aslen Pisaliydi ama hayatinin ilk yillarini Verona topraklarindaki San Vigilio sul Lago da gecirmistir Ilk yillarindaki stili Verona geleneginden oldugu icin Veronali bir ressam belki Altichiero veya Stefano da Verona tarafindan egitildigi dusunulmektedir Egitimi1415 ve 1420 yillari arasinda saf zarif ve detayli tarzini aldigi unlu ressam ve tezhipci Gentile da Fabriano nun asistanligini yapmistir Ayrica Fabriano dan daha sonraki resimlerinde kullandigi guzel kumas ve degerli malzemeler almistir Fabriano ile beraber bircok fresk yapmistir Buna karsin Palazzo Ducale Aziz John Lateran Bazilikasi Mantua Sarayi ve Pavia Saraylarindaki freskleri yok olmustur 1422 de Pisanello nun Gianfrancesco Gonzaga nin oglu Ludovico Gonzaga nin hizmetinde oldugu bildirilmistir 1440 lara kadar Gonzaga ailesi icin Mantua kasabasinda calismaya devam etmistir Italyan Ronesansi sanatcisi ve biyografi yazari Giorgio Vasari Pisanello nun Floransa Katedrali ndeki Niccolo da Tolentino nun atli heykelini 1456 resmettigini ve Andrea del Castagno nun atolyesinde de calistigini belirtmektedir Ayrica Pisonello nun muhtemelen San Romano Muharebesi nin ressami Paolo Uccello ile tanistigini soylemektedir Pisanello nun at cizme sevgisi muhtemelen bu iliskiden kaynaklanmaktadir ama hayati hakkinda bilinenler sinirli oldugu icin Vasari nin bu atiflari guvenilir degildir ve sadece bir efsane olabilir Aziz Yorgi ve Trabzon Prensesi atli detayi Pisanello nun gunumuzde Verona daki Museo di Castelvecchio da bulunan Madonna of the Quail adli eseri Antonius Pisanus adiyla imzalanmistir Tarihi 1420 olarak gecmektedir Pisanello nun tarzi Gentile da Fabriano ve Stefano da Verona nin stillerinin karisimidir Bu durum Pisanello nun Verona dayken iki ressam tarafindan da egitildigini gosteriyor olabilir Pisanello nun 1424 te Verona da oldugu bildirilmistir Buna karsin bazi akademisyenlere gore ayni yil Pavia da avcilik balikcilikla ve mizrak dovusleriyle ilgili freskler yapmistir Ayni akademisyenler Milan Duku Filippo Maria Visconti nin bu resimleri yaptirdigini da iddia etmektedir Gunumuzde bu fresklerden hicbir iz kalmamistir 1424 ile 1426 arasinda Gonzagas ile Mantua ya geri donen Pisanello gunumuze ulasan en onemli eserlerinden birini resmetmistir San Fermo da yer alan Annunciation freski Bu fresk Floransali heykeltiras Nanni di Bartolo tarafindan Nicolo di Brenzoni nin cenaze anitini suslemek icin kullanilmistir Gentile da Fabriano Agustos ve Ekim 1427 tarihleri arasinda Roma da oldugunde St John Lateran Bazilikasi ndaki calismasi bitmemisti Pisanello eski ustasinin fresklerini 1431 1432 yillari arasinda tamamlamistir 17 yuzyilda bazilika Francesco Borromini tarafindan yeniden insa edildiginde tum bu freskler yok olmustur Berlin deki Kupferstichkabinet Borromini tarafindan cizilmis bu freskin soluk bir taslagini icermektedir Pisanello Roma da bulundugu sure boyunca Ronesans sanatinin klasik tarzindan daha cok etkilenmeye baslamistir StiliPisanello nun cizimleri genellikle quattrocento doneminin mucevherleri olarak kabul edilmektedir Cizimlerindeki sapkalar o donemde giyilen zarif kiyafetlerin varligina kanit niteligindedir Cagdaslarinin aksine cizimleri gelecekteki resimleri icin taslak olmamis bagimsiz sanat eserleridir Cesitli cizim kitaplarinda siirsel bir naturalizmle cizilmis hayvan ve bitkilerin detayli ve gercegi yansitan calismalarini zarif kiyafetlerle derlemistir Soylular icin calismasiPisanello Italya nin bazi sehirlerine gitmis ve cesitli saraylarda calismistir Floransa da kaldigi donemde iki onemli portre cizmistir Bunlardan ilki gunumuzde Viyana Sanat Tarihi Muzesi nde sergilenen Emperor Sigismund ancak atif hala tartismalidir adli eser digeri ise gunumuzde Cenova daki Palazzo Rossa da sergilenen Bir Adamin Portresi dir Pisanello 1433 1438 yillari arasinda Verona ya dondu Bu donemde bir basyapit kabul edilen Aziz Yorgi ve Trabzon Prensesi c 1433 1438 freskini yapti Sant Anastasia Kilisesi ndeki Pellegrini Sapeli nde bulunan eser 19 yuzyilin sonlarindaki su sizintisi sonucu agir hasar gormustur Bu freskin kurtarilmasi icin cogu Paris teki Louvre Muzesi nde sergilenen bircok tablo hazirlanmistir Portreler ve madalya yapimiMantua Beyi III Ludovico Gonzaga nin portresi Bir Prensesin Portresi yak 1435 1440 VIII John Palaeologus Madalyasi Pisanello onu 1438 de Ferrara da gormustu The Vision of Saint Eustace yak 1438 1442 Cecilia Gonzaga madalyasi Masumiyet ve Tekboynuzlu at 1447 Pisanello 1435 ten itibaren daha cok portre ve madalyalarla ilgilenmeye basladi Daha sonra Ferrara Beyi Leonello d Este ile tanistirildi Unlu eseri Portrait of an Este Princess bu donemden kalmadir Pisanello nun The Vision of Saint Eustace adli eseri gunumuzde National Gallery de sergilenmektedir Bu eser tablonun mukemmelligi ve cogu hayvani yandan gostermesi nedeniyle uzun sure Albrecht Durer e atfedilmistir 1439 da Floransa Konseyi Bizans Imparatoru VIII John Palaiologos ile gorusmustur Bu vesileyle Pisanello klasik ve post klasik zamanlarin en iyi portre madalyacisi olarak imparatorun portre madalyasini yapmistir Ayrica imparatoru ve maiyetini gosteren bazi cizimler yapmistir Pisanello boylece madalya portresi alaninin mucidi olmus yasami boyunca madalyalariyla taninmistir Sonraki donemlerde bircok kez madalyalari kopyalanmistir Pisanello dan once yapilan madalyalar madeni para gibi basilirdi Pisanello ise bronz oymalarda oldugu gibi madalyalarini eriterek madalya portreler yapmistir Bu sayede ressam ve madalya ustasinin imzasi eserde net bir sekilde gorulur olmustur Ayrica madalyalarini Latincede ressam Pisano tarafindan yapilmis anlamina gelen Opus Pisani pictoris ifadesiyle imzalamistir Sonraki yillariAralik 1448 den hayatinin sonuna kadar Napoli deki Aragon Sarayi nda yasadi Sair Porcellio Pisanello icin bir kaside yazmistir Bes ya da alti yil daha yasamis olabilir ancak artik kayitlarda gecmemektedir GaleriOrdek suluboya Leylek Sahin Kizkusu Ibibik Kedi calismasi At calismalari Maymunlar Deve Domuz Aziz Yorgi ve Trabzon Prensesi tablosuAyrica bakinizGiorgio VasariNotlar Profesyonel olarak bilindigi sekliyle Antonio di Puccio Pisano veya Antonio di Puccio da Cereto Giorgio Vasari nin hatali olarak adlandirdigi sekliyle Vittore Pisano Victoria and Albert Museum 11 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2020 Chisholm Hugh Ed 1911 Pisano Vittore Encyclopaedia Britannica 21 11 bas Cambridge University Press s 649 KaynakcaRichter George Martin Agustos 1929 Pisanello Studies I The Burlington Magazine for Connoisseurs 55 317 58 61 64 66 Benezit E Dictionnaire des Peintres Sculpteurs Dessinateurs ve Graveurs Librairie Grund Paris 1976 2 7000 0156 7 Fransizca Turner J Grove Sanat Sozlugu Oxford University Press ABD yeni baski 2 Ocak 1996 0 19 517068 7 Callan G Doganin Ronesans Tasviri Ulusal Galeride Pisanello Sanat Kitabi Cilt 9 Sayi 3 Haziran 2002 s 7 9 3 Blackwell Publishing Brenzoni Raffaello Pisanello Pittore sergi katalogu Floransa 1953 Italyanca Gill Joseph Floransa Konseyi nin Kisilikleri ve Diger Makaleler Oxford University Press Oxford 1964 Degenhart Bernhard 1973 Mantua daki Pisanello Pantheon 31 364 411 Woods Marsden Joanna 1988 de tarif edilmistir Mantua nin Gonzaga si ve Pisanello nun Arthur Freskleri Yeni Cennet Susanna Avery Quash in katkilariyla Luke Syson ve Dillian Gordon Pisanello Ronesans Mahkemesi Ressami Londra Ulusal Galeri Sirketi 2001 xi 264 s 286 illus Cogu renkli 1 85709 932 X ISBN 1 85709 932 X Hill George Francis 1930 Cellini den onceki Ronesans Italyan Madalyalari Kitabi 2 cilt Londra Dis baglantilar Antonio Pisanello ve Janet Whittle 25 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Avrupa da heykel ve metal isleri 6 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Metropolitan Museum of Art Libraries de Pisanello ile ilgili materyal iceren bir koleksiyon katalogu PDF olarak tamamen cevrimici mevcuttur indekse bakiniz Antonio Pisanello nun resim ve cizimleri4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde