Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Reaktans, Psikolojik Tepkisellik Kuramı veya Karşıt Tepki Kuramı, davranışsal özgürlüklerin teklifler, kişiler, kurallar ya da düzenlemeler yoluyla tehdit edilmesi veya ortadan kaldırılması durumunda ortaya çıkan motivasyonel uyarılmadır. Reaktans, birilerinin veya bir şeyin seçeneklerini elinden aldığını veya alternatiflerin kapsamını sınırladığını hissettiğinde ortaya çıkar.
Reaktans, birisinin belirli bir görüşü veya kabul etmesi için ağır bir şekilde baskı altına alındığında ortaya çıkabilir. Reaktans, kişinin amaçlanana aykırı bir görüş veya tutumu benimsemesine veya güçlendirmesine neden olabilir, ayrıca ikna edilmeyi zorlaştırabilir.
Ters psikoloji, reaktans etkisine oynanarak, birilerinin istediklerinin tersini seçmesi için etkilemeye çalışıldığı durumlarda kullanılır.
Tanım ve teori
Psikolojik reaktans; insanların özgür davranışlarına yönelik bir tehdit veya kayıp yaşadıkları zamanda ortaya çıkan, hoş olmayan bir motivasyonel uyarılmadır. Örnek vermek gerekirse, bir kişi, eylemin sağladığı veya zarardan bağımsız olarak, onu yasaklayan otorite ile kasıtlı olarak alay etmek için yasaklanan eyleme karşı bir meyil gösterebilir.
Bir bireyin davranışını ne zaman ve nasıl gerçekleştireceğini seçme özgürlüğü ve ilgili özgürlüğün farkında olduğu düzey -ve bu özgürlüğü tatmin etmek için gerekli davranışları belirleyebilme- reaktansın oluşumunu etkiler.
Bireyin davranışsal özgürlükleri tehdit edilir, azaltılır ya da ortadan kaldırılırsa kişinin motivasyonel olarak uyarıldığı varsayılır. Daha fazla özgürlüğü kaybetme korkusu bu uyarılmayı tetikleyebilir ve tehdit altındaki özgürlüğü yeniden tesis etmeleri için onları motive edebilir. Bu motivasyon durumu, kişinin hareket özgürlüğünün algılanan azalmasının bir sonucu olduğu için, bir olarak kabul edilir ve bu nedenle "psikolojik tepki" olarak adlandırılır.
Reaktans ayrıca bağımlılık danışmanlığında karşılaşılan problemini de açıklamaktadır. ’in araştırmalarına göre; “Bir danışmanın hastasına karşı almış olduğu tutum, hastanın direnç seviyesini yukarı ve aşağı çekebilmektedir.” Görüşme esnasında danışmanın , inkâr etme suçlaması ve doğrudan yüzleştirmeler, ziyade , “saygılı ve düşünceli” bir tutum, sergilemesi direnç ve inkârın tetiklenmemesini yani reaktansın oluşmamasını, hastanın bundan kaçınmasını sağlar.
Reaktans teorisinin dört önemli aşaması vardır: var olan özgürlük, özgürlüğe yönelik tehdit, tepki verme (reaktans) ve özgürlüğün yeniden sağlanması.
Var olan özgürlük
Reaktans, bireylerin algıladığı ve herhangi bir zamanda katılabileceği özgür davranışlar, durumlar ve tutumlar olduğunu var sayar. Davranış, akla gelebilecek her türlü eylemi içerir. Birey, eylemini kontrol edebileceğini veya seçebileceğini inandığı durumlarda kendini özgür hisseder.
Bir davranışın özgür olması için, bireyin ona katılacak ilgili fiziksel ve psikolojik yeteneğe sahip olması ve o anda veya yakın gelecekte bu davranışa katılabileceğini bilmesi gerekmektedir, zira birey özgürlüğün farkında değilse reaktans oluşmaz. Bununla alakalı olarak, bireyler için belirli bir davranışa yeltenmeye dair özgür olup olmadıkları, gözlemci veya bireyin kendisi için her zaman açık değildir.
Özgürlüğe yönelik tehdit
Reaktans oluşumundaki tehdidin basit engellemelerden farkı, bireyin o davranışı seçip seçmediğinin öneminin yokluğudur. Bireyin “davranmakta” özgür oluşu, o davranışı gerçekleştirdiği anlamına değil, seçebileceği anlamına gelir ve bu seçilebilirlik ortadan kalktığı zaman reaktans oluşur.
Özgürlüğe yönelik tehditler, iç tehdit ve dış tehdit olarak ikiye ayrılır. Bireyin seçenekler arasında seçim yapıyor oluşu seçmedikleri karşı bir iç tehdit yaratır. Dış tehdidin ise “kişisel” ve “kişisel olmayan” şeklinde iki boyutu vardır.
Kişisel tehdit, tehdidin direkt olarak bireye yönelik olduğu durumlardır. Bu tip durumlarda tehdit açık ve nettir, birey tehdidi algılar ve reaktansın sonraki aşamasına geçer. Tehdidin ikinci boyutunda ise bireyin tehdidi algılayıp reaktans oluşturması kolay değildir, zira tehditler direkt bireye yönelik değildir. Bireyin içinde bulunduğu devlet ya da birlikte çalıştığı patron bireyin sürekli olarak özgürlüklerini tehdit etmekteyse de bunlar direkt olarak bireye yönelik olmadığından algılama ve reaktans oluşturma durumları zorlaşabilir, hatta gerçekleşmeyebilir.
Tepki ve özgürlüğün yeniden sağlanması
Tepkinin boyutu konusunda; bireyin davranışsal özgürlükleri tehdit edilir, azaltılır ya da ortadan kaldırılırsa, o kişinin motivasyonel olarak uyarıldığı ve tepki vereceği varsayılır. reaktansın ortaya çıkışını etkileyen üç ana etken vardır:
- Tehdit edilen ya da ortadan kaldırılan davranışsal özgürlüğün birey için önemi. Davranışsal özgürlükler, birey için ne kadar önemliyse ortaya çıkan reaktans oranı da o kadar büyük olacaktır.
- Tehdit edilen ya da ortadan kaldırılan davranışsal özgürlüğün oranı. Davranışsal özgürlüğün ne kadarının tehdit edildiği veya ortadan kaldırıldığı, reaktans oranını doğrudan etkileyecektir.
- Davranışsal özgürlüğe gelen tehdidin büyüklüğü. Tehdit ne kadar büyükse reaktans oranı da o kadar büyük olacaktır.
Bunların yanında, tek bir davranışsal özgürlüğün ortadan kaldırılışı, başka özgürlüklerin şimdi ya da daha sonra ortadan kaldırılmasıyla bağlantılı olabilir ya da bireylerde böyle bir endişe doğmasını sağlayabilir. Benzer şekilde, başka birinin davranışsal özgürlüğünün tehdit edilmesi ya da ortadan kaldırılması durumunda, bireyin başına da aynısı gelebilir veya bireyde böyle bir endişe doğurabilir. Bunun yanında özgürlüğün koşullandırılması, tehdidin “bunu yapmadan önce, şunu yapman gerekmekte” şeklinde oluşu, ortaya çıkacak reaktansın diğer durumlardan daha az olmasına sebebiyet verebilir.
Birey, tehdit nedeniyle özgürlüğünü kaybettiğinde vereceği en basit tepki tehdidin tam tersi hareket etmek olacaktır. Bunun yanında birey, ortadan kalkan özgürlüğe erişmeye çabalamaktan ziyade diğer özgürlüklere yönelebilir.
Reaktans ile alakalı diğer kavramlar, ve meşruiyettir. Belirli bir davranışın veya davranış kümesinin aldığı tehdidin azalması veya sınırlandırılması gerekçelendirmenin olası bir etkisidir. Bay Doe, acil bir durumdan dolayı Mrs. Smith'e müdahale ettiğini söylerse, bu, Bayan Smith'in Bay Doe'nun gelecekte tekrar müdahale edeceğine dair bir fikir oluşturmasını engeller. Aynı şekilde meşruiyet de bir kişinin özgürlüğüne dair uygunsuz bir müdahalenin olma olasılığını düşürdüğüne dair bir varsayım olacağından, bir dizi tehdit edilmiş davranışa işaret edebilir. Meşruiyet, kişinin özgürlüğünün belirsiz olduğuna dair bir algı oluşturabilir.
Kabullenilmiş Çaresizlik Sendromu
Bireyin tehdide karşı tepki vererek özgürlüğünü elde etmesi durumunun her zaman gerçekleşmemesinin nedenlerinden biri de, bireyin en başta özgürlüğü elde edemeyeceğine dair inancıdır. Bu tip durumlarda birey tehdit karşısında tepkisiz kalarak özgürlüğü yeniden elde etmeye uğraşmaz, tehdidi kabul eder.
Deneysel kanıtlar
Rektans hakkında bir dizi çalışma, bize deneysel kanıtlar sunmaktadır:
Brehm'in 1981 tarihli "Psychological reactance and the attractiveness of unobtainable objects: sex differences in children's responses to an elimination of freedom" adlı çalışması, bir çocuğun elde edilen ve elde edilemeyen nesnelerin çekiciliğine karşı bakışının cinsiyet ve yaştaki farklılıklarını inceledi.
Çalışma, çocukların bu durumlarda ne kadar iyi tepki verdiğini gözden geçirdi ve çocukların "diğer tarafta çimenlerin daha yeşil olduğunu" düşünüp düşünmediğini belirledi. Aynı zamanda, çocuğun sahip olamayacakları şeylerin değersizleşmesi durumunda dünya ile ne kadar iyi barış içinde yaşayacaklarını da belirledi. Bu çalışma, bir çocuk istediğini elde edemediğinde, onu alamamanın duygusal sonuçlarını yaşadığı sonucuna varmıştır.
Bu çalışmada sonuçlar, Hammock ve J. Brehm (1966) tarafından yapılan önceki bir çalışmadan kopyalanmıştır. Çalışma sonucunda erkek denekler elde edemediği şeyleri istediler, ancak kadın denekler reaktans teorisine uymadılar. Seçim özgürlükleri ellerinden alınmış olsa da, bu durumun tepkileri üzerinde genel bir etkisi olmadı.
Silvia'nın 2005 tarihli çalışması "Deflecting reactance: The role of similarity in increasing compliance and reducing resistance", tehdit altındaki bir özgürlüğün etkinliğini artırmanın bir yolunun onu sansürlemek veya etkinliğe karşı tehdit edici bir mesaj vermek olduğu sonucuna vardı. Buna çabaların karşılığında, insanların yasaklanmış alternatifleri seçtiği bir "" oluşur. Bu çalışma aynı zamanda sosyal etkinin kişinin temel özgürlüklerini tehdit etmediğinde daha iyi sonuçlara sahip olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada ortaya çıkan iki kavram, bir iletişimcinin güvenilirliğini artırarak yönelik olumlu gücü artırabileceği ve eş zamanlı olarak olumlu iletişim gücünü artırıp olumsuz iletişim gücünü azaltmanın uyumu artırması gerektiğidir.
Miller ve meslektaşları 2006 yılında yaptıkları "Identifying principal risk factors for the initiation of adolescent smoking behaviors: The significance of psychological reactance" adlı çalışmada, reaktansı ergenlik evresindeki birinin sigara içmeye başlamasında önemli bir gösterge olduğu sonucuna varmışlardır. Akran yakınlığı, akran bireyleşmesi ve kuşaklar arası bireyleşme, psikolojik reaktansın güçlü belirleyicileridir. Araştırmanın genel sonuçları, çocukların kendi sınırlamalarının farkında olmasalar da kendi kararlarını verebileceklerini düşündüklerini göstermektedir. Bu, ergenlerin otoriter kontrole, özellikle hedonik açıdan ilgili gördükleri yetişkin davranışlarının yasaklanmasına tepki göstereceklerinin bir göstergesidir.
Ölçüm
Dillard ve Shen, teoriyi geliştiren Jack Brehm'in karşıt görüşünün aksine, psikolojik tepkinin ölçülebileceğine dair kanıtlar sağlamıştır. Çalışmalarında, psikolojik tepkinin etkisini iki paralel çalışma ile ölçtüler: biri diş ipini savunuyor, diğeri öğrencileri alkol alımını sınırlamaya teşvik ediyordu.
Reaktans hakkında birkaç sonuç elde ettiler. Öncelikle reaktans çoğunlukla bilişseldir; bu, reaktansın kendini değerlendirme teknikleriyle ölçülebilmesini sağlar. Ayrıca, önceki araştırmaları desteklemek için, tepkinin kısmen öfke tepkisi ile ilgili olduğu sonucuna vardılar. Bu, Brehm'in reaktansın ortaya çıktığı esnada kişinin düşmanca veya saldırgan duygulara sahip olma eğiliminde olduğunu, bu duyguların genellikle tehdidin kendisinden ziyade tehdidin kaynağına yönelik olduğunu doğrular.
Son olarak, tepki içinde hem biliş hem de duygulanım iç içe geçmiştir; Dillard ve Shen, ikna üzerindeki etkilerinin birbirinden ayırt edilemeyecek kadar iç içe olduklarını öne sürmektedirler. Dillard ve Shen'in araştırması, reaktansın belirli kendini değerlendirme yöntemleri kullanılarak etkili bir şekilde incelenebileceğini gösteriyor. Ayrıca, Reaktans teorisinin ve ikna edici sağlık iletişimi ile ilişkisinin daha iyi anlaşılmasını sağladı.
Miller ve meslektaşlarının 'nde 2007 yılında yaptığı "Psychological reactance and promotional health messages: the effects of controlling language, lexical concreteness, and the restoration of freedom" adlı araştırmanın birincil amacı sağlık kampanyalarının mesajlarında dili kontrol etmenin etkilerini ölçmektir.
Araştırma, tanıtım amaçlı bir sağlık kampanyasının sonunda, kısa ve sonradan eklenmiş bir mesajın kullanımını inceleyerek özgürlüğü geri kazanma eğilimini yeniden ele aldı. Çalışmanın sonuçları, daha somut mesajların, daha az somut (daha soyut) mesajlardan daha fazla dikkat çektiğini gösterdi. Ayrıca, somut mesajların kaynağı, soyut mesajların kaynağından daha güvenilir olarak görülebilir. Daha somut, daha az kontrol edici bir dilin kullanılması ve seçimi vurgulayan sonradan eklenmiş mesajlar kullanarak özgürlüğün yeniden sağlanmasının, açık şekilde ikna edici sağlık kampanyalarının yarattığı belirsizliği ve tepkiyi azaltmak için en iyi çözümü sunabileceği sonucuna vardılar.
Ayrıca Bakınız
- Ters psikoloji; ayrıca Çifte-Ters psikoloji.
- Streisand etkisi; bir bilginin saklanması ya da gizlenmesi sonucunda, genelde internet yoluyla istenenin tam aksine bir şekilde insanlara yayılmasına dair fenomen.
Kaynakça
Özel
- ^ T. Ağcan (2017). a.g.m, syf. 26.
- ^ Brehm, J.; Brehm, W. (2013). a.g.e, syf. 4.
- ^ Brehm, W. (1966).
- ^ Steindl, Christina. (2016). a.g.m, syf. 205.
- ^ a b c T. Ağcan (2017). a.g.m, syf. 27.
- ^ Miller, William R. (2000). a.g.m, syf. 104.
- ^ Miller, William R.; Rollnick, S. (1991). a.g.e, syf. ?.
- ^ a b Kaner, Sema (1988). a.g.m, syf. 203.
- ^ a b T. Ağcan (2017). a.g.m, syf. 28.
- ^ T. Ağcan (2017). a.g.m, syf. 29.
- ^ Brehm, J.; Brehm, W. (2013). a.g.e, syf. 33.
- ^ Kaner, Sema (1988). a.g.m, syf. 204.
- ^ Kaner, Sema (1988). a.g.m, syf. 204-205.
- ^ T. Ağcan (2017). a.g.m, syf. 30.
- ^ . Evrim Ağacı. 2014. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
- ^ Brehm, Sharon S. (1981). a.g.m, syf. 937.
- ^ Silvia, Paul J. (2005). a.g.m, syf. 277.
- ^ Miller, Claude H. (2006). a.g.m, syf. 244.
- ^ Dillard, James; Lijiang, Shen. (2005). a.g.m, syf. 164.
- ^ Miller, Claude H. (2007). a.g.m, syf. 225.
Genel
- Brehm, Jack W. (1966). "A theory of psychological reactance" (İngilizce). Academic Press. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
- Brehm, Sharon S. (1981). "Psychological reactance and the attractiveness of unobtainable objects: Sex differences in children's responses to an elimination of freedom" (İngilizce). 7 (9). Sex Roles. ss. 937-949. 7 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
- Kaner, Sema (1988). "Sosyal Psikolojide Karşıt Tepki Kuramı". Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 21 (1). Erişim tarihi: 26 Eylül 2020.
- Miller, William R.; Rollnick, S (1991). Motivational interviewing: Preparing people to change addictive behavior (İngilizce). The Guilford Press. Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
- Miller, William R. (2000). (PDF). J. J. Onken, L. S., & Carroll, K. M. (Ed.). Approaches to Drug Abuse Counseling, National Institute on Drug Abuse (PDF) (İngilizce). ss. 99-105. 21 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
- Silvia, Paul J. (2005). "Deflecting Reactance: The Role of Similarity in Increasing Compliance and Reducing Resistance" (İngilizce). 27 (3). Basic and Applied Social Psychology. ss. 277-284. Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
- Dillard, James; Shen, Lijiang (2005). "On the Nature of Reactance and Its Role in Persuasive Health Communication" (İngilizce). Communication Monographs. ss. 144-168. 13 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2020.
- Miller, Claude H.; Burgoon, Michael; Grandpre, Joseph R.; Alvaro, Eusebio M. (2006). "Identifying Principal Risk Factors for the Initiation of Adolescent Smoking Behaviors: The Significance of Psychological Reactance" (İngilizce). Health Communication. ss. 241-252. 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
- Miller, Claude H.; Lane, Lindsay; Deatrick, Leslie; Young, Alice (2007). "Psychological Reactance and Promotional Health Messages: The Effects of Controlling Language, Lexical Concreteness, and the Restoration of Freedom" (İngilizce). 33 (2). Human Communication Research. ss. 219-240. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020.
- Brehm, Sharon S.; Brehm, Jack W. (2013). Psychological Reactance: A Theory of Freedom and Control (İngilizce). Academic Press. ISBN . 19 Kasım 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Eylül 2020.
- Steindl, Christina; Jonas, Eva; Sittenthaler, Sandra; Traut-Mattausch, Eva; Greenberg, Jeff (2015). "Understanding Psychological Reactance" (İngilizce). Zeitschrift für Psychologie. ss. 205-214. 11 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
- Tığrak, Arcan (2017). "Anneden Algılanan Kontrolün Ergenin Psikososyal İşlevselliği ile İlişkisinde Tepkiselliğin ve Evlatlık İnancının Rolü" (PDF). Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 4 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Eylül 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Reaktans Psikolojik Tepkisellik Kurami veya Karsit Tepki Kurami davranissal ozgurluklerin teklifler kisiler kurallar ya da duzenlemeler yoluyla tehdit edilmesi veya ortadan kaldirilmasi durumunda ortaya cikan motivasyonel uyarilmadir Reaktans birilerinin veya bir seyin seceneklerini elinden aldigini veya alternatiflerin kapsamini sinirladigini hissettiginde ortaya cikar Reaktans birisinin belirli bir gorusu veya kabul etmesi icin agir bir sekilde baski altina alindiginda ortaya cikabilir Reaktans kisinin amaclanana aykiri bir gorus veya tutumu benimsemesine veya guclendirmesine neden olabilir ayrica ikna edilmeyi zorlastirabilir Ters psikoloji reaktans etkisine oynanarak birilerinin istediklerinin tersini secmesi icin etkilemeye calisildigi durumlarda kullanilir Tanim ve teoriPsikolojik reaktans insanlarin ozgur davranislarina yonelik bir tehdit veya kayip yasadiklari zamanda ortaya cikan hos olmayan bir motivasyonel uyarilmadir Ornek vermek gerekirse bir kisi eylemin sagladigi veya zarardan bagimsiz olarak onu yasaklayan otorite ile kasitli olarak alay etmek icin yasaklanan eyleme karsi bir meyil gosterebilir Bir bireyin davranisini ne zaman ve nasil gerceklestirecegini secme ozgurlugu ve ilgili ozgurlugun farkinda oldugu duzey ve bu ozgurlugu tatmin etmek icin gerekli davranislari belirleyebilme reaktansin olusumunu etkiler Bireyin davranissal ozgurlukleri tehdit edilir azaltilir ya da ortadan kaldirilirsa kisinin motivasyonel olarak uyarildigi varsayilir Daha fazla ozgurlugu kaybetme korkusu bu uyarilmayi tetikleyebilir ve tehdit altindaki ozgurlugu yeniden tesis etmeleri icin onlari motive edebilir Bu motivasyon durumu kisinin hareket ozgurlugunun algilanan azalmasinin bir sonucu oldugu icin bir olarak kabul edilir ve bu nedenle psikolojik tepki olarak adlandirilir Reaktans ayrica bagimlilik danismanliginda karsilasilan problemini de aciklamaktadir in arastirmalarina gore Bir danismanin hastasina karsi almis oldugu tutum hastanin direnc seviyesini yukari ve asagi cekebilmektedir Gorusme esnasinda danismanin inkar etme suclamasi ve dogrudan yuzlestirmeler ziyade saygili ve dusunceli bir tutum sergilemesi direnc ve inkarin tetiklenmemesini yani reaktansin olusmamasini hastanin bundan kacinmasini saglar Reaktans teorisinin dort onemli asamasi vardir var olan ozgurluk ozgurluge yonelik tehdit tepki verme reaktans ve ozgurlugun yeniden saglanmasi Var olan ozgurluk Reaktans bireylerin algiladigi ve herhangi bir zamanda katilabilecegi ozgur davranislar durumlar ve tutumlar oldugunu var sayar Davranis akla gelebilecek her turlu eylemi icerir Birey eylemini kontrol edebilecegini veya secebilecegini inandigi durumlarda kendini ozgur hisseder Bir davranisin ozgur olmasi icin bireyin ona katilacak ilgili fiziksel ve psikolojik yetenege sahip olmasi ve o anda veya yakin gelecekte bu davranisa katilabilecegini bilmesi gerekmektedir zira birey ozgurlugun farkinda degilse reaktans olusmaz Bununla alakali olarak bireyler icin belirli bir davranisa yeltenmeye dair ozgur olup olmadiklari gozlemci veya bireyin kendisi icin her zaman acik degildir Ozgurluge yonelik tehdit Reaktans olusumundaki tehdidin basit engellemelerden farki bireyin o davranisi secip secmediginin oneminin yoklugudur Bireyin davranmakta ozgur olusu o davranisi gerceklestirdigi anlamina degil secebilecegi anlamina gelir ve bu secilebilirlik ortadan kalktigi zaman reaktans olusur Ozgurluge yonelik tehditler ic tehdit ve dis tehdit olarak ikiye ayrilir Bireyin secenekler arasinda secim yapiyor olusu secmedikleri karsi bir ic tehdit yaratir Dis tehdidin ise kisisel ve kisisel olmayan seklinde iki boyutu vardir Kisisel tehdit tehdidin direkt olarak bireye yonelik oldugu durumlardir Bu tip durumlarda tehdit acik ve nettir birey tehdidi algilar ve reaktansin sonraki asamasina gecer Tehdidin ikinci boyutunda ise bireyin tehdidi algilayip reaktans olusturmasi kolay degildir zira tehditler direkt bireye yonelik degildir Bireyin icinde bulundugu devlet ya da birlikte calistigi patron bireyin surekli olarak ozgurluklerini tehdit etmekteyse de bunlar direkt olarak bireye yonelik olmadigindan algilama ve reaktans olusturma durumlari zorlasabilir hatta gerceklesmeyebilir Tepki ve ozgurlugun yeniden saglanmasi Tepkinin boyutu konusunda bireyin davranissal ozgurlukleri tehdit edilir azaltilir ya da ortadan kaldirilirsa o kisinin motivasyonel olarak uyarildigi ve tepki verecegi varsayilir reaktansin ortaya cikisini etkileyen uc ana etken vardir Tehdit edilen ya da ortadan kaldirilan davranissal ozgurlugun birey icin onemi Davranissal ozgurlukler birey icin ne kadar onemliyse ortaya cikan reaktans orani da o kadar buyuk olacaktir Tehdit edilen ya da ortadan kaldirilan davranissal ozgurlugun orani Davranissal ozgurlugun ne kadarinin tehdit edildigi veya ortadan kaldirildigi reaktans oranini dogrudan etkileyecektir Davranissal ozgurluge gelen tehdidin buyuklugu Tehdit ne kadar buyukse reaktans orani da o kadar buyuk olacaktir Bunlarin yaninda tek bir davranissal ozgurlugun ortadan kaldirilisi baska ozgurluklerin simdi ya da daha sonra ortadan kaldirilmasiyla baglantili olabilir ya da bireylerde boyle bir endise dogmasini saglayabilir Benzer sekilde baska birinin davranissal ozgurlugunun tehdit edilmesi ya da ortadan kaldirilmasi durumunda bireyin basina da aynisi gelebilir veya bireyde boyle bir endise dogurabilir Bunun yaninda ozgurlugun kosullandirilmasi tehdidin bunu yapmadan once sunu yapman gerekmekte seklinde olusu ortaya cikacak reaktansin diger durumlardan daha az olmasina sebebiyet verebilir Birey tehdit nedeniyle ozgurlugunu kaybettiginde verecegi en basit tepki tehdidin tam tersi hareket etmek olacaktir Bunun yaninda birey ortadan kalkan ozgurluge erismeye cabalamaktan ziyade diger ozgurluklere yonelebilir Reaktans ile alakali diger kavramlar ve mesruiyettir Belirli bir davranisin veya davranis kumesinin aldigi tehdidin azalmasi veya sinirlandirilmasi gerekcelendirmenin olasi bir etkisidir Bay Doe acil bir durumdan dolayi Mrs Smith e mudahale ettigini soylerse bu Bayan Smith in Bay Doe nun gelecekte tekrar mudahale edecegine dair bir fikir olusturmasini engeller Ayni sekilde mesruiyet de bir kisinin ozgurlugune dair uygunsuz bir mudahalenin olma olasiligini dusurdugune dair bir varsayim olacagindan bir dizi tehdit edilmis davranisa isaret edebilir Mesruiyet kisinin ozgurlugunun belirsiz olduguna dair bir algi olusturabilir Kabullenilmis Caresizlik Sendromu Bireyin tehdide karsi tepki vererek ozgurlugunu elde etmesi durumunun her zaman gerceklesmemesinin nedenlerinden biri de bireyin en basta ozgurlugu elde edemeyecegine dair inancidir Bu tip durumlarda birey tehdit karsisinda tepkisiz kalarak ozgurlugu yeniden elde etmeye ugrasmaz tehdidi kabul eder Deneysel kanitlarRektans hakkinda bir dizi calisma bize deneysel kanitlar sunmaktadir Brehm in 1981 tarihli Psychological reactance and the attractiveness of unobtainable objects sex differences in children s responses to an elimination of freedom adli calismasi bir cocugun elde edilen ve elde edilemeyen nesnelerin cekiciligine karsi bakisinin cinsiyet ve yastaki farkliliklarini inceledi Calisma cocuklarin bu durumlarda ne kadar iyi tepki verdigini gozden gecirdi ve cocuklarin diger tarafta cimenlerin daha yesil oldugunu dusunup dusunmedigini belirledi Ayni zamanda cocugun sahip olamayacaklari seylerin degersizlesmesi durumunda dunya ile ne kadar iyi baris icinde yasayacaklarini da belirledi Bu calisma bir cocuk istedigini elde edemediginde onu alamamanin duygusal sonuclarini yasadigi sonucuna varmistir Bu calismada sonuclar Hammock ve J Brehm 1966 tarafindan yapilan onceki bir calismadan kopyalanmistir Calisma sonucunda erkek denekler elde edemedigi seyleri istediler ancak kadin denekler reaktans teorisine uymadilar Secim ozgurlukleri ellerinden alinmis olsa da bu durumun tepkileri uzerinde genel bir etkisi olmadi Silvia nin 2005 tarihli calismasi Deflecting reactance The role of similarity in increasing compliance and reducing resistance tehdit altindaki bir ozgurlugun etkinligini artirmanin bir yolunun onu sansurlemek veya etkinlige karsi tehdit edici bir mesaj vermek oldugu sonucuna vardi Buna cabalarin karsiliginda insanlarin yasaklanmis alternatifleri sectigi bir olusur Bu calisma ayni zamanda sosyal etkinin kisinin temel ozgurluklerini tehdit etmediginde daha iyi sonuclara sahip oldugunu gostermektedir Bu calismada ortaya cikan iki kavram bir iletisimcinin guvenilirligini artirarak yonelik olumlu gucu artirabilecegi ve es zamanli olarak olumlu iletisim gucunu artirip olumsuz iletisim gucunu azaltmanin uyumu artirmasi gerektigidir Miller ve meslektaslari 2006 yilinda yaptiklari Identifying principal risk factors for the initiation of adolescent smoking behaviors The significance of psychological reactance adli calismada reaktansi ergenlik evresindeki birinin sigara icmeye baslamasinda onemli bir gosterge oldugu sonucuna varmislardir Akran yakinligi akran bireylesmesi ve kusaklar arasi bireylesme psikolojik reaktansin guclu belirleyicileridir Arastirmanin genel sonuclari cocuklarin kendi sinirlamalarinin farkinda olmasalar da kendi kararlarini verebileceklerini dusunduklerini gostermektedir Bu ergenlerin otoriter kontrole ozellikle hedonik acidan ilgili gordukleri yetiskin davranislarinin yasaklanmasina tepki gostereceklerinin bir gostergesidir OlcumDillard ve Shen teoriyi gelistiren Jack Brehm in karsit gorusunun aksine psikolojik tepkinin olculebilecegine dair kanitlar saglamistir Calismalarinda psikolojik tepkinin etkisini iki paralel calisma ile olctuler biri dis ipini savunuyor digeri ogrencileri alkol alimini sinirlamaya tesvik ediyordu Reaktans hakkinda birkac sonuc elde ettiler Oncelikle reaktans cogunlukla bilisseldir bu reaktansin kendini degerlendirme teknikleriyle olculebilmesini saglar Ayrica onceki arastirmalari desteklemek icin tepkinin kismen ofke tepkisi ile ilgili oldugu sonucuna vardilar Bu Brehm in reaktansin ortaya ciktigi esnada kisinin dusmanca veya saldirgan duygulara sahip olma egiliminde oldugunu bu duygularin genellikle tehdidin kendisinden ziyade tehdidin kaynagina yonelik oldugunu dogrular Son olarak tepki icinde hem bilis hem de duygulanim ic ice gecmistir Dillard ve Shen ikna uzerindeki etkilerinin birbirinden ayirt edilemeyecek kadar ic ice olduklarini one surmektedirler Dillard ve Shen in arastirmasi reaktansin belirli kendini degerlendirme yontemleri kullanilarak etkili bir sekilde incelenebilecegini gosteriyor Ayrica Reaktans teorisinin ve ikna edici saglik iletisimi ile iliskisinin daha iyi anlasilmasini sagladi Miller ve meslektaslarinin nde 2007 yilinda yaptigi Psychological reactance and promotional health messages the effects of controlling language lexical concreteness and the restoration of freedom adli arastirmanin birincil amaci saglik kampanyalarinin mesajlarinda dili kontrol etmenin etkilerini olcmektir Arastirma tanitim amacli bir saglik kampanyasinin sonunda kisa ve sonradan eklenmis bir mesajin kullanimini inceleyerek ozgurlugu geri kazanma egilimini yeniden ele aldi Calismanin sonuclari daha somut mesajlarin daha az somut daha soyut mesajlardan daha fazla dikkat cektigini gosterdi Ayrica somut mesajlarin kaynagi soyut mesajlarin kaynagindan daha guvenilir olarak gorulebilir Daha somut daha az kontrol edici bir dilin kullanilmasi ve secimi vurgulayan sonradan eklenmis mesajlar kullanarak ozgurlugun yeniden saglanmasinin acik sekilde ikna edici saglik kampanyalarinin yarattigi belirsizligi ve tepkiyi azaltmak icin en iyi cozumu sunabilecegi sonucuna vardilar Ayrica BakinizTers psikoloji ayrica Cifte Ters psikoloji Streisand etkisi bir bilginin saklanmasi ya da gizlenmesi sonucunda genelde internet yoluyla istenenin tam aksine bir sekilde insanlara yayilmasina dair fenomen KaynakcaOzel T Agcan 2017 a g m syf 26 Brehm J Brehm W 2013 a g e syf 4 Brehm W 1966 Steindl Christina 2016 a g m syf 205 a b c T Agcan 2017 a g m syf 27 Miller William R 2000 a g m syf 104 Miller William R Rollnick S 1991 a g e syf a b Kaner Sema 1988 a g m syf 203 a b T Agcan 2017 a g m syf 28 T Agcan 2017 a g m syf 29 Brehm J Brehm W 2013 a g e syf 33 Kaner Sema 1988 a g m syf 204 Kaner Sema 1988 a g m syf 204 205 T Agcan 2017 a g m syf 30 Evrim Agaci 2014 23 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Aralik 2020 Brehm Sharon S 1981 a g m syf 937 Silvia Paul J 2005 a g m syf 277 Miller Claude H 2006 a g m syf 244 Dillard James Lijiang Shen 2005 a g m syf 164 Miller Claude H 2007 a g m syf 225 Genel Brehm Jack W 1966 A theory of psychological reactance Ingilizce Academic Press 4 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2020 Brehm Sharon S 1981 Psychological reactance and the attractiveness of unobtainable objects Sex differences in children s responses to an elimination of freedom Ingilizce 7 9 Sex Roles ss 937 949 7 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2020 Kaner Sema 1988 Sosyal Psikolojide Karsit Tepki Kurami Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi 21 1 Erisim tarihi 26 Eylul 2020 Miller William R Rollnick S 1991 Motivational interviewing Preparing people to change addictive behavior Ingilizce The Guilford Press Erisim tarihi 4 Aralik 2020 Miller William R 2000 PDF J J Onken L S amp Carroll K M Ed Approaches to Drug Abuse Counseling National Institute on Drug Abuse PDF Ingilizce ss 99 105 21 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Aralik 2020 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Silvia Paul J 2005 Deflecting Reactance The Role of Similarity in Increasing Compliance and Reducing Resistance Ingilizce 27 3 Basic and Applied Social Psychology ss 277 284 Erisim tarihi 4 Aralik 2020 Dillard James Shen Lijiang 2005 On the Nature of Reactance and Its Role in Persuasive Health Communication Ingilizce Communication Monographs ss 144 168 13 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2020 Miller Claude H Burgoon Michael Grandpre Joseph R Alvaro Eusebio M 2006 Identifying Principal Risk Factors for the Initiation of Adolescent Smoking Behaviors The Significance of Psychological Reactance Ingilizce Health Communication ss 241 252 16 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2020 Miller Claude H Lane Lindsay Deatrick Leslie Young Alice 2007 Psychological Reactance and Promotional Health Messages The Effects of Controlling Language Lexical Concreteness and the Restoration of Freedom Ingilizce 33 2 Human Communication Research ss 219 240 Erisim tarihi 10 Aralik 2020 Brehm Sharon S Brehm Jack W 2013 Psychological Reactance A Theory of Freedom and Control Ingilizce Academic Press ISBN 978 1483236629 19 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Eylul 2020 Steindl Christina Jonas Eva Sittenthaler Sandra Traut Mattausch Eva Greenberg Jeff 2015 Understanding Psychological Reactance Ingilizce Zeitschrift fur Psychologie ss 205 214 11 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2020 Tigrak Arcan 2017 Anneden Algilanan Kontrolun Ergenin Psikososyal Islevselligi ile Iliskisinde Tepkiselligin ve Evlatlik Inancinin Rolu PDF Doktora Tezi Hacettepe Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu 4 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Eylul 2020