Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2020) () |
Bu madde tümüyle ya da çoğunluğuyla dayanıyor. (Nisan 2020) |
Südet krizi, Nazi Almanyası'nın Çekoslovakya'nın Südet bölgesinin kendisine verilmesini diretmesiyle ortaya çıkan ve 1938 yılında belli başlı Avrupa ülkelerini savaşın eşiğine getiren gelişmelerdir.
Kriz öncesi durum
Başta Südet bölgesi olmak üzere Çekoslovakya topraklarında yaşayan Almanca konuşan nüfusla Çek hükûmeti arasındaki gerginlik I. Dünya Savaşı yıllarına kadar dayanmaktadır. Saint-Germain Antlaşması ile Çekoslovakya topraklarına katılmış olan bölgedeki 3 milyon dolayındaki Almanca konuşan nüfus, savaşta Almanya’yı desteklerken Çekler İtilaf Devletleri’nden yana olmuşlardır. Dahası, SSCB’nin Ekim Devrimi’nden sonra savaş esirlerini serbest bırakmasıyla oluşturulan Çek ordusu, Almanya’nın müttefiki Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na karşı savaşmıştı.
Ayrıca, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sırasında Alman nüfusun yaygın olduğu sanayileşmiş bölgelerde yaşanan çöküntü, Almanca konuşan nüfusta yönetime karşı hoşnutsuzluklara, giderek tırmanan bir gerginliğe yol açmıştı.
Kriz öncesi gelişmeler
Avusturya'nın ilhakının ardından Çekoslovakya’nın Alman topraklarına katılması hedefi, 24 Haziran 1937 tarihinde Feld Mareşal Werner von Blomberg tarafından Fall Grün ("Yeşil Durum") kod adıyla gündeme getirilmiştir. "Yeşil Durum", Çekoslovakya topraklarının baskın tarzı bir askerî operasyonla istila edilmesi planıdır. Ancak Hitler, Çekoslovakya’nın istilasının, diplomatik görüşme ve manevralarla oluşturulacak bir krizin tırmandırılması sonucunda, bir askerî harekâtla sağlanması yolunu benimsemiştir. Böylece Avrupa kamuoyu gözünde belirli bir haklılık zemini oluşturulacaktır.
Hitler’in iktidara geldiği yıl olan 1933 yılı Çekoslovakya’da Südet Alman Partisi’nin (S.D. P.) kurulduğu yıldır. Parti, Konrad Henlein adında bir Nazi sempatizanı tarafından kurulmuştu ve sonuna kadar onun başkanlığında kaldı ve 1935 yılından itibaren Almanya’dan her ay ortalama 15.000 Mark kadar bir mali destek aldı. 1935 yılının Mayıs ayındaki parlamento seçimlerinde Südet bölgesindeki Almanca konuşan nüfusun üçte ikisinin oyunu alan parti, Çekoslovakya’nın ikinci büyük partisi haline gelmiştir.
28 Mart 1938 tarihinde, Avusturya’nın ilhakından iki hafta sonra, Henlein Hitler’le bir görüşme yapmış ve izleyeceği politika konusunda bilgilendirilmiştir. İzlenecek politika, Çek hükûmetinden, Südet Almanlarının meşru sayılacak hakları talep edilecektir, ancak öyle çok şey istenecektir ki, kabul edilmesi olanaksız olsun.
Mayıs krizi
S.D. P.’nin talepleri ve bunlar karşısında Çek hükûmetinin tutumu, kısa sürede Avrupa kamuoyunda, Çekoslovakya’nın parçalanmasına kadar varabilecek bir krizin başladığı izlenimini yaratmış ve giderek tırmandırmıştır. 20 Mayıs 1938 günü Alman Genelkurmayının Hitler’e sunduğu, Çekoslovakya’nın istilası planları hakkında bilgi, derhal İngiltere, Fransa yetkililerine ulaşmıştır. Böyle bir saldırı planı, Avrupa’da yeni bir savaşın başlamak üzere olduğunu ortaya koyuyordu ve Südet Krizi’nin –“Mayıs Krizi” olarak da bilinir- başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
Almanya ile Çekoslovakya arasındaki bir krizin, Avrupa savaşına yol açması, Çekoslovakya ile İngiltere, Fransa ve SSCB arasındaki, Çekoslovakya'nın toprak bütünlüğünün garantisi niteliğindeki farkı tarihli antlaşmalar nedeniyledir. Bu antlaşmalar, Fransa ile Çekoslovakya arasında 1924 yılında yapılmış olan antlaşma, İtalya ile 7 Ocak 1935 tarihli ve Sovyetler Birliği ile Çekoslovakya arasındaki antlaşmadır.
Hitler’in, Çekoslovakya’ya askeri bir müdahalede bulunmayı düşünmediğini açıklaması üzerine Mayıs 1938 ayı sonunda durum yatışmıştır. Ancak, Südet Alman Partisi ile Çek hükûmeti arasında süren görüşmeler ve bölgede zaman zaman tekrarlanan silahlı çatışmalar, tansiyonu yüksek tutmaya devam etmiştir.
5 Eylül 1938 günü Çek Başbakanı Edvard Beneš’in Südet Alman liderlerini bir toplantıya çağırması ve tüm taleplerini kabul edeceğini bildirmesi kritik bir andır. Oysa Hitler bir uzlaşma sağlamak peşinde değildir, Çekoslovakya’yı istila etmek istemektedir. Henlein, 7 Eylül günü, S.D.P.’nin Çek hükümetiyle olan görüşmelerini kesmiştir. Bu görüşmelerin kesilmesi konuyu, Südet Almanlarıyla Çek hükûmeti arasındaki ulusal boyuttaki bir sorun olmaktan çıkartıp, uluslararası bir sorun haline getirmişti yeniden.
Nazi Partisinin 6 Eylül’de başlayan ve 12 Eylül’de bitecek olan Nürnberg’deki parti kongresinin sonunda Hitler’in yapacağı konuşma önemliydi. Hitler bu konuşmasında Çek hükümeti Südet Almanlarına karşı “adil” davranmadığı takdirde Almanya’nın bunu sağlamak zorunda kalacağını belirtmesi, Südet bölgesinde ayaklanmalara neden oldu. Çek hükûmeti bölgeye asker göndermek ve sıkıyönetim ilan etmek zorunda kalmıştır.
“Mayıs Krizi” kadar kritik bir kriz yeniden başlamıştır. 13 Eylül 1938 gecesi İngiliz başbakanı Neville Chamberlain, Hitler’e Südet Krizi’ni görüşmek için Almanya’da kendisini kabul etmesini isteyen bir mesaj göndermiştir. Chamberlain, 15 Eylül 1938 tarihinde Almanya’da Hitler’le görüştü. Chamberlain, kendi hükûmetine ve Fransa’ya danışmak üzere ülkesine dönerken Hitler’den, askeri bir girişimde bulunmamak üzere garanti istemiştir.
Fransa başbakanı Édouard Daladier ve dişişleri bakanı Georges Bonnet, 18 Eylül 1938 günü İngiliz hükûmeti ile Südet Krizi’ni görüşmek üzere Londra’ya gitmişlerdir. Bu görüşmelerde, nüfusun yüzde 50’den fazla olduğu toprakların Almanya’ya verilmesi kararına varmışlardır. Ayrıca yeni sınırların güvencesi için uluslararası bir garantiye katılacakları kararındadırlar. Bu uluslararası garanti, mevcut antlaşmaların yerine geçecektir.
Çekoslovakya’nın paylaşılması konusunda Polonya ve Macaristan talepte bulunmuştur. 21 Eylül 1938 tarihinde Polonya hükümeti, Çekoslovakya’nın Teschen bölgesinde plebisit yapılmasını Çek hükümetinden ister ve sınıra asker sevk eder. Ertesi gün Macaristan aynı talebi Çek hükûmetine iletmiştir.
İngiliz ve Fransız hükûmetleri 19 Eylül 1938 günü Çek hükûmetine, Südet bölgesi’nin Almanya’ya verilmesi konusunda kararlarını bildirmişlerdir. 20 Eylül’de Çek hükûmeti bu teklifi reddetmiştir. Ertesi gün, İngiliz ve Fransız hükümetleri, Çek cumhurbaşkanı Edvard Beneš’e, Almanya’nın Çekoslovakya’ya saldırması durumunda müdahale etmeyecekleri yönündeki tutumlarını şifai olarak bildirdiler.
21 Eylül 1938 de Çek hükümeti çaresiz öneriyi kabul edip istifa edecektir.
Chamberlain, 22 Eylül de Almanya’da Hitler’le bir görüşme yapıp Almanya’nın koşullarının hem İngiliz, hem Fransız, hem de Çek hükûmetlerince kabul edildiğini bildirmiştir. Südet bölgesi, plebisit yapılmadan Almanya’ya bırakılacaktı, nüfus yapısının net olmadığı bölgelerin durumu ise uluslararası bir komisyonun kararına göre kademeli olarak Almanya’ya verilecektir. Ancak Hitler, en geç 1 Ekim 1938 tarihinde Südet bölgesi’nin ve nüfusun yüzde 50’den fazlasının Alman olduğu bölgelerin Almanya’ya terk edilmesi şartını öne sürer. Hitler’in bu yeni muhtırası, (görüşme, Almanya’nın Godesberg kasabasında yapılmış olduğu için ‘’’Godesberg Muhtırası’’’ olarak bilinen) boşaltılan bölgelerde tüm taşınabilir malların yerinde kalmasını da öngörmektedir. Yani Südet bölgesini boşaltmak zorunda kalan yüz binlerce Çek, ev eşyalarını dahi yanlarında götüremeyeceklerdir.
Chamberlain 24 Eylül’de İngiltere’ye döndüğünde kabineyi yeni muhtıraya ikna etmeye çalışacaktır ama hem kendi kabinesi artık karşı çıkmaktadır hem de Fransız kabinesi. Öte yandan yeni Çek hükûmeti de muhtırayı reddetmiştir. Fransa’nın, Çekoslovakya’nın toprak bütünlüğüne yönelen bir saldırıya müdahale edeceğini bildirmesi ve kısmi seferberlik ilan etmesi üzerine İngiltere de, Fransa’nın böyle bir tutumunda duruma katılacağını deklare etmek zorunda kalır. Sovyetler Birliği’nin Çekoslovakya ile antlaşması da Fransa’nın müdahalesi önşartını içerdiğine göre böyle bir durumda Sovyetler Birliği de savaşa girecektir. Zaten Sovyet dışişleri komiseri Litvinov da her fırsatta Sovyetler Birliği’nin bu antlaşmadan doğan sorumluluklarına bağlı kalacağını bildirmektedir.
Hitler, 28 Eylül 1938 günü, saat 14.00’e kadar Godesberg Muhtırasının kabulü şartını öne sürmüştür. Bu süreye kadar Çeklerin muhtırayı kabul etmemesi halinde bir Avrupa savaşının çıkacağı kesin gibidir.
İngiliz başbakanı Chamberlain'in yeniden devreye girmesiyle 29 Eylül 1938 günü Münih Konferansı toplanır. Konferans sonunda imzalanan Münih Antlaşması ile Hitler'in talepleri tümüyle karara bağlanmıştır. Çekoslovakya parçalanmış ve Avrupa'da savaş tehlikesi o gün için ortadan kaldırılmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Nazi İmparatorluğu, William L. Shirer, cilt 2, sh. 489
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Sudet Krizi haber gazete kitap akademik JSTOR Nisan 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde tumuyle ya da cogunluguyla tek kaynaga dayaniyor Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Lutfen baska kaynaklar ekleyerek bu maddeyi gelistirmeye yardim ediniz Nisan 2020 Sudet krizi Nazi Almanyasi nin Cekoslovakya nin Sudet bolgesinin kendisine verilmesini diretmesiyle ortaya cikan ve 1938 yilinda belli basli Avrupa ulkelerini savasin esigine getiren gelismelerdir Sudetenland haritasiKriz oncesi durumBasta Sudet bolgesi olmak uzere Cekoslovakya topraklarinda yasayan Almanca konusan nufusla Cek hukumeti arasindaki gerginlik I Dunya Savasi yillarina kadar dayanmaktadir Saint Germain Antlasmasi ile Cekoslovakya topraklarina katilmis olan bolgedeki 3 milyon dolayindaki Almanca konusan nufus savasta Almanya yi desteklerken Cekler Itilaf Devletleri nden yana olmuslardir Dahasi SSCB nin Ekim Devrimi nden sonra savas esirlerini serbest birakmasiyla olusturulan Cek ordusu Almanya nin muttefiki Avusturya Macaristan Imparatorlugu na karsi savasmisti Ayrica 1929 Dunya Ekonomik Bunalimi sirasinda Alman nufusun yaygin oldugu sanayilesmis bolgelerde yasanan cokuntu Almanca konusan nufusta yonetime karsi hosnutsuzluklara giderek tirmanan bir gerginlige yol acmisti Kriz oncesi gelismelerAvusturya nin ilhakinin ardindan Cekoslovakya nin Alman topraklarina katilmasi hedefi 24 Haziran 1937 tarihinde Feld Maresal Werner von Blomberg tarafindan Fall Grun Yesil Durum kod adiyla gundeme getirilmistir Yesil Durum Cekoslovakya topraklarinin baskin tarzi bir askeri operasyonla istila edilmesi planidir Ancak Hitler Cekoslovakya nin istilasinin diplomatik gorusme ve manevralarla olusturulacak bir krizin tirmandirilmasi sonucunda bir askeri harekatla saglanmasi yolunu benimsemistir Boylece Avrupa kamuoyu gozunde belirli bir haklilik zemini olusturulacaktir Hitler in iktidara geldigi yil olan 1933 yili Cekoslovakya da Sudet Alman Partisi nin S D P kuruldugu yildir Parti Konrad Henlein adinda bir Nazi sempatizani tarafindan kurulmustu ve sonuna kadar onun baskanliginda kaldi ve 1935 yilindan itibaren Almanya dan her ay ortalama 15 000 Mark kadar bir mali destek aldi 1935 yilinin Mayis ayindaki parlamento secimlerinde Sudet bolgesindeki Almanca konusan nufusun ucte ikisinin oyunu alan parti Cekoslovakya nin ikinci buyuk partisi haline gelmistir 28 Mart 1938 tarihinde Avusturya nin ilhakindan iki hafta sonra Henlein Hitler le bir gorusme yapmis ve izleyecegi politika konusunda bilgilendirilmistir Izlenecek politika Cek hukumetinden Sudet Almanlarinin mesru sayilacak haklari talep edilecektir ancak oyle cok sey istenecektir ki kabul edilmesi olanaksiz olsun Mayis krizibulunan Almanca Schonlinde da devriye gezen Cekoslovakya askerleri Eylul 1938 Not Almanca tabelalar ile dikkat cekmektedir S D P nin talepleri ve bunlar karsisinda Cek hukumetinin tutumu kisa surede Avrupa kamuoyunda Cekoslovakya nin parcalanmasina kadar varabilecek bir krizin basladigi izlenimini yaratmis ve giderek tirmandirmistir 20 Mayis 1938 gunu Alman Genelkurmayinin Hitler e sundugu Cekoslovakya nin istilasi planlari hakkinda bilgi derhal Ingiltere Fransa yetkililerine ulasmistir Boyle bir saldiri plani Avrupa da yeni bir savasin baslamak uzere oldugunu ortaya koyuyordu ve Sudet Krizi nin Mayis Krizi olarak da bilinir baslangici olarak kabul edilmektedir Almanya ile Cekoslovakya arasindaki bir krizin Avrupa savasina yol acmasi Cekoslovakya ile Ingiltere Fransa ve SSCB arasindaki Cekoslovakya nin toprak butunlugunun garantisi niteligindeki farki tarihli antlasmalar nedeniyledir Bu antlasmalar Fransa ile Cekoslovakya arasinda 1924 yilinda yapilmis olan antlasma Italya ile 7 Ocak 1935 tarihli ve Sovyetler Birligi ile Cekoslovakya arasindaki antlasmadir Hitler in Cekoslovakya ya askeri bir mudahalede bulunmayi dusunmedigini aciklamasi uzerine Mayis 1938 ayi sonunda durum yatismistir Ancak Sudet Alman Partisi ile Cek hukumeti arasinda suren gorusmeler ve bolgede zaman zaman tekrarlanan silahli catismalar tansiyonu yuksek tutmaya devam etmistir 5 Eylul 1938 gunu Cek Basbakani Edvard Benes in Sudet Alman liderlerini bir toplantiya cagirmasi ve tum taleplerini kabul edecegini bildirmesi kritik bir andir Oysa Hitler bir uzlasma saglamak pesinde degildir Cekoslovakya yi istila etmek istemektedir Henlein 7 Eylul gunu S D P nin Cek hukumetiyle olan gorusmelerini kesmistir Bu gorusmelerin kesilmesi konuyu Sudet Almanlariyla Cek hukumeti arasindaki ulusal boyuttaki bir sorun olmaktan cikartip uluslararasi bir sorun haline getirmisti yeniden Nazi Partisinin 6 Eylul de baslayan ve 12 Eylul de bitecek olan Nurnberg deki parti kongresinin sonunda Hitler in yapacagi konusma onemliydi Hitler bu konusmasinda Cek hukumeti Sudet Almanlarina karsi adil davranmadigi takdirde Almanya nin bunu saglamak zorunda kalacagini belirtmesi Sudet bolgesinde ayaklanmalara neden oldu Cek hukumeti bolgeye asker gondermek ve sikiyonetim ilan etmek zorunda kalmistir Mayis Krizi kadar kritik bir kriz yeniden baslamistir 13 Eylul 1938 gecesi Ingiliz basbakani Neville Chamberlain Hitler e Sudet Krizi ni gorusmek icin Almanya da kendisini kabul etmesini isteyen bir mesaj gondermistir Chamberlain 15 Eylul 1938 tarihinde Almanya da Hitler le gorustu Chamberlain kendi hukumetine ve Fransa ya danismak uzere ulkesine donerken Hitler den askeri bir girisimde bulunmamak uzere garanti istemistir Fransa basbakani Edouard Daladier ve disisleri bakani Georges Bonnet 18 Eylul 1938 gunu Ingiliz hukumeti ile Sudet Krizi ni gorusmek uzere Londra ya gitmislerdir Bu gorusmelerde nufusun yuzde 50 den fazla oldugu topraklarin Almanya ya verilmesi kararina varmislardir Ayrica yeni sinirlarin guvencesi icin uluslararasi bir garantiye katilacaklari kararindadirlar Bu uluslararasi garanti mevcut antlasmalarin yerine gececektir Cekoslovakya nin paylasilmasi konusunda Polonya ve Macaristan talepte bulunmustur 21 Eylul 1938 tarihinde Polonya hukumeti Cekoslovakya nin Teschen bolgesinde plebisit yapilmasini Cek hukumetinden ister ve sinira asker sevk eder Ertesi gun Macaristan ayni talebi Cek hukumetine iletmistir Hitler i kutlayan Sudet AlmanlariSudetendeutsches Freikorps a bagli genc gonuller Cheb Almanca Eger Sudet bolgesine giren Hitler Graslitz bugunku Cek Cumhuriyeti kasabasinda duzenlenen gecit toreninde 4 Ekim 1938 Ingiliz ve Fransiz hukumetleri 19 Eylul 1938 gunu Cek hukumetine Sudet bolgesi nin Almanya ya verilmesi konusunda kararlarini bildirmislerdir 20 Eylul de Cek hukumeti bu teklifi reddetmistir Ertesi gun Ingiliz ve Fransiz hukumetleri Cek cumhurbaskani Edvard Benes e Almanya nin Cekoslovakya ya saldirmasi durumunda mudahale etmeyecekleri yonundeki tutumlarini sifai olarak bildirdiler 21 Eylul 1938 de Cek hukumeti caresiz oneriyi kabul edip istifa edecektir Chamberlain 22 Eylul de Almanya da Hitler le bir gorusme yapip Almanya nin kosullarinin hem Ingiliz hem Fransiz hem de Cek hukumetlerince kabul edildigini bildirmistir Sudet bolgesi plebisit yapilmadan Almanya ya birakilacakti nufus yapisinin net olmadigi bolgelerin durumu ise uluslararasi bir komisyonun kararina gore kademeli olarak Almanya ya verilecektir Ancak Hitler en gec 1 Ekim 1938 tarihinde Sudet bolgesi nin ve nufusun yuzde 50 den fazlasinin Alman oldugu bolgelerin Almanya ya terk edilmesi sartini one surer Hitler in bu yeni muhtirasi gorusme Almanya nin Godesberg kasabasinda yapilmis oldugu icin Godesberg Muhtirasi olarak bilinen bosaltilan bolgelerde tum tasinabilir mallarin yerinde kalmasini da ongormektedir Yani Sudet bolgesini bosaltmak zorunda kalan yuz binlerce Cek ev esyalarini dahi yanlarinda goturemeyeceklerdir Chamberlain 24 Eylul de Ingiltere ye dondugunde kabineyi yeni muhtiraya ikna etmeye calisacaktir ama hem kendi kabinesi artik karsi cikmaktadir hem de Fransiz kabinesi Ote yandan yeni Cek hukumeti de muhtirayi reddetmistir Fransa nin Cekoslovakya nin toprak butunlugune yonelen bir saldiriya mudahale edecegini bildirmesi ve kismi seferberlik ilan etmesi uzerine Ingiltere de Fransa nin boyle bir tutumunda duruma katilacagini deklare etmek zorunda kalir Sovyetler Birligi nin Cekoslovakya ile antlasmasi da Fransa nin mudahalesi onsartini icerdigine gore boyle bir durumda Sovyetler Birligi de savasa girecektir Zaten Sovyet disisleri komiseri Litvinov da her firsatta Sovyetler Birligi nin bu antlasmadan dogan sorumluluklarina bagli kalacagini bildirmektedir Hitler 28 Eylul 1938 gunu saat 14 00 e kadar Godesberg Muhtirasinin kabulu sartini one surmustur Bu sureye kadar Ceklerin muhtirayi kabul etmemesi halinde bir Avrupa savasinin cikacagi kesin gibidir Ingiliz basbakani Chamberlain in yeniden devreye girmesiyle 29 Eylul 1938 gunu Munih Konferansi toplanir Konferans sonunda imzalanan Munih Antlasmasi ile Hitler in talepleri tumuyle karara baglanmistir Cekoslovakya parcalanmis ve Avrupa da savas tehlikesi o gun icin ortadan kaldirilmistir Ayrica bakinizGodesberg Memorandumu Munih AntlasmasiKaynakca Nazi Imparatorlugu William L Shirer cilt 2 sh 489