Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Safevîlerin İran'ı Şiileştirmesi veya İran'ın Şiileşmesi, kabaca 16. ila 18. yüzyıllar arasında gerçekleşti ve İran'ı Şiilik'in dini kalesi haline getirdi. Aynı zamanda, Şiilik içerisindeki İsnâaşeriyye mezhebinin, her biri Şiilikte kendi hakimiyet dönemlerini yaşamış olan Zeydilik ve İsmaililik mezhepleri üzerindeki hakimiyeti sağlanmıştır. Safevîler, mücadele ederek İran'ı 1501'de bağımsız bir devlet olarak birleştirmişler ve İslam tarihinde en önemli dönüm noktalarından birini oluşturan, İsnâaşeriyye mezhebini İmparatorluğun resmî dini olarak belirlemişlerdir.
Doğrudan bir sonuç olarak, bugünkü İran'ın ve komşu Azerbaycan'ın toprakları, tarihte aynı zamanda Şiiliğe dönüştürüldü. Her iki ülkenin hala büyük çoğunluğu Şii ve Azerbaycan nüfusunun Şii oranı İran'dan sonra ikinci sırada.
Safevîler öncesi İran
İran nüfusunun çoğunluğu Safevilere kadar Şafiî ve Hanefî Sünni Müslümanlardan oluşuyordu. İronik olarak, 15. yüzyılın sonuna kadar Osmanlı İmparatorluğu, kendisinde medrese eksikliği nedeniyle ulemasının birçoğunu İran'a Sünni eğitim almak için gönderdi. Sünni İranlılar daima Muhammed'in ailesine büyük saygı duyuyorlardı. Buna karşın, Safevî döneminden önce, İranlıların azınlığı Şiiydi ve İran'da göreceli olarak az sayıda Şii ulema vardı.
Şah İsmail dönemi
1502'ye kadar I. İsmail, İran'da Tebriz'in yanı sıra Ermenistan, Azerbaycan ve Dağıstan bölgelerini ele geçirdi. İran'ın çoğunluğunun hâlâ Sünni olduğu bölgelerdeki kontrolünü sağlamlaştırmak için önündeki on yıl boyunca mücadele verecekti. Ordusu ilk 1504 yılında orta bölgelere yayılmıştı. 1510 yılında nihayet Horasan bölgesini ve Herat şehrini fethedip, 1505-1508 yılları arasında güneybatı İran'ı ele geçirdi. Daniel W. Brown'a göre, İsmail "Fâtımîlerin düşüşünden bu yana en başarılı ve hoşgörüsüz Şiî hükümdar" idi. Görünen o ki, Sünni İslam'ın tamamen yok edilmesini amaçladı ve o bu hedefe, üzerinde hakim olduğu topraklarda büyük ölçüde ulaştı. Sünnilere olan nefreti sınır tanımıyordu ve zulmü acımasızdı. İlk üç halifenin lanetlenmesini, Sünni tasavvufçuların mülklerinin ele geçirilmesini ve Sünni ulemanın ise ya Şiiliğe geçmelerini ya öldürülmelerini ya da sürgüne gönderilmelerini emretti. Şiî ulema Şiileştirme faaliyetleri için başka bölgelerden İran'a getirildi.
İsmail'in İran'ı Şiileştirme nedenleri
- İsmail ve takipçilerinin bu kadar şiddetli bir Şiileştirme politikası izlemesinin başlıca nedenlerinden biri, Safevi topraklarının komşusu olan rekabet halindeki askeri ve siyasi düşmanı, iki Sünni Türk devleti Osmanlı İmparatorluğu ve Şeybanîler ile karşılaştırıldığında mümkün olduğunca farklı ve eşsiz bir kimlikte var olmaktı.
- Safeviler Osmanlılarla uzun süren bir mücadeleyle meşguldü ve bu mücadele, Safevîleri, Sünni ülkeler arasında Osmanlı tehdidine ve İran'da beşinci kol ihtimaline karşı daha tutarlı bir İran kimliğini yaratmaya itti.
- Şiileştirme, devletin ve kurumlarının sadık kalacağı bir bölge inşa etme sürecinin bir parçasıydı ve böylece devletin ve kurumlarının egemenliğini tüm bölge boyunca yayabilmesi sağlanacaktı.
İran'ı Şiileştirme yöntemleri
Şah İsmail ülkesindeki egemenliğini pekiştirdikten sonra çoğunluğu Sünni olan nüfusu Şiiliğe dönüştürerek İran'ın dini manzarasını değiştirmek için kapsamlı ve bazen acımasız bir mücadele başlattı. Şiileştirme metotları şunlardır:
- Şiiliği devlet haline, halk için zorunlu hale getirmek ve İranlı Sünni sufileri zorla Şiiliğe dönmeyi kabul ettirmek.
- Dini kurum ve kuruluşların denetlenmesinden sorumlu olan Sadr (reis) müessesesini yeniden başlattı. İran'ı Şii bir devlete dönüştürmek için Sadr'a İsnâaşeriyye doktrinini yayma görevi verildi.
- Sünni camilerini yıktı. 1511-12 yıllarında İran'ı ziyaret eden Portekiz'in Portekiz büyükelçisi Tomé Pires da, İsmail'e atıfta bulunarak "O, kiliselerimizi yeniliyor, Muhammed'i takip eden bütün Müslümanların evlerini yok ediyor..."
- İlk üç halifeye bütün camilerden gaspçı oldukları için küfür edilmesini söyledi ve Sünni tarikatları dağıtıp varlıklarını ele geçirdi, Şii türbelerini, kurumlarını ve dini sanatı geliştirmek için devlet himayesi sağladı ve Sünni alim yerine Şii alim ithal etti.
- Sünni kanı döktü ve Sünnilerin mezarlarını ve camilerini yok edip hakaret etti. Bu sebeple, Osmanlı Padişahı II. Bayezid tavsiye ve nasihat ederek genç hükümdardan Sünni karşıtı eylemleri durdurmasını istedi. Bununla birlikte, İsmail şiddetle Sünni karşıtıydı, Sultan'ın uyarılarını görmezden geldi ve Şii inancını kılıçla yaymaya devam etti.
- İnatla karşı koyan Sünnilere zulmederek tutukladı veya idam etti.
- Safevi hükümdarlığının kurulmasıyla, Halife Ömer'in öldürülmesini kutlamak için bayram yapıldı. Günün en önemli noktası, Ömer'e lanet ve hakaret edilmesi ve nihayetinde sembolik bir şekilde yakılmasıydı. Bununla birlikte, İran ve Sünni ülkeler arasındaki ilişkiler geliştikçe, bayram artık kutlanmadı (en azından resmen).
- 1501 yılında İsmail, İran'ın dışında yaşayan Şiileri İran'a çağırdı ve Sünni çoğunluktan korunmaları için önlem aldı.
Kaynakça
- ^ "The Caspian: politics, energy and security, By Shirin Akiner, pg.158". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2018.
- ^ Juan Eduardo Campo,Encyclopedia of Islam, p.625
- ^ "The golden age of Islam, By Maurice Lombard, pg.Xiv". 26 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2018.
- ^ "Iran: Safavid Period", Encyclopedia Iranica by Hamid Algar. Excerpt: "The Safavids originated as a hereditary lineage of Sufi shaikhs centered on Ardabil, Shafe‘ite in school and probably Kurdish in origin."
- ^ The Ottoman Empire: The Classical Age, 1300–1600, by Halil İnalcık, pg.167.
- ^ "Timurids in transition: Turko-Persian politics and acculturation in Medieval ..., By Maria Subtelny, pg.62". 26 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2018.
- ^ "Islam, continuity and change in the modern world, By John Obert Voll, pg.80". 26 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2018.
- ^ Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Steven R. Ward, p. 43.
- ^ A new introduction to Islam 25 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Daniel W. Brown, p. 191.
- ^ Daniel W. Brown (2009). A New Introduction to Islam. John Wiley & Sons. ss. 235-236.
- ^ Modern Iran: roots and results of revolution 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Nikki R. Keddie, , p. 11.
- ^ Iran: religion, politics, and society: collected essays 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Nikki R Keddie, p. 91.
- ^ The Azerbaijani Turks: power and identity under Russian rule 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Audrey L Altstadt, p. 5.
- ^ Modern Iran: roots and results of revolution]. Nikki R Keddie, Yann Richard, p. 11.
- ^ The failure of political Islam 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Olivier Roy, Carol Volk, p. 170.
- ^ The modern Middle East: a political history since the First World War 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Mehran Kamrava, p. 29.
- ^ Modern Iran: roots and results of revolution]. Nikki R Keddie, Yann Richard, pp. 13, 20
- ^ The Encyclopedia of world history: ancient, medieval, and modern[]. Peter N. Stearns, William Leonard Langer, p. 360.
- ^ Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces. Steven R Ward, pg.43
- ^ Iran: a short history: from Islamization to the present 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Monika Gronke, p. 91.
- ^ The Judeo-Persian poet ‘Emrānī and his "Book of treasure": ‘Emrānī's Ganǰ… 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ‘Emrānī, David Yeroushalmi, p. 20.
- ^ A new introduction to Islam. Daniel W Brown, p. 191.
- ^ Encyclopaedic Historiography of the Muslim World 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. NK Singh, A Samiuddin, p. 90.
- ^ The Cambridge illustrated history of the Islamic world 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Francis Robinson, p. 72.
- ^ Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces. Steven R. Ward, p. 44.
- ^ Iran and America: re-kindling a love lost]. Badi Badiozamani, pp. 174–5.
- ^ The Cambridge illustrated history of the Islamic world. Francis Robinson, p. 72.
- ^ Iraq: Old Land, New Nation in Conflict 25 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. William Spencer, p. 51.
- ^ Culture and customs of Iran 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Elton L Daniel, ‘Alī Akbar Mahdī, p. 185.
- ^ Iraq: Old Land, New Nation in Conflict. William Spencer, p. 51.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Safevilerin Iran i Siilestirmesi veya Iran in Siilesmesi kabaca 16 ila 18 yuzyillar arasinda gerceklesti ve Iran i Siilik in dini kalesi haline getirdi Ayni zamanda Siilik icerisindeki Isnaaseriyye mezhebinin her biri Siilikte kendi hakimiyet donemlerini yasamis olan Zeydilik ve Ismaililik mezhepleri uzerindeki hakimiyeti saglanmistir Safeviler mucadele ederek Iran i 1501 de bagimsiz bir devlet olarak birlestirmisler ve Islam tarihinde en onemli donum noktalarindan birini olusturan Isnaaseriyye mezhebini Imparatorlugun resmi dini olarak belirlemislerdir Dogrudan bir sonuc olarak bugunku Iran in ve komsu Azerbaycan in topraklari tarihte ayni zamanda Siilige donusturuldu Her iki ulkenin hala buyuk cogunlugu Sii ve Azerbaycan nufusunun Sii orani Iran dan sonra ikinci sirada Safeviler oncesi IranIran nufusunun cogunlugu Safevilere kadar Safii ve Hanefi Sunni Muslumanlardan olusuyordu Ironik olarak 15 yuzyilin sonuna kadar Osmanli Imparatorlugu kendisinde medrese eksikligi nedeniyle ulemasinin bircogunu Iran a Sunni egitim almak icin gonderdi Sunni Iranlilar daima Muhammed in ailesine buyuk saygi duyuyorlardi Buna karsin Safevi doneminden once Iranlilarin azinligi Siiydi ve Iran da goreceli olarak az sayida Sii ulema vardi Sah Ismail donemi1502 ye kadar I Ismail Iran da Tebriz in yani sira Ermenistan Azerbaycan ve Dagistan bolgelerini ele gecirdi Iran in cogunlugunun hala Sunni oldugu bolgelerdeki kontrolunu saglamlastirmak icin onundeki on yil boyunca mucadele verecekti Ordusu ilk 1504 yilinda orta bolgelere yayilmisti 1510 yilinda nihayet Horasan bolgesini ve Herat sehrini fethedip 1505 1508 yillari arasinda guneybati Iran i ele gecirdi Daniel W Brown a gore Ismail Fatimilerin dususunden bu yana en basarili ve hosgorusuz Sii hukumdar idi Gorunen o ki Sunni Islam in tamamen yok edilmesini amacladi ve o bu hedefe uzerinde hakim oldugu topraklarda buyuk olcude ulasti Sunnilere olan nefreti sinir tanimiyordu ve zulmu acimasizdi Ilk uc halifenin lanetlenmesini Sunni tasavvufcularin mulklerinin ele gecirilmesini ve Sunni ulemanin ise ya Siilige gecmelerini ya oldurulmelerini ya da surgune gonderilmelerini emretti Sii ulema Siilestirme faaliyetleri icin baska bolgelerden Iran a getirildi Ismail in Iran i Siilestirme nedenleri Ismail ve takipcilerinin bu kadar siddetli bir Siilestirme politikasi izlemesinin baslica nedenlerinden biri Safevi topraklarinin komsusu olan rekabet halindeki askeri ve siyasi dusmani iki Sunni Turk devleti Osmanli Imparatorlugu ve Seybaniler ile karsilastirildiginda mumkun oldugunca farkli ve essiz bir kimlikte var olmakti Safeviler Osmanlilarla uzun suren bir mucadeleyle mesguldu ve bu mucadele Safevileri Sunni ulkeler arasinda Osmanli tehdidine ve Iran da besinci kol ihtimaline karsi daha tutarli bir Iran kimligini yaratmaya itti Siilestirme devletin ve kurumlarinin sadik kalacagi bir bolge insa etme surecinin bir parcasiydi ve boylece devletin ve kurumlarinin egemenligini tum bolge boyunca yayabilmesi saglanacakti Iran i Siilestirme yontemleri Sah Ismail ulkesindeki egemenligini pekistirdikten sonra cogunlugu Sunni olan nufusu Siilige donusturerek Iran in dini manzarasini degistirmek icin kapsamli ve bazen acimasiz bir mucadele baslatti Siilestirme metotlari sunlardir Siiligi devlet haline halk icin zorunlu hale getirmek ve Iranli Sunni sufileri zorla Siilige donmeyi kabul ettirmek Dini kurum ve kuruluslarin denetlenmesinden sorumlu olan Sadr reis muessesesini yeniden baslatti Iran i Sii bir devlete donusturmek icin Sadr a Isnaaseriyye doktrinini yayma gorevi verildi Sunni camilerini yikti 1511 12 yillarinda Iran i ziyaret eden Portekiz in Portekiz buyukelcisi Tome Pires da Ismail e atifta bulunarak O kiliselerimizi yeniliyor Muhammed i takip eden butun Muslumanlarin evlerini yok ediyor Ilk uc halifeye butun camilerden gaspci olduklari icin kufur edilmesini soyledi ve Sunni tarikatlari dagitip varliklarini ele gecirdi Sii turbelerini kurumlarini ve dini sanati gelistirmek icin devlet himayesi sagladi ve Sunni alim yerine Sii alim ithal etti Sunni kani doktu ve Sunnilerin mezarlarini ve camilerini yok edip hakaret etti Bu sebeple Osmanli Padisahi II Bayezid tavsiye ve nasihat ederek genc hukumdardan Sunni karsiti eylemleri durdurmasini istedi Bununla birlikte Ismail siddetle Sunni karsitiydi Sultan in uyarilarini gormezden geldi ve Sii inancini kilicla yaymaya devam etti Inatla karsi koyan Sunnilere zulmederek tutukladi veya idam etti Safevi hukumdarliginin kurulmasiyla Halife Omer in oldurulmesini kutlamak icin bayram yapildi Gunun en onemli noktasi Omer e lanet ve hakaret edilmesi ve nihayetinde sembolik bir sekilde yakilmasiydi Bununla birlikte Iran ve Sunni ulkeler arasindaki iliskiler gelistikce bayram artik kutlanmadi en azindan resmen 1501 yilinda Ismail Iran in disinda yasayan Siileri Iran a cagirdi ve Sunni cogunluktan korunmalari icin onlem aldi Kaynakca The Caspian politics energy and security By Shirin Akiner pg 158 24 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2018 Juan Eduardo Campo Encyclopedia of Islam p 625 The golden age of Islam By Maurice Lombard pg Xiv 26 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2018 Iran Safavid Period Encyclopedia Iranica by Hamid Algar Excerpt The Safavids originated as a hereditary lineage of Sufi shaikhs centered on Ardabil Shafe ite in school and probably Kurdish in origin The Ottoman Empire The Classical Age 1300 1600 by Halil Inalcik pg 167 Timurids in transition Turko Persian politics and acculturation in Medieval By Maria Subtelny pg 62 26 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2018 Islam continuity and change in the modern world By John Obert Voll pg 80 26 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2018 Immortal A Military History of Iran and Its Armed Forces 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Steven R Ward p 43 A new introduction to Islam 25 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Daniel W Brown p 191 Daniel W Brown 2009 A New Introduction to Islam John Wiley amp Sons ss 235 236 Modern Iran roots and results of revolution 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nikki R Keddie p 11 Iran religion politics and society collected essays 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nikki R Keddie p 91 The Azerbaijani Turks power and identity under Russian rule 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Audrey L Altstadt p 5 Modern Iran roots and results of revolution Nikki R Keddie Yann Richard p 11 The failure of political Islam 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Olivier Roy Carol Volk p 170 The modern Middle East a political history since the First World War 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mehran Kamrava p 29 Modern Iran roots and results of revolution Nikki R Keddie Yann Richard pp 13 20 The Encyclopedia of world history ancient medieval and modern olu kirik baglanti Peter N Stearns William Leonard Langer p 360 Immortal A Military History of Iran and Its Armed Forces Steven R Ward pg 43 Iran a short history from Islamization to the present 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Monika Gronke p 91 The Judeo Persian poet Emrani and his Book of treasure Emrani s Ganǰ 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Emrani David Yeroushalmi p 20 A new introduction to Islam Daniel W Brown p 191 Encyclopaedic Historiography of the Muslim World 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde NK Singh A Samiuddin p 90 The Cambridge illustrated history of the Islamic world 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Francis Robinson p 72 Immortal A Military History of Iran and Its Armed Forces Steven R Ward p 44 Iran and America re kindling a love lost Badi Badiozamani pp 174 5 The Cambridge illustrated history of the Islamic world Francis Robinson p 72 Iraq Old Land New Nation in Conflict 25 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde William Spencer p 51 Culture and customs of Iran 10 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Elton L Daniel Ali Akbar Mahdi p 185 Iraq Old Land New Nation in Conflict William Spencer p 51