Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sahur (Azerice: Saxur dili; Rusça: Цахурский), Kuzey Azerbaycan ve güneybatı Dağıstan'da (Rusya) Sahurlar tarafından konuşulan bir dildir. Azerbaycan'da yaklaşık 13.000, Dağıstan'da yaklaşık 9.770 kişi tarafından konuşulmaktadır.Sahur kelimesi, bu dili konuşanların çoğunlukta olduğu bir Dağıstan köyünün adından gelmektedir.
| Sahurca | |
|---|---|
| цӀаӀхна миз, ts'əxna miz | |
| Telaffuz | |
| Bölge | Azerbaycan, Kuzey Kafkasya |
| Etnisite | Sahurlar |
| Konuşan sayısı | 22.300 (2010-2011) |
| Dil ailesi | Kuzeydoğu Kafkas dilleri
|
| Yazı sistemi | Azerbaycan'da Latin alfabesi Rusya'da Kiril alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Dağıstan |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | tkr |
| Glottolog | tsak1249 |
Sahur, Azerice ile en yakın temas halindeki topluluklarda tehlike altında olsa da, diğer topluluklarda kuvvetlidir, bu bölgelerde önem kazanmaktadır, okullarda Sahur öğrenmeye olan ilgi artmaktadır ve Sahur-öğrenme materyallerinin sayısındaki artış görülmektedir. Sahur, UNESCO'nun Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası tarafından "kesinlikle tehlike altında" olarak sınıflandırılmaktadır.
Sınıflandırma
Sahur, Kuzeydoğu Kafkas dil ailesinin Lezgice grubuna aittir. Sahurlar dillerini C'a'χna miz olarak adlandırmaktadır.
Tarihi
Sahur'un ilk yazılı belgeleri 1895 yılına dayanmaktadır ve Roderich von Erckert'e atfedilmektedir. Sahur dil bilgisinin ilk tanımı 1913'te Adolf Dirr tarafından yayınlandı.
1930'larda, edebi bir Sahur formu geliştirildi. 1934'ten itibaren, dil Azerbaycan ve Dağıstan'daki ilkokullarda öğretildi. 1938'de Azerbaycan'da edebi Sahur'un kullanımı durduruldu, ancak 1989'da statüsüne yeniden kavuştu.
Azerbaycan'da Sahur alfabesi Latin alfabesine dayanırken, Dağıstan'da Kiril alfabesi kullanılır . Geçmişte (11. yüzyılın başlarında) Arap alfabesiyle Sahur yazma girişimleri olmuştur.
2008 yılında Arif Rüstemov Sahur dilinde ilk ve günümüze kadar tek uzun metrajlı film olan Kıble'ye Dönmek'i yönetti.
Coğrafi dağılım
Sahur çoğunlukla Azerbaycan'ın Zakatala ve Kah rayonlarının kırsal kesimlerinde ve Dağıstan'ın Rutul rayonunun dağlık kısımlarında konuşulmaktadır . Azerbaycan'da 15.900 (1999 nüfus sayımı) ve Rusya'da 10.400 (2002 nüfus sayımı) Sahur yaşamaktadır. 1989'da,%93'ü Sahur'u ana dilleri olarak bildirdi.
Resmi statü
Azerbaycan ve Rusya'da Sahur, Sahur nüfuslu bölgelerdeki ilkokullarda (1-4. Sınıflar) ders olarak öğretilmektedir. Sahur'da gazete ve radyo yayını da mevcuttur. Konuşulduğu Rusya'daki Dağıstan bölgesinin on iki resmi dilinden biridir. Ancak, dilin Azerbaycan'da resmi bir statüsü yoktur.
İlişkili diller
Lezgice grubunun dilleri arasında Rutulca, Sahur'a en yakın dil gibi görünmektedir. Bu ikisinin dışında, Lezgice grubunda sekiz dil daha bulunmaktadır: Lezgice, Tabasaranca, Ağulca, Budukça, Kryts, Hınalık dili, Udince ve Arçice.
Fonoloji
Pek çok Kuzeydoğu Kafkas diline benzer şekilde, Sahur karmaşık fonolojisi ve çok sayıda sesli sesbirimleriyle bilinir (7 basit, 5 faringealleştirilmiş ve 3 umlatılmış sesli harf dahil). İlk derinlemesine fonolojik tanımı 1931'de Nikolai Trubetzkoy tarafından gerçekleştirildi.
Ünsüzler
Şulze'nin Sahur'un dil çalışmasına göre ünsüz harfler aşağıda gösterilmiştir. Formlar, köşeli parantez içine alınmadıkça fonemiktir, bu durumda fonem olduklarından şüphelenilir ancak şu anda bunun için yeterli kanıt bulunmamaktadır. Harfler bazı asimetriler gösterir, ancak palatalize, labiyalize ve faringealize fonem serileri görülür.
| Dudaksıl | Dişsil | Dişyuvasıl | Artdamaksıl | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| yalın | yalın | dam. | dud. | yalın | dud. | yalın | dam. | dud. | yalın | dud. | yalın | dud. | boğ. | ||||||
| m | n | ||||||||||||||||||
| / | p | t | ts | tʃ | k | q | |||||||||||||
| pʼ | tʼ | tsʼ | tʃʼ | kʼ | qʼ | ʔ | |||||||||||||
| pː | tː | tsː | kː | qː | |||||||||||||||
| b | d | dz | dʒ | g | ɢ | ||||||||||||||
| Sürtünmeli | f | s | ʃ | x | χ | h | |||||||||||||
| sː | ʃː | xː | χː | ||||||||||||||||
| β ~ w1 | z | ɣ | ʁ | ||||||||||||||||
| / | l | r | j | ||||||||||||||||
- 1[]
Dil bilgisi
Sahur'un 18 vardır ve sonek almıştır. Fiiller tekil ve çoğul formlara ve 7 gramer dilek kipine sahiptir. Zaman kipleri karmaşıktır. İlgili dillerin aksine, Sahur cümleleri duyuşsal kurgu ile oluşturulabilir.
İsim durumu
Sahur, dil bilgisi ve yerel durumlar da dahil olmak üzere bir dizi isim durumu sergilemektedir. Ergatif ve genitif durumlar, aşağıda gösterildiği gibi, baş isim sınıfıyla uyum gösterir.
| Hal | İşaretleyici |
|---|---|
| Yalın | -∅ |
| Ergatif | -e (ː) 1 / - (V) n 2 |
| Genitif | - (V) na 3, - (V) n 4, - (V) ni 5 |
| Datif | -(Vs |
- İnsan isimleri
- İnsan olmayan isimler
- Baş isim ABS, sınıflar I-III
- Baş isim ABS, sınıflar IV
- Baş isim OBL
| Hal | Sg. | Pl. | Sg. | Pl. |
|---|---|---|---|---|
| Yalın | Balkan | Balkanar | Zer | zerbə |
| Ergatif | Balkanan | Balkanāšše | Zeran | Zerbən |
| Genitif | Balkanana | Balkanāššina | Zerana | Zerbəna |
| Datif | Balkanus | Balkanāššis | Zerus | zerbəs |
| at | inek | |||
Lehçeler
Sahur dilinin iki ana lehçesi Sah ve Gelmets'tir.
Ayrıca bakınız
- Tsakhur insanları
- Ek: Kiril alfabesi
- Kuzeydoğu Kafkas dilleri
- Azerbaycan Dilleri
Kaynakça
- ^ "Tsakhur". Ethnologue (İngilizce). 29 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2018.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Tsakhur". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ "Ethnologue entry for Tsakhur". 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- ^ a b c d e f The Sociolinguistic Situation of the Tsakhur in Azerbaijan 14 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by John M. Clifton et al. SIL International, 2005
- ^ "UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger". 22 Şubat 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- ^ a b (Rusça) The Tsakhur language 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. The ETHEO Project. Last updated 11 October 2005. Retrieved 26 December 2006
- ^ Shootings of Facing Back to the Qibla Finished 12 Temmuz 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi. News Azerbaijan. 1 April 2009.
- ^ a b Wolfgang Schulze, Tsakhur (Lincom Europa, München, 1997)
Dış bağlantılar
- Ek: Kiril alfabesi
- Global Sözcük İstatistik Veritabanında Sahur temel sözlüğü 6 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sahur resimli sözlüğü 25 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- SIL International Dil ve Kültür Arşivinde Sahur ile ilgili kamuya açık materyaller 13 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sahur Azerice Saxur dili Rusca Cahurskij Kuzey Azerbaycan ve guneybati Dagistan da Rusya Sahurlar tarafindan konusulan bir dildir Azerbaycan da yaklasik 13 000 Dagistan da yaklasik 9 770 kisi tarafindan konusulmaktadir Sahur kelimesi bu dili konusanlarin cogunlukta oldugu bir Dagistan koyunun adindan gelmektedir SahurcacӀaӀhna miz ts exna mizTelaffuz t sʼaˤxna miz BolgeAzerbaycan Kuzey KafkasyaEtnisiteSahurlarKonusan sayisi22 300 2010 2011 Dil ailesiKuzeydogu Kafkas dilleri en en en SahurcaYazi sistemiAzerbaycan da Latin alfabesi Rusya da Kiril alfabesiResmi durumuResmi dil DagistanDil kodlariISO 639 3tkrGlottolog a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id tsak1249 tsak1249 a Sahur Azerice ile en yakin temas halindeki topluluklarda tehlike altinda olsa da diger topluluklarda kuvvetlidir bu bolgelerde onem kazanmaktadir okullarda Sahur ogrenmeye olan ilgi artmaktadir ve Sahur ogrenme materyallerinin sayisindaki artis gorulmektedir Sahur UNESCO nun Tehlike Altindaki Dunya Dilleri Atlasi tarafindan kesinlikle tehlike altinda olarak siniflandirilmaktadir SiniflandirmaSahur Kuzeydogu Kafkas dil ailesinin Lezgice grubuna aittir Sahurlar dillerini C a xna miz olarak adlandirmaktadir TarihiSahur un ilk yazili belgeleri 1895 yilina dayanmaktadir ve Roderich von Erckert e atfedilmektedir Sahur dil bilgisinin ilk tanimi 1913 te Adolf Dirr tarafindan yayinlandi 1930 larda edebi bir Sahur formu gelistirildi 1934 ten itibaren dil Azerbaycan ve Dagistan daki ilkokullarda ogretildi 1938 de Azerbaycan da edebi Sahur un kullanimi durduruldu ancak 1989 da statusune yeniden kavustu Azerbaycan da Sahur alfabesi Latin alfabesine dayanirken Dagistan da Kiril alfabesi kullanilir Gecmiste 11 yuzyilin baslarinda Arap alfabesiyle Sahur yazma girisimleri olmustur 2008 yilinda Arif Rustemov Sahur dilinde ilk ve gunumuze kadar tek uzun metrajli film olan Kible ye Donmek i yonetti Cografi dagilimSahur cogunlukla Azerbaycan in Zakatala ve Kah rayonlarinin kirsal kesimlerinde ve Dagistan in Rutul rayonunun daglik kisimlarinda konusulmaktadir Azerbaycan da 15 900 1999 nufus sayimi ve Rusya da 10 400 2002 nufus sayimi Sahur yasamaktadir 1989 da 93 u Sahur u ana dilleri olarak bildirdi Resmi statu Azerbaycan ve Rusya da Sahur Sahur nufuslu bolgelerdeki ilkokullarda 1 4 Siniflar ders olarak ogretilmektedir Sahur da gazete ve radyo yayini da mevcuttur Konusuldugu Rusya daki Dagistan bolgesinin on iki resmi dilinden biridir Ancak dilin Azerbaycan da resmi bir statusu yoktur Iliskili diller Lezgice grubunun dilleri arasinda Rutulca Sahur a en yakin dil gibi gorunmektedir Bu ikisinin disinda Lezgice grubunda sekiz dil daha bulunmaktadir Lezgice Tabasaranca Agulca Budukca Kryts Hinalik dili Udince ve Arcice FonolojiPek cok Kuzeydogu Kafkas diline benzer sekilde Sahur karmasik fonolojisi ve cok sayida sesli sesbirimleriyle bilinir 7 basit 5 faringeallestirilmis ve 3 umlatilmis sesli harf dahil Ilk derinlemesine fonolojik tanimi 1931 de Nikolai Trubetzkoy tarafindan gerceklestirildi Unsuzler Sulze nin Sahur un dil calismasina gore unsuz harfler asagida gosterilmistir Formlar koseli parantez icine alinmadikca fonemiktir bu durumda fonem olduklarindan suphelenilir ancak su anda bunun icin yeterli kanit bulunmamaktadir Harfler bazi asimetriler gosterir ancak palatalize labiyalize ve faringealize fonem serileri gorulur Dudaksil Dissil Disyuvasil en Artdamaksil en en yalin en en yalin dam dud yalin dud yalin dam dud yalin dud en yalin dud bog en m n nʲ en en en p t tʲ tʷ ts tsʲ tsʷ tʃ tʃʷ k kʲ kʷ q qʷ qˤ en pʼ tʼ tʲʼ tʷʼ tsʼ tsʲʼ tsʷʼ tʃʼ tʃʼʷ kʼ kʲʼ kʷʼ qʼ qʷʼ qˤʼ ʔ ʕʼ en pː tː tsː tʃːʼ tʃːʷ kː kːʲ qː qːʷ qːˤ en b d dʲ dz dʒ dʒʷ g gʲ gʷ ɢ ɢʷ ɢˤSurtunmeli en f s sʲ ʃ ʃʷ x xʲ xʷ x xʷ xˤ h hʷ hˤ en sː sːʲ ʃː ʃːʷ xː xːʲ xːʷ xː xːʷ xːˤ en b w 1 z zʲ zʷ ɣ ʁ ʁʷ ʁˤ en en l lʲ r j1 netlestirme gerekli Dil bilgisiSahur un 18 vardir ve sonek almistir Fiiller tekil ve cogul formlara ve 7 gramer dilek kipine sahiptir Zaman kipleri karmasiktir Ilgili dillerin aksine Sahur cumleleri duyussal kurgu ile olusturulabilir Isim durumu Sahur dil bilgisi ve yerel durumlar da dahil olmak uzere bir dizi isim durumu sergilemektedir Ergatif ve genitif durumlar asagida gosterildigi gibi bas isim sinifiyla uyum gosterir Hal IsaretleyiciYalin Ergatif e ː 1 V n 2Genitif V na 3 V n 4 V ni 5Datif VsInsan isimleri Insan olmayan isimler Bas isim ABS siniflar I III Bas isim ABS siniflar IV Bas isim OBLOrnek cekimler Hal Sg Pl Sg Pl Yalin Balkan Balkanar Zer zerbeErgatif Balkanan Balkanasse Zeran ZerbenGenitif Balkanana Balkanassina Zerana ZerbenaDatif Balkanus Balkanassis Zerus zerbesat inekLehcelerSahur dilinin iki ana lehcesi Sah ve Gelmets tir Ayrica bakinizWikimedia IncubatorWikimedia Incubator de Sahurca Vikipedi deneme projesi bulunmaktadir Tsakhur insanlari Ek Kiril alfabesi Kuzeydogu Kafkas dilleri Azerbaycan DilleriKaynakca Tsakhur Ethnologue Ingilizce 29 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2018 Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 Tsakhur Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History Ethnologue entry for Tsakhur 20 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2020 a b c d e f The Sociolinguistic Situation of the Tsakhur in Azerbaijan 14 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde by John M Clifton et al SIL International 2005 UNESCO Interactive Atlas of the World s Languages in Danger 22 Subat 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2020 a b Rusca The Tsakhur language 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde The ETHEO Project Last updated 11 October 2005 Retrieved 26 December 2006 Shootings of Facing Back to the Qibla Finished 12 Temmuz 2013 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi News Azerbaijan 1 April 2009 a b Wolfgang Schulze Tsakhur Lincom Europa Munchen 1997 3 89586 150 2Dis baglantilarEk Kiril alfabesi Global Sozcuk Istatistik Veritabaninda Sahur temel sozlugu 6 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sahur resimli sozlugu 25 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde SIL International Dil ve Kultur Arsivinde Sahur ile ilgili kamuya acik materyaller 13 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde