Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sander düzlükleri ya da Sander ovaları bir kumul veya çukur olarak da adlandırılan bir buzulun ucundaki eriyik suyla yıkanan buzul çökeltilerinden oluşan düz ovalardır. Buzul aktığı zaman alttaki kaya yüzeyini, ezerek enkazla birlikte taşır. Buzulun burnundaki eriyen sular, büyük kayaların tortul yükünü Sander düzlüğü üzerine taşır ve daha küçük parçacıklar çökmeden önce daha fazla yol alırlar. Buzullardan çıkan aşırı derecede sediment yüklü akarsuların taşımış oldukları malzemeyi, buzuldan belirli bir mesafe uzaklıkta birikmesiyle oluşurlar. Daha çok kum, çakıl gibi küçük unsurlu malzemeden oluşur. Buzul devirleri, stadial ve fazların sayısına göre birden fazla düzlük halinde gelişebilirler. İnterglasyal dönemlerde yarılırlarsa taraçalar (sandur taraçaları) haline de dönüşürler. İzlanda'da Jeotermal aktivitenin buzulların erimesini hızlandırması ve çökeltilerin eriyik suları hızlandırması nedeniyle sander düzlükleri yaygın görülür.
Oluşum
Sanderler, Svalbard, Kerguelen Adaları ve İzlanda gibi buzlu bölgelerde bulunur.Buzullar ve buz dağları yavaş yavaş inişleri esnasında altta yatan kayaları erittikleri için içerisinde büyük miktarda silt ve tortu içerirler.Böylece buzulun ucunda eriyen su buzulda uzaklaşır ve geniş bir ovaya yerleşir.Bir sander ovasında orijinal yatakları yeniden işleyen yüzeysel örgülü devreler bulunabilir.Jeotermal göllerin etkisiyle buz bloklarının eridiği yerlerde depresyon alanları bulunur. Buzullardaki, buzul nehirlerinin çıkış şekli tipik olarak dağınık ve kanallaşmamıştır.Düzenli Jeotermal aktivitenin yanı sıra volkanik aktivite yüzlerce yıldır büyük buzul patlamalarına neden olur.Bu da büyük miktarda tortu taşımasına neden olur. Güney Québec'in (St. Lavrance) önemli bir bölümünü oluşturan Gaspe Yarımadası Pleistosen buzul devrinden kalma Paleo-Sander örneğini içerir.
Örnek Sander Düzlüğü
İzlanda'nın Güneydoğu kıyısında Vatnajökull yeraltı mavnası ile deniz arasında geniş bir kumlu çoraklık olan yaklaşık 1300 km'lik bir alanı kaplayan Skeiðarársandur dünyanın en büyük sander düzlüğüdür. En son 1996'da buzulun altındaki volkanik patlamalar buzulun patlamasına yol açmıştır.Bu nedenle küçük seller meydana geldi. İzlanda'nın etrafını saran Halka yol zarar görmüştür fakat günümüzde onarılmış durumdadır.
1996 Grímsvötn yanardağı patlaması sonucu pik akışı 200–400 m³ olarak tahmin edilmiştir. Gígjukvísl'de buzulun 12 m'ye kadar yakın mesafesinde büyük tortu birikimi meydana gelmiştir.Skeiðarársandur'un erozyon modelleri 1996'da 1997'de 2001'de çekilen tekrar tekrar geçmeli lazer ile ölçülen santimetre ölçekli yükseklik farklarına bakılarak ölçülmektedir. 1996 yılında 'daki toplam birikimlerin net kazancının yarısı selden 4 yıl sonra aşınmıştır. Sander düzlüğündeki bu iki nehir, büyük ölçüde farklı erozyon kalıplarına sahiptir.Çökme erozyondaki farklılık Gígjukvísl'nin aktığı 2 km'lik terminale yakın bir açma ile doğrudan doğruya sander ovasına akan Skeiðarán atfedilebilir. Gígjukvísl nehri, en yüksek düzeyde tortu oluşumunun gerçekleştiği ve daha sonra en büyük erozyonun gerçekleştiği yerdir. Bu masif jökulhlaup mevduatlarının kısa vadede büyük bir Jeomorfik etkiye sahip olabileceğini ancak yüzey gerilemesindeki net değişimin birkaç yıl sonrasına kadar asgari düzeyde olabileceğini göstermektedir. Skeiðarársandur'un difuzden kanalize bir dağıtıcı sisteme kadar gözlenen, en çok tortu yatağının bulunduğu proksimal bölgedeki akarsuyun gelişimde önemli bir etkisi olmuştur. Bununda birlikte tüm sander boyunca aktif bir şekilde artışı sağlamak için dağınık, çok noktalı bir dağıtım sistemi olmalıdır. Buzul geri çekilmesinin bir ürünü olan Skeiðarársandur'da birikim sistemi sedimentin dinamik konfigirasyonlarda ovaya dağılım gösteren farklı kanal modellerinin birden fazla bölgesi bulunur.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sander duzlukleri ya da Sander ovalari bir kumul veya cukur olarak da adlandirilan bir buzulun ucundaki eriyik suyla yikanan buzul cokeltilerinden olusan duz ovalardir Buzul aktigi zaman alttaki kaya yuzeyini ezerek enkazla birlikte tasir Buzulun burnundaki eriyen sular buyuk kayalarin tortul yukunu Sander duzlugu uzerine tasir ve daha kucuk parcaciklar cokmeden once daha fazla yol alirlar Buzullardan cikan asiri derecede sediment yuklu akarsularin tasimis olduklari malzemeyi buzuldan belirli bir mesafe uzaklikta birikmesiyle olusurlar Daha cok kum cakil gibi kucuk unsurlu malzemeden olusur Buzul devirleri stadial ve fazlarin sayisina gore birden fazla duzluk halinde gelisebilirler Interglasyal donemlerde yarilirlarsa taracalar sandur taracalari haline de donusurler Izlanda da Jeotermal aktivitenin buzullarin erimesini hizlandirmasi ve cokeltilerin eriyik sulari hizlandirmasi nedeniyle sander duzlukleri yaygin gorulur Buzulun Ucundaki Sander Duzlugu Skeidararsandur OlusumSanderler Svalbard Kerguelen Adalari ve Izlanda gibi buzlu bolgelerde bulunur Buzullar ve buz daglari yavas yavas inisleri esnasinda altta yatan kayalari erittikleri icin icerisinde buyuk miktarda silt ve tortu icerirler Boylece buzulun ucunda eriyen su buzulda uzaklasir ve genis bir ovaya yerlesir Bir sander ovasinda orijinal yataklari yeniden isleyen yuzeysel orgulu devreler bulunabilir Jeotermal gollerin etkisiyle buz bloklarinin eridigi yerlerde depresyon alanlari bulunur Buzullardaki buzul nehirlerinin cikis sekli tipik olarak daginik ve kanallasmamistir Duzenli Jeotermal aktivitenin yani sira volkanik aktivite yuzlerce yildir buyuk buzul patlamalarina neden olur Bu da buyuk miktarda tortu tasimasina neden olur Guney Quebec in St Lavrance onemli bir bolumunu olusturan Gaspe Yarimadasi Pleistosen buzul devrinden kalma Paleo Sander ornegini icerir Izlanda daki Skeidararsandur un bati kenari yaygin drenaj kanallarini gostermektedir Ornek Sander DuzluguIzlanda nin Guneydogu kiyisinda Vatnajokull yeralti mavnasi ile deniz arasinda genis bir kumlu coraklik olan yaklasik 1300 km lik bir alani kaplayan Skeidararsandur dunyanin en buyuk sander duzlugudur En son 1996 da buzulun altindaki volkanik patlamalar buzulun patlamasina yol acmistir Bu nedenle kucuk seller meydana geldi Izlanda nin etrafini saran Halka yol zarar gormustur fakat gunumuzde onarilmis durumdadir 1996 Grimsvotn yanardagi patlamasi sonucu pik akisi 200 400 m olarak tahmin edilmistir Gigjukvisl de buzulun 12 m ye kadar yakin mesafesinde buyuk tortu birikimi meydana gelmistir Skeidararsandur un erozyon modelleri 1996 da 1997 de 2001 de cekilen tekrar tekrar gecmeli lazer ile olculen santimetre olcekli yukseklik farklarina bakilarak olculmektedir 1996 yilinda daki toplam birikimlerin net kazancinin yarisi selden 4 yil sonra asinmistir Sander duzlugundeki bu iki nehir buyuk olcude farkli erozyon kaliplarina sahiptir Cokme erozyondaki farklilik Gigjukvisl nin aktigi 2 km lik terminale yakin bir acma ile dogrudan dogruya sander ovasina akan Skeidaran atfedilebilir Gigjukvisl nehri en yuksek duzeyde tortu olusumunun gerceklestigi ve daha sonra en buyuk erozyonun gerceklestigi yerdir Bu masif jokulhlaup mevduatlarinin kisa vadede buyuk bir Jeomorfik etkiye sahip olabilecegini ancak yuzey gerilemesindeki net degisimin birkac yil sonrasina kadar asgari duzeyde olabilecegini gostermektedir Skeidararsandur un difuzden kanalize bir dagitici sisteme kadar gozlenen en cok tortu yataginin bulundugu proksimal bolgedeki akarsuyun gelisimde onemli bir etkisi olmustur Bununda birlikte tum sander boyunca aktif bir sekilde artisi saglamak icin daginik cok noktali bir dagitim sistemi olmalidir Buzul geri cekilmesinin bir urunu olan Skeidararsandur da birikim sistemi sedimentin dinamik konfigirasyonlarda ovaya dagilim gosteren farkli kanal modellerinin birden fazla bolgesi bulunur Kaynakca