Serbest Listeli Çoğunluk Sistemi

Blok Oy olarak da bilinen Serbest Listeli Çoğunluk Sistemi, bir seçim çevresinde birden çok temsilcinin seçildiği (geniş bölge) bir seçim sistemdir. Bu sistemde her bir seçmenin seçim çevresine düşen sandalye sayısı kadar oy hakkı vardır ve seçmen bu oyları tek bir partinin adaylarına vermek zorunda değildir. Seçimler tek turlu olarak gerçekleştirilir. Serbest Listeli Çoğunluk Sistemlerinin uygulandığı ülkelerin çoğunda seçmenler isterlerse daha az sayıda oy kullanma hakkına da sahiptir. Bu sistem genellikle siyasi partilerin kurulma aşamasında olduğu ya da zayıf olduğu ülkelerde kullanılmaktadır.

Birleşik Arap Emirlikleri ve Tuvalu günümüzde Serbest Listeli Çoğunluk Sistemini kullanan az sayıdaki ülkelere örnek olarak gösterilebilir. Sistem, ayrıca Ürdün’de 1989’da, Moğolistan’da 1992’de, Filipinler ve Tayland’da ise 1997’ye kadar kullanılmış ancak ortaya çıkan sonuçlardan memnun olunmaması gerekçesiyle sistemden vazgeçilmiştir.

Blok oylamanın parti listeli versiyonu Kapalı Listeli Çoğunluk Sistemidir.

Avantajlar

Serbest Listeli Çoğunluk Sistemi bir taraftan seçmenlerin oylarını doğrudan adaylara verebilme imkânını muhafaza ederken diğer yandan da makul büyüklükte seçim çevrelerine olanak tanımaktadır. Aynı zamanda da Tek İsimli Tek Turlu Sisteme kıyasla siyasi partilerin etkisini artırarak partilerin uyumlu bir yapıda olması ve örgütsel yeteneğini güçlendirmesi yönleri ile ön plana çıkmaktadır.

Dezavantajlar

Serbest Listeli Çoğunluk Sisteminde beklenmeyen ve çoğunlukla istenmeyen seçim sonuçları ortaya çıkabilmektedir. Örneğin seçmenler tüm oylarını tek bir partinin adaylarına verdiğinde sistem Tek İsimli Tek Turlu Sistemin başta orantısız temsil olmak üzere dezavantajlarının çoğunu sergilemektedir. Morityus’ta 1982 ve 1995 seçimleri öncesinde muhalefette olan parti, seçimlerde oyların sırasıyla %64 ve %65’ini alarak Parlamentodaki sandalyelerin tümünü (%100) kazanmıştır. Bu durum iktidar ve muhalefet ayrımına dayalı parlamenter sistemin etkili şekilde işlemesine ilişkin ciddi sıkıntılar yaşatmıştır. Tayland’da Serbest Listeli Çoğunluk Sistemi, parti sisteminin parçalanmasını artıran bir etken olarak görülmüştür. Zira sistem, seçmenlere aynı seçim çevresinde birden çok partinin adayına oy verebilme imkânı tanımaktadır. Bu durum aynı partinin üyelerinin seçilmek için birbirleri ile yarışması sonucunu doğurabilmektedir. Serbest Listeli Çoğunluk Sistemi bu yüzden bazı durumlarda parti içi bölünmeyi ve yolsuzluğu artıran bir sistem olarak görülmektedir. Bu sebeple 1990’ların sonunda Tayland ve Filipinler’de bu sistem terk edilerek karma sistemlere geçilmiştir. Her iki örnekte sistemin değiştirilmesinin temel gerekçeleri, oy satın almanın önlenmesi ve siyasi partilerin güçlenmesi olarak gösterilmiştir.

Kaynaklar

1. ^ ^{a b c} Emrah Hurma (1 Eylül 2020). (PDF). TBMM. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2023.