Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mayıs 2017) () |
Bu madde veya bölüm Bilgicilik adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{}} şablonunu ekleyiniz. |
Sofistler, MÖ 5. yüzyılda para karşılığında felsefe öğreten gezgin felsefecilerdir. Özellikle Atina’da çağın önde gelen bilgeleri var olan değerleri (kritias) eleştirmişlerdir. Göreceli ve kuşkucu düşüncenin köklerini atmışlar ve geliştirici olmuşlardır.
Genel bilgi
Etimoloji bakımından ‘sofist’ kelimesi Yunanca sophos (bilge, becerikli, zeki) sözcüğünden türetilen sophistes’ten gelir, öğrenmeyi ve öğretmeyi meslek edinen kişileri belirtmek için kullanılır. Dönemin sosyal değişimleri ve siyasal gelişimleri (M.Ö 5. Y.Y Atina demokrasisi) sofistlerin etkili olmalarına yol açmıştır. Çünkü Sofizmin doğuş nedenleri arasında Atina demokrasisinin tamamen yeni türden bir eğitime ve pedagojiye duyduğu pratik gereksinim gerçek belirleyici bir nedendir. Bir anlamda ‘Yunan Aydınlanması’ olarak adlandırılacak gelişmenin yaratıcılarıdır.
İlk sofistlerin toplumda büyük bir saygınlığı olmasına rağmen felsefe tarihinde sofist denildiğinde akla olumsuz bir anlam gelir. Bu anlam başta dönemin en önemli filozofları olan Platon’un, Sokrates’in ve Aristoteles’in sofistlere karşı yürüttüğü mücadeleden ileri gelmektedir. Sofistler sürekli bu düşünürler tarafından eleştirilmiş ve küçük görülmüşlerdir. Bir de para karşılığı ders vermeleri o dönemde yadırganmıştır. Bununla birlikte felsefe tarihi içinde erdemin, öğretilebilir olup olmadığı gibi çok önemli soruların sorulmasında ya da yeni yaklaşımlar geliştirilmesinde sofistler her dönem önemli etkilere yol açmışlardır.
Sofist filozoflar
- Protagoras(482-411)
- Leontinoi’li Gorgias(483-375)
- Elisli Hippias
- Alkidamos
- Lykophron
- Kallikles
- Keoslu Prodikos
- Kritias
- Simonides
- Chalkedonlu
- Ahonymus Lamblichi
Temel düşünceleri
Birbirlerinden bağımsız olarak çalışan sofistler daha çok etik, siyasal ve toplumsal sorunlar üzerinde durmuşlardır. Bunlar;
- Tek tek insana değer verilmesi,
- Hakim olan dinin, devletin geçerlilikte var olan hukukunun bağlarından kurtarılması,
- Her türlü yasanın yerine doğanın konulması,
- Zayıf muhakemeyi kuvvetli muhakeme haline getirmektir.
Kendilerinden önceki doğa filozofları, temel maddenin ne olduğunu kendilerine sormuşlar; su, hava, ateş, toprak, atom vb. şeklinde cevaplar vermişlerdi. Sofistlerin ilki ve en ünlüsü olan Protagoras ise bu türden bir doğa felsefesinden uzaklaşmış, evreni bilmeyi dışta bırakmış ve temel nedenleri bu yönde arayışlara kuşkuyla yaklaşmıştır. İnsanı her şeyin ölçüsü kabul etmiş ve çelişmezlik ilkesini inkâr etmiştir. Aynı zamanda Heraklitos’un her şeyin değiştiği önermesini Protagoras, hiçbir şeyin belirli bir şey olamayacağı ve mutlak bir varlık aramanın anlamsız olduğunu öne sürerek reddeder. Bir diğer önemli Sofist düşünür Leontinoili Gorgias varoluşu ve varoluşa ulaşabilmeyi imkânsız sayıyordu. Ona göre ne varlık vardır ne de varlığın bilgisi mümkündür; bilginin bir başkasına aktarılması söz konusu değildir. Sofistler insanları yetiştirmek üzere onlara bilgi ve hitabet sanatını öğretmeye çalışmışlardır. Onlar aracılığıyla felsefe dış dünyadan insan dünyasına yöneltilmiş olmalıdır. Dil konusunda ilk incelemeler de bir anlamda Sofistlere bağlıdır. Gorgias, Prodikos ve Hippias'ın eşanlamlılık, gramer ve biçimsellik konularında açıklamaları olmuştur. Aynı şekilde Sofistler mantık üzerinde de durmuşlar ve önermelerin nasıl kanıtlanıp çürütüldüğüyle ilgilenmişlerdir. Felsefenin bir eğitim meselesi olarak uygulanması, toplumsal ayrımların ve eşitsizliklerin insan ürünü olarak değerlendirilmesi, herkesin eşit olduğu düşüncesinin geliştirilmesi, doğal hukukun savunulması, tanrıların doğasını anlamanın bir insan ömrüne sığmayacak kadar hummalı ve uzun bir araştırma konusu olduğu sofistlerin belli başlı felsefi konularıdır. Bu şekilde sofistler, otorite ve geleneği (yasa, hukuk, sosyal ve ahlaki normlar vb.) sarsmışlardır.
Sofistlerin görüşleri konusunda en önemli kaynak Platon diyaloglarıdır. Platon, ’Protagoras’ adlı eserinde bir Sofist toplantısının renkli betimlemesini verir. ’Sophistes’ adlı eserinde ise sofistlerin görüşlerini tartışır.
- (Platon,Sofist,231 D = 73 b 2)
‘Sofist’ sözcüğü önce zengin gençlerin peşinde koşan ve karşılığında ücret alan kişi için, sonra ruhla ilgili bilgiler ithal eden tüccar için, üçüncü olarak aynı bilgileri isteyene satan çerçi için, dördüncüsü manevi ürünlerini bize satan kimse için kullanılmıştır. Beşinci olarak bu tanımlama, söz savaşı sanatında bir yarışmacı, yani yükselme hırsına ‘tartışma sanatı’nı yer seçen bir kimse anlamına geliyordu. Altıncı kullanış şekli çok kuşkuludur; ama bununla, ruhu (gerçek) bilgiye engel teşkil eden kanılardan temizleyen bir kişinin tanımlandığını kabul ederek onu da diğerleri arasına katıyoruz.
Bilgelik öğretmenlerinden birçoğunun aksine Sokrates evrenin doğası ya da diğer şeyler üstüne, Sofistlerin kozmos dediği yerde durumun nasıl olduğunu ve gökyüzündeki süreçlerin hangi zorunluluktan dolayı gerçekleştiğini araştırarak, görüş belirtmedi.
- (Aristoteles,Sofistlerin Çürütülüşü 1.165 a 21 vd. =73 b 3)
Sofizm gerçek değil, sahte bilimdir ve Sofist de gerçek değil sahte bilim taciridir.
Ek okumalar
- Felsefe Tarihi, Macit Gökberk, Remzi Kitabevi. 1.baskı sayfa 30-35
- Düşünce Tarihi, Afşar Timuçin. 1.baskı sayfa 50-60
- Felsefe Sözlüğü, Ahmet Cevizci.2. baskı sayfa 27-29
- Wilhelm Capelle,Sokrates’ten Önce Felsefe,2.Cilt 3.baskı sayfa 120 212
- Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi 3.baskı sayfa 118-230
- M.Rosental, P.Yudin, Felsefe Sözlüğü
- Antik Felsefe, Kranz Walter, Sosyal Yayınları
- İlkçağ Felsefesi, Çiğdem Dürüşken, Alfa yayınevi, 4.baskı sayfa 136-138
Kaynakça
- ^ Çiğdem, Yıldızdöken (2017). "Sofistlerin Epistemolojideki Yeri ve Önemi". Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. IV (XII). ss. 185-203. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2023.
- ^ FELSEFE BÖLÜMÜ – SOFİSTLER DERSİ. (PDF). acikders.ankara.edu.tr. 24 Ekim 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023.
Dış bağlantılar
- http://classics.mit.edu/Plato/sophist.html6 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2017 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde veya bolum Bilgicilik adli maddeye cok benzemektedir ve bu iki maddenin tek baslik altinda birlestirilmesi onerilmektedir Birlestirme islemi yapildiktan sonra sayfaya Gecmis birlestir sablonunu ekleyiniz Sofistler MO 5 yuzyilda para karsiliginda felsefe ogreten gezgin felsefecilerdir Ozellikle Atina da cagin onde gelen bilgeleri var olan degerleri kritias elestirmislerdir Goreceli ve kuskucu dusuncenin koklerini atmislar ve gelistirici olmuslardir Genel bilgiEtimoloji bakimindan sofist kelimesi Yunanca sophos bilge becerikli zeki sozcugunden turetilen sophistes ten gelir ogrenmeyi ve ogretmeyi meslek edinen kisileri belirtmek icin kullanilir Donemin sosyal degisimleri ve siyasal gelisimleri M O 5 Y Y Atina demokrasisi sofistlerin etkili olmalarina yol acmistir Cunku Sofizmin dogus nedenleri arasinda Atina demokrasisinin tamamen yeni turden bir egitime ve pedagojiye duydugu pratik gereksinim gercek belirleyici bir nedendir Bir anlamda Yunan Aydinlanmasi olarak adlandirilacak gelismenin yaraticilaridir Ilk sofistlerin toplumda buyuk bir sayginligi olmasina ragmen felsefe tarihinde sofist denildiginde akla olumsuz bir anlam gelir Bu anlam basta donemin en onemli filozoflari olan Platon un Sokrates in ve Aristoteles in sofistlere karsi yuruttugu mucadeleden ileri gelmektedir Sofistler surekli bu dusunurler tarafindan elestirilmis ve kucuk gorulmuslerdir Bir de para karsiligi ders vermeleri o donemde yadirganmistir Bununla birlikte felsefe tarihi icinde erdemin ogretilebilir olup olmadigi gibi cok onemli sorularin sorulmasinda ya da yeni yaklasimlar gelistirilmesinde sofistler her donem onemli etkilere yol acmislardir Sofist filozoflarProtagoras 482 411 Leontinoi li Gorgias 483 375 Elisli Hippias Alkidamos Lykophron Kallikles Keoslu Prodikos Kritias Simonides Chalkedonlu Ahonymus LamblichiTemel dusunceleriBirbirlerinden bagimsiz olarak calisan sofistler daha cok etik siyasal ve toplumsal sorunlar uzerinde durmuslardir Bunlar Tek tek insana deger verilmesi Hakim olan dinin devletin gecerlilikte var olan hukukunun baglarindan kurtarilmasi Her turlu yasanin yerine doganin konulmasi Zayif muhakemeyi kuvvetli muhakeme haline getirmektir Kendilerinden onceki doga filozoflari temel maddenin ne oldugunu kendilerine sormuslar su hava ates toprak atom vb seklinde cevaplar vermislerdi Sofistlerin ilki ve en unlusu olan Protagoras ise bu turden bir doga felsefesinden uzaklasmis evreni bilmeyi dista birakmis ve temel nedenleri bu yonde arayislara kuskuyla yaklasmistir Insani her seyin olcusu kabul etmis ve celismezlik ilkesini inkar etmistir Ayni zamanda Heraklitos un her seyin degistigi onermesini Protagoras hicbir seyin belirli bir sey olamayacagi ve mutlak bir varlik aramanin anlamsiz oldugunu one surerek reddeder Bir diger onemli Sofist dusunur Leontinoili Gorgias varolusu ve varolusa ulasabilmeyi imkansiz sayiyordu Ona gore ne varlik vardir ne de varligin bilgisi mumkundur bilginin bir baskasina aktarilmasi soz konusu degildir Sofistler insanlari yetistirmek uzere onlara bilgi ve hitabet sanatini ogretmeye calismislardir Onlar araciligiyla felsefe dis dunyadan insan dunyasina yoneltilmis olmalidir Dil konusunda ilk incelemeler de bir anlamda Sofistlere baglidir Gorgias Prodikos ve Hippias in esanlamlilik gramer ve bicimsellik konularinda aciklamalari olmustur Ayni sekilde Sofistler mantik uzerinde de durmuslar ve onermelerin nasil kanitlanip curutulduguyle ilgilenmislerdir Felsefenin bir egitim meselesi olarak uygulanmasi toplumsal ayrimlarin ve esitsizliklerin insan urunu olarak degerlendirilmesi herkesin esit oldugu dusuncesinin gelistirilmesi dogal hukukun savunulmasi tanrilarin dogasini anlamanin bir insan omrune sigmayacak kadar hummali ve uzun bir arastirma konusu oldugu sofistlerin belli basli felsefi konularidir Bu sekilde sofistler otorite ve gelenegi yasa hukuk sosyal ve ahlaki normlar vb sarsmislardir Sofistlerin gorusleri konusunda en onemli kaynak Platon diyaloglaridir Platon Protagoras adli eserinde bir Sofist toplantisinin renkli betimlemesini verir Sophistes adli eserinde ise sofistlerin goruslerini tartisir Platon Sofist 231 D 73 b 2 Sofist sozcugu once zengin genclerin pesinde kosan ve karsiliginda ucret alan kisi icin sonra ruhla ilgili bilgiler ithal eden tuccar icin ucuncu olarak ayni bilgileri isteyene satan cerci icin dorduncusu manevi urunlerini bize satan kimse icin kullanilmistir Besinci olarak bu tanimlama soz savasi sanatinda bir yarismaci yani yukselme hirsina tartisma sanati ni yer secen bir kimse anlamina geliyordu Altinci kullanis sekli cok kuskuludur ama bununla ruhu gercek bilgiye engel teskil eden kanilardan temizleyen bir kisinin tanimlandigini kabul ederek onu da digerleri arasina katiyoruz Xenophon Sokrates ten Anilar 1 1 11 73 b 2 a Bilgelik ogretmenlerinden bircogunun aksine Sokrates evrenin dogasi ya da diger seyler ustune Sofistlerin kozmos dedigi yerde durumun nasil oldugunu ve gokyuzundeki sureclerin hangi zorunluluktan dolayi gerceklestigini arastirarak gorus belirtmedi Aristoteles Sofistlerin Curutulusu 1 165 a 21 vd 73 b 3 Sofizm gercek degil sahte bilimdir ve Sofist de gercek degil sahte bilim taciridir Ek okumalarFelsefe Tarihi Macit Gokberk Remzi Kitabevi 1 baski sayfa 30 35 Dusunce Tarihi Afsar Timucin 1 baski sayfa 50 60 Felsefe Sozlugu Ahmet Cevizci 2 baski sayfa 27 29 Wilhelm Capelle Sokrates ten Once Felsefe 2 Cilt 3 baski sayfa 120 212 Ana Britannica Genel Kultur Ansiklopedisi 3 baski sayfa 118 230 M Rosental P Yudin Felsefe Sozlugu Antik Felsefe Kranz Walter Sosyal Yayinlari Ilkcag Felsefesi Cigdem Durusken Alfa yayinevi 4 baski sayfa 136 138Kaynakca Cigdem Yildizdoken 2017 Sofistlerin Epistemolojideki Yeri ve Onemi Akademik Tarih ve Dusunce Dergisi IV XII ss 185 203 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2023 FELSEFE BOLUMU SOFISTLER DERSI PDF acikders ankara edu tr 24 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 15 Ekim 2023 Dis baglantilarhttp classics mit edu Plato sophist html6 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizSofistlerin devlet anlayisi