Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| “ | Soruları yanıtlamanın dört yolu vardır. Hangi dört? Kategorik olarak cevaplanması gereken sorular bulunmaktadır [delikanlı gibi evet, hayır, bu, böyle]. Analitik (nitelikli) cevabı olup, cevaplanması gereken sorular vardır [tanımlayıcı veya terimleri yeniden tanımlayan]. Karşı soru ile cevaplanması gereken sorular vardır. Bir kenara koyulması gereken sorular vardır. Bu sorulara cevap vermenin dört yolu vardır. | ” |
—Gautama Buddha, Sutta Pitaka | ||
Soru veya sual, bilgi isteğinde bulunmak için dilsel bir ifade ya da istek kullanılarak yapılan bir tür ifadedir. İstenen bilgiler için olumlu veya olumsuz şekilde bir cevap verilir.
Sorular başka taraflarca bilgilerin basit bir şekilde ortaya çıkarılması amacıyla kullanıldığı gibi, bunların ötesinde amacı olan başka soru türleri de türemiştir. Örneğin retorik sorular (tecâhül-i ârif), birçok durumda tartışma başlatmak ya da dinleyicinin konuşmada verilen mesajları anlayıp, anlamadığının onaylanması için sorulur ve genellikle cevaplaması beklenmez. Birçok dilin dil bilgisine özel soru biçimleri bulunur. Örneğin İngilizcede "Are you happy?" (Türkçe: Mutlu musunuz?) konusu siz ve fiil olan evrilmiş bir açıklamadan ziyade soru cümlesidir. Ancak dilgibilgisi ile ilgili genel kurallar olmadan da sorgulayıcı türde, örneğin bir zorunluluk içeren "Bana adını söyle" şeklinde sorular da sorulabilir.
Türleri
Soruların başlıca kullanım alanı konuşmacının (veya yazarın) az veya çok kesin bir ifade ile istediği bilgiyi elde etmesi bulunmaktadır. Ancak soru diğer bazı amaçlar içinde kullanılabilir. Sorular bir test veya sınavda, bireyin bilgisini test etmek amacıyla kullanılabilir. Araştırmacı, araştırma için cadde boyunca sorular sorması, çok sayıda soruya neden olabilir. (Sokratik yöntem veya sokrat metodu)
Amacı bilimsel olan ya da bilimsel araştırma için hazırlanmış ve belirli bir açığın bulunması amacıyla tasarlanmış araştırma sorusu, sorgulayıcı bir şekilde kendini ifade edebilir. Araştırma soruları, sorunun ele alınabilmesi için açığın tespit edilebileceği şekilde hazırlanmış özel sorulardır ve akademik topluluk için uygun bir dille ifade edilmiştir. Bu sorgulayıcı ifadeler neticesinde elde edilen yanıtlar akademik bir konuda inceleme, bir dizi çalışma ya da tüm araştırma programını sınırlandıran hizmetlerin başlatılması/sona erdirilmesinde kullanılır.
"Eşini dövmeyi bıraktın mı?" şeklinde varsayıma dayanan ve önceden anlam yüklenmiş sorular da sorulabilir. Bu soru şekli şaka amacıyla veya hedef kitleyi mahcup etmek amacıyla kullanılabileceği gibi istekli şekilde iddiada bulunuan bu soru türü ile daha fazla bilgi lde edilmesi amaçlanıyor olabilir.
Sorularda sanat, edebiyat ve eğitim eserleri başlık olarak kullanılabilir. Bunlara Leo Tolstoy'un kısa öyküsü "How Much Land Does a Man Need? (Rusça: Много ли человеку земли нужно?)", William Frederick Yeames'in "And When Did You Last See Your Father?" adlı yağlı boya tablosu, 1991 yapımı film olan "What About Bob?" ile Joseph Jordania'ın akademik bir çalışması olan "Who Asked the First Question?" örnek olarak verilebilir.
Soruların çeşitli türleri bulunmasına karşın biçimleri dilbilgisi ile yapılandırılmıştır ve farklı kaynaklarda kategorize edilirken, bu kategorizasyonlar yalnızca türlerin gruplandırması olarak yapılmıştır. Soru çeşitleri bu makalede iki tür olarak gruplandırılmıştır.
Amacına göre
Araştırma projeleri için hazırlanan sorular bazı sistemlere ayrılmıştır. Bunlar;
- Tanımlayıcı soruların öncelikle ilk amacı bazı şeylerin veya süreçlerin varlığını açıklamaktır.
- İlişkisel sorular, iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkilere bakılması için tasarlanır.
- Nedensel sorular, bazı değişkenlerin bir veya daha fazla sonucun değişkenlerini etkileyip, etkilemediğinin belirlenmesi amacıyla kullanılır.
Araştırmaların amacı için hazırlanan sorular genellikle kapalı uçlu soru (veya yalnızca kapalı ya da dikotom (ikili, iki şıklı)) olabileceği gibi yalnızca evet/hayır seçeneklerinin bulunduğu ya da daha fazla seçeneğin olduğu (çoktan seçmeli veya çok seçenekli) ve bu seçeneklerden yalnızca birinin seçilmesine dayanan liste soruları olabilir. Bunlar ile birlikte genellikle bir sayı ile kavram arasında bağlantı kurulmasını sağlayan (1= Ilımlı, 2= Şiddetli, 3= ... gibi), nicel seviyenin ölçülmesi ve hakkında bilgi sağlanabilmesi amacıyla nominal sorular da bulunmaktadır. Açık uçlu ya da açık sorular cevap verenin bir konu üzerinde bilgi ve görüşlerini daha fazla sunabilmesine olanak sağlar. Kapalı ve açık uçlu soruların kullanım alanlarındaki farklılıklar için iş görüşmeleri örnek olarak verilebilir. Anketlerde sıklıkla eleme (niteleyici) sorular içerir. Bu tür sorulara aynı zamanda filtre soru veya beklenmedik soru adı da verilir. Bu tür sorularda cevap verenin grup soruların ardından ankete devam edip, etmek istemediğinin belirlenmesi için sorular da bulunur.
Bir eğiticinin kullanabileceği bazı soru türleri, Bloom taksonomisinde eğitim hedefleri olarak listelenmiştir. Test etmek ve teşvik etmek amacıyla tasarlanmış bazı sorular şunlardır;
- Bilgi: Kim, ne, ne zaman, nerede, neden ve nasıl bilgilerini açıklayınız?
- Kavrama: Tekrar anlatınız.
- Uygulama: Nasıl ... ilişkin bir örnektir?; Nasıl ... ile ilişkilidir?; Neden ... önemlidir?
- Analiz: ... kısımları veya özellikleri nelerdir?; ... neye göre sınıflandırılır?
- Sentez: ... neden sonucunu çıkarmalıyız?; ... hangi fikirleri ekleyebilirsiniz?; ... yeni tasarımı nasıl?; ... nasıl birleştirilebilir?; ... için ne gibi çözümler önerirsiniz?
- Değerlendirme: ... buna katılıyor musunuz?; ... hakkında ne düşünüyorsun?; ... için en önemli şey nedir?; ... öncelik sırasına göre yerleştirin.; ... hakkında nasıl karar verirlerdi?; ... kriterlerinden hangi kriteri değerlendirme için kullanabilirsiniz?
McKenzie'nın "Questioning Toolkit" listesinde 17 soru türü listelenmiştir ve düşünürler bu türlerin birleşimi ve orkestrasyonunun gerektiğini düşünmektedirler. Bu soru türü örneklerinde kaba sorular, görünüşte alakasız ve kuramsal sorular da bulunur. Tüm bunlar ile birlikte sorular bazı çevrelere göre mantıksız veya yanlışlara dayalı olabilir. (Örneğin "Neden kedilerin yeşil kanatları vardır?").
Dilbilgisi biçimine göre
Bir ifadenin doğru olup, olmadığının sorulması için sorulan sorulara evet-hayır soruları (veya kutup soruları) adı verilir ve prensipte bu sorulara "evet" ya da "hayır" (veya diğer dillerde benzer sözcükler) şeklinde yanıt verilir. Buna örnek olarak; "Şeker kabul ediyor musun?", "Onlar inanmış mıdır?" veya "Ben Dünya'nın en yalnız insanı mıyım?" verilebilir.
Evet-hayır sorularına benzer bir başka soru türü ise cevap verenin evet" veya "hayır" şeklinde cevap vermesi tasarlanmamış olan alternatif (veya seçmeli soru) sorular vardır. Bu sorular "Balık veya kuzu ister misiniz?" ya da "İrlanda, Galler veya İngiltere'yi destekliyor musunuz?" örneklerinde olduğu gibi iki veya daha çok alternatif cevap sunarlar. Bu sorular için beklenen yan cevap alternatifleri olarak "ikisi de" ya da "hiçbiri" gibi cevapları da alınabilir ki, bazen anket formlarında bunun için hazır seçeneklerde bulunabilir. Ayrıca bu soruların evet-hayır sorularına benzemesinin bir nedeni bazen yalnızca "evet" ve "hayır" cevaplarının verilebilecek olması ya da yanlış anlama veya espri amaçlı olmasından dolayıdır.
Dilbilgisi bağlamına göre bir diğer soru türü ise soru kelimelerinin kullanıldığı (evet-hayır soruları dışında) sorulardır (veya kutupsal olmayan sorular). Ne zaman, hangisi, kim, nasıl, nerede vb. soru kelimeleri ya da soru sözcükleri ile elde edilmesi istenilen bilgiler sorgulayıcı kelimeler kullanılarak sorulmuş olur. Türkçe gibi bazı dillerde soru kelimeleri cümle içerisinde farklı yerlere taşınabilir. Ancak örnek verecek olursak, İngilizce dilinde bu tür sorular genelde wh ile başladığından dolayı bunlara wh-soruları adı verilir ve bu dildeki soru sözcüklerinin yerleri genellikle sabit olur. Soru kelimeleri bazen gazetecilik veya çeşitli soruşturmalarda ya da araştırmalarda bağlamsal atıf soruları olarak kullanılır. Bu kullanım türüne genelde 5n1k adı verilir ve daha kolay anlaşılabilmesi için bu kısaltma ile kullanılır. Kısaltmanın açılımı ise ne, ne zaman, nerede, nasıl, neden ve kim sorularını içerecek şekildedir.
Etiket sorusu veya uç ya da kuyruk sorularının, soruya bir bildirim veya sorgulayıcı emir kipi eklenerek bölünmüş bir yapısı vardır. Bu soru türüne "Haklısın, yumurtayı hatırladım" veya "Bugün soğuk. Öyle değil mi?" şeklinde örnekler verilebilir. Etiket sorulara da yalnızca "evet" ya da "hayır" cevapları ile yanıt verilebileceği gibi farklı yanıtlarda verilebilir.
Bunların yanı sıra dolaylı (çıkarımcı soru olarak da bilinir) ya da dolaysız (aynı zamanda doğrudan soru olarak da bilinir) sorular bulunmaktadır. Dolaylı sorularda soruyu soran elde etmek istediği bilgiyi açık bir şekilde değil de çeşitli görüşleri savunarak veya öne sürerek sorar. Dolaysız sorularda ise soruyu soran elde etmek istediği bilgiyi cevap alacağı kişi veya kitleye açık bir şekilde sorar. Dolaylı soruya örnek olarak "benim anahtarlarımın nerede olduğunu da sor" verilebilir iken dolaysız soruya verilebilecek örnek "benim anahtarlarım nerede acaba?" şeklindedir.
Dilbilgisi
Cümlelerde, sorgulayıcı cümleciklerin ayrılması için söz dizimi kuralları ve ölçü tekniği kullanılabilir. Söz dizimi kurallarında cümlelere soru kelimelerinin eklenmesi veya kelimelerin farklı yerlere taşınması neticesinde oluşan dilbilgisi değişiklikleri ifade edilmektedir. Ölçü tekniğinde (aruz) ise cümlenin veya cümledeki bir kelimenin söylenişi esnasında gerçekleştirilen farklı tonlama cümleyi soru cümlesi haline getirebilir.
İngilizce, Almanca ve Fransızcanın yanı sıra diğer bazı dillerde sorular ayrı bir evrilmeye sahip kelime sırası ile yazılmalıdır. Örneğin "Sen soğuksun" ve ardından "Üşüyor musun?" şeklinde fiilden önce konu cümlesi eklenir. Ancak yalnızca İngilizcede fiillerin belirli sınıflarda olanları (bunlara yardımcı veya özel fiiller adı verilir) bazen yardımcı bir -do, -does eklenmesini gerektirebilir. Böylece cümlede bir nevi ters çevirme (inversiyon) gerçekleşmiş olur. Buna "He sings" (O söylüyor) → "Does he sing?" (O mu söylüyor?) örneği verilebilir.
Bazı dillerde evet-hayır soruları için bir sorgulayıcı olarak ekler kullanılabilir. Örneğin Mandarin dilinde 吗 (ma), Japoncada か (ka) ve Lehçede czy buna örnek olarak verilebilir.
Tonlamalar ile soru haline getirilen kelimeler genellikle cümlenin sonunda veya sonuna yakın yerde yer alır. İngilizcede bu özellik evet-hayır soruları için oluşurken soru dilbilgisi biçimlerinin bulunmadığı cümleye dönüşebilir. Ancak yine de soru bilginin ortaya çıkarılması amacıyla oluşturulmuştur. İngilizceden buna örnek olarak "You're not using this?" (Bunu kullanmıyorsunuz, değil mi?) örneği verilebilir.
Latin, Kiril veya diğer bazı alfabelerde, cümlenin sonuna eklenen soru işareti ile cümlenin soru cümlesi haline gelmesi sağlanabilir. (İspanyolca'da ise ¿ ters bir soru işareti, soru cümlesinin başında yer alır. Örneğin; "¿Cómo está usted?" (Nasılsın?) gibi) Bu özellik yalnızca tonlamalarda kullanılan cümleler ile sınırlı değildir. Aynı zamanda bazı cümleler pragramik fonksiyonlar gösterebilir.
Yanıtlar
Bir soruya verilen en tipik yanıt, soru soran tarafından aranılan bilgi için sağlanan cevaptır. Bu cevap basit bir "evet" ya da "hayır" kelimelerinden oluşabileceği gibi daha karmaşık yanıtlar da soruya karşılık verilebilir. Soruya verilen cevaplar her zaman doğru olmayabilir. Hatta cevaplar sorunun yanlış veya doğru olmasına göre de değişiklik gösterebilir. Bunların yanı sıra sorulan bir soruya cevap vermede yetersizlik ya da isteksizlik de, soruya verilebilecek bir yanıt olarak sayılır.
"Senin çalışman gerekmiyor mu?" örneğindeki gibi kendini ifade ediş biçimi şekliyle olumsuzluk içeren cümlelere "negatif sorular" adı verilir. Verilecek cevabı negatif olmayan belirsiz sorular karşısında, soru cevaplayan tarafından standart biçimde onaylanmayabilir. Bu tür sorular kafa karıştırıcı olabileceğinden dolayı verilecek yanıtlardaki ifadelerde farklı olacaktır. Bazı durumlarda ise hem "pasaportun var mı?" hem de "bir pasaportun yok mu?" sorularının her ikisinde de olduğu gibi görünüşte düzgün bir şekilde sorulmuş soruya verilecek cevap "hayır" olacaktır. Japoncada bu belirsizlikten kaçınılır. Bu nedenle Japoncada bu sorular için verilecek olan "hayır" cevabı aslında "benim bir pasaportum var" olarak anlaşılacaktır.
Fransızca "si", Almancada "doch" veya Danimarka ile Norveç dillerinde kullanılan "jo" gibi bazı dillerde olumsuz soruların olumlu bir şekilde cevaplanması farklı parçalar kullanılmaktadır. Aslında bu parçalar çelişkiyi ifade etmek için bir araç olarak kullanılırlar.
Öğrenme
Sorular araştırarak öğrenmenin en temel aşamasında kullanılır. Bilimsel yöntemde bir soru genellikle araştırmanın temelini oluşturur ve gözlem ile varsayım safhaları arasında bir geçiş olarak kabul edilebilir. Her yaştan öğrenciler veya öğrenmeye meraklı kişiler kendi öğrenme sorularını kullanırlar ve öğrenenler araştırılabilir soruları oluştururlar. Böylece sorgulama becerilerini geliştirirler ki, bu eğitimin ana bölümünü oluşturur. Bir öğretmen ya da öğretici, Sokrat yönteminde olduğu gibi (ya da Sokratik metod) öğrenciye doğrudan bilgi vermeden öğrencinin doğru bilgiyi hatırlamasına önderlik ederek aynı zamanda mantıksal sonuçları (elbette bunlar aynı zamanda cevaplardır) oluşturmasına yardımcı oluyor olabilir.
Sorular eğitimde öğrencilerin bilgilerinin değerlendirilmesi amacıyla yaygın şekilde sınavlar ve eğitimde kullanılan bir araç görevini de üstlenir.
Felsefe
Felsefi sorular gerçeğe dayalı sorular değildir, kavramsaldır. Bunların içinde tam olarak bir başkası tarafından cevap verilemeyecek sorular da bulunur. Felsefe insanların kendi Dünya'larına ve hayatlarına yansıyan ortaya çıkmış sorular ile ilgilenir. Bu felsefi sorular uygulamada "Ötenazinin haklı bir gerekçesi var mı?" veya "Devletin pornografi ya da tütün içeren tüm reklamları sansürlemeye hakkı var mıdır?" şeklindeki sorulardan oluşabilir.
Diğer felsefi sorular ise daha çok teoriktir ve çoğunlukla bu tür sorular düşünme yolu ile ortaya çıkar. Sonuç olarak felsefi sorular tipik olarak kavramsal konulardan oluşur ve yalnızca listelenir. Her sorunun açıklaması esnasında bir ifade ya da başka bir soru ortaya çıkar.
Kökeni
Eğitilmemiş maymunlar Kanzi, Washoe, Sarah ile diğer bazılarına hareketler ve iletişim ile diğer görsel biçimlerin kullanımı konusunda geniş dil eğitim programları uygulanmıştır. Yapılan testlerde karmaşık soru (kim, ne, nerede gibi soru istekleri dahil olmak üzere) ve istekleri yanıtlamakta oldukça başarılı olmalarına rağmen sorulan soruyu anladıktan sonra kendilerinin herhangi bir soru sormadıkları tespit edilmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel;
- ^ "Source for quotation". 10 Şubat 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ağustos 2006.
- ^ Research Methods Knowledge Base 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Yayıncı: Socialresearchmethods.net, Tarih: 20 Ekim 2006
- ^ Types of Questions Based on Bloom's Taxonomy. (Bloom, et al., 1956).
- ^ "Questioning Toolkit". 19 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2016.
- ^ ""Punchy Question Combinations"". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2016.
- ^ What is an alternative question? 8 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Yayıncı: SIL International, Çalışma: Glossary of linguistic terms, Yazarlar: Loos, Eugene E. - Anderson, Susan - Day, Dwight H., Jr. - Jordan, Paul C. - Wingate, J. Douglas
- ^ Paul, Richard and Elder, Linda. (2006) Critical Thinking Tools for Taking Charge of Your Learning and Your Life, New Jersey: Prentice Hall Publishing.
- ^ The mind of an ape, Yazarlar: David, Premack - Ann J., Premack, Yıl: 1983, Yayıncı: W. W. Norton & Company, Yer: New York, Londra, Sayfa: 29
- ^ The Cambridge Encyclopedia of Language, Yazar: Crystal, David, Yıl: 1987, Yayıncı: Cambridge University, Yer: Cambridge, Sayfa: 241, 143
- Genel;
- Wikipedia'daki Question makalesinin 7 Haziran 2016 tarihli sürümü.
hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikisöz'de alıntılar |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sorulari yanitlamanin dort yolu vardir Hangi dort Kategorik olarak cevaplanmasi gereken sorular bulunmaktadir delikanli gibi evet hayir bu boyle Analitik nitelikli cevabi olup cevaplanmasi gereken sorular vardir tanimlayici veya terimleri yeniden tanimlayan Karsi soru ile cevaplanmasi gereken sorular vardir Bir kenara koyulmasi gereken sorular vardir Bu sorulara cevap vermenin dort yolu vardir Gautama Buddha Sutta Pitaka Soru veya sual bilgi isteginde bulunmak icin dilsel bir ifade ya da istek kullanilarak yapilan bir tur ifadedir Istenen bilgiler icin olumlu veya olumsuz sekilde bir cevap verilir Sorular baska taraflarca bilgilerin basit bir sekilde ortaya cikarilmasi amaciyla kullanildigi gibi bunlarin otesinde amaci olan baska soru turleri de turemistir Ornegin retorik sorular tecahul i arif bircok durumda tartisma baslatmak ya da dinleyicinin konusmada verilen mesajlari anlayip anlamadiginin onaylanmasi icin sorulur ve genellikle cevaplamasi beklenmez Bircok dilin dil bilgisine ozel soru bicimleri bulunur Ornegin Ingilizcede Are you happy Turkce Mutlu musunuz konusu siz ve fiil olan evrilmis bir aciklamadan ziyade soru cumlesidir Ancak dilgibilgisi ile ilgili genel kurallar olmadan da sorgulayici turde ornegin bir zorunluluk iceren Bana adini soyle seklinde sorular da sorulabilir TurleriSorularin baslica kullanim alani konusmacinin veya yazarin az veya cok kesin bir ifade ile istedigi bilgiyi elde etmesi bulunmaktadir Ancak soru diger bazi amaclar icinde kullanilabilir Sorular bir test veya sinavda bireyin bilgisini test etmek amaciyla kullanilabilir Arastirmaci arastirma icin cadde boyunca sorular sormasi cok sayida soruya neden olabilir Sokratik yontem veya sokrat metodu Amaci bilimsel olan ya da bilimsel arastirma icin hazirlanmis ve belirli bir acigin bulunmasi amaciyla tasarlanmis arastirma sorusu sorgulayici bir sekilde kendini ifade edebilir Arastirma sorulari sorunun ele alinabilmesi icin acigin tespit edilebilecegi sekilde hazirlanmis ozel sorulardir ve akademik topluluk icin uygun bir dille ifade edilmistir Bu sorgulayici ifadeler neticesinde elde edilen yanitlar akademik bir konuda inceleme bir dizi calisma ya da tum arastirma programini sinirlandiran hizmetlerin baslatilmasi sona erdirilmesinde kullanilir Esini dovmeyi biraktin mi seklinde varsayima dayanan ve onceden anlam yuklenmis sorular da sorulabilir Bu soru sekli saka amaciyla veya hedef kitleyi mahcup etmek amaciyla kullanilabilecegi gibi istekli sekilde iddiada bulunuan bu soru turu ile daha fazla bilgi lde edilmesi amaclaniyor olabilir Sorularda sanat edebiyat ve egitim eserleri baslik olarak kullanilabilir Bunlara Leo Tolstoy un kisa oykusu How Much Land Does a Man Need Rusca Mnogo li cheloveku zemli nuzhno William Frederick Yeames in And When Did You Last See Your Father adli yagli boya tablosu 1991 yapimi film olan What About Bob ile Joseph Jordania in akademik bir calismasi olan Who Asked the First Question ornek olarak verilebilir Sorularin cesitli turleri bulunmasina karsin bicimleri dilbilgisi ile yapilandirilmistir ve farkli kaynaklarda kategorize edilirken bu kategorizasyonlar yalnizca turlerin gruplandirmasi olarak yapilmistir Soru cesitleri bu makalede iki tur olarak gruplandirilmistir Amacina gore Arastirma projeleri icin hazirlanan sorular bazi sistemlere ayrilmistir Bunlar Tanimlayici sorularin oncelikle ilk amaci bazi seylerin veya sureclerin varligini aciklamaktir Iliskisel sorular iki veya daha fazla degisken arasindaki iliskilere bakilmasi icin tasarlanir Nedensel sorular bazi degiskenlerin bir veya daha fazla sonucun degiskenlerini etkileyip etkilemediginin belirlenmesi amaciyla kullanilir Arastirmalarin amaci icin hazirlanan sorular genellikle kapali uclu soru veya yalnizca kapali ya da dikotom ikili iki sikli olabilecegi gibi yalnizca evet hayir seceneklerinin bulundugu ya da daha fazla secenegin oldugu coktan secmeli veya cok secenekli ve bu seceneklerden yalnizca birinin secilmesine dayanan liste sorulari olabilir Bunlar ile birlikte genellikle bir sayi ile kavram arasinda baglanti kurulmasini saglayan 1 Ilimli 2 Siddetli 3 gibi nicel seviyenin olculmesi ve hakkinda bilgi saglanabilmesi amaciyla nominal sorular da bulunmaktadir Acik uclu ya da acik sorular cevap verenin bir konu uzerinde bilgi ve goruslerini daha fazla sunabilmesine olanak saglar Kapali ve acik uclu sorularin kullanim alanlarindaki farkliliklar icin is gorusmeleri ornek olarak verilebilir Anketlerde siklikla eleme niteleyici sorular icerir Bu tur sorulara ayni zamanda filtre soru veya beklenmedik soru adi da verilir Bu tur sorularda cevap verenin grup sorularin ardindan ankete devam edip etmek istemediginin belirlenmesi icin sorular da bulunur Bir egiticinin kullanabilecegi bazi soru turleri Bloom taksonomisinde egitim hedefleri olarak listelenmistir Test etmek ve tesvik etmek amaciyla tasarlanmis bazi sorular sunlardir Bilgi Kim ne ne zaman nerede neden ve nasil bilgilerini aciklayiniz Kavrama Tekrar anlatiniz Uygulama Nasil iliskin bir ornektir Nasil ile iliskilidir Neden onemlidir Analiz kisimlari veya ozellikleri nelerdir neye gore siniflandirilir Sentez neden sonucunu cikarmaliyiz hangi fikirleri ekleyebilirsiniz yeni tasarimi nasil nasil birlestirilebilir icin ne gibi cozumler onerirsiniz Degerlendirme buna katiliyor musunuz hakkinda ne dusunuyorsun icin en onemli sey nedir oncelik sirasina gore yerlestirin hakkinda nasil karar verirlerdi kriterlerinden hangi kriteri degerlendirme icin kullanabilirsiniz McKenzie nin Questioning Toolkit listesinde 17 soru turu listelenmistir ve dusunurler bu turlerin birlesimi ve orkestrasyonunun gerektigini dusunmektedirler Bu soru turu orneklerinde kaba sorular gorunuste alakasiz ve kuramsal sorular da bulunur Tum bunlar ile birlikte sorular bazi cevrelere gore mantiksiz veya yanlislara dayali olabilir Ornegin Neden kedilerin yesil kanatlari vardir Dilbilgisi bicimine gore Bir ifadenin dogru olup olmadiginin sorulmasi icin sorulan sorulara evet hayir sorulari veya kutup sorulari adi verilir ve prensipte bu sorulara evet ya da hayir veya diger dillerde benzer sozcukler seklinde yanit verilir Buna ornek olarak Seker kabul ediyor musun Onlar inanmis midir veya Ben Dunya nin en yalniz insani miyim verilebilir Evet hayir sorularina benzer bir baska soru turu ise cevap verenin evet veya hayir seklinde cevap vermesi tasarlanmamis olan alternatif veya secmeli soru sorular vardir Bu sorular Balik veya kuzu ister misiniz ya da Irlanda Galler veya Ingiltere yi destekliyor musunuz orneklerinde oldugu gibi iki veya daha cok alternatif cevap sunarlar Bu sorular icin beklenen yan cevap alternatifleri olarak ikisi de ya da hicbiri gibi cevaplari da alinabilir ki bazen anket formlarinda bunun icin hazir seceneklerde bulunabilir Ayrica bu sorularin evet hayir sorularina benzemesinin bir nedeni bazen yalnizca evet ve hayir cevaplarinin verilebilecek olmasi ya da yanlis anlama veya espri amacli olmasindan dolayidir Dilbilgisi baglamina gore bir diger soru turu ise soru kelimelerinin kullanildigi evet hayir sorulari disinda sorulardir veya kutupsal olmayan sorular Ne zaman hangisi kim nasil nerede vb soru kelimeleri ya da soru sozcukleri ile elde edilmesi istenilen bilgiler sorgulayici kelimeler kullanilarak sorulmus olur Turkce gibi bazi dillerde soru kelimeleri cumle icerisinde farkli yerlere tasinabilir Ancak ornek verecek olursak Ingilizce dilinde bu tur sorular genelde wh ile basladigindan dolayi bunlara wh sorulari adi verilir ve bu dildeki soru sozcuklerinin yerleri genellikle sabit olur Soru kelimeleri bazen gazetecilik veya cesitli sorusturmalarda ya da arastirmalarda baglamsal atif sorulari olarak kullanilir Bu kullanim turune genelde 5n1k adi verilir ve daha kolay anlasilabilmesi icin bu kisaltma ile kullanilir Kisaltmanin acilimi ise ne ne zaman nerede nasil neden ve kim sorularini icerecek sekildedir Etiket sorusu veya uc ya da kuyruk sorularinin soruya bir bildirim veya sorgulayici emir kipi eklenerek bolunmus bir yapisi vardir Bu soru turune Haklisin yumurtayi hatirladim veya Bugun soguk Oyle degil mi seklinde ornekler verilebilir Etiket sorulara da yalnizca evet ya da hayir cevaplari ile yanit verilebilecegi gibi farkli yanitlarda verilebilir Bunlarin yani sira dolayli cikarimci soru olarak da bilinir ya da dolaysiz ayni zamanda dogrudan soru olarak da bilinir sorular bulunmaktadir Dolayli sorularda soruyu soran elde etmek istedigi bilgiyi acik bir sekilde degil de cesitli gorusleri savunarak veya one surerek sorar Dolaysiz sorularda ise soruyu soran elde etmek istedigi bilgiyi cevap alacagi kisi veya kitleye acik bir sekilde sorar Dolayli soruya ornek olarak benim anahtarlarimin nerede oldugunu da sor verilebilir iken dolaysiz soruya verilebilecek ornek benim anahtarlarim nerede acaba seklindedir DilbilgisiCumlelerde sorgulayici cumleciklerin ayrilmasi icin soz dizimi kurallari ve olcu teknigi kullanilabilir Soz dizimi kurallarinda cumlelere soru kelimelerinin eklenmesi veya kelimelerin farkli yerlere tasinmasi neticesinde olusan dilbilgisi degisiklikleri ifade edilmektedir Olcu tekniginde aruz ise cumlenin veya cumledeki bir kelimenin soylenisi esnasinda gerceklestirilen farkli tonlama cumleyi soru cumlesi haline getirebilir Ingilizce Almanca ve Fransizcanin yani sira diger bazi dillerde sorular ayri bir evrilmeye sahip kelime sirasi ile yazilmalidir Ornegin Sen soguksun ve ardindan Usuyor musun seklinde fiilden once konu cumlesi eklenir Ancak yalnizca Ingilizcede fiillerin belirli siniflarda olanlari bunlara yardimci veya ozel fiiller adi verilir bazen yardimci bir do does eklenmesini gerektirebilir Boylece cumlede bir nevi ters cevirme inversiyon gerceklesmis olur Buna He sings O soyluyor Does he sing O mu soyluyor ornegi verilebilir Bazi dillerde evet hayir sorulari icin bir sorgulayici olarak ekler kullanilabilir Ornegin Mandarin dilinde 吗 ma Japoncada か ka ve Lehcede czy buna ornek olarak verilebilir Tonlamalar ile soru haline getirilen kelimeler genellikle cumlenin sonunda veya sonuna yakin yerde yer alir Ingilizcede bu ozellik evet hayir sorulari icin olusurken soru dilbilgisi bicimlerinin bulunmadigi cumleye donusebilir Ancak yine de soru bilginin ortaya cikarilmasi amaciyla olusturulmustur Ingilizceden buna ornek olarak You re not using this Bunu kullanmiyorsunuz degil mi ornegi verilebilir Latin Kiril veya diger bazi alfabelerde cumlenin sonuna eklenen soru isareti ile cumlenin soru cumlesi haline gelmesi saglanabilir Ispanyolca da ise ters bir soru isareti soru cumlesinin basinda yer alir Ornegin Como esta usted Nasilsin gibi Bu ozellik yalnizca tonlamalarda kullanilan cumleler ile sinirli degildir Ayni zamanda bazi cumleler pragramik fonksiyonlar gosterebilir YanitlarBir soruya verilen en tipik yanit soru soran tarafindan aranilan bilgi icin saglanan cevaptir Bu cevap basit bir evet ya da hayir kelimelerinden olusabilecegi gibi daha karmasik yanitlar da soruya karsilik verilebilir Soruya verilen cevaplar her zaman dogru olmayabilir Hatta cevaplar sorunun yanlis veya dogru olmasina gore de degisiklik gosterebilir Bunlarin yani sira sorulan bir soruya cevap vermede yetersizlik ya da isteksizlik de soruya verilebilecek bir yanit olarak sayilir Senin calisman gerekmiyor mu ornegindeki gibi kendini ifade edis bicimi sekliyle olumsuzluk iceren cumlelere negatif sorular adi verilir Verilecek cevabi negatif olmayan belirsiz sorular karsisinda soru cevaplayan tarafindan standart bicimde onaylanmayabilir Bu tur sorular kafa karistirici olabileceginden dolayi verilecek yanitlardaki ifadelerde farkli olacaktir Bazi durumlarda ise hem pasaportun var mi hem de bir pasaportun yok mu sorularinin her ikisinde de oldugu gibi gorunuste duzgun bir sekilde sorulmus soruya verilecek cevap hayir olacaktir Japoncada bu belirsizlikten kacinilir Bu nedenle Japoncada bu sorular icin verilecek olan hayir cevabi aslinda benim bir pasaportum var olarak anlasilacaktir Fransizca si Almancada doch veya Danimarka ile Norvec dillerinde kullanilan jo gibi bazi dillerde olumsuz sorularin olumlu bir sekilde cevaplanmasi farkli parcalar kullanilmaktadir Aslinda bu parcalar celiskiyi ifade etmek icin bir arac olarak kullanilirlar OgrenmeSorular arastirarak ogrenmenin en temel asamasinda kullanilir Bilimsel yontemde bir soru genellikle arastirmanin temelini olusturur ve gozlem ile varsayim safhalari arasinda bir gecis olarak kabul edilebilir Her yastan ogrenciler veya ogrenmeye merakli kisiler kendi ogrenme sorularini kullanirlar ve ogrenenler arastirilabilir sorulari olustururlar Boylece sorgulama becerilerini gelistirirler ki bu egitimin ana bolumunu olusturur Bir ogretmen ya da ogretici Sokrat yonteminde oldugu gibi ya da Sokratik metod ogrenciye dogrudan bilgi vermeden ogrencinin dogru bilgiyi hatirlamasina onderlik ederek ayni zamanda mantiksal sonuclari elbette bunlar ayni zamanda cevaplardir olusturmasina yardimci oluyor olabilir Sorular egitimde ogrencilerin bilgilerinin degerlendirilmesi amaciyla yaygin sekilde sinavlar ve egitimde kullanilan bir arac gorevini de ustlenir FelsefeFelsefi sorular gercege dayali sorular degildir kavramsaldir Bunlarin icinde tam olarak bir baskasi tarafindan cevap verilemeyecek sorular da bulunur Felsefe insanlarin kendi Dunya larina ve hayatlarina yansiyan ortaya cikmis sorular ile ilgilenir Bu felsefi sorular uygulamada Otenazinin hakli bir gerekcesi var mi veya Devletin pornografi ya da tutun iceren tum reklamlari sansurlemeye hakki var midir seklindeki sorulardan olusabilir Diger felsefi sorular ise daha cok teoriktir ve cogunlukla bu tur sorular dusunme yolu ile ortaya cikar Sonuc olarak felsefi sorular tipik olarak kavramsal konulardan olusur ve yalnizca listelenir Her sorunun aciklamasi esnasinda bir ifade ya da baska bir soru ortaya cikar KokeniEgitilmemis maymunlar Kanzi Washoe Sarah ile diger bazilarina hareketler ve iletisim ile diger gorsel bicimlerin kullanimi konusunda genis dil egitim programlari uygulanmistir Yapilan testlerde karmasik soru kim ne nerede gibi soru istekleri dahil olmak uzere ve istekleri yanitlamakta oldukca basarili olmalarina ragmen sorulan soruyu anladiktan sonra kendilerinin herhangi bir soru sormadiklari tespit edilmistir Ayrica bakinizSoru isareti Soru ekiKaynakcaOzel Source for quotation 10 Subat 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Agustos 2006 Research Methods Knowledge Base 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yayinci Socialresearchmethods net Tarih 20 Ekim 2006 Types of Questions Based on Bloom s Taxonomy Bloom et al 1956 Questioning Toolkit 19 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2016 Punchy Question Combinations 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2016 What is an alternative question 8 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yayinci SIL International Calisma Glossary of linguistic terms Yazarlar Loos Eugene E Anderson Susan Day Dwight H Jr Jordan Paul C Wingate J Douglas Paul Richard and Elder Linda 2006 Critical Thinking Tools for Taking Charge of Your Learning and Your Life New Jersey Prentice Hall Publishing ISBN 0 13 114962 8 The mind of an ape Yazarlar David Premack Ann J Premack Yil 1983 Yayinci W W Norton amp Company Yer New York Londra Sayfa 29 The Cambridge Encyclopedia of Language Yazar Crystal David Yil 1987 Yayinci Cambridge University Yer Cambridge Sayfa 241 143 Genel Wikipedia daki Question makalesinin 7 Haziran 2016 tarihli surumu Vikipedi nin kardes projelerinden hakkinda daha fazla bilgi edininVikisoz de alintilar