Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Soy tükenmesi, biyolojide ve ekolojide, bir türün veya cinsin varlığının sona ermesi, biyosferin küçülmesidir. Soy tükenmesi durumu doğal evrim sürecinin bir parçasıdır. Türler değiştikçe bazen yaşadıkları çevrelere daha iyi uyarlanmış ve aynı zamanda çevre tarafından değişikliğe uğratılmışlardır. Bu türler varlıklarını sürdürürken, çevreye uyum sağlayamayanlar ise var olma savaşında yenik düşüp yeryüzünden silinmişlerdir.
| Korunma durumu | |
|---|---|
 | |
| Tükenmiş | |
| |
| Tehlikede | |
| |
| Tehdit altında | |
| |
Diğer kategoriler | |
| |
Ayrıca bakınız | |
 Kırmızı liste karşılaştırması üstte altta  | |
Tükenme çeşitleri
Yaşamın başlangıcından bu yana (3,8 milyar yıl öncesinden günümüze) türler kısa zaman aralıklarıyla yaşayıp yok olmuştur. Ancak Dünya Korunma Birliğinin oluşturduğu kırmızı listede sadece yakın zamanda nesli tükenmiş türler yer alır (Dodo, Tazmanya kurdu, Falkland tilkisi vb.).
Genelde o türdeki son canlının ölümü, soy tükenme anı olarak kabul edilir, ancak soyun devam etmesi için gerekli olan canlı sayısı çok daha önceden yitirilmiş olabilir. Örneğin Pinta Adası kaplumbağasının (Geochelone nigra abingdoni) sadece 1 erkek üyesi kalmıştır. Bu üyenin adı Yalnız George'dur. Bazen bir canlının neslinin tam tükenip tükenmediği bilinmez (Çin nehir yunusu vb.). Bunun gibi durumlarda bu tür kritik tehlikede kabul edilir. Ayrıca çok nadir bir durum olarak, neslinin tükendiği sanılan bir hayvanın hâlâ yaşıyor olduğu ispatlanabilir (, vb.). Bu durumda bu tür Lazarus taksonuna girer.
Tükenme nedenleri
Soy tükenmesinin birçok nedeni vardır. Örneğin kuş olmayan dinozorların nesli, çok büyük bir göktaşı nedeni ile tükenmiştir. Veya Buzul Çağı'nda yaşamış hayvanların nesli sıcağa uyum sağlayamadıkları için tükenmiştir (mamut, yünlü gergedan, vb.).
Bazen bir hayvan türü evrimleşen yeni ve daha başarılı türlerin rekabetine dayanamaz. Örneğin milyonlarca yıl boyunca kıtalar, Dünya'nın yüzeyinde yavaş yavaş sürüklendi. Bu sürüklenme sonucu, Güney Amerika öbür kıtalardan milyonlarca yıl (yaklaşık 100 milyon yıl) uzak kalmış, bu dönem boyunca keseliler rahatça gelişip çeşitlenme fırsatı bulmuştu. Ancak bundan yaklaşık 3-4 milyon yıl önce oluşan Panama Kıstağı nedeniyle Kuzey Amerika'daki eteneliler (örn. Canis dirus gibi etçiller) Güney Amerika'ya göç etti ve birçok keselinin soyunun tükenmesine neden oldu.
Yakın zamanda (holosen-günümüz, özellikle antroposen) birçok türün tükenmesine neden olan en önemli unsur insandır.
Avcılık, , getirilmesi ve tahribatı soy tükenmesinin nedenlerinden birkaçıdır. Dünya Korunma Birliği'ne göre 1500 yılından itibaren 784 türün tükendiği kesin olarak kanıtlanmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Soy tükenmesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
 | Ölüm ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Biyoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Soy tukenmesi biyolojide ve ekolojide bir turun veya cinsin varliginin sona ermesi biyosferin kuculmesidir Soy tukenmesi durumu dogal evrim surecinin bir parcasidir Turler degistikce bazen yasadiklari cevrelere daha iyi uyarlanmis ve ayni zamanda cevre tarafindan degisiklige ugratilmislardir Bu turler varliklarini surdururken cevreye uyum saglayamayanlar ise var olma savasinda yenik dusup yeryuzunden silinmislerdir Korunma durumu IUCN Kirmizi ListesiTukenmisSoyu tukenen EX Dogal ortaminda tukenmis EW TehlikedeKritik tehlikedeki CR Tehlikede EN Hassas VU liste Tehdit altindaNeredeyse tehdit altinda NT Asgari endise altinda LC Diger kategorilerDurumu belirsiz DD Ayrica bakiniz Dunya Doga ve Dogal Kaynaklari Koruma Birligi IUCN Red ListKirmizi liste karsilastirmasi ustte alttagtdDodo en cok anilan yakin zamanda soyu tukenmis hayvanlardan biriTukenme cesitleriYasamin baslangicindan bu yana 3 8 milyar yil oncesinden gunumuze turler kisa zaman araliklariyla yasayip yok olmustur Ancak Dunya Korunma Birliginin olusturdugu kirmizi listede sadece yakin zamanda nesli tukenmis turler yer alir Dodo Tazmanya kurdu Falkland tilkisi vb Genelde o turdeki son canlinin olumu soy tukenme ani olarak kabul edilir ancak soyun devam etmesi icin gerekli olan canli sayisi cok daha onceden yitirilmis olabilir Ornegin Pinta Adasi kaplumbagasinin Geochelone nigra abingdoni sadece 1 erkek uyesi kalmistir Bu uyenin adi Yalniz George dur Bazen bir canlinin neslinin tam tukenip tukenmedigi bilinmez Cin nehir yunusu vb Bunun gibi durumlarda bu tur kritik tehlikede kabul edilir Ayrica cok nadir bir durum olarak neslinin tukendigi sanilan bir hayvanin hala yasiyor oldugu ispatlanabilir vb Bu durumda bu tur Lazarus taksonuna girer Tukenme nedenleriYolcu Guvercini Ectopistes migratorius erkek boyama sonrasi kromolitograf Soy tukenmesinin bircok nedeni vardir Ornegin kus olmayan dinozorlarin nesli cok buyuk bir goktasi nedeni ile tukenmistir Veya Buzul Cagi nda yasamis hayvanlarin nesli sicaga uyum saglayamadiklari icin tukenmistir mamut yunlu gergedan vb Bazen bir hayvan turu evrimlesen yeni ve daha basarili turlerin rekabetine dayanamaz Ornegin milyonlarca yil boyunca kitalar Dunya nin yuzeyinde yavas yavas suruklendi Bu suruklenme sonucu Guney Amerika obur kitalardan milyonlarca yil yaklasik 100 milyon yil uzak kalmis bu donem boyunca keseliler rahatca gelisip cesitlenme firsati bulmustu Ancak bundan yaklasik 3 4 milyon yil once olusan Panama Kistagi nedeniyle Kuzey Amerika daki eteneliler orn Canis dirus gibi etciller Guney Amerika ya goc etti ve bircok keselinin soyunun tukenmesine neden oldu Yakin zamanda holosen gunumuz ozellikle antroposen bircok turun tukenmesine neden olan en onemli unsur insandir Avcilik getirilmesi ve tahribati soy tukenmesinin nedenlerinden birkacidir Dunya Korunma Birligi ne gore 1500 yilindan itibaren 784 turun tukendigi kesin olarak kanitlanmistir Ayrica bakinizNesli tehlikedeki turler IUCN Kirmizi Listesi TurdiriltimiKaynakca a b c A S Encyclopaedia Britannica inc Ana Yayincilik 1992 1993 Temel Britannica temel egitim ve kultur ansiklopedisi 16 Hurriyet s 31 OCLC 850759052 Wikimedia Commons ta Soy tukenmesi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Olum ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Biyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz