Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Süpernova, enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlaması durumuna verilen addır. Bir süpernovanın parlaklığı Güneş'in parlaklığının yüz milyon katına varabilir.
Başlangıçta yapısı, iyonize madde olan plazma şeklindeki bir süpernovanın parlaklığını yitirmesi haftalar ya da aylar sürebilir. Bu süre zarfında yaydığı enerji, Güneş'in 10 milyar yılda yayacağı enerjiden daha fazladır. Bu patlamalar, maddenin evrende bir noktadan başka noktalara taşınması işine yarar. Patlama sonucunda dağılan yıldız artıklarının, evrenin başka köşelerinde birikerek yeniden yıldızlar ya da yıldız sistemleri oluşturduğu varsayılmaktadır. Bu varsayıma göre, Güneş, Güneş Sistemi içindeki gezegenler ve bu arada elbette bizim Dünyamız da, çok eski zamanlarda gerçekleşmiş bir süpernova patlamasının sonucunda ortaya çıkmıştır.
18 Eylül 2006 tarihinde R Quimby ve P. Mondol tarafından keşfedilen SN 2006gy isimli süpernovanın şimdiye kadar gözlemlenmiş en parlak süpernova olduğu açıklandı. SN 2006gy süpernovasının meydana geldiği galaksi NGC 1260, bize 238 milyon ışık yılı uzaklıkta. Yani süpernovadan gelen ışığın dünyamıza ulaşması 238 milyon yıl sürdü.
Süpernova tarafından fırlatılan gaz kabuk, yıldızlararası ortama ilerlerken, yeni meydana gelen ağır elementleri de yıldızlararası ortama katarak zenginleştirir; buna da süpernova kalıntısı denir. Tarihte gözlenen süpernova patlaması ile birlikte, sadece yarım düzine süpernova kalıntısı eşleştirilmiştir. 1572'de Tycho, 1604'te Kepler ve 1054 yılında Çinli astronomların gözlediği süpernovalar bunlara örnektir.
Cygnus takımyıldızında bulunan, Dünyaya 2500 ışık yılı uzaklıktaki ve Cygnus Düğümü olarak bilinen bir süpernova kalıntısına ait süpernova yaklaşık 15 000 yıl önce patlamıştır. Bugün bile devam edegelen patlamadan kalan şok dalgaları çevresindeki yıldızlararası ortamı hala itmektedir ve içindeki gazı ısıtıp X ışını yaymaya devam etmektedir.
1054 yılında Çin ve Japon kayıtlarına alınan Yengeç Bulutsusu (Crab Nebula) bir süpernova neticesi oluşmuş olup, bize uzaklığının 7000 ışık yılı olmasına rağmen haftalarca Venüs'ten daha parlak görünmüş ve yaklaşık iki yıl boyunca da gözle rahat görünen parlaklığa sahip olmuştur.
Bugün bile bulutsu saatte 4 milyon km hızla genişlemekte olup gama ışınlarından X ışınlarına, UV, optik, infared ve radyo dalgalarına kadar bütün dalga boylarında ışınım yayınlamaktadır.
Sınıflandırma
Gök bilimciler süpernovaları anlamak için onları tayflarında görünen farklı kimyasal öğelerin çizgilerine göre sınıflandırmışlardır. Birinci bölüm için ilk öğe, çizginin var olması veya hidrojen nedeniyle olmamasıdır. Eğer bir süpernovanın tayfı, (Tayfın görsel kısmında Balmer dizisi olarak bilinen) hidrojenin bir çizgisini içerirse, Tip II olarak sınıflandırılır; diğeri ise Tip I dir. Bu tipler arasındaki altbölümler, diğer elementlerin ve ışık eğrisi (süpernovanın zaman içindeki görünür parlaklığının grafiği) çizgilerinin var olmasına göre oluşturulur.
| Tipi | Özellikleri |
|---|---|
| Tip I | |
| Tip Ia | Hidrojen yoksunluğu ve 615.0 nm'de (nanometre) çizdiği, o anki ayrı ayrı iyonlaşan silikon (Si II) yakın zirve ışığı. |
| Tip Ib | 587.6 nm'de çizilen iyonlaşmamış helyum ve 615 nm civarında kuvvetli olmayan silikon emilimi. |
| Tip Ic | Zayıf veya hiç olmayan helyum çizgisi ve 615 nm civarında kuvvetli olmayan silikon emilimi. |
| Tip II | |
| Tip IIP | düzlemde uzanan ışık eğrisi |
| Tip IIL | Işık eğrisinde doğrusal çizgilerin azalması (zaman içerisinde parlaklığın doğrusal çizgisi). |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Cappellaro, E.; Turatto, M. (8 Ağustos 2000). Supernova Types and Rates. Influence of Binaries on Stellar Population Studies. Brüksel, Belçika: Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2006.
- ^ Montes, M. (12 Şubat 2002). . . 28 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2006.
- ^ Doggett, J. B.; Branch, D. (1985). "A Comparative Study of Supernova Light Curves". . Cilt 90. ss. 2303-2311. doi:10.1086/113934. 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2007.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Supernova enerjisi biten buyuk yildizlarin siddetle patlamasi durumuna verilen addir Bir supernovanin parlakligi Gunes in parlakliginin yuz milyon katina varabilir Kepler Supernovasi Baslangicta yapisi iyonize madde olan plazma seklindeki bir supernovanin parlakligini yitirmesi haftalar ya da aylar surebilir Bu sure zarfinda yaydigi enerji Gunes in 10 milyar yilda yayacagi enerjiden daha fazladir Bu patlamalar maddenin evrende bir noktadan baska noktalara tasinmasi isine yarar Patlama sonucunda dagilan yildiz artiklarinin evrenin baska koselerinde birikerek yeniden yildizlar ya da yildiz sistemleri olusturdugu varsayilmaktadir Bu varsayima gore Gunes Gunes Sistemi icindeki gezegenler ve bu arada elbette bizim Dunyamiz da cok eski zamanlarda gerceklesmis bir supernova patlamasinin sonucunda ortaya cikmistir 18 Eylul 2006 tarihinde R Quimby ve P Mondol tarafindan kesfedilen SN 2006gy isimli supernovanin simdiye kadar gozlemlenmis en parlak supernova oldugu aciklandi SN 2006gy supernovasinin meydana geldigi galaksi NGC 1260 bize 238 milyon isik yili uzaklikta Yani supernovadan gelen isigin dunyamiza ulasmasi 238 milyon yil surdu Supernova tarafindan firlatilan gaz kabuk yildizlararasi ortama ilerlerken yeni meydana gelen agir elementleri de yildizlararasi ortama katarak zenginlestirir buna da supernova kalintisi denir Tarihte gozlenen supernova patlamasi ile birlikte sadece yarim duzine supernova kalintisi eslestirilmistir 1572 de Tycho 1604 te Kepler ve 1054 yilinda Cinli astronomlarin gozledigi supernovalar bunlara ornektir Cygnus takimyildizinda bulunan Dunyaya 2500 isik yili uzakliktaki ve Cygnus Dugumu olarak bilinen bir supernova kalintisina ait supernova yaklasik 15 000 yil once patlamistir Bugun bile devam edegelen patlamadan kalan sok dalgalari cevresindeki yildizlararasi ortami hala itmektedir ve icindeki gazi isitip X isini yaymaya devam etmektedir 1054 teki bir supernova patlamasinin artiklarindan olusan Yengec Bulutsusu 1054 yilinda Cin ve Japon kayitlarina alinan Yengec Bulutsusu Crab Nebula bir supernova neticesi olusmus olup bize uzakliginin 7000 isik yili olmasina ragmen haftalarca Venus ten daha parlak gorunmus ve yaklasik iki yil boyunca da gozle rahat gorunen parlakliga sahip olmustur Bugun bile bulutsu saatte 4 milyon km hizla genislemekte olup gama isinlarindan X isinlarina UV optik infared ve radyo dalgalarina kadar butun dalga boylarinda isinim yayinlamaktadir SiniflandirmaTip Ia supernovanin olusumu Gok bilimciler supernovalari anlamak icin onlari tayflarinda gorunen farkli kimyasal ogelerin cizgilerine gore siniflandirmislardir Birinci bolum icin ilk oge cizginin var olmasi veya hidrojen nedeniyle olmamasidir Eger bir supernovanin tayfi Tayfin gorsel kisminda Balmer dizisi olarak bilinen hidrojenin bir cizgisini icerirse Tip II olarak siniflandirilir digeri ise Tip I dir Bu tipler arasindaki altbolumler diger elementlerin ve isik egrisi supernovanin zaman icindeki gorunur parlakliginin grafigi cizgilerinin var olmasina gore olusturulur Supernova siniflandirmasi Tipi OzellikleriTip ITip Ia Hidrojen yoksunlugu ve 615 0 nm de nanometre cizdigi o anki ayri ayri iyonlasan silikon Si II yakin zirve isigi Tip Ib 587 6 nm de cizilen iyonlasmamis helyum ve 615 nm civarinda kuvvetli olmayan silikon emilimi Tip Ic Zayif veya hic olmayan helyum cizgisi ve 615 nm civarinda kuvvetli olmayan silikon emilimi Tip IITip IIP duzlemde uzanan isik egrisiTip IIL Isik egrisinde dogrusal cizgilerin azalmasi zaman icerisinde parlakligin dogrusal cizgisi Ayrica bakinizHipernova Foe Supernovalar diziniKaynakca Cappellaro E Turatto M 8 Agustos 2000 Supernova Types and Rates Influence of Binaries on Stellar Population Studies Bruksel Belcika Dordrecht Kluwer Academic Publishers 9 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Eylul 2006 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Montes M 12 Subat 2002 28 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Kasim 2006 Doggett J B Branch D 1985 A Comparative Study of Supernova Light Curves Cilt 90 ss 2303 2311 doi 10 1086 113934 17 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2007 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link