Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Memalik-i Şahane Duhanları Müşterekül Menfaa Reji Şirketi veya kısaca "Reji", Osmanlı Devleti, Düyun-u Umumiye ve üç bankacılık grubu (Die Österreichische Kreditanstalt - Viyana, Banker S. Bleichröder - Berlin ve Bank-ı Osmani-i Şahane - İstanbul) arasındaki görüşmeler sonucunda 27 Mayıs 1883 tarihli sözleşmeyle yabancı sermaye ile kurulan tütün ticareti tekel ayrıcalıkları olan bir özel kâr ortaklığı şirketidir (1883-1925). (diğer isimleri: fr. Société de la Régie Cointeressée des Tabacs de l'Empire Ottoman, os. Müşterek-ül Menfaa İnhisarı Duhanı Devlet-i Aliye-i Osmaniye - مُشْتَرَكِ المَنْفَعَةِ انْحِصَارِ دُخَانِ دَوْلَةِ عَلِيَة عُثْمَانِيَة).
Tarihçe
Kırım Savaşı’yla başlayan iç ve dış borçlanma sürecinin sonucunda Osmanlı Hükûmeti borçlarını zamanında ödeyemeyeceğini açıklayınca (1875) Alacaklı devletler Osmanlıya büyük tepki gösterdi ve Osmanlının ödeme planını kabul etmedi. Osmanlı maliye sistemine de güvenmeyen alacaklılar Ülkede toplanan vergileri kendi kurdukları bir teşkilat Duyunu Umumiye vasıtasıyla toplamak istediler Artık vergileri Osmanlı memurları değil Alacaklı ülkelerin kurduğu şirketin Reji memurları toplayacaktı. Bunun neticesinde Osmanlı Devleti'nin en önemli gelir kaynağı tütün, tuz ve kahveden toplanan vergiler alacaklı ülkelerin kurduğu Reji şirketine 30 yıl süreyle bırakıldı. Reji İdaresi kendi memur ve silahlı kolcuları vasıtasıyla vergi toplamaya başladı ve toplanan bu vergiler Osmanlı Devleti’nin borcundan düşülmeye başlandı.
Osmanlı üreticisi ürettiği tüm tütün, tuz ve alkolü Rejinin belirlediği fiyattan Reji idaresine vermek zorundaydı. Köylü Rejiden izinsiz kendi içeceği tütünü saklayamazdı. Köylü kendi içeceği tütünü önce Rejiye 3 kuruşa verir sonra 10 kuruşa geri alırdı. Bir köyden başka bir köye izinsiz tütün ve tuz taşımanın cezası çok ağırdı. Rejinin kendi silahlı korucuları vardı. Bazı kaynaklar Reji kolcularının 20.000 nin üzerinde Osmanlı köylüsünü vurarak öldürdüğünü yazarlar.
Osmanlı Devleti’nin borçlarını halktan kesilen vergilerle doğrudan ödeme amacı ile kurulan Düyun-ı Umumiye İdaresi’nden Reji Şirketi’ne devredilen Osmanlı tütünleri idaresi yabancı sermayeye dayalı ilginç bir özelleştirme modeli olarak yorumlanır. Kurucu yabancı sermaye kaynakları Avusturya, Almanya, İngiltere ve Fransa (Osmanlı Bankası) kökenli olup, her biri Rothschild Ailesi'nin sahip ya da ortak olduğu gruplardır.
İlk Reji Şirketi sözleşmesinin süresi 30 yıldır. Sözleşmeye göre şirketle ilgili olarak ortaya çıkacak adli ve ticari sorunların çözümünde Osmanlı Mahkemeleri yetkili kılınmıştır.
Tütün üreticilerinin Reji'den ruhsat alması ve ürünlerini yalnızca Reji'ye satması şart koşulur. Başka alıcı bulamayan üretici, tütünü değerinden çok ucuza satmak zorunda kalır. Kaçak üretim ve satış yaygınlaşır. Kaçakçılık sorunu ile devletin kendi güvenlik güçlerinin uğraşması gerekirken, Rejinin kendi bünyesinde geliştirdiği silahlı "kolcu"larla denetim yaparak üreticiye eziyet ettiği bilinir. 42 yıl süren Reji İdaresi boyunca kaçakçı, kolcu ve zabıtadan ölenlerinin sayısının 20 bin kadar olduğu ileri sürülür.Çökertme zeybeği bu hikâyelerden birini anlatmaktadır.
1911 yılında Reji Şirketi’nin kaldırılması ve 7 yıl süre ile bir “Devlet İnhisarı"'nın kurulması kararlaştırılır ve 1912 yılında bir “Tütün Tekeli” kanun tasarısı hazırlanır. Ancak Trablusgarp Savaşı ve Balkan Savaşları'nın başlaması ile ve bunun yarattığı mali zorluklar nedeni ile Reji İdaresinin Osmanlı Devletine 1 milyon 500 bin Osmanlı Lirası borç vermesi koşulu ile şirket ayrıcalıkları 1914'ten başlayarak 15 yıl daha uzatılır.
26 Şubat 1925'te Tütün Rejisi lağvedildi. 1 Mart 1925'te Tütün Rejisi Fransızlardan devletçe satın alındı ve tüm hak ve yükümlülükleri devlete devredildi. 26.11.1925 tarih ve 558 sayılı Tütün İdare-i Murakatesi ve Sigara Kağıdı İnhisarı Hakkında Kanun yürürlüğe girdi. 1930 yılında, 1701 sayılı Tütün İnhisarı Kanunu çıkarıldı.
Reji'nin kurucu güçlerinden biri olan köklü ve güçlü Avusturya bankası Kreditanstalt 1931'de büyük bunalım sırasında iflas etti.
Kaynakça
- ^ Filiz Dığıroğlu, Memalik-i Osmaniye Duhanları Müşterekü’l- Menfaa Reji Şirketi. Trabzon Reji İdaresi (1883-1914), İstanbul, 2007,
- ^ a b Osmanlı Devleti'nde Reji şirketinin kurulmasından sonraki gelişmeler, Dr. Tiğinçe Oktar, Tütün Eksperleri derneği Yayını[]
- ^ . 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2007.
- ^ Fatma Doğruel ve A. Suut Doğruel, Osmanlı'dan günümüze Tekel, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı,
- ^ . 30 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2007.
- ^ Kreditanstalt on Encyclopedia Brittanica Online
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Memalik i Sahane Duhanlari Musterekul Menfaa Reji Sirketi veya kisaca Reji Osmanli Devleti Duyun u Umumiye ve uc bankacilik grubu Die Osterreichische Kreditanstalt Viyana Banker S Bleichroder Berlin ve Bank i Osmani i Sahane Istanbul arasindaki gorusmeler sonucunda 27 Mayis 1883 tarihli sozlesmeyle yabanci sermaye ile kurulan tutun ticareti tekel ayricaliklari olan bir ozel kar ortakligi sirketidir 1883 1925 diger isimleri fr Societe de la Regie Cointeressee des Tabacs de l Empire Ottoman os Musterek ul Menfaa Inhisari Duhani Devlet i Aliye i Osmaniye م ش ت ر ك الم ن ف ع ة ان ح ص ار د خ ان د و ل ة ع ل ي ة ع ث م ان ي ة TarihceKirim Savasi yla baslayan ic ve dis borclanma surecinin sonucunda Osmanli Hukumeti borclarini zamaninda odeyemeyecegini aciklayinca 1875 Alacakli devletler Osmanliya buyuk tepki gosterdi ve Osmanlinin odeme planini kabul etmedi Osmanli maliye sistemine de guvenmeyen alacaklilar Ulkede toplanan vergileri kendi kurduklari bir teskilat Duyunu Umumiye vasitasiyla toplamak istediler Artik vergileri Osmanli memurlari degil Alacakli ulkelerin kurdugu sirketin Reji memurlari toplayacakti Bunun neticesinde Osmanli Devleti nin en onemli gelir kaynagi tutun tuz ve kahveden toplanan vergiler alacakli ulkelerin kurdugu Reji sirketine 30 yil sureyle birakildi Reji Idaresi kendi memur ve silahli kolculari vasitasiyla vergi toplamaya basladi ve toplanan bu vergiler Osmanli Devleti nin borcundan dusulmeye baslandi Osmanli ureticisi urettigi tum tutun tuz ve alkolu Rejinin belirledigi fiyattan Reji idaresine vermek zorundaydi Koylu Rejiden izinsiz kendi icecegi tutunu saklayamazdi Koylu kendi icecegi tutunu once Rejiye 3 kurusa verir sonra 10 kurusa geri alirdi Bir koyden baska bir koye izinsiz tutun ve tuz tasimanin cezasi cok agirdi Rejinin kendi silahli koruculari vardi Bazi kaynaklar Reji kolcularinin 20 000 nin uzerinde Osmanli koylusunu vurarak oldurdugunu yazarlar Osmanli Devleti nin borclarini halktan kesilen vergilerle dogrudan odeme amaci ile kurulan Duyun i Umumiye Idaresi nden Reji Sirketi ne devredilen Osmanli tutunleri idaresi yabanci sermayeye dayali ilginc bir ozellestirme modeli olarak yorumlanir Kurucu yabanci sermaye kaynaklari Avusturya Almanya Ingiltere ve Fransa Osmanli Bankasi kokenli olup her biri Rothschild Ailesi nin sahip ya da ortak oldugu gruplardir Ilk Reji Sirketi sozlesmesinin suresi 30 yildir Sozlesmeye gore sirketle ilgili olarak ortaya cikacak adli ve ticari sorunlarin cozumunde Osmanli Mahkemeleri yetkili kilinmistir Tutun ureticilerinin Reji den ruhsat almasi ve urunlerini yalnizca Reji ye satmasi sart kosulur Baska alici bulamayan uretici tutunu degerinden cok ucuza satmak zorunda kalir Kacak uretim ve satis yayginlasir Kacakcilik sorunu ile devletin kendi guvenlik guclerinin ugrasmasi gerekirken Rejinin kendi bunyesinde gelistirdigi silahli kolcu larla denetim yaparak ureticiye eziyet ettigi bilinir 42 yil suren Reji Idaresi boyunca kacakci kolcu ve zabitadan olenlerinin sayisinin 20 bin kadar oldugu ileri surulur Cokertme zeybegi bu hikayelerden birini anlatmaktadir 1911 yilinda Reji Sirketi nin kaldirilmasi ve 7 yil sure ile bir Devlet Inhisari nin kurulmasi kararlastirilir ve 1912 yilinda bir Tutun Tekeli kanun tasarisi hazirlanir Ancak Trablusgarp Savasi ve Balkan Savaslari nin baslamasi ile ve bunun yarattigi mali zorluklar nedeni ile Reji Idaresinin Osmanli Devletine 1 milyon 500 bin Osmanli Lirasi borc vermesi kosulu ile sirket ayricaliklari 1914 ten baslayarak 15 yil daha uzatilir 26 Subat 1925 te Tutun Rejisi lagvedildi 1 Mart 1925 te Tutun Rejisi Fransizlardan devletce satin alindi ve tum hak ve yukumlulukleri devlete devredildi 26 11 1925 tarih ve 558 sayili Tutun Idare i Murakatesi ve Sigara Kagidi Inhisari Hakkinda Kanun yururluge girdi 1930 yilinda 1701 sayili Tutun Inhisari Kanunu cikarildi Reji nin kurucu guclerinden biri olan koklu ve guclu Avusturya bankasi Kreditanstalt 1931 de buyuk bunalim sirasinda iflas etti Kaynakca Filiz Digiroglu Memalik i Osmaniye Duhanlari Mustereku l Menfaa Reji Sirketi Trabzon Reji Idaresi 1883 1914 Istanbul 2007 ISBN 978 9944 5518 8 5 a b Osmanli Devleti nde Reji sirketinin kurulmasindan sonraki gelismeler Dr Tigince Oktar Tutun Eksperleri dernegi Yayini olu kirik baglanti 28 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Aralik 2007 Fatma Dogruel ve A Suut Dogruel Osmanli dan gunumuze Tekel Turkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfi ISBN 975 7545 00 7 30 Kasim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2007 Kreditanstalt on Encyclopedia Brittanica Online