Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tevfik Esenç (Adigece: Зэйшъуэ Тэуфикъ; 1904, Hacıosman, Manyas - 7 Ekim 1992, Hacıosman, Manyas), Ubıhçayı konuşan (son kişi) olarak bilinmektedir. Esenç, "81 sessiz harften oluşan bir Kafkas dilini dünyada konuşan tek kişi" olarak Guinness Dünya Rekorları Kitabı'na girmiştir.
Tevfik Esenç | |
|---|---|
 Tevfik Esenç'in mezar taşı | |
| Kendi dilinde adı | Зэйшъуэ Тэуфикъ |
| Doğum | 1904 Hacıosman, Manyas |
| Ölüm | 7 Ekim 1992 Hacıosman, Manyas |
| Milliyet | Ubıh Çerkes |
| Vatandaşlık |  Osmanlı İmparatorluğu Türkiye |
| Meslek | Devlet memuru |
| Tanınma nedeni | Ubıhçayı anadil olarak konuşan son kişi |
| Evlilik | Emine Esenç |
Tevfik Esenç, Ubıhça'nın yanı sıra Adigece ve Türkçe biliyordu. 1992'deki ölümünden sonra aktivistlerin çabalarına rağmen Ubıhça ölü dil haline gelmiştir. Bu ölü dil günümüzde Tevfik Esenç'in kaynak kişi olduğu çalışmalar sayesinde bilinmektedir.
Yaşamı
Ataları Türkiye'ye Çerkes Soykırımı sonucunda gelen Esenç, Hacıosman (Ubıhça: Lak°'ạ́ṡ°a ; Adigece: Хьунджэхьаблэ) köyünde Ubıhça konuşan ebeveynleri tarafından büyütülmüş ve bir dönem muhtarlık yapmıştır. Ardından İstanbul'da memurluk yapmış, bu dönemde Fransız dilbilimci Georges Dumézil ve Gürcü Kafkasolog Giorgi Şaraşidze ile Ubıhça hakkında çalışma fırsatı bulmuştur. Bu dönemde Dumezil ve Şaraşidze, Esenç'in Ubıhça hakkındaki bilgisini yazıya geçirdiler ve Ubıhça konuşurken sesini kaydettiler. Esenç ile Ubıhça hakkında Norveçli Hans Vogt, İngiliz George Hewitt, Abhaz Vyaçeslav Çirikba ve Türk A. Sumru Özsoy da çalışmalar yapmıştır.
"Bir rüya gördüm, anlatsam da anlamazsınız" sözüyle bilinen Esenç, iyi bir hafızaya sahipti. Onu ziyarete gelen dilbilimcilerin hedeflerini hızlı bir şekilde anlayan Esenç, yalnızca Ubıh dilinin değil, aynı zamanda Ubıh-Çerkes mitolojisinin, kültür tarihinin ve geleneklerinin de birincil kaynağıydı. Ubıhça'nın yanı sıra Adigece konuşuyor olması iki akraba dil arasında kıyasları kolaylaştırdı. Esenç, Ubıhça'nın temiz bir versiyonunu konuşuyordu, onun Ubıhca lehçesi, Dumézil tarafından var olan standart "edebi" Ubıh diline en yakın şey olarak görülüyordu.
Ubıh dili ile ilgili çalışmalarını bitirdikten sonra son kaydında şunları söylemiştir:
“Büyük dostum Profesör Şaraşidze...
Çok Laf Yalansız Olmaz, Çok Mal Çobansız Olmaz (Ubıh Atasözü). Hata yaptımsa da kusura bakmayın. Ubıhçanın sonunu böyle bitiriyorum. Bundan sonra benden fazla Ubıhça bilen birisini bulursam yine onunla da konuşurum. Ubıhça bugünden sonra sensin. Bugünden sonra anlatacak, konuşacak sensin. Bunları okuyanlara sesleniyorum; daha doğrusunu, daha gerçeğini bilen varsa söylesinler, çok memnun olurum. Allah size iyilikler, güzellikler versin!
Ubıh dili burada sona eriyor.
— Tevfik Esenç
Esenç, 7 Ekim 1992 gecesi 88 yaşındayken öldü; eşi Emine ile birlikte doğum yeri olan Hacıosman'ın köy mezarlığına defnedildi.
Etkileri ve hakkında yapılan çalışmalar
İsmet Arasan, Tevfik Esenç'i ve Ubıh dilinin trajedisini anlatan Son Sesler adlı belgesel filmi Eylül 1987'de tamamladı. Bagrat Shinkuba’nın The Last of the Departed kitabı da 1990 yılında Son Ubıh adıyla Türkçe yayınlandı.
Kaynakça
- Dumezil, Georges 2000. Kafkas Halklarının Mitolojisi (çeviren: Musa Yaşar Sağlam). Ankara: Ayraç Yayınları.
- Shinkuba, Bagrat 1990. Son Ubıh - Bir Çağa Tanıklık (özgün adı: The Last of the Departed, çeviren: Hande Canlı). İstanbul: Tümzamanlar Yayıncılık.
- ^ . Independent Türkçe. 18 Mart 2021. 18 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2021.
- ^ a b c circassianworld (4 Eylül 2013). . Circassian World (İngilizce). 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2021.
- ^ . arsiv.ntv.com.tr. 9 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.
- ^ a b Duvar, Gazete (10 Eylül 2020). "Bir dilin ölümüne tanıklık etmek: Tevfik Esenç'in anısına". Gazeteduvar. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2021.
- ^ (see his ‘Dictionnaire de la Langue Oubykh 18 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .’, 1963, Universitetsvorlaget)
- ^ the recordings are available 22 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde . on the Net; his account of his meetings in 1974 has been published — 'Encountering Ubykh(s)’, in Arxeologija i ètnografija pontijsko-kavkazskogo regiona 5, 195-204, 2016: Krasnodar; see also his 'The labialised sibilants of Ubykh (North West Caucasian)’, in Revue des Etudes Géorgiennes et Caucasiennes, 2, 1986, 21-30)
- ^ E. F. K. Koerner (1 Ocak 1998). First Person Singular III: Autobiographies by North American Scholars in the Language Sciences. John Benjamins Publishing. s. 33. ISBN .
- ^ . Independent Türkçe. 18 Mart 2021. 18 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.
Dış bağlantılar
- YouTube: Tevfik Esenç Ubıhça bir öykü anlatıyor23 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ubıhlar ve Ubıhça üzerine kapsamlı bir web kaynağı. 8 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Son Sesler belgeseli, 1. 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ve 2. bölüm.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tevfik Esenc Adigece Zejshue Teufik 1904 Haciosman Manyas 7 Ekim 1992 Haciosman Manyas Ubihcayi konusan son kisi olarak bilinmektedir Esenc 81 sessiz harften olusan bir Kafkas dilini dunyada konusan tek kisi olarak Guinness Dunya Rekorlari Kitabi na girmistir Tevfik EsencTevfik Esenc in mezar tasiKendi dilinde adiZejshue TeufikDogum1904 Haciosman ManyasOlum7 Ekim 1992 Haciosman ManyasMilliyetUbih CerkesVatandaslik Osmanli Imparatorlugu TurkiyeMeslekDevlet memuruTaninma nedeniUbihcayi anadil olarak konusan son kisiEvlilikEmine Esenc Tevfik Esenc Ubihca nin yani sira Adigece ve Turkce biliyordu 1992 deki olumunden sonra aktivistlerin cabalarina ragmen Ubihca olu dil haline gelmistir Bu olu dil gunumuzde Tevfik Esenc in kaynak kisi oldugu calismalar sayesinde bilinmektedir YasamiAtalari Turkiye ye Cerkes Soykirimi sonucunda gelen Esenc Haciosman Ubihca Lak ạ ṡ a Adigece Hundzhehable koyunde Ubihca konusan ebeveynleri tarafindan buyutulmus ve bir donem muhtarlik yapmistir Ardindan Istanbul da memurluk yapmis bu donemde Fransiz dilbilimci Georges Dumezil ve Gurcu Kafkasolog Giorgi Sarasidze ile Ubihca hakkinda calisma firsati bulmustur Bu donemde Dumezil ve Sarasidze Esenc in Ubihca hakkindaki bilgisini yaziya gecirdiler ve Ubihca konusurken sesini kaydettiler Esenc ile Ubihca hakkinda Norvecli Hans Vogt Ingiliz George Hewitt Abhaz Vyaceslav Cirikba ve Turk A Sumru Ozsoy da calismalar yapmistir Bir ruya gordum anlatsam da anlamazsiniz sozuyle bilinen Esenc iyi bir hafizaya sahipti Onu ziyarete gelen dilbilimcilerin hedeflerini hizli bir sekilde anlayan Esenc yalnizca Ubih dilinin degil ayni zamanda Ubih Cerkes mitolojisinin kultur tarihinin ve geleneklerinin de birincil kaynagiydi Ubihca nin yani sira Adigece konusuyor olmasi iki akraba dil arasinda kiyaslari kolaylastirdi Esenc Ubihca nin temiz bir versiyonunu konusuyordu onun Ubihca lehcesi Dumezil tarafindan var olan standart edebi Ubih diline en yakin sey olarak goruluyordu Ubih dili ile ilgili calismalarini bitirdikten sonra son kaydinda sunlari soylemistir Buyuk dostum Profesor Sarasidze Cok Laf Yalansiz Olmaz Cok Mal Cobansiz Olmaz Ubih Atasozu Hata yaptimsa da kusura bakmayin Ubihcanin sonunu boyle bitiriyorum Bundan sonra benden fazla Ubihca bilen birisini bulursam yine onunla da konusurum Ubihca bugunden sonra sensin Bugunden sonra anlatacak konusacak sensin Bunlari okuyanlara sesleniyorum daha dogrusunu daha gercegini bilen varsa soylesinler cok memnun olurum Allah size iyilikler guzellikler versin Ubih dili burada sona eriyor Tevfik Esenc Esenc 7 Ekim 1992 gecesi 88 yasindayken oldu esi Emine ile birlikte dogum yeri olan Haciosman in koy mezarligina defnedildi Etkileri ve hakkinda yapilan calismalarIsmet Arasan Tevfik Esenc i ve Ubih dilinin trajedisini anlatan Son Sesler adli belgesel filmi Eylul 1987 de tamamladi Bagrat Shinkuba nin The Last of the Departed kitabi da 1990 yilinda Son Ubih adiyla Turkce yayinlandi KaynakcaDumezil Georges 2000 Kafkas Halklarinin Mitolojisi ceviren Musa Yasar Saglam Ankara Ayrac Yayinlari Shinkuba Bagrat 1990 Son Ubih Bir Caga Taniklik ozgun adi The Last of the Departed ceviren Hande Canli Istanbul Tumzamanlar Yayincilik Independent Turkce 18 Mart 2021 18 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2021 a b c circassianworld 4 Eylul 2013 Circassian World Ingilizce 19 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2021 arsiv ntv com tr 9 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2023 a b Duvar Gazete 10 Eylul 2020 Bir dilin olumune taniklik etmek Tevfik Esenc in anisina Gazeteduvar 11 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2021 see his Dictionnaire de la Langue Oubykh 18 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1963 Universitetsvorlaget the recordings are available 22 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde on the Net his account of his meetings in 1974 has been published Encountering Ubykh s in Arxeologija i etnografija pontijsko kavkazskogo regiona 5 195 204 2016 Krasnodar see also his The labialised sibilants of Ubykh North West Caucasian in Revue des Etudes Georgiennes et Caucasiennes 2 1986 21 30 E F K Koerner 1 Ocak 1998 First Person Singular III Autobiographies by North American Scholars in the Language Sciences John Benjamins Publishing s 33 ISBN 978 90 272 4576 2 Independent Turkce 18 Mart 2021 18 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2023 Dis baglantilarYouTube Tevfik Esenc Ubihca bir oyku anlatiyor23 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ubihlar ve Ubihca uzerine kapsamli bir web kaynagi 8 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Son Sesler belgeseli 1 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ve 2 bolum