Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Theseus'un gemisi, felsefede bir paradoks.
Plutark'ın aktardığı Yunan efsanesine göre, Girit'ten muzaffer dönen Theseus'un gemisi Atina'da hatıra olarak uzun süre muhafaza edilir. Zamanla geminin tahtaları çürüdükçe yenileriyle değiştirilir. Öyle ki, bir gün geminin değiştirilmedik hiçbir parçası kalmaz. Bu durumda gemi hâlâ Theseus'un gemisi sayılır mı, yoksa başka bir gemi hâline mi gelmiştir? Gemi, antik filozoflar için tartışma konusu olur.
Tarihçe
Orijinal hikâyeye göre, "Theseus'un Gemisi" paradoksu, tüm bileşenleri tek tek değiştirilen bir geminin aynı gemi olarak kalıp kalmayacağı konusundaki bir tartışmayı ele alır. Bu sorunun hesabı, Plutarkhos tarafından "Theseus'un Hayatı" adlı eserinde korunmuştur:
Girit'den Theseus ve Atina gençlerinin dönüş yaptığı gemi otuz kürekliydi ve Atinalılar tarafından Demetrius Phalereus'un zamanına kadar korundu. Eskimiş tahtaları çıkarıp yerlerine yeni ve daha güçlü ağaçlar yerleştirerek gemiyi korumuşlardı. Bu nedenle bu gemi, büyüme konusundaki mantıksal sorunların filozoflar arasında bir örnek haline gelmiştir; bir taraf geminin aynı kaldığını iddia ederken, diğer taraf geminin aynı olmadığını savunuyordu.
— Plutarch, Life of Theseus 23.1
Yüzyıllar sonra filozof Thomas Hobbes, geminin çürümüş parçalarının Atinalılar tarafından atılması ve yerlerine konulması sırasında bir bekçi tarafından toplandığını ve bu çürümekte olan tahtaların ikinci bir gemi yapmak için kullanıldığını varsayarak bu düşünce deneyimini genişletti. Hobbes, iki sonuç veren gemiden hangisinin, bekçinin mi yoksa Atinalıların mı, "orijinal" gemi ile aynı gemi olduğu sorusunu sordu.
Çünkü bu Theseus'un Gemisi (sürekli tamirle fark yaratan, eski tahtaların çıkarılması ve yenilerinin yerine konulmasıyla ilgili, Atina sofistlerinin tartıştığı), bütün tahtalar değiştirildikten sonra başlangıçta olduğu gibi aynı Sayısal Gemi miydi; ve birisi eski tahtaları çıkar çıkarmaz, daha sonra aynı sırayla bir araya getirerek onlardan yeniden bir gemi yapmış olsaydı, bu şüphesiz ki başlangıçtaki gemiyle aynı Sayısal Gemi olurdu ve bu da, Sayısal olarak aynı iki Gemi olurdu ki bu da anlamsızdır... Ancak bir şeyin Kimliği hakkında soru sorduğumuzda, ona hangi ismin verildiğini düşünmeliyiz... böylece bir Gemi, Maddeyi böyle biçimlenmiş olarak ifade ettiği için, Madde aynı kaldığı sürece aynı olacaktır; ancak Madde'nin hiçbir parçası aynı değilse, o zaman Sayısal olarak başka bir Gemi olacaktır; ve Madde'nin bir kısmı aynı kalırsa, bir kısmı değişirse, o zaman Gemi kısmen aynı, kısmen aynı olmayacaktır.
— Hobbes, "Kimlik ve Farklılık Üzerine"
Hobbes, iki sonuç veren gemiyi, "Kimlik" veya aynılığın iki farklı tanımını gösteren iki farklı gemi olarak düşündü: 1) orijinal gemi ile aynı "Form"u koruyan gemi, yani malzemenin tamamen değiştirilmesine rağmen sürekli olarak devam eden; 2) aynı "Madde"den yapılmış gemi, yani ilk parça değiştirildiğinde artık tamamen aynı gemi olmayan.
Tartışma ve Farklı Görüşler
Theseus'un gemisi, filozofları tarih boyunca uğraştıran bir konudur. Paradoksun çözümü için çeşitli öneriler ortaya atılmıştır.
Heraklitos'a göre, varlıklar sürekli değişmektedir. Bu nedenle yukarıdaki konu bir paradoks değildir, Theseus'un gemisi daha Atina'ya vardığı günün ertesinde farklı bir gemi olmuştur.
Aristo'ya göre bir varlığı tanımlayan dört neden vardır. Şekilsel neden veya şekil, bir varlığın görünüşü, tasarımıdır. Maddesel neden, maddesidir. Aristo'ya göre bir şeyin neliğini şekilsel neden tanımlar, dolayısıyla Theseus'un gemisi, aynı gemi olarak kalmıştır, zira şekli değişmemiştir. Aristo'nun diğer bir nedeni nihai neden veya maksattır. Theseus'un gemisinin tahtaları değişse de maksadı (Theseus'u taşımak) değişmemiştir, hâlâ aynı gemidir. Son olarak etkin neden bir şeyin kim tarafından ve nasıl yapıldığıyla ilgilidir. Örneğin, bir geminin hangi tür ustalarla, ne tür aletlerle yapıldığı. Theseus'un gemisini ilk yapan ustalar ve onların aletleri, gemiyi onaranlarla aynı olduğu için, bu neden açısından da gemi aynı kalmıştır.
Geminin hâlâ Theseus'un gemisi olduğunu söyleyenlere karşı ikinci bir soru daha ortaya atılmıştır: Değiştirilen tüm parçalar bir tarafta saklansa ve bunlar kullanılarak ikinci bir gemi yapılsa, bu Theseus'un gemisi olur mu?
Theseus'un gemisi, modern hukuktaki bazı sorunlarla ilgilidir. Örneğin, Theseus'un bir gemisi yerine otomobili olsaydı, tüm parçaların değişmesi ruhsat ve sigortayla ilgili sorunlar doğuracaktı. Araçların şasi numaraları en belirleyici unsur olarak ruhsatın üzerine kaydedildiğine göre, hukuksal açıdan şasi numarasının değişmesi, aracın değişmesi anlamına gelir mi? Theseus'un şasi numarası değiştirerek yeni bir araca sahip olduğu öne sürülürse, yeniden alım-satım vergisi ödemesi gerekir mi? Şasi değişiminden önceki sigorta poliçesi hâlâ geçerli olur mu?
Paradoksun kişilik sorunuyla da ilgisi vardır. Tüm organları zamanla nakledilerek yenilenmiş bir insan, başlangıçtakiyle aynı kişi midir? Hayatımız boyunca vücudumuzdaki tüm atomlar doğal bir şekilde yenileriyle değişse, bu hayatı sürenin tek bir kişi olduğu söylenebilir mi?
Çeşitli
Isaac Asimov'un 1986'da yazdığı Vakıf ve Dünya romanında robot R. Daneel Olivaw, binlerce yıllık ömrü boyunca tüm parçalarının zamanla değiştiğini, öyle ki değişmedik hiçbir parçası kalmadığını söyler. Bu örnek, Theseus'un gemisi paradoksunun insanlara (veya zeki varlıklara) da uygulanabilmesi açısından önem taşır.
Ayrıca Bakınız
Kaynakça
Kaynakça
- , (Ed.) (2016). "Ship of Theseus". The Oxford dictionary of philosophy. Third. Oxford. ISBN .
- Chomsky, Noam (2010). Chomsky Notebook. Columbia University Press. s. 9. ISBN .
- Chomsky, Noam (29 Ocak 2009). Massimo Piattelli-Palmarini; Juan Uriagereka; Pello Salaburu (Ed.). Of Minds and Language: A Dialogue with Noam Chomsky in the Basque Country. Oxford University Press. s. 382. ISBN .
- (May 2003). Creation: Life and How to Make It (İngilizce). Harvard University Press. ISBN . Erişim tarihi: 24 Eylül 2022.
- Hobbes, Thomas (1656). "On Identity and Difference". Elements of philosophy: the first section, concerning body. Londra: R & W Leybourn. ss. 100-101. Erişim tarihi: 24 Eylül 2022.
- Huang, Jing; (2021). "Is this me? A story about personal identity from the Mahāprajñāpāramitopadeśa / Dà zhìdù lùn". British Journal for the History of Philosophy. 29 (5). ss. 739-762. doi:10.1080/09608788.2021.1881881.
- McGilvray, James (25 Kasım 2013). Chomsky: Language, Mind and Politics. Polity. ss. 72-. ISBN .
- , (Ed.) (1997). "Introduction". Material Constitution: A Reader (İngilizce). Rowman & Littlefield. ISBN . Erişim tarihi: 24 Eylül 2022.
- ((Ed.)). "Material Constitution". Stanford Encyclopedia of Philosophy.
| Vikisöz'de Theseus'un gemisi ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Theseus un gemisi felsefede bir paradoks Plutark in aktardigi Yunan efsanesine gore Girit ten muzaffer donen Theseus un gemisi Atina da hatira olarak uzun sure muhafaza edilir Zamanla geminin tahtalari curudukce yenileriyle degistirilir Oyle ki bir gun geminin degistirilmedik hicbir parcasi kalmaz Bu durumda gemi hala Theseus un gemisi sayilir mi yoksa baska bir gemi haline mi gelmistir Gemi antik filozoflar icin tartisma konusu olur TarihcePompeii den Thesus ve Ariadne nin Girit ten Kacisini Gosteren bir Fresk Plutarch a gore Atinalilar gemiyi on yillarca saklamis ve parcalarini eskidikce birer birer degistirmistir Orijinal hikayeye gore Theseus un Gemisi paradoksu tum bilesenleri tek tek degistirilen bir geminin ayni gemi olarak kalip kalmayacagi konusundaki bir tartismayi ele alir Bu sorunun hesabi Plutarkhos tarafindan Theseus un Hayati adli eserinde korunmustur Girit den Theseus ve Atina genclerinin donus yaptigi gemi otuz kurekliydi ve Atinalilar tarafindan Demetrius Phalereus un zamanina kadar korundu Eskimis tahtalari cikarip yerlerine yeni ve daha guclu agaclar yerlestirerek gemiyi korumuslardi Bu nedenle bu gemi buyume konusundaki mantiksal sorunlarin filozoflar arasinda bir ornek haline gelmistir bir taraf geminin ayni kaldigini iddia ederken diger taraf geminin ayni olmadigini savunuyordu Plutarch Life of Theseus 23 1 Yuzyillar sonra filozof Thomas Hobbes geminin curumus parcalarinin Atinalilar tarafindan atilmasi ve yerlerine konulmasi sirasinda bir bekci tarafindan toplandigini ve bu curumekte olan tahtalarin ikinci bir gemi yapmak icin kullanildigini varsayarak bu dusunce deneyimini genisletti Hobbes iki sonuc veren gemiden hangisinin bekcinin mi yoksa Atinalilarin mi orijinal gemi ile ayni gemi oldugu sorusunu sordu Cunku bu Theseus un Gemisi surekli tamirle fark yaratan eski tahtalarin cikarilmasi ve yenilerinin yerine konulmasiyla ilgili Atina sofistlerinin tartistigi butun tahtalar degistirildikten sonra baslangicta oldugu gibi ayni Sayisal Gemi miydi ve birisi eski tahtalari cikar cikarmaz daha sonra ayni sirayla bir araya getirerek onlardan yeniden bir gemi yapmis olsaydi bu suphesiz ki baslangictaki gemiyle ayni Sayisal Gemi olurdu ve bu da Sayisal olarak ayni iki Gemi olurdu ki bu da anlamsizdir Ancak bir seyin Kimligi hakkinda soru sordugumuzda ona hangi ismin verildigini dusunmeliyiz boylece bir Gemi Maddeyi boyle bicimlenmis olarak ifade ettigi icin Madde ayni kaldigi surece ayni olacaktir ancak Madde nin hicbir parcasi ayni degilse o zaman Sayisal olarak baska bir Gemi olacaktir ve Madde nin bir kismi ayni kalirsa bir kismi degisirse o zaman Gemi kismen ayni kismen ayni olmayacaktir Hobbes Kimlik ve Farklilik Uzerine Hobbes iki sonuc veren gemiyi Kimlik veya ayniligin iki farkli tanimini gosteren iki farkli gemi olarak dusundu 1 orijinal gemi ile ayni Form u koruyan gemi yani malzemenin tamamen degistirilmesine ragmen surekli olarak devam eden 2 ayni Madde den yapilmis gemi yani ilk parca degistirildiginde artik tamamen ayni gemi olmayan Tartisma ve Farkli GoruslerTheseus un gemisi filozoflari tarih boyunca ugrastiran bir konudur Paradoksun cozumu icin cesitli oneriler ortaya atilmistir Heraklitos a gore varliklar surekli degismektedir Bu nedenle yukaridaki konu bir paradoks degildir Theseus un gemisi daha Atina ya vardigi gunun ertesinde farkli bir gemi olmustur Aristo ya gore bir varligi tanimlayan dort neden vardir Sekilsel neden veya sekil bir varligin gorunusu tasarimidir Maddesel neden maddesidir Aristo ya gore bir seyin neligini sekilsel neden tanimlar dolayisiyla Theseus un gemisi ayni gemi olarak kalmistir zira sekli degismemistir Aristo nun diger bir nedeni nihai neden veya maksattir Theseus un gemisinin tahtalari degisse de maksadi Theseus u tasimak degismemistir hala ayni gemidir Son olarak etkin neden bir seyin kim tarafindan ve nasil yapildigiyla ilgilidir Ornegin bir geminin hangi tur ustalarla ne tur aletlerle yapildigi Theseus un gemisini ilk yapan ustalar ve onlarin aletleri gemiyi onaranlarla ayni oldugu icin bu neden acisindan da gemi ayni kalmistir Geminin hala Theseus un gemisi oldugunu soyleyenlere karsi ikinci bir soru daha ortaya atilmistir Degistirilen tum parcalar bir tarafta saklansa ve bunlar kullanilarak ikinci bir gemi yapilsa bu Theseus un gemisi olur mu Theseus un gemisi modern hukuktaki bazi sorunlarla ilgilidir Ornegin Theseus un bir gemisi yerine otomobili olsaydi tum parcalarin degismesi ruhsat ve sigortayla ilgili sorunlar doguracakti Araclarin sasi numaralari en belirleyici unsur olarak ruhsatin uzerine kaydedildigine gore hukuksal acidan sasi numarasinin degismesi aracin degismesi anlamina gelir mi Theseus un sasi numarasi degistirerek yeni bir araca sahip oldugu one surulurse yeniden alim satim vergisi odemesi gerekir mi Sasi degisiminden onceki sigorta policesi hala gecerli olur mu Paradoksun kisilik sorunuyla da ilgisi vardir Tum organlari zamanla nakledilerek yenilenmis bir insan baslangictakiyle ayni kisi midir Hayatimiz boyunca vucudumuzdaki tum atomlar dogal bir sekilde yenileriyle degisse bu hayati surenin tek bir kisi oldugu soylenebilir mi CesitliIsaac Asimov un 1986 da yazdigi Vakif ve Dunya romaninda robot R Daneel Olivaw binlerce yillik omru boyunca tum parcalarinin zamanla degistigini oyle ki degismedik hicbir parcasi kalmadigini soyler Bu ornek Theseus un gemisi paradoksunun insanlara veya zeki varliklara da uygulanabilmesi acisindan onem tasir Ayrica BakinizAlgilar Demeti Teorisi Benlik felsefesi Sunyata SwampmanKaynakca a b Blackburn 2016 Wasserman a b c Hobbes 1656 Rea 1997 s xix Kaynakca Ed 2016 Ship of Theseus The Oxford dictionary of philosophy Third Oxford ISBN 9780191799556 Chomsky Noam 2010 Chomsky Notebook Columbia University Press s 9 ISBN 978 0 231 14475 9 Chomsky Noam 29 Ocak 2009 Massimo Piattelli Palmarini Juan Uriagereka Pello Salaburu Ed Of Minds and Language A Dialogue with Noam Chomsky in the Basque Country Oxford University Press s 382 ISBN 978 0 19 156260 0 May 2003 Creation Life and How to Make It Ingilizce Harvard University Press ISBN 978 0 674 01113 7 Erisim tarihi 24 Eylul 2022 Hobbes Thomas 1656 On Identity and Difference Elements of philosophy the first section concerning body Londra R amp W Leybourn ss 100 101 Erisim tarihi 24 Eylul 2022 Huang Jing 2021 Is this me A story about personal identity from the Mahaprajnaparamitopadesa Da zhidu lun British Journal for the History of Philosophy 29 5 ss 739 762 doi 10 1080 09608788 2021 1881881 McGilvray James 25 Kasim 2013 Chomsky Language Mind and Politics Polity ss 72 ISBN 978 0 7456 4990 0 Ed 1997 Introduction Material Constitution A Reader Ingilizce Rowman amp Littlefield ISBN 978 0 8476 8384 0 Erisim tarihi 24 Eylul 2022 Ed Material Constitution Stanford Encyclopedia of Philosophy Vikisoz de Theseus un gemisi ile ilgili sozleri bulabilirsiniz