Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tifinag (
| Tifinag | |
|---|---|
 Kidal'a giriş. Kasabanın adı geleneksel Tifinag ve Latin yazısı ile yazılmış. | |
| Tür | Ebced |
| Diller | Berberice |
| Aile sistemi | Mısır hiyeroglifleri
|
| Kardeş alfabeler | Neo-Tifinag |
| Bu sayfa fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir bulunmadığı takdirde, veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız . | |
Tifinag veya Neo-Tifinag?
Dilbilimciler ve tarihçiler bin yıllık Berberi ebcedi olan Tifinagi bu ebcedden türetilmiş, seslileri gösteren ve daha fazla sessiz içeren Neo-Tifinag'dan ayırmaya özen göstermektedirler. Eski Tifinag yazısı kuzey Cezayir, Tunus ve Afrika Sahrası'ndaki Tuareg bölgelerinde taşlara ve mezar taşlarına kazınmış olarak bulunmuştur.
Neo-Tifinag ise 20. yüzyılda bir kısmı Avrupa'da bulunan Fas ve Cezayirli araştırmacılar tarafından geliştirilip bilgisayarlaştırılmıştır.
Tarihçe
Eski bir Tifinag versiyonu Kuzey Afrika'da yaşayan Berberi toplulukları tarafından daha yaygın olarak kullanılmakta idi. MÖ 300 ile MS 300 arasından kalmıştır.
Geleneksel Tifinag
Geleneksel olarak bu yazı son nida hariç hiçbir sesli içermez. Ancak sessizleri göstermek için bazı öneriler sunulmuştur. Bazı bölgelerde seslileri göstermek için Arapça sesli değişim işaretleri Tifinag karakterleri ile birleştirilmektedir. Nadiren bu yazı () gibi diğer komsu dilleri yazmak için de kullanılmıştır.
- İki varyantı vardır: doğu ve batı
- Doğu varyantı bugün Cezayir ve Tunus olan bölgede kullanılmıştır. Fenike dili ve olarak iki dilli yazıların keşfedilmesi yüzünden bugün en iyi çözülmüş varyanttır.
- 24 harfin 22'si çözülmüştür.
- Batı varyantı daha ilkeldir (Février [1964–1965]). Akdeniz sahilleri boyunca Kabiliden Kanarya Adalarına kadar bir bölgede kullanılmıştır. 13 ek harf içermektedir.
- Libya-Berberi yazısı saf bir ebceddir, hiç sesli harf yoktur.
- Ünsüz İkizleşmesi () göstermez.
- Aşağıdan yukarı doğrudur, sağdan sola hatta diğer sıralarda yazıldığı bulunmuştur.
Neo-Tifinag yazısı
INALCO'de profesör olan Salim Çakır, Neo-Tifinag'da bir değişim önermiştir (Tafsut 1990 #14).
Son yıllara kadar Latin alfabesini veya Arap alfabesini tercih eden aktivistler yüzünden bu alfabeyi kullanan ne bir kitap ne de bir web sitesi yayınlanmıştır. Ancak web siteleri logoları ve kitap kapaklarında sembolik olarak Neo-Tifinag kullanımı oldukça popülerdir. Ancak Fas'ta Latin ve Arap yazısı arasında 'tarafsız' bir tutum alan kral 2003 yılında Tifinag yazısını kabul etmiştir. Bunun sonucu olarak okul kitapları bu yazı ile yazılmaya başlamış ve bazı okullarda eğitime başlanılmıştır. Fas dışında hiçbir remsi statüsü yoktur. İronik olarak Fas hükûmeti 1980'lerde ve 1990'larda bu yazıyı kullananları tutuklayıp hapse atmıştır.
Libya'da yetkililer, kararlı olarak Neo-Tifinag yazısını dükkanlar, ilanlar gibi halka açık yerlerde kullanımını ve gösterimini yasaklamaktadır.
Neo-Tifinag yazısı kod haritası
Neo-Tifinag, versiyon 4.1.0 dan itibaren Unicode U+2D30 ile U+2D7F arasında kodlanmıştır. 55 karakter tanımlanmıştır ancak tanımlanandan daha fazlası kullanılmaktadır. ISO 15924'te Tfng Neo-Tifinag'a atanmıştır.
| Code | +0 | +1 | +2 | +3 | +4 | +5 | +6 | +7 | +8 | +9 | +A | +B | +C | +D | +E | +F |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| U+2D30 |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |
| U+2D40 |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |
| U+2D50 |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |  |
| U+2D60 |  |  |  |  |  |  |  | |||||||||
| U+2D70 |
Çeşitli versiyonlar arası karakter karşılaştırma tablosu:
| Renk | Anlam |
|---|---|
| Temel Tifinag (IRCAM) | |
| Geliştirilmiş Tifinag (IRCAM) | |
| Diğer Tifinag alfabeleri | |
| Modern Tuareg harfleri | |
| Kullanılmayacak |
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
- ^ "L'ECRITURE LIBYCO-BERBERE: Etat des lieux et perspectives". 10 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2023.
- ^ (Fransızca)Rapport sur le calvaire de l’écriture en Tifinagh au Maroc 3 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ (Arapça)[1] 15 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tifinag Yeni Tifinag yazisi ile basta Tuaregler olmak uzere bazi Berberiler tarafindan dillerini yazmak icin kullanilan yazidir Berberiler Kuzey Afrika da Nil Vadisi nin batisinda yasayan yerli halktir Gunluk iletisimde kullanilacak kadar yaygin degildir ancak genellikle politik ve sembolik olarak Berberi kimligini vurgulamak icin kullanilir adi verilen biraz degistirilmis sekli Fas ilkokullarinda cocuklara Berberi dilini ogretmek icin kullanilir TifinagKidal a giris Kasabanin adi geleneksel Tifinag ve Latin yazisi ile yazilmis TurEbcedDillerBerbericeAile sistemiMisir hiyeroglifleriProto SinaiticFenike alfabesiLibyco BerberTifinagKardes alfabelerNeo TifinagBu sayfa UFA fonetik Unicode semboller icerir Dogru bir goruntuleme desteginiz bulunmadigi takdirde veya diger Unicode karakterleri gorebilirsiniz IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak icin bakiniz Yardim IPA Tifinag veya Neo Tifinag Dilbilimciler ve tarihciler bin yillik Berberi ebcedi olan Tifinagi bu ebcedden turetilmis seslileri gosteren ve daha fazla sessiz iceren Neo Tifinag dan ayirmaya ozen gostermektedirler Eski Tifinag yazisi kuzey Cezayir Tunus ve Afrika Sahrasi ndaki Tuareg bolgelerinde taslara ve mezar taslarina kazinmis olarak bulunmustur Neo Tifinag ise 20 yuzyilda bir kismi Avrupa da bulunan Fas ve Cezayirli arastirmacilar tarafindan gelistirilip bilgisayarlastirilmistir TarihceEski bir Tifinag versiyonu Kuzey Afrika da yasayan Berberi topluluklari tarafindan daha yaygin olarak kullanilmakta idi MO 300 ile MS 300 arasindan kalmistir Geleneksel Tifinag Geleneksel olarak bu yazi son nida haric hicbir sesli icermez Ancak sessizleri gostermek icin bazi oneriler sunulmustur Bazi bolgelerde seslileri gostermek icin Arapca sesli degisim isaretleri Tifinag karakterleri ile birlestirilmektedir Nadiren bu yazi gibi diger komsu dilleri yazmak icin de kullanilmistir Iki varyanti vardir dogu ve bati Dogu varyanti bugun Cezayir ve Tunus olan bolgede kullanilmistir Fenike dili ve olarak iki dilli yazilarin kesfedilmesi yuzunden bugun en iyi cozulmus varyanttir 24 harfin 22 si cozulmustur Bati varyanti daha ilkeldir Fevrier 1964 1965 Akdeniz sahilleri boyunca Kabiliden Kanarya Adalarina kadar bir bolgede kullanilmistir 13 ek harf icermektedir Libya Berberi yazisi saf bir ebceddir hic sesli harf yoktur Unsuz Ikizlesmesi gostermez Asagidan yukari dogrudur sagdan sola hatta diger siralarda yazildigi bulunmustur Neo Tifinag yazisi INALCO de profesor olan Salim Cakir Neo Tifinag da bir degisim onermistir Tafsut 1990 14 Son yillara kadar Latin alfabesini veya Arap alfabesini tercih eden aktivistler yuzunden bu alfabeyi kullanan ne bir kitap ne de bir web sitesi yayinlanmistir Ancak web siteleri logolari ve kitap kapaklarinda sembolik olarak Neo Tifinag kullanimi oldukca populerdir Ancak Fas ta Latin ve Arap yazisi arasinda tarafsiz bir tutum alan kral 2003 yilinda Tifinag yazisini kabul etmistir Bunun sonucu olarak okul kitaplari bu yazi ile yazilmaya baslamis ve bazi okullarda egitime baslanilmistir Fas disinda hicbir remsi statusu yoktur Ironik olarak Fas hukumeti 1980 lerde ve 1990 larda bu yaziyi kullananlari tutuklayip hapse atmistir Libya da yetkililer kararli olarak Neo Tifinag yazisini dukkanlar ilanlar gibi halka acik yerlerde kullanimini ve gosterimini yasaklamaktadir Neo Tifinag yazisi kod haritasi Neo Tifinag versiyon 4 1 0 dan itibaren Unicode U 2D30 ile U 2D7F arasinda kodlanmistir 55 karakter tanimlanmistir ancak tanimlanandan daha fazlasi kullanilmaktadir ISO 15924 te Tfng Neo Tifinag a atanmistir Unicode karakterleri soldan saga Code 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E FU 2D30U 2D40U 2D50U 2D60 U 2D70 Cesitli versiyonlar arasi karakter karsilastirma tablosu Renk anahtari Renk Anlam Temel Tifinag IRCAM Gelistirilmis Tifinag IRCAM Diger Tifinag alfabeleri Modern Tuareg harfleri KullanilmayacakBasit harfler ve degistirici harf Kod Kabartma Unicode Transliterasyon AdLatin ArapU 2D30 ⴰ a ا yaU 2D31 ⴱ b ب yabU 2D32 ⴲ b ٻ yab fricativeU 2D33 ⴳ g گ yagU 2D34 ⴴ g ڲ yag fricativeU 2D35 ⴵ dj ج Berber Academy yadjU 2D36 ⴶ dj ج yadjU 2D37 ⴷ d د yadU 2D38 ⴸ d د yad fricativeU 2D39 ⴹ ḍ ض yaḍU 2D3A ⴺ ḍ ض yaḍ fricativeU 2D3B ⴻ e ه yeyU 2D3C ⴼ f ف yafU 2D3D ⴽ k ک yakU 2D3E ⴾ k ک Tuareg yakU 2D3F ⴿ k ک yak fricativeU 2D40 ⵀ h b ھ ب yah Tuareg yabU 2D41 ⵁ h ھ Berber Academy yahU 2D42 ⵂ h ھ Tuareg yahU 2D43 ⵃ ḥ ح yaḥU 2D44 ⵄ ˤ e ع yaeU 2D45 ⵅ kh x خ yaxU 2D46 ⵆ kh x خ Tuareg yaxU 2D47 ⵇ q ق yaqU 2D48 ⵈ q ق Tuareg yaqU 2D49 ⵉ i ي yiU 2D4A ⵊ j ج yajU 2D4B ⵋ j ج Ahaggar yajU 2D4C ⵌ j ج Tuareg yaj Kod Kabartma Unicode Transliterasyon AdLatin ArapU 2D4D ⵍ l ل yalU 2D4E ⵎ m م yamU 2D4F ⵏ n ن yanU 2D50 ⵐ ny ني Tuareg yagnU 2D51 ⵑ ng ڭ Tuareg yangU 2D52 ⵒ p پ yapU 2D53 ⵓ u w و ۉ yu Tuareg yawU 2D54 ⵔ r ر yarU 2D55 ⵕ ṛ ڕ yaṛU 2D56 ⵖ gh g غ yagU 2D57 ⵗ gh g غ Tuareg yagU 2D58 ⵘ gh g j غ ج Air yag Adrar yajU 2D59 ⵙ s س yasU 2D5A ⵚ ṣ ص yaṣU 2D5B ⵛ sh s ش yasU 2D5C ⵜ t ت yatU 2D5D ⵝ t ت yat fricativeU 2D5E ⵞ ch ts تش yatsU 2D5F ⵟ ṭ ط yaṭU 2D60 ⵠ v ۋ yavU 2D61 ⵡ w ۉ yawU 2D62 ⵢ y ي yayU 2D63 ⵣ z ز yazU 2D64 ⵤ z ز Tawellemet yaz Harpoon yazU 2D65 ⵥ ẓ ﻈ yaẓU 2D6F ⵯ w ۥ Dudak isareti Tamatart lt super gt 2D61Cift sekilli harfler Kod Kabartma Unicode Transliterasyon AdLatin ArapU 2D5C U 2D59 ⵜⵙ ts تس yatsU 2D37 U 2D63 ⴷⵣ dz دز yadz Kod Kabartma Unicode Transliterasyon AdLatin ArapU 2D5C U 2D5B ⵜⵛ ch ts تش yatsU 2D37 U 2D4A ⴷⵊ dj دج yadjKaynakca L ECRITURE LIBYCO BERBERE Etat des lieux et perspectives 10 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Haziran 2023 Fransizca Rapport sur le calvaire de l ecriture en Tifinagh au Maroc 3 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arapca 1 15 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde