Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Timurlengia (Timur), Geç Kretase Döneminde (92-90 milyon yıl önce) bugünkü Özbekistan sınırlarında yer alan Kızılkum çölünde yaşayan erken Tyrannosauroid cinsi.
| Timurlengia | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Yaşam Restorasyonu | ||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||
|
Etimoloji
Timurlengia euotica'nın cins ismi 14. asrın ünlü Türk komutanı Emir Timur'a ithafen latinize edilip türetilmiş olup, tür adı da duyu organlarının yapısına işaret eden iyi kulaklı anlamında euotica'dır.
Fosil numuneleri
ZIN PH 1146/16 olarak adlandırılan fosil numune parçası iyi korunmuş bir kafatası parçasıdır ve sadece parabasisphenoid ve paroccipital kısımları eksiktir. ZIN PH 854/16 isimli numune de parçalı kafatasının sağ kısmıydı ve bunlara ek olarak paleontologlar Averianov ve Sue tarafından tanımlanan çene parçaları da Timurlengia'nın parçaları olarak kayıt altına alınmıştır. Bu kemik kalıntıları tyrannosaurid özellikler taşıyor ve Timurlengia holotipi ile aynı katmanda bulunmuşlardır. Numunelerden elde edilen önemli bir bilgi de yanal beyin katmanına açılan derin konik işitme olukları kulak bölgesine açılırlar. İşitme alanı büyük iç kulak bölgesi ve sağlam yarım daire kanalları yapılarıyla biter.
Fiziksel özellikler
Tüm bir fosili bulunmadığı için doğrudan fiziksel büyüklüğü ve ağırlığı ortaya konulamasada Timurlengia'nın kafatası, akraba tür olan 'in kafatası fizyolojisine benzediği için diğer fiziksel özelliklerinin ona benzer bir durumda olabileceği düşünülmektedir. Özellikle foramen magnum açıklığının üstündeki ve yapıları eşit genişliktedir. Bu iki cins arası yakınlık üzerinden giderek 170–270 kg ağırlıkta olduğu düşünülmektedir. Mevcut numunenin kafatası parçalarındaki kemik dokusunun tam kaynamamış olması sonucu bu canlının kemiksel olarak olgun olmadığı anlaşılmaktadır ve tam yetişkin bir Timurlengia cinsi dinozorun biraz daha büyük olabileceği anlaşılabilir.
Evrimsel süreç
Geç Kretase dönemine damga vuran theropod ailesi olan tyrannosauridler büyük, güçlü ve duyuları görece gelişmiş ve evrimsel olarak ilerlemiş bir durumdalardı, ancak evrimsel gelişimde kayıp bir bağ bulunuyordu. Erken tyrannosauroidler ufak, hızlı ve gelişmiş duyulara sahipken Geç Kretase'de dev kuzenlerine evrimleştiler. Bu evrimsel hattın 20 milyon yıllık kayıp kısmı Özbekistan'ın Kızılkum çölünde bulunan bir dinozor fosiliyle doldurulabilirdi. Kabaca ufak bir tay kadar olan erken tyrannosauroidlerin son üyesi 100 milyon yıl öncesine tarihlenirken, bu zaman boşluğundan sonraki ilk tyrannosauridler 9 metrelik devlerdi. Bu son Özbekistan fosilinin önemli sorulara cevap verebileceği düşünülüyor. Brusatte başkanlığındaki paleontoloji ekibinin Kızılkum çölünde bulduğu kafatası parçalarının radyometrik yaş ölçümlerine göre 90 milyon yıl civarına tarihlenmiştir. Bu fosil boşluğuna denk gelen Timurlengia da kabaca büyük bir at boyutundaydı,ancak maastrichtian dönemi torunlarına göre hala oldukça ufaktı;fakat bu dinozorun fosillerinde en dikkat çekici nokta gelişkin bir iç kulak ve kohlea organıdır, hassas duyma hissine işaret eden bir yapıdır. Brusatte'a göre Timurlengia'nın beyin ve kulak yapısı T-rex'in minyatürü bir yapıya sahipti. Bu açık ve güçlü sinirsel yapı evrimsel süreçte tyrannosauridlerin boyutlarını büyütmelerine yardımcı olmuş olabilir. Muhtemelen besin zincirinde onları avantajlı bir konuma taşıyıp daha fazla kalori almalarını ve rekabette öne geçmelerini sağlayarak boyutlarının diğer dinozorlara nazaran nesiller boyunca daha fazla büyümesini sağlamış olabilir.
Sınıflandırma
Aşağıdaki kladogram filogenetik çalışmalar sonrası oluşturulmuş olup, Timurlengia cinsinin Tyrannosauroidea üst familyasındaki yerini gösterir.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
- ^ a b c d Brusatte, Stephen L. "New tyrannosaur from the mid-Cretaceous of Uzbekistan clarifies evolution of giant body sizes and advanced senses in tyrant dinosaurs". www.pnas.org. PNAS. 18 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
- ^ Balter, Michael. "Tyrannosaur 'missing link' may reveal how T. rex got so big". www.sciencemag.org. Sciencemag. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
- ^ Wolfe, D.G.; McDonald, A.T.; Kirkland, J.I.; Turner, A.H.; Smith, N.D.; Brusatte, S.L.; Loewen, M.A.; Denton, R.K.; Nesbitt, S.J. (6 Mayıs 2019). "A mid-Cretaceous tyrannosauroid and the origin of North American end-Cretaceous dinosaur assemblages" (PDF). Nature Ecology & Evolution. 3 (6): 892-899. doi:10.1038/s41559-019-0888-0. (PMID) 31061476. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 28 Nisan 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Timurlengia Timur Gec Kretase Doneminde 92 90 milyon yil once bugunku Ozbekistan sinirlarinda yer alan Kizilkum colunde yasayan erken Tyrannosauroid cinsi Timurlengia PreYeYeOSDCPTJKPgN Yasam RestorasyonuKorunma durumuFosilBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaKlad SaurischiaKlad TheropodaKlad CoelurosauriaKlad PantyrannosauriaUst familya TyrannosauroideaCins Timurlengia Brusatte vd 2016Tur Timurlengia euotica Brusatte vd 2016EtimolojiTimurlengia euotica nin cins ismi 14 asrin unlu Turk komutani Emir Timur a ithafen latinize edilip turetilmis olup tur adi da duyu organlarinin yapisina isaret eden iyi kulakli anlaminda euotica dir Fosil numuneleriZIN PH 1146 16 olarak adlandirilan fosil numune parcasi iyi korunmus bir kafatasi parcasidir ve sadece parabasisphenoid ve paroccipital kisimlari eksiktir ZIN PH 854 16 isimli numune de parcali kafatasinin sag kismiydi ve bunlara ek olarak paleontologlar Averianov ve Sue tarafindan tanimlanan cene parcalari da Timurlengia nin parcalari olarak kayit altina alinmistir Bu kemik kalintilari tyrannosaurid ozellikler tasiyor ve Timurlengia holotipi ile ayni katmanda bulunmuslardir Numunelerden elde edilen onemli bir bilgi de yanal beyin katmanina acilan derin konik isitme oluklari kulak bolgesine acilirlar Isitme alani buyuk ic kulak bolgesi ve saglam yarim daire kanallari yapilariyla biter Fiziksel ozelliklerTimurlengia nin boyut karsilastirilmasi Tum bir fosili bulunmadigi icin dogrudan fiziksel buyuklugu ve agirligi ortaya konulamasada Timurlengia nin kafatasi akraba tur olan in kafatasi fizyolojisine benzedigi icin diger fiziksel ozelliklerinin ona benzer bir durumda olabilecegi dusunulmektedir Ozellikle foramen magnum acikliginin ustundeki ve yapilari esit genisliktedir Bu iki cins arasi yakinlik uzerinden giderek 170 270 kg agirlikta oldugu dusunulmektedir Mevcut numunenin kafatasi parcalarindaki kemik dokusunun tam kaynamamis olmasi sonucu bu canlinin kemiksel olarak olgun olmadigi anlasilmaktadir ve tam yetiskin bir Timurlengia cinsi dinozorun biraz daha buyuk olabilecegi anlasilabilir Evrimsel surecGec Kretase donemine damga vuran theropod ailesi olan tyrannosauridler buyuk guclu ve duyulari gorece gelismis ve evrimsel olarak ilerlemis bir durumdalardi ancak evrimsel gelisimde kayip bir bag bulunuyordu Erken tyrannosauroidler ufak hizli ve gelismis duyulara sahipken Gec Kretase de dev kuzenlerine evrimlestiler Bu evrimsel hattin 20 milyon yillik kayip kismi Ozbekistan in Kizilkum colunde bulunan bir dinozor fosiliyle doldurulabilirdi Kabaca ufak bir tay kadar olan erken tyrannosauroidlerin son uyesi 100 milyon yil oncesine tarihlenirken bu zaman boslugundan sonraki ilk tyrannosauridler 9 metrelik devlerdi Bu son Ozbekistan fosilinin onemli sorulara cevap verebilecegi dusunuluyor Brusatte baskanligindaki paleontoloji ekibinin Kizilkum colunde buldugu kafatasi parcalarinin radyometrik yas olcumlerine gore 90 milyon yil civarina tarihlenmistir Bu fosil bosluguna denk gelen Timurlengia da kabaca buyuk bir at boyutundaydi ancak maastrichtian donemi torunlarina gore hala oldukca ufakti fakat bu dinozorun fosillerinde en dikkat cekici nokta geliskin bir ic kulak ve kohlea organidir hassas duyma hissine isaret eden bir yapidir Brusatte a gore Timurlengia nin beyin ve kulak yapisi T rex in minyaturu bir yapiya sahipti Bu acik ve guclu sinirsel yapi evrimsel surecte tyrannosauridlerin boyutlarini buyutmelerine yardimci olmus olabilir Muhtemelen besin zincirinde onlari avantajli bir konuma tasiyip daha fazla kalori almalarini ve rekabette one gecmelerini saglayarak boyutlarinin diger dinozorlara nazaran nesiller boyunca daha fazla buyumesini saglamis olabilir SiniflandirmaAsagidaki kladogram filogenetik calismalar sonrasi olusturulmus olup Timurlengia cinsinin Tyrannosauroidea ust familyasindaki yerini gosterir Tyrannosauroidea Proceratosauridae Stokesosaurus Juratyrant Eotyrannus Timurlengia Xiongguanlong Dryptosaurus Tyrannosauridae Kaynakca a b c d Brusatte Stephen L New tyrannosaur from the mid Cretaceous of Uzbekistan clarifies evolution of giant body sizes and advanced senses in tyrant dinosaurs www pnas org PNAS 18 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Haziran 2020 Balter Michael Tyrannosaur missing link may reveal how T rex got so big www sciencemag org Sciencemag 17 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Haziran 2020 Wolfe D G McDonald A T Kirkland J I Turner A H Smith N D Brusatte S L Loewen M A Denton R K Nesbitt S J 6 Mayis 2019 A mid Cretaceous tyrannosauroid and the origin of North American end Cretaceous dinosaur assemblages PDF Nature Ecology amp Evolution 3 6 892 899 doi 10 1038 s41559 019 0888 0 PMID 31061476 13 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 28 Nisan 2021