Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tin – Türk ve Altay halk inancında Ruh. Tın (Dın, Din, Çın, Çin) olarak da söylenir. İnsan varlığının somutdışı ve nesnesel olmayan kısmı. Soyut varlık. Düşünsel ve duygusal yapı.
Mahiyeti
Sabit ve hareketli iki kısmı vardır. Sabit kısmına Sür, hareketli kısmına da Süne adı verilir. İnsan doğarken bir kuş şeklinde gelip ağzından girer ve ölürken de yine kuş kılığında çıkıp gider. İnsan öldüğünde hareketli ruhu (Süne) kırk gün önce, sabit ruhu (Sür) ise ölüm anında Ulukayın’ın yaprakları arasına gider. Bazı varlıkların ruhları başka bir yerde saklıdır. Örneğin Çoğun Kulak (Çok Kulaklı) Yelbeğen’in ruhu bir pınarda yüzen sarı balığın karnındaki gümüş sandıkta saklıdır. Bir başka devin ruhu bir ayının karnındaki üç kuştadır. Demirbüke adlı ejderhanın yedi canından biri yedi ırmağın ötesindeki, yedi ovanın ilersinde bulunan yedi boynuzlu bir geyiktedir. Tin Güneş gibi parlar ve bir ip gibi göğe uzar. Ayrıca nefes, rüzgâr gibi anlamlar içerir. Ölüm soluk alıp vermenin kesilmesidir. Ve ruh bedeni terk edince ölüm gerçekleşir. Bu yüzden ölüm için ruhun uçması veya kuş olması, şahin olması tabirleri kullanılır. Örneğin Yunus Emre’nin aşağıdaki dizeleri bu mantığın bir uzantısıdır.
- İş bu söze Hak tanıktır
- Bu can gövdeye konuktur
- Bir gün ola çıka gide
- Kafesten kuş uçmuş gibi
Nefes bedenin tüm organ ve eklemlerini birbirine bağlar. O gidince bunlar dağılır. Ruh daha ana karnındayken ortaya çıkar. Bebek kımıldıyorsa artık ruhu gelmiş demektir. Kam tarafından çocuk ayinin yapıldığı esnada çadırın tepesinde bulunan duman deliğinden içeri girerek doğacak çocuğa hayat veren güneşin ışını biçimindeki sus kutun farklı bir biçimidir. Canlıların gözlerinde yaşayan, oradan ölümle giden ve göz ateşi anlamına gelen horah da yine kutun bir türüdür. Türk yazıtlarında can hayatın kaynağı iken ölümden sonra da devam edip hesaplaşmasına dair bilgi verildiği de bilinmektedir. Çın sözcüğü Türkçede hakikat demektir. Etrüsklerde Tin veya Tına şeklinde söylenen bir Gök Tanrısı bulunur.
Sür
Sür - Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde Hareketsiz Ruh. Moğollar Sülde (Sulda) derler. İnsan ruhunun sabit, hareketsiz kısmı. Bedeni terk ettiğinde insan ölür. Sözcük; sürmek, devam etmek kökünden gelir. Aynı zamanda iz, işaret demektir. Zaman ve devamlılık anlamları bulunur. Moğol ve Tunguz dillerinde yakıcılık ifade eder. Eski Türkçede akıcılık manası vardır. Süld sözcüğü Moğolcada işaret ve bayrak/tuğ anlamları taşır. Sür ise yine bu dilde efendi manası taşır ve Sürdeh ise korku bildirir. Moğolca ve Tunguzcada Sür/Sir akmak, damlamak gibi manalar da ifade eder.
Sülde
Moğol inancında tüm insanların Sülde (Sulda, Zulda, Zülde) adı verilen koruyucu ruhları vardır. Sülde Han bunların başında yer alır. Zırhlı bir savaşçı olarak tasvir edilir. Sarı bir atı ve sürekli taşıdığı bir mızrağı bulunur. Cengiz Han’ın koruyucu tanrısı olduğuna inanılır. Savaşçılara ve ordulara yardım eder. Hizmetkarları beyaz giysiler giyerler. Bayraklarında alevleri sembolize eden figürler vardır.
Süne
Süne – Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde Hareketli Ruh. Sün veya Sin olarak da söylenir. Moğollar Sünesün derler. İnsan ruhunun hareketli kısmıdır. Bedeni terk etse bile geri dönebilir. Geceleri gezip geri gelebilir. Sulara girip çıkabilir. Şamanın bedenden çıkıp, trans halinde başka alemlere gidip geri gelebilen ruhuna Bur veya Bura denir. Yogur dilinde Sünesen olarak geçer. Sözcük; esneklik, oynaklık anlamlarını barındırır. Yağmur sularının biriktirildiği çukura Sünne adı verilir. Sünmek fiili ile aynı köktendir. Sünük ise kemik demektir. Sün sözcüğünün eski Altay ve Moğol dillerinde tohum anlamı vardır ve aynı zamanda biçim, görünüm demektir. Ayrıca ağarmak (beyazlamak) manasını da ifade eder.
Sün Han
Sün Han - Türk ve Altay mitolojisinde Aile Tanrısıdır. Sünken Han da denir. Baran Han'a bağlı bir ruh olarak görünür. Ailenin ve soyun koruyucu iyesidir. Onları başka düşman soyların zararlarına karşı korur. Onun tarafından korunan insanlar güçlü, düşünceli ve cesur olurlar. Dünyayı ışık yayarak kirden, pislikten, kötü işlerden temizler. Çok kuvvetli, ürkütücü tanrıdır. Kelime anlamı, kemik ve soy demektir. Sün sözcüğünün eski Altay ve Moğol dillerinde tohum anlamı vardır. Ayrıca Süns Moğolcada ruh manasına gelir.
Etimoloji
(Tin/Tın) kökünden türemiştir. Rüzgâr, esinti, can, dinlenmek anlamlarını içerir.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
- Türk Folklorunda Dış Ruh Tasarımı, Ali Duymaz[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tin Turk ve Altay halk inancinda Ruh Tin Din Din Cin Cin olarak da soylenir Insan varliginin somutdisi ve nesnesel olmayan kismi Soyut varlik Dusunsel ve duygusal yapi MahiyetiSabit ve hareketli iki kismi vardir Sabit kismina Sur hareketli kismina da Sune adi verilir Insan dogarken bir kus seklinde gelip agzindan girer ve olurken de yine kus kiliginda cikip gider Insan oldugunde hareketli ruhu Sune kirk gun once sabit ruhu Sur ise olum aninda Ulukayin in yapraklari arasina gider Bazi varliklarin ruhlari baska bir yerde saklidir Ornegin Cogun Kulak Cok Kulakli Yelbegen in ruhu bir pinarda yuzen sari baligin karnindaki gumus sandikta saklidir Bir baska devin ruhu bir ayinin karnindaki uc kustadir Demirbuke adli ejderhanin yedi canindan biri yedi irmagin otesindeki yedi ovanin ilersinde bulunan yedi boynuzlu bir geyiktedir Tin Gunes gibi parlar ve bir ip gibi goge uzar Ayrica nefes ruzgar gibi anlamlar icerir Olum soluk alip vermenin kesilmesidir Ve ruh bedeni terk edince olum gerceklesir Bu yuzden olum icin ruhun ucmasi veya kus olmasi sahin olmasi tabirleri kullanilir Ornegin Yunus Emre nin asagidaki dizeleri bu mantigin bir uzantisidir Is bu soze Hak taniktir Bu can govdeye konuktur Bir gun ola cika gide Kafesten kus ucmus gibi Nefes bedenin tum organ ve eklemlerini birbirine baglar O gidince bunlar dagilir Ruh daha ana karnindayken ortaya cikar Bebek kimildiyorsa artik ruhu gelmis demektir Kam tarafindan cocuk ayinin yapildigi esnada cadirin tepesinde bulunan duman deliginden iceri girerek dogacak cocuga hayat veren gunesin isini bicimindeki sus kutun farkli bir bicimidir Canlilarin gozlerinde yasayan oradan olumle giden ve goz atesi anlamina gelen horah da yine kutun bir turudur Turk yazitlarinda can hayatin kaynagi iken olumden sonra da devam edip hesaplasmasina dair bilgi verildigi de bilinmektedir Cin sozcugu Turkcede hakikat demektir Etrusklerde Tin veya Tina seklinde soylenen bir Gok Tanrisi bulunur SurSur Turk Altay ve Mogol mitolojisinde Hareketsiz Ruh Mogollar Sulde Sulda derler Insan ruhunun sabit hareketsiz kismi Bedeni terk ettiginde insan olur Sozcuk surmek devam etmek kokunden gelir Ayni zamanda iz isaret demektir Zaman ve devamlilik anlamlari bulunur Mogol ve Tunguz dillerinde yakicilik ifade eder Eski Turkcede akicilik manasi vardir Suld sozcugu Mogolcada isaret ve bayrak tug anlamlari tasir Sur ise yine bu dilde efendi manasi tasir ve Surdeh ise korku bildirir Mogolca ve Tunguzcada Sur Sir akmak damlamak gibi manalar da ifade eder Sulde Mogol inancinda tum insanlarin Sulde Sulda Zulda Zulde adi verilen koruyucu ruhlari vardir Sulde Han bunlarin basinda yer alir Zirhli bir savasci olarak tasvir edilir Sari bir ati ve surekli tasidigi bir mizragi bulunur Cengiz Han in koruyucu tanrisi olduguna inanilir Savascilara ve ordulara yardim eder Hizmetkarlari beyaz giysiler giyerler Bayraklarinda alevleri sembolize eden figurler vardir SuneSune Turk Altay ve Mogol mitolojisinde Hareketli Ruh Sun veya Sin olarak da soylenir Mogollar Sunesun derler Insan ruhunun hareketli kismidir Bedeni terk etse bile geri donebilir Geceleri gezip geri gelebilir Sulara girip cikabilir Samanin bedenden cikip trans halinde baska alemlere gidip geri gelebilen ruhuna Bur veya Bura denir Yogur dilinde Sunesen olarak gecer Sozcuk esneklik oynaklik anlamlarini barindirir Yagmur sularinin biriktirildigi cukura Sunne adi verilir Sunmek fiili ile ayni koktendir Sunuk ise kemik demektir Sun sozcugunun eski Altay ve Mogol dillerinde tohum anlami vardir ve ayni zamanda bicim gorunum demektir Ayrica agarmak beyazlamak manasini da ifade eder Sun Han Sun Han Turk ve Altay mitolojisinde Aile Tanrisidir Sunken Han da denir Baran Han a bagli bir ruh olarak gorunur Ailenin ve soyun koruyucu iyesidir Onlari baska dusman soylarin zararlarina karsi korur Onun tarafindan korunan insanlar guclu dusunceli ve cesur olurlar Dunyayi isik yayarak kirden pislikten kotu islerden temizler Cok kuvvetli urkutucu tanridir Kelime anlami kemik ve soy demektir Sun sozcugunun eski Altay ve Mogol dillerinde tohum anlami vardir Ayrica Suns Mogolcada ruh manasina gelir Etimoloji Tin Tin kokunden turemistir Ruzgar esinti can dinlenmek anlamlarini icerir KaynakcaTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Dis baglantilarTurk Folklorunda Dis Ruh Tasarimi Ali Duymaz olu kirik baglanti