Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Trabzon Kuşatması 1222-1223 yıllarında, Melik isimli bir komutan yönetimindeki Selçuklu Türklerinin Trabzon İmparatorluğu'nun başkenti Trabzon'a karşı başarısız bir kuşatmasıydı. 14. yüzyılın sonlarında İoannis Lazaropulos'un Hagios Evgenios'un Özeti'ne göre, şehir ele geçirilmek üzereydi, ancak alışılmadık derecede şiddetli bir fırtına tarafından kurtarıldı. Selçuklu saldırıları püskürtüldü ve geri çekilirken orduları, Trabzon yönetimindeki sert dağ kabileleri olan Matzukkaitis saldırıları ile imha edildiler ve Melik ele geçirildi.
| Trabzon Kuşatması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Trabzon İmparatorluğu | Anadolu Selçuklu Devleti | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| I. Andronikos | Melik | ||||||
Trabzon tarihçileri, geleneksel olarak bu kuşatmanın başarısızlığını, Trabzon'un 1214'ten beri mevcut olan Anadolu Selçuklu Devleti'ne vasal statüsünün sona ermesine yol açtığını görmüşlerdir. Bununla birlikte, Selçuklu Türk tarihi bağlamını ele alan daha yeni araştırmalar, bu savaşın, 13. yüzyılın büyük bir bölümünde süren, Trabzon ile Anadolu Selçuklu arasında, Anadolu'nun kuzey kıyısı Sinop'un kontrolü ve Karadeniz ile iç bölgelerine erişim üzerindeki mücadelenin bir bölümü olarak görülmesi gerektiğini öne sürer.
Kuşatmanın ayrıntıları ve ona yol açan olaylar dört kaynakta korunmaktadır: Mihail Panaretos'un vakainamesi,'in Trabzonlu Hagios Evgenios'a Methiye, Ali İbnü'l-Esîr'in vakainamesi ve en kapsamlı olarak İoannis Lazaropulos'un Tarihin Özeti. Muhtemel beşincisi, Sultan Keykubad ile "Laskari" arasında 1230 civarında tarihlenen ve Kaykubad'ın ilk savaşı kazandığı ancak ikincisini kaybettiği bir çatışmadan bahseden Suriyeli vakainüvis İbn Natif'tir; R.M. Shukurov bu çatışmalarla ilgili çatışmaları belirlemeye çalıştı, ancak Peacock bunları 1214 Sinop Kuşatması'nın kafası karışmış bir raporu olarak tanımlamakta muhtemelen haklıdır.
Lazaropulos'un çalışmasının kendi versiyonunda, Jon Olof Rosenqvist, Lazaropulos'un anlatımında, Rosenqvist'in iki kaynak kullandığını iddia etmesine yol açan bir takım problemlere dikkat çekiyor, biri Hagiografi malzemelerden oluşuyor ve ikinci Rosenqvist spekülasyonu bir "destan" idi. "Ayette formunda destan kompozisyonu" ile Digenis Akritas karşılaştırılabilir. Tavsiye istendiğinde bir usturlap danışan astrologlarının imajının, "on dördüncü yüzyıl Melikdânişmendname gibi ortaçağ Türk destanlarında ayakta duran bir unsur" olduğu için bu kayıp destandan gelebileceğini öne sürer. "Tamamen istatistiksel nedenlerden ötürü, belirli bir miktardaki bu tür ayet parçalarının - belki de tam ayetlerin - belirli bir ortalama Yunan nesir miktarında olması beklenmelidir." itirafına rağmen Rosenqvist epik dizeden gelmiş olabilecek bazı kelimeleri ve cümleleri belirleyecek kadar ileri gider.
Kuşatmanın ve ona giden olayların en ayrıntılı anlatımı Lazaropulos'unkidir; aksi belirtilmedikçe aşağıdaki anlatı onun yazdıklarına dayanmaktadır.
Arka plan
1222'de İmparator I. Andronikos tahta çıktığında Trabzon İmparatorluğu, komşu Anadolu Selçuklu Devleti'nde ciddi bir rakiple karşı karşıya kaldı. Andronikos'un ilk icraatlarından biri, Sultan Melik ile iki hükümdar arasında barışçıl ilişkileri öngören bir anlaşma müzakere etmekti. Ancak Melik'in vasalı Sinop hükümdarı Etoumes, Arkhon Aleksios Paktiaris ile Trabzon'un Hersonos eyaletinin vergilerini taşıyan bir gemiyi yağmaladığında bu anlaşma bozuldu; yanıt olarak İmparator Andronikos, Sinop'a misilleme amaçlı bir baskın yapılmasını emretti. Trabzon filosu, Karussa (modern Gerze) açıklarında demirledi ve kırsal bölgeyi Sinop pazarına kadar yağmaladı, limandaki gemileri ele geçirdi ve mürettebatlarını öldürdü veya ele geçirdi. Etoumes, Paktiaris'i, gemiyi ve mallarını serbest bırakarak tutsaklara fidye vermesi için baskı altına alındı ve sefer, başarılarından dolayı sevinçle Trabzon'a döndü.
Bu saldırı haberi Konyada Sultan Melik'e ulaştığında, Karadeniz'deki ana limanına yapılan bu saldırıyı tahammül edemeyeceğine karar verdi ve ordusunu Erzurum'da seferber etti. İmparator Andronikos, Sultan'ın seferberliğini öğrendi ve yaklaşan çatışmaya hazırlandı ve " ve Lazika'dan Oinaion'a" asker topladı. Her iki taraf da yaklaşan çatışmaya hazırlandı.
Sinop'a yapılan saldırı ve ardından Trabzon kuşatmasının tarihi üç kaynaktan belirlenebilir: İoannis Lazaropulos, Mihail Panaretos ve Ali İbnü'l-Esîr. İoannis Lazaropulos bu olayları, I. Andronikos'un hükümdarlığının ikinci yılı olan Dünya 6371'in Bizans yılına tarihlendirir; Bizans yılı Eylül ayının ilk günü başlayıp Ağustos ayının son günü sona ermiştir. Aleksios 1 Şubat 1222'de öldü, Andronikos'un saltanatının ikinci yılının Şubat 1223'te başladığı, Lazaropulos'un 1223 Şubat ile aynı yılın Eylül ayları arasında bir tarihe işaret ettiği açıktır. Mihail Panaretos'un vakainamesi Melik'in yenilgisini tarihlemek için tamamen aynı kelimeleri kullanır, yani kuşatmanın da bu süre içinde olduğundan emin olabiliriz. Ancak Lazaropulos genellikle bize kesin tarihler vermez: yazılarında sadece bu vardır. Eylem dizisini sağlamanın ötesinde, Etoumes'in açgözlü eylemleri, Sinop'a yapılan Trabzon baskını ve kuşatmanın başlangıcı arasında ne kadar zaman geçtiğine dair hiçbir bilgi vermiyor, bu da ilk ikisinin 1223'ten önce -belki yıllar önce- gerçekleşmesini mümkün kılıyor. Neyse ki üçüncü kaynağımız Ali İbnü'l-Esîr, 1223 yılında Moğollardan gelen bir mülteci gemisinin Anadolu açıklarında battığını ve daha sonra Selçuklular tarafından yağmalandığını belirtiyor; bu nedenle, Şubat ve Eylül 1223 arasındaki bu altı aylık dönemde üç olayın da meydana geldiği açıktır.
İlk çatışmalar
Bu anlaşmazlığın en eksiksiz anlatımı İoannis Lazaropulos'un Tarihin Özeti'nde yer almaktadır, ancak metni birçok güçlük sunmaktadır. Jan Olof Rosenqvist'in işaret ettiği gibi, Lazaropulos en az iki farklı kaynaktan yararlanmıştır, bu da bazı yorumlama güçlüklerine yol açmanın yanı sıra belirli olayların iki kez tanımlanma olasılığını artırmaktadır. Dahası, Lazaropulos'un başka yerlerde kendi icadı olabilecek yeni ayrıntılar sunduğu gösterilmiştir; Onun açıklamasının amacı nesnel bir tarih sunmak değil, Trabzon'un koruyucu azizi Evgenios'u yüceltmektir.
Sinop'a yapılan baskının ardından belirsiz bir zamanda Sultan Melik, kuvvetlerini adamlarının kamp kurduğu Bayburt ile Zailousa arasında kalan Katoukion üzerinden getirdi. Yerliler en iyi yolun "Haldia'nın ötesinde ve dışında" olacağını açıkladı çünkü o ülke "ulaşılması zor olduğu kadar savaşçı erkekler ile dolu ve ilerleyiş hiç kolay olmayacak." Bu istihbaratı aldıktan sonra Sultan, kampını Dar Geçit'in yukarısında bir yere taşıdı (Rosenqvist bunu Zigana Geçidi olarak da bilinen Pontus Kapıları ile özdeşleştirir).
İmparator Andronikos, Dar Geçit'te nöbet tutmaları için bir grup güvenilir adamla Theodoros Polemarhis'i göndermişti; bunlar ilerleyen Selçuklu kuvveti ile karşılaştı ve onlarla çarpıştı. İmparatora Sultan'ın geldiğini haber veren Theodorosdu; Lazaropulos, haber geldiğinde İmparator Andronikos'un kilisede olduğunu ve kendi 500 atlısını Sultan ordusunun öncüsüne karşı yönlendirmeden önce Efkaristiya bitene kadar beklediğini gözlemler. Her ne kadar 500 atı, Sultan'ın izcileri tarafından dörde bir oranında sayılsa da, Andronikos, düşmanı dağıtarak ilk büyük çatışmayı kazandı; ancak bunun düşmanının sadece bir kısmı olduğunu gören İmparator Labra kalesini güvence altına aldıktan sonra Trabzon şehrine çekildi. Sultan, Geçit'ten indi ve Minthrion Dağı'nda Hagios Evgenios Manastırı'nın yanındaki kampını kurdu. Michel Kuršanskis'e göre, bu ordu yerel halkın gördüğü en büyük ordudur. Sultan'ın adamları zorlu duvarları sardı ve şehrin doğusundaki banliyölerin bir parçası olan Trabzon pazarını ateşe verdi. Gece olduğunda, İmparator Andronikos'un kaleden ayrıldığı ve stresini atmak için Panagia Hrisokefalos Kilisesi'ne dua etmeye gittiği söylenir. Kuşatma artık ciddi olarak başlamıştı.
Baskınlar ve hücumlar
Sonraki birkaç gün içinde Melik, Trabzon duvarlarını inceledi ve savunanların okları dışında bir şey bulamadı. Sonra kararını verdi ve ilk saldırıyı emretti. Lazaropulos'un metni burada net değil, ancak ilk saldırının kalenin yakınındaki surların bir kısmına yönelik olduğu anlaşılıyor. Saldırganlar eşit sayıda savunucu tarafından karşılandı ve düşmanın birkaç taneden fazlasının yaklaşıp saldırmasını engelleyen zorlu arazinin yardımıyla saldırıyı geri püskürttüler.
Bir sonraki saldırı ertesi gün geldi. Deniz kıyısına bakan duvar alçaktı ve savunmasız olduğuna karar verildi, bu yüzden kuşatanlar, çadırlarını Eski Cephanelik'ten kıyı boyunca "Batı nehri" ne, yani surlarla çevrili şehrin hemen batısındaki vadiye taşıdılar. Lazaropoulos, "Trompetçiler savaşmak için işaret verdiler ve tüm tanrısızlardan tek bir çığlık dile geldi," yazmıştır. "Komutanlar, zırhlı süvarileri duvarın yanına, arkalarına sapan atanlar, taş atan askerleri, okçuları ve kalkan taşıyanları ve bunların arasına koçbaşlarını kullananları yerleştirdiler."
Melik ve ordusu şehrin bu tarafındaki kapıya saldırırken, İmparator ve komutanları, Melik'in kampı çevresinde, Hagios Evgenios kilisesinin yanında bulunan birliklerin moralsiz ve savunmasız olduklarını gözlemlediler. İmparator oraya bir süvari saldırısı düzenleyerek Melik'in kampını istila etti ve kargaşaya neden oldu. Melik ve komutanları bu saldırıyı öğrenince şehir surlarına saldırılarından çekilerek Minthrion Dağı'na geri döndüler. Trabzon ordusu onlara doğru ilerledi ve Hagios Prokopios Kilisesi'nin yakınında mevzilerini aldılar. Öncü bir Türk atlı grubu ile çatışmaya girdiler ve Lazaropulos'a göre saldırganlığı Selçuklu tarafında bu kuşatmaya neden olan Etoumes ve Melik'in kuzeninin oğlu Iatatines Trabzon tarafında birliklerin komutanı Georgios Tornikis ve diğer dört tanınmış Trabzonlu da dahil olmak üzere her iki ordunun önde gelen adamları da orada öldü. Melik'in ordusunun geri kalanı gelmeye başladığında, "İmparator sakin bir şekilde ordusunu uzaklaştırdı ve Aya Yorgi vadisini ve Üç Hazel'in yerini geçerek güvenli bir şekilde şehre girdi." Saldırı Melik'i çileden çıkardı ve Hagios Evgenios kilisesinin yıkılması ve zeminin kırılıp, sökülmesini emretti.
Melik'in birlikleri ertesi gün saldırılarını yenilediler. Arap zilleri, çıngırakları ve Libya perküsyon enstrümanlarını çaldıktan sonra, ok atarak, cirit, taş ve diğer şeyleri fırlatarak tek bir çığlık ile saldırdılar. Savunmacılar, "Laz oğulları" at sırtında bir hücum yaparak saldırganları geri püskürttüğünde, saldırganın okları bitene kadar kendi ellerindekileri fırlatarak karşılık verdiler.
Ertesi gün Melik, şehir halkına hitaben teslim olmalarını talep eden bir konuşma yaptı. Yanıt olarak İmparator, Melik'i olası bir barış anlaşmasını görüşmek üzere bir elçilik göndermeye davet etti; Temsilciler şehrin içindeyken, Andronikos onlara bol miktarda yiyecek ve stok yaptıkları erzak stoklarını göstermeye özen gösterdi. Padişahın adamları dönüp gördüklerini bildirdiler, bu da padişahı üzdü.
Bu noktada, Matzuka bölgesinden gelenlerin yanı sıra kırsal kesimden gelenler, Melik'in ordusunun ilk düşündükleri kadar zorlu olmadığına karar verdiler ve bir gece onların bir kısmı Melik'in kampına baskın düzenlediler; atları çaldılar, kampı yağmaladılar, esir aldılar ve muhafızları kovaladılar. Melik yine Hagios Evgenios kilisesine öfkesini savurdu, adamlarını binaya yerleşmeye davet etti, "bazı şehvetli kadınlar" onları "çılgınca heyecanlandırarak" eğlendirmesi Lazaropulos'un oldukça dehşete düşürmüştür.
Lazaropulos'a göre o gece Hagios Evgenios, Melik'i ziyaret etti ve kendisini şehrin sıradan halkının lideri olarak sundu ve Melik'e, sakinlerinin şehre ihanet etmek istediğini söyledi. Melik daha sonra elinden geldiğince çabuk güçlerini topladı ve onları şehre doğru götürdü, ona kapıları açacak olan gece ziyaretçisiyle buluşmayı umdu; onun yerine, adamlarının şimşek, dolu, yıldırım ve sert rüzgarlara karşı hazırlıksız oldukları güçlü bir fırtına yakaladı. Selçuklu birliklerinin arasından bir su seli geçti, bazılarını boğdu ve geri kalanını dağıttı.
Bu mucizevi fırtına Hagios Evgenios'un eseri olsun ya da olmasın veya bu fırtına Selçuklu yenilgisinin nedeni olsun ya da olmasın, başka kaynaklar Melik'in ciddi bir kayıp yaşadığını ve kuşatmayı kaldırıp kaçmak zorunda kaldığını teyit etmektedir. Konstantinos Lukitis, Evgenios'a Methiye adlı eserinde kuşatmaya değinerek, hem Melik'in adamlarını hem de mallarını almakla kalmayıp, Andronikos'un Melik'i ele geçirmesine yardım eden kişinin Hagios Evgenios olduğunu belirtir. Mihail Panaretos'un Melik'in Trabzon'a saldırısı hakkında paylaştığı tek ayrıntı, Vakainame adlı kısa öyküsünde "[Sultan Melik'in] adamlarının neredeyse tamamının kaybettiğidir".
Bu noktada Sultan Melik, bazı muhafızları ile savaş meydanından kaçtı. Hafif silahlı bazı Matzukanlar onu Kouratoreion'da yakaladı; Lazaropulos zamanında hala ayakta olan bölgede Hagios Evgenios'a adanmış bir kilise inşa edildi. Lukitis, savaş meydanından kaçarken yakalandıktan sonra Melik'i "bir köle gibi" eliyle yönetildiğini, "bundan önce tamamen kibirli bir adam olduğunu" anlatır.
Neticesi
Melik, Andronikos'un onu onurlandırdığı Trabzon'a esir olarak getirildi. Andronikos, önemli mahkûmlarıyla ne yapılacağı konusunda tavsiye almak için bir konsey çağırdı; meclis üyeleri onun serbest bırakması üzerine fikir birliğine vardı. Aralarında, daha önce Trabzon'u Konya'ya bağlayan vasallık bağının gelecekte sona ermesi ve Trabzonluların artık sultana askerlik yapmak, haraç veya hediye vermek zorunda kalmaması için bir anlaşma yapıldı. Sultan Melik'in bu ılımlılıktan çok etkilendiği ve Andronikos'a her yıl Arap atları hediye ederken, Hagios Evgenios manastırına da para gönderdiği söylenir.
William Miller, Trabzon'un bağımsızlığını 1230'da sona eren bu zaferle kazandığını düşünür. Harezmşahlar Devleti'nin son hükümdarı Celâleddin Anadolu Selçuklu Devleti'ne doğrudan meydan okumak için Anadolu'yu işgal etti. 1220'lerde Gürcistan Krallığı'nı fetheden Celâleddin, artık Trabzon'un komşusuydu. Andronikos tarafsızlığın imkansız olduğunu düşünerek Harezmşahlar ile ittifak kurdu ve Selçuklularla savaşmayı kabul etti. 1230'da Yassıçemen Muharebesi'nde mağlubiyetlerinden sonra Celâleddin'in birliklerinin çoğu Trabzon'a sığınması Miller'ın, Andronikos'un bu savaşta Şah'a yardım ettiği sonucuna varmasına neden olmuştur. Miller ayrıca, Trabzon hükümdarının sultana 200 mızrak (1.000 adam) gönderdiğini yazan 'in bilgilerinden de alıntı yapar.
Melik'in kimliği
Rosenqvist, "Melik bir isimden ziyade bir unvandır ve bu ünvanı taşıyanı tanımlamada çok az yardımı vardır" diye yazar. Melik'ten Trabzon'u kuşatan Selçukluların lideri olarak üç ana kaynakta bahsedilir: Konstantinos Lukitis'in Trabzonlu Hagios Evgenios'a Methiyesi, Mihail Panaretos'un vakainamesi ve İoannis Lazaropulos'un Tarihin Özeti. Yalnızca Lazaropulos, Melik'in "büyük Sultan Alatines Saapatines'in oğlu" olduğu bilgisini verir ve daha sonraki bir pasajda oğlu savaşta öldürülen kuzeni "Iatatine" den bahseder; bu ayrıntılar ya sadece Lazaropulos'un koruduğu bir gelenekten ya da kendi spekülasyonundan olabilir. Daha eski bazı araştırmalarda, Melik'in özdeşleştiği üç olası kişi vardır: Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad'ın oğluI. Gıyâseddin Keyhüsrev'ın oğlu I. Alaeddin Keykubad; veya Bayburt'un Selçuklu emiri Muğiseddin Tuğrulşah.
Kaynakça
- ^ Örneğin, William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204-1461, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), pp. 23f
- ^ Claude Cahen, Pre-Ottoman Turkey: A General Survey of the Material and Spiritual Culture and History c. 1071-1330, 1968 (New York: American Council of Learned Societies, 2014), pp. 166f, 284; Michel Kuršanskis, "L'empire de Trébizonde et les Turcs au 13e siècle" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Revue des études byzantines, 46 (1988), pp. 109-124; A.C.S. Peacock, "The Saliūq Campaign against the Crimea and the Expansionist Policy of the Early Reign of'Alā' al-Dīn Kayqubād" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Journal of the Royal Asiatic Society, 3rd series, 16 (2006), pp. 133-149
- ^ a b c d Panaretos, Chronicle, ch. 2. Greek text in Original-Fragmente, Chroniken, Inschiften und anderes Materiale zur Geschichte des Kaiserthums Trapezunt, part 2; in Abhandlungen der historischen Classe der königlich bayerischen Akademie 4 (1844), abth. 1, pp. 11f; German translation, p. 42
- ^ Peacock, "The Saliūq Campaign", p. 146
- ^ İoannis Lazaropulos, Synopsis, ll. 1141-1599; translated by Jan Olof Rosenqvist, The Hagiographic Dossier of St Eugenios of Trebizond in Codex Athous Dionysiou 154 (Uppsala: University Press, 1996), pp. 309-335
- ^ Peacock, "The Saliūq Campaign", pp. 146f
- ^ Rosenqvist, "The Hagiographic Dossier", pp. 60-63
- ^ Michel Kuršanskis believes that this treaty was a renewal of the one Andronikos' predecessor negotiated. (Kuršanskis, "L'empire de Trébizonde", pp. 114f)
- ^ Kuršanskis, "L'empire de Trébizonde", p. 115 n. 24
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1183-1192; translated by Rosenqvist, The Hagiographic Dossier, p. 313
- ^ Lazaropulos Synopsis, ll. 1151-54; translated by Rosenqvist, The Hagiographic Dossier, p. 311
- ^ Peacock, "The Saliūq Campaign", p. 147
- ^ Rosenqvist offers a brief discussion of the issues with this source in Hagiographic Dossier, pp. 50-63.
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1201f; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 313
- ^ Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 407
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1220-1230; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 315
- ^ Kuršanskis, "L'empire de Trébizonde", p. 116
- ^ Muhtemelen şehrin doğu banliyösinde bulunan Meydan. Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 442, note on line 1254
- ^ This is where Rosenqvist places "Epiphaneia". (Hagiographic Dossier, p. 444, 1276 numaralı satırda bulunan not)
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1271-1279; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 317
- ^ Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 445, note on line 1283
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1284-1287; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 317
- ^ Özet içinde anlattığı bir başka mucizede, Lazaropulos'un bu kilisenin yeri hakkında verdiği ayrıntılar sayesinde Rosenqvist kiliseyi Minthron Dağı'nın üssüne veya doğu yamaçlarına yerleştir, Hagiographic Dossier, p. 416, note on lines 421f
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1315-1317; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 319. Bu yer işaretlerinin kimliği hakkında, bakınız Rosenqvist'in sayfa 448'deki tartışmasına.
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1323-1338; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 321
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1364-1388; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 323
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, l. 1398; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 325
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1411-1473; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, pp. 325-329
- ^ a b c Encomium ll. 846-861; translated by Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 165
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, l. 1474-1477; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 329
- ^ Lazaropoulos, Synopsis, ll. 1492-1587; translated in Rosenqvist, Hagiographic Dossier, p. 329-335
- ^ Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204-1461, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), pp. 23f
- ^ Rosenqvist, Hagiographic Dossier, pp. 434f
- ^ Lazaropoulos, Miracle 23; translated by Rosenqvist, Hagiographic Dossier, pp. 309-335
- ^ Synopsis, ll. 1154f, 1304; translated by Rosenqvist, Hagiographic Dossier, pp. 311, 319
- ^ E. Janssens, Trébizonde en Colchide (Brussels, 1969), p. 72 n. 2; Elizabeth Zachariadou, "Trebizond and the Turks (1352-1402)", Archeion Pontou, 35 (1979), p. 333 n. 3; Rosenqvist, Hagiographic Dossier, pp. 434f
- ^ Fallmerayer, Original Fragmenten, pp. 107-109; George Finlay, The History of Greece and the Empire of Trebizond, (1204-1461) (Edinburgh: William Blackwood, 1851), p. 333 and note; A. Savvides, pp. 79-88
- ^ Zehiroglu, Ahmet M. ; "Trabzon Imparatorlugu 2" (Trabzon, 2016) ; p.14-15
- ^ Cahen, Pre-Ottoman Turkey, p. 125; A. Bryer, "Greeks and Türkmens: The Pontic Exception 1 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", Dumbarton Oaks Papers, 29 (1975), p. 123
Konuyla ilgili yayınlar
- Savvides, Alexios G. K. (2009). Ιστορία της Αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας (1204–1461). 2η Έκδοση με προσθήκες [History of the Empire of the Grand Komnenoi of Trebizond (1204–1461). 2nd Edition with additions] (Yunanca). Selanik: Kyriakidis Brothers S.A. ss. 58-61. ISBN .
- Zehiroglu, Ahmet. M. (2016). Trabzon İmparatorluğu 2 [The Empire of Trebizond (Vol.2)]. Trabzon: Lazika Yayin Kolektifi. ss. 11-36. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Trabzon Kusatmasi 1222 1223 yillarinda Melik isimli bir komutan yonetimindeki Selcuklu Turklerinin Trabzon Imparatorlugu nun baskenti Trabzon a karsi basarisiz bir kusatmasiydi 14 yuzyilin sonlarinda Ioannis Lazaropulos un Hagios Evgenios un Ozeti ne gore sehir ele gecirilmek uzereydi ancak alisilmadik derecede siddetli bir firtina tarafindan kurtarildi Selcuklu saldirilari puskurtuldu ve geri cekilirken ordulari Trabzon yonetimindeki sert dag kabileleri olan Matzukkaitis saldirilari ile imha edildiler ve Melik ele gecirildi Trabzon KusatmasiTarih1222 1223BolgeTrabzonSonucTrabzon zaferiTaraflarTrabzon ImparatorluguAnadolu Selcuklu DevletiKomutanlar ve liderlerI AndronikosMelik Trabzon tarihcileri geleneksel olarak bu kusatmanin basarisizligini Trabzon un 1214 ten beri mevcut olan Anadolu Selcuklu Devleti ne vasal statusunun sona ermesine yol actigini gormuslerdir Bununla birlikte Selcuklu Turk tarihi baglamini ele alan daha yeni arastirmalar bu savasin 13 yuzyilin buyuk bir bolumunde suren Trabzon ile Anadolu Selcuklu arasinda Anadolu nun kuzey kiyisi Sinop un kontrolu ve Karadeniz ile ic bolgelerine erisim uzerindeki mucadelenin bir bolumu olarak gorulmesi gerektigini one surer Kusatmanin ayrintilari ve ona yol acan olaylar dort kaynakta korunmaktadir Mihail Panaretos un vakainamesi in Trabzonlu Hagios Evgenios a Methiye Ali Ibnu l Esir in vakainamesi ve en kapsamli olarak Ioannis Lazaropulos un Tarihin Ozeti Muhtemel besincisi Sultan Keykubad ile Laskari arasinda 1230 civarinda tarihlenen ve Kaykubad in ilk savasi kazandigi ancak ikincisini kaybettigi bir catismadan bahseden Suriyeli vakainuvis Ibn Natif tir R M Shukurov bu catismalarla ilgili catismalari belirlemeye calisti ancak Peacock bunlari 1214 Sinop Kusatmasi nin kafasi karismis bir raporu olarak tanimlamakta muhtemelen haklidir Lazaropulos un calismasinin kendi versiyonunda Jon Olof Rosenqvist Lazaropulos un anlatiminda Rosenqvist in iki kaynak kullandigini iddia etmesine yol acan bir takim problemlere dikkat cekiyor biri Hagiografi malzemelerden olusuyor ve ikinci Rosenqvist spekulasyonu bir destan idi Ayette formunda destan kompozisyonu ile Digenis Akritas karsilastirilabilir Tavsiye istendiginde bir usturlap danisan astrologlarinin imajinin on dorduncu yuzyil Melikdanismendname gibi ortacag Turk destanlarinda ayakta duran bir unsur oldugu icin bu kayip destandan gelebilecegini one surer Tamamen istatistiksel nedenlerden oturu belirli bir miktardaki bu tur ayet parcalarinin belki de tam ayetlerin belirli bir ortalama Yunan nesir miktarinda olmasi beklenmelidir itirafina ragmen Rosenqvist epik dizeden gelmis olabilecek bazi kelimeleri ve cumleleri belirleyecek kadar ileri gider Kusatmanin ve ona giden olaylarin en ayrintili anlatimi Lazaropulos unkidir aksi belirtilmedikce asagidaki anlati onun yazdiklarina dayanmaktadir Arka plan1222 de Imparator I Andronikos tahta ciktiginda Trabzon Imparatorlugu komsu Anadolu Selcuklu Devleti nde ciddi bir rakiple karsi karsiya kaldi Andronikos un ilk icraatlarindan biri Sultan Melik ile iki hukumdar arasinda bariscil iliskileri ongoren bir anlasma muzakere etmekti Ancak Melik in vasali Sinop hukumdari Etoumes Arkhon Aleksios Paktiaris ile Trabzon un Hersonos eyaletinin vergilerini tasiyan bir gemiyi yagmaladiginda bu anlasma bozuldu yanit olarak Imparator Andronikos Sinop a misilleme amacli bir baskin yapilmasini emretti Trabzon filosu Karussa modern Gerze aciklarinda demirledi ve kirsal bolgeyi Sinop pazarina kadar yagmaladi limandaki gemileri ele gecirdi ve murettebatlarini oldurdu veya ele gecirdi Etoumes Paktiaris i gemiyi ve mallarini serbest birakarak tutsaklara fidye vermesi icin baski altina alindi ve sefer basarilarindan dolayi sevincle Trabzon a dondu Bu saldiri haberi Konyada Sultan Melik e ulastiginda Karadeniz deki ana limanina yapilan bu saldiriyi tahammul edemeyecegine karar verdi ve ordusunu Erzurum da seferber etti Imparator Andronikos Sultan in seferberligini ogrendi ve yaklasan catismaya hazirlandi ve ve Lazika dan Oinaion a asker topladi Her iki taraf da yaklasan catismaya hazirlandi Sinop a yapilan saldiri ve ardindan Trabzon kusatmasinin tarihi uc kaynaktan belirlenebilir Ioannis Lazaropulos Mihail Panaretos ve Ali Ibnu l Esir Ioannis Lazaropulos bu olaylari I Andronikos un hukumdarliginin ikinci yili olan Dunya 6371 in Bizans yilina tarihlendirir Bizans yili Eylul ayinin ilk gunu baslayip Agustos ayinin son gunu sona ermistir Aleksios 1 Subat 1222 de oldu Andronikos un saltanatinin ikinci yilinin Subat 1223 te basladigi Lazaropulos un 1223 Subat ile ayni yilin Eylul aylari arasinda bir tarihe isaret ettigi aciktir Mihail Panaretos un vakainamesi Melik in yenilgisini tarihlemek icin tamamen ayni kelimeleri kullanir yani kusatmanin da bu sure icinde oldugundan emin olabiliriz Ancak Lazaropulos genellikle bize kesin tarihler vermez yazilarinda sadece bu vardir Eylem dizisini saglamanin otesinde Etoumes in acgozlu eylemleri Sinop a yapilan Trabzon baskini ve kusatmanin baslangici arasinda ne kadar zaman gectigine dair hicbir bilgi vermiyor bu da ilk ikisinin 1223 ten once belki yillar once gerceklesmesini mumkun kiliyor Neyse ki ucuncu kaynagimiz Ali Ibnu l Esir 1223 yilinda Mogollardan gelen bir multeci gemisinin Anadolu aciklarinda battigini ve daha sonra Selcuklular tarafindan yagmalandigini belirtiyor bu nedenle Subat ve Eylul 1223 arasindaki bu alti aylik donemde uc olayin da meydana geldigi aciktir Ilk catismalarBu anlasmazligin en eksiksiz anlatimi Ioannis Lazaropulos un Tarihin Ozeti nde yer almaktadir ancak metni bircok gucluk sunmaktadir Jan Olof Rosenqvist in isaret ettigi gibi Lazaropulos en az iki farkli kaynaktan yararlanmistir bu da bazi yorumlama gucluklerine yol acmanin yani sira belirli olaylarin iki kez tanimlanma olasiligini artirmaktadir Dahasi Lazaropulos un baska yerlerde kendi icadi olabilecek yeni ayrintilar sundugu gosterilmistir Onun aciklamasinin amaci nesnel bir tarih sunmak degil Trabzon un koruyucu azizi Evgenios u yuceltmektir Sinop a yapilan baskinin ardindan belirsiz bir zamanda Sultan Melik kuvvetlerini adamlarinin kamp kurdugu Bayburt ile Zailousa arasinda kalan Katoukion uzerinden getirdi Yerliler en iyi yolun Haldia nin otesinde ve disinda olacagini acikladi cunku o ulke ulasilmasi zor oldugu kadar savasci erkekler ile dolu ve ilerleyis hic kolay olmayacak Bu istihbarati aldiktan sonra Sultan kampini Dar Gecit in yukarisinda bir yere tasidi Rosenqvist bunu Zigana Gecidi olarak da bilinen Pontus Kapilari ile ozdeslestirir Imparator Andronikos Dar Gecit te nobet tutmalari icin bir grup guvenilir adamla Theodoros Polemarhis i gondermisti bunlar ilerleyen Selcuklu kuvveti ile karsilasti ve onlarla carpisti Imparatora Sultan in geldigini haber veren Theodorosdu Lazaropulos haber geldiginde Imparator Andronikos un kilisede oldugunu ve kendi 500 atlisini Sultan ordusunun oncusune karsi yonlendirmeden once Efkaristiya bitene kadar bekledigini gozlemler Her ne kadar 500 ati Sultan in izcileri tarafindan dorde bir oraninda sayilsa da Andronikos dusmani dagitarak ilk buyuk catismayi kazandi ancak bunun dusmaninin sadece bir kismi oldugunu goren Imparator Labra kalesini guvence altina aldiktan sonra Trabzon sehrine cekildi Sultan Gecit ten indi ve Minthrion Dagi nda Hagios Evgenios Manastiri nin yanindaki kampini kurdu Michel Kursanskis e gore bu ordu yerel halkin gordugu en buyuk ordudur Sultan in adamlari zorlu duvarlari sardi ve sehrin dogusundaki banliyolerin bir parcasi olan Trabzon pazarini atese verdi Gece oldugunda Imparator Andronikos un kaleden ayrildigi ve stresini atmak icin Panagia Hrisokefalos Kilisesi ne dua etmeye gittigi soylenir Kusatma artik ciddi olarak baslamisti Baskinlar ve hucumlarTrabzon un kale plani Asagi sehri saran duvarlar 1222 yilinda yoktu Sonraki birkac gun icinde Melik Trabzon duvarlarini inceledi ve savunanlarin oklari disinda bir sey bulamadi Sonra kararini verdi ve ilk saldiriyi emretti Lazaropulos un metni burada net degil ancak ilk saldirinin kalenin yakinindaki surlarin bir kismina yonelik oldugu anlasiliyor Saldirganlar esit sayida savunucu tarafindan karsilandi ve dusmanin birkac taneden fazlasinin yaklasip saldirmasini engelleyen zorlu arazinin yardimiyla saldiriyi geri puskurttuler Bir sonraki saldiri ertesi gun geldi Deniz kiyisina bakan duvar alcakti ve savunmasiz olduguna karar verildi bu yuzden kusatanlar cadirlarini Eski Cephanelik ten kiyi boyunca Bati nehri ne yani surlarla cevrili sehrin hemen batisindaki vadiye tasidilar Lazaropoulos Trompetciler savasmak icin isaret verdiler ve tum tanrisizlardan tek bir ciglik dile geldi yazmistir Komutanlar zirhli suvarileri duvarin yanina arkalarina sapan atanlar tas atan askerleri okculari ve kalkan tasiyanlari ve bunlarin arasina kocbaslarini kullananlari yerlestirdiler Melik ve ordusu sehrin bu tarafindaki kapiya saldirirken Imparator ve komutanlari Melik in kampi cevresinde Hagios Evgenios kilisesinin yaninda bulunan birliklerin moralsiz ve savunmasiz olduklarini gozlemlediler Imparator oraya bir suvari saldirisi duzenleyerek Melik in kampini istila etti ve kargasaya neden oldu Melik ve komutanlari bu saldiriyi ogrenince sehir surlarina saldirilarindan cekilerek Minthrion Dagi na geri donduler Trabzon ordusu onlara dogru ilerledi ve Hagios Prokopios Kilisesi nin yakininda mevzilerini aldilar Oncu bir Turk atli grubu ile catismaya girdiler ve Lazaropulos a gore saldirganligi Selcuklu tarafinda bu kusatmaya neden olan Etoumes ve Melik in kuzeninin oglu Iatatines Trabzon tarafinda birliklerin komutani Georgios Tornikis ve diger dort taninmis Trabzonlu da dahil olmak uzere her iki ordunun onde gelen adamlari da orada oldu Melik in ordusunun geri kalani gelmeye basladiginda Imparator sakin bir sekilde ordusunu uzaklastirdi ve Aya Yorgi vadisini ve Uc Hazel in yerini gecerek guvenli bir sekilde sehre girdi Saldiri Melik i cileden cikardi ve Hagios Evgenios kilisesinin yikilmasi ve zeminin kirilip sokulmesini emretti Melik in birlikleri ertesi gun saldirilarini yenilediler Arap zilleri cingiraklari ve Libya perkusyon enstrumanlarini caldiktan sonra ok atarak cirit tas ve diger seyleri firlatarak tek bir ciglik ile saldirdilar Savunmacilar Laz ogullari at sirtinda bir hucum yaparak saldirganlari geri puskurttugunde saldirganin oklari bitene kadar kendi ellerindekileri firlatarak karsilik verdiler Ertesi gun Melik sehir halkina hitaben teslim olmalarini talep eden bir konusma yapti Yanit olarak Imparator Melik i olasi bir baris anlasmasini gorusmek uzere bir elcilik gondermeye davet etti Temsilciler sehrin icindeyken Andronikos onlara bol miktarda yiyecek ve stok yaptiklari erzak stoklarini gostermeye ozen gosterdi Padisahin adamlari donup gorduklerini bildirdiler bu da padisahi uzdu Bu noktada Matzuka bolgesinden gelenlerin yani sira kirsal kesimden gelenler Melik in ordusunun ilk dusundukleri kadar zorlu olmadigina karar verdiler ve bir gece onlarin bir kismi Melik in kampina baskin duzenlediler atlari caldilar kampi yagmaladilar esir aldilar ve muhafizlari kovaladilar Melik yine Hagios Evgenios kilisesine ofkesini savurdu adamlarini binaya yerlesmeye davet etti bazi sehvetli kadinlar onlari cilginca heyecanlandirarak eglendirmesi Lazaropulos un oldukca dehsete dusurmustur Lazaropulos a gore o gece Hagios Evgenios Melik i ziyaret etti ve kendisini sehrin siradan halkinin lideri olarak sundu ve Melik e sakinlerinin sehre ihanet etmek istedigini soyledi Melik daha sonra elinden geldigince cabuk guclerini topladi ve onlari sehre dogru goturdu ona kapilari acacak olan gece ziyaretcisiyle bulusmayi umdu onun yerine adamlarinin simsek dolu yildirim ve sert ruzgarlara karsi hazirliksiz olduklari guclu bir firtina yakaladi Selcuklu birliklerinin arasindan bir su seli gecti bazilarini bogdu ve geri kalanini dagitti Bu mucizevi firtina Hagios Evgenios un eseri olsun ya da olmasin veya bu firtina Selcuklu yenilgisinin nedeni olsun ya da olmasin baska kaynaklar Melik in ciddi bir kayip yasadigini ve kusatmayi kaldirip kacmak zorunda kaldigini teyit etmektedir Konstantinos Lukitis Evgenios a Methiye adli eserinde kusatmaya deginerek hem Melik in adamlarini hem de mallarini almakla kalmayip Andronikos un Melik i ele gecirmesine yardim eden kisinin Hagios Evgenios oldugunu belirtir Mihail Panaretos un Melik in Trabzon a saldirisi hakkinda paylastigi tek ayrinti Vakainame adli kisa oykusunde Sultan Melik in adamlarinin neredeyse tamaminin kaybettigidir Bu noktada Sultan Melik bazi muhafizlari ile savas meydanindan kacti Hafif silahli bazi Matzukanlar onu Kouratoreion da yakaladi Lazaropulos zamaninda hala ayakta olan bolgede Hagios Evgenios a adanmis bir kilise insa edildi Lukitis savas meydanindan kacarken yakalandiktan sonra Melik i bir kole gibi eliyle yonetildigini bundan once tamamen kibirli bir adam oldugunu anlatir NeticesiMelik Andronikos un onu onurlandirdigi Trabzon a esir olarak getirildi Andronikos onemli mahkumlariyla ne yapilacagi konusunda tavsiye almak icin bir konsey cagirdi meclis uyeleri onun serbest birakmasi uzerine fikir birligine vardi Aralarinda daha once Trabzon u Konya ya baglayan vasallik baginin gelecekte sona ermesi ve Trabzonlularin artik sultana askerlik yapmak harac veya hediye vermek zorunda kalmamasi icin bir anlasma yapildi Sultan Melik in bu ilimliliktan cok etkilendigi ve Andronikos a her yil Arap atlari hediye ederken Hagios Evgenios manastirina da para gonderdigi soylenir William Miller Trabzon un bagimsizligini 1230 da sona eren bu zaferle kazandigini dusunur Harezmsahlar Devleti nin son hukumdari Celaleddin Anadolu Selcuklu Devleti ne dogrudan meydan okumak icin Anadolu yu isgal etti 1220 lerde Gurcistan Kralligi ni fetheden Celaleddin artik Trabzon un komsusuydu Andronikos tarafsizligin imkansiz oldugunu dusunerek Harezmsahlar ile ittifak kurdu ve Selcuklularla savasmayi kabul etti 1230 da Yassicemen Muharebesi nde maglubiyetlerinden sonra Celaleddin in birliklerinin cogu Trabzon a siginmasi Miller in Andronikos un bu savasta Sah a yardim ettigi sonucuna varmasina neden olmustur Miller ayrica Trabzon hukumdarinin sultana 200 mizrak 1 000 adam gonderdigini yazan in bilgilerinden de alinti yapar Melik in kimligiRosenqvist Melik bir isimden ziyade bir unvandir ve bu unvani tasiyani tanimlamada cok az yardimi vardir diye yazar Melik ten Trabzon u kusatan Selcuklularin lideri olarak uc ana kaynakta bahsedilir Konstantinos Lukitis in Trabzonlu Hagios Evgenios a Methiyesi Mihail Panaretos un vakainamesi ve Ioannis Lazaropulos un Tarihin Ozeti Yalnizca Lazaropulos Melik in buyuk Sultan Alatines Saapatines in oglu oldugu bilgisini verir ve daha sonraki bir pasajda oglu savasta oldurulen kuzeni Iatatine den bahseder bu ayrintilar ya sadece Lazaropulos un korudugu bir gelenekten ya da kendi spekulasyonundan olabilir Daha eski bazi arastirmalarda Melik in ozdeslestigi uc olasi kisi vardir Anadolu Selcuklu Sultani I Alaeddin Keykubad in ogluI Giyaseddin Keyhusrev in oglu I Alaeddin Keykubad veya Bayburt un Selcuklu emiri Mugiseddin Tugrulsah Kaynakca Ornegin William Miller Trebizond The last Greek Empire of the Byzantine Era 1204 1461 1926 Chicago Argonaut 1969 pp 23f Claude Cahen Pre Ottoman Turkey A General Survey of the Material and Spiritual Culture and History c 1071 1330 1968 New York American Council of Learned Societies 2014 pp 166f 284 Michel Kursanskis L empire de Trebizonde et les Turcs au 13e siecle 24 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Revue des etudes byzantines 46 1988 pp 109 124 A C S Peacock The Saliuq Campaign against the Crimea and the Expansionist Policy of the Early Reign of Ala al Din Kayqubad 24 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Journal of the Royal Asiatic Society 3rd series 16 2006 pp 133 149 a b c d Panaretos Chronicle ch 2 Greek text in Original Fragmente Chroniken Inschiften und anderes Materiale zur Geschichte des Kaiserthums Trapezunt part 2 in Abhandlungen der historischen Classe der koniglich bayerischen Akademie 4 1844 abth 1 pp 11f German translation p 42 Peacock The Saliuq Campaign p 146 Ioannis Lazaropulos Synopsis ll 1141 1599 translated by Jan Olof Rosenqvist The Hagiographic Dossier of St Eugenios of Trebizond in Codex Athous Dionysiou 154 Uppsala University Press 1996 pp 309 335 Peacock The Saliuq Campaign pp 146f Rosenqvist The Hagiographic Dossier pp 60 63 Michel Kursanskis believes that this treaty was a renewal of the one Andronikos predecessor negotiated Kursanskis L empire de Trebizonde pp 114f Kursanskis L empire de Trebizonde p 115 n 24 Lazaropoulos Synopsis ll 1183 1192 translated by Rosenqvist The Hagiographic Dossier p 313 Lazaropulos Synopsis ll 1151 54 translated by Rosenqvist The Hagiographic Dossier p 311 Peacock The Saliuq Campaign p 147 Rosenqvist offers a brief discussion of the issues with this source in Hagiographic Dossier pp 50 63 Lazaropoulos Synopsis ll 1201f translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 313 Rosenqvist Hagiographic Dossier p 407 Lazaropoulos Synopsis ll 1220 1230 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 315 Kursanskis L empire de Trebizonde p 116 Muhtemelen sehrin dogu banliyosinde bulunan Meydan Rosenqvist Hagiographic Dossier p 442 note on line 1254 This is where Rosenqvist places Epiphaneia Hagiographic Dossier p 444 1276 numarali satirda bulunan not Lazaropoulos Synopsis ll 1271 1279 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 317 Rosenqvist Hagiographic Dossier p 445 note on line 1283 Lazaropoulos Synopsis ll 1284 1287 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 317 Ozet icinde anlattigi bir baska mucizede Lazaropulos un bu kilisenin yeri hakkinda verdigi ayrintilar sayesinde Rosenqvist kiliseyi Minthron Dagi nin ussune veya dogu yamaclarina yerlestir Hagiographic Dossier p 416 note on lines 421f Lazaropoulos Synopsis ll 1315 1317 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 319 Bu yer isaretlerinin kimligi hakkinda bakiniz Rosenqvist in sayfa 448 deki tartismasina Lazaropoulos Synopsis ll 1323 1338 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 321 Lazaropoulos Synopsis ll 1364 1388 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 323 Lazaropoulos Synopsis l 1398 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 325 Lazaropoulos Synopsis ll 1411 1473 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier pp 325 329 a b c Encomium ll 846 861 translated by Rosenqvist Hagiographic Dossier p 165 Lazaropoulos Synopsis l 1474 1477 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 329 Lazaropoulos Synopsis ll 1492 1587 translated in Rosenqvist Hagiographic Dossier p 329 335 Miller Trebizond The last Greek Empire of the Byzantine Era 1204 1461 1926 Chicago Argonaut 1969 pp 23f Rosenqvist Hagiographic Dossier pp 434f Lazaropoulos Miracle 23 translated by Rosenqvist Hagiographic Dossier pp 309 335 Synopsis ll 1154f 1304 translated by Rosenqvist Hagiographic Dossier pp 311 319 E Janssens Trebizonde en Colchide Brussels 1969 p 72 n 2 Elizabeth Zachariadou Trebizond and the Turks 1352 1402 Archeion Pontou 35 1979 p 333 n 3 Rosenqvist Hagiographic Dossier pp 434f Fallmerayer Original Fragmenten pp 107 109 George Finlay The History of Greece and the Empire of Trebizond 1204 1461 Edinburgh William Blackwood 1851 p 333 and note A Savvides pp 79 88 Zehiroglu Ahmet M Trabzon Imparatorlugu 2 Trabzon 2016 p 14 15 Cahen Pre Ottoman Turkey p 125 A Bryer Greeks and Turkmens The Pontic Exception 1 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dumbarton Oaks Papers 29 1975 p 123Konuyla ilgili yayinlarSavvides Alexios G K 2009 Istoria ths Aytokratorias twn Megalwn Komnhnwn ths Trapezoyntas 1204 1461 2h Ekdosh me pros8hkes History of the Empire of the Grand Komnenoi of Trebizond 1204 1461 2nd Edition with additions Yunanca Selanik Kyriakidis Brothers S A ss 58 61 ISBN 978 960 467 121 2 Zehiroglu Ahmet M 2016 Trabzon Imparatorlugu 2 The Empire of Trebizond Vol 2 Trabzon Lazika Yayin Kolektifi ss 11 36 ISBN 978 605 4567 52 2