Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Trim veya ayar fletneri; irtifâ dümeni, kanatçık ya da istikamet dümeni gibi daha büyük kontrol yüzeylerine monte edilen ve pilot tarafından kontrol edilen tali (ikincil) kumanda yüzeyleridir. Trim yüzeyleri pilot tarafından bağlı olduğu yüzeyle açı yapacak şekilde ayarlanır ve uçağın istenen konumda fazla güç sarfedilmeden uçmasına yardımcı olur. Türkçe havacılıkta trim, servo ve denge (balance) tab gibi tali kumanda yüzeylerinin hepsine birden fletner denir.
Hemen hemen tüm uçaklarda irtifa dümeni trimi, çok motorlu uçaklarda istikâmet dümeni trimi ve gelişmiş uçaklarda bunlara ilaveten kanatçık trimi bulunur.
İrtifâ dümeni yerine tamamı hareket eden yekpare yatay stabilizesi (stabilatör) bulunan uçaklarda irtifâ trim kontrolü stabilatörün tamamını hareket ettirir.
Çalışma prensibi
Trimin çalışma prensibi bağlı olduğu ana kumanda yüzeyine çok benzer. Trim ayarı pilot tarafından çember ya da düğme şeklindeki kontroller hassas şekilde kullanılarak yapılır. Ayar fletnerlerin amacı uçuş esnasında uçuş kontrollerindeki yükü alarak pilotun uçağı idare etmesini kolaylaştırmak ve uçuş emniyetini artırmaktır.
Trim herhangi bir kontrol yüzeyinin menteşe hattındaki momenti sıfıra düşürmekte kullanılır. Bu sayede pilotun herhangi bir uçuş kumandasına sürekli güç uygulaması gerekliliğini ortadan kaldırır. İyi fletner ayarı yapılmış bir uçakta pilot kumandalara dokunmasa dahi uçak ilgili eksendeki mevcut durumunu (attitude) büyük oranda muhafaza edecektir.
Trim metodu
Trim ayarı yapmaya başlamadan önce pilot uçağı arzu ettiği konumda sabit olarak tutar. Bu durumda ilgili kumanda pilotun ellerine veya ayaklarına belirli bir oranda yük bindirecektir. Pilot trim kumandasını yeteri kadar ileri-geri veya sağa-sola oynatarak bu yükü sıfıra indirir. Herhangi bir nedenle uçağın durumu (attitude) değiştiğinde (sürat değişimi, tırmanış veya başlamak vs.) pilot yeni durum için tekrar trim ayarı yapar. Trim, uçuş boyunca sık sık kullanılan bir kumanda sistemidir.
Diğer talî kontrol yüzeyleri
Balance tab
Balance tab (denge fletneri), bazı uçaklarda irtifâ dümenine eklenen bir tali kontrol yüzeyidir. İrtifâ dümenine mekanik olarak bağlıdır ve aksi yönde hareket eder. Örneğin pilot lövyeyi geriye (kendine) doğru çektiğinde irtifa dümeni yukarı kalkar ve denge fletneri aşağı iner. Böylece pilotun uygulaması gereken kuvveti azaltır. Denge fletneri otomatik olarak (pilotun doğrudan kumandası olmadan) çalışır. Uçuş öncesi haricî kontrollerinde pilot irtifâ dümenini elle hareket ettirerek denge fletnerinin çalışıp çalışmadığını kontrol edebilir.
Anti-balance tab
Anti-balance tab, irtifâ dümeni yerine yekpare yatay stabilizesi (stabilatör) olan uçaklarda pilotun "kumanda hissini" artırmak için kullanılan ve balance tab'ın aksi yönde hareket eden bir fletner yüzeyidir. Anti-balance tab, stabilatörün firar kenarı ile "aynı yöne" hareket eder. Pilotun bu ikiliyi yenmesi için daha fazla kuvvet sarfetmesi gerekir. Bu sistem -özellikle yüksek süratlerde- pilotun stabilatöre gereğinden fazla kumanda uygulamasını engeller.
Fixed balance tab
Eski uçaklarda bulunan ve "yerde" ayarlanan bir tali kontrol yüzeyidir. Eğer uçak herhangi bir eksende istenmeyen bir temayül gösteriyorsa, ilgili kontrol yüzeyindeki eğilebilir metal yüzey (fixed balance tab) hareket ettirilerek bu kumanda hatası giderilmeye çalışılır. Daha sonra uçuş testleri ile bu düzeltmenin etkili olup olmadığı kontrol edilir.
Servo tab
Servo fletneri denge fletnerine benzer ancak pilotun doğrudan kumandasını gerektirir. Lövye veya pedallar ana kontrol yüzeyi yerine doğrudan servo fletnerine bağlıdır ve pilot herhangi bir kumanda verdiğinde servo hava akımı içinde ederek bağlı olduğu ana kumanda yüzeyinin aksi yöne (pilotun arzu ettiği yöne) hareket etmesini sağlar.
Anti-servo tab
Anti-servo tab, anti-balance tab'a benzer ve servo tab'ın aksi yönde hareket eder. Amacı pilotun uyguladığı kuvvete karşı gelerek "kumanda hissini" artırmaktır.
Mass balance
Mass balance (kütle dengesi), yüksek süratlerde kontrol yüzeylerindeki sarsıntıyı azaltmakta kullanılan bir ağırlıktır. Kontrol yüzeyinin ağırlık merkezini (CG) uçağa bağlandığı menteşeye yaklaştırır.
Kaynakça
- Pooley, Dorothy ve David Robson. The Air Pilot's Manual 4: The Aeroplane Technical. 5. baskı. Cranfield. Pooley's Air Pilot Publishing, 2009.
- ^ Tali kumanda yüzeyleri 31 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Muammer Erkuş. Uçuş Teknisyenleri Derneği. Erişim: 3 Mart 2013.
- ^ a b c d e Pooley's, 89
- ^ a b Pooley's, 90
- ^ a b Pooley's, 88
- ^ a b c Pooley's, 91
- ^ Crane, Dale: Dictionary of Aeronautical Terms, 3. baskı, s 34. Aviation Supplies & Academics, 1997.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Trim veya ayar fletneri irtifa dumeni kanatcik ya da istikamet dumeni gibi daha buyuk kontrol yuzeylerine monte edilen ve pilot tarafindan kontrol edilen tali ikincil kumanda yuzeyleridir Trim yuzeyleri pilot tarafindan bagli oldugu yuzeyle aci yapacak sekilde ayarlanir ve ucagin istenen konumda fazla guc sarfedilmeden ucmasina yardimci olur Turkce havacilikta trim servo ve denge balance tab gibi tali kumanda yuzeylerinin hepsine birden fletner denir Ucak uzerinde tipik trim yuzeyleri irtifa trimi istikamet trimi kanatcik trimiCessna 172 irtifa trim kontrolu sol altta kismen gorulen buyuk cember Trim cemberi kalkis T O pozisyonuna getirildiginde pilotun ucagi rotasyonda ve pozitif tirmanista muhafaza etmesine yardimci olur Hemen hemen tum ucaklarda irtifa dumeni trimi cok motorlu ucaklarda istikamet dumeni trimi ve gelismis ucaklarda bunlara ilaveten kanatcik trimi bulunur Irtifa dumeni yerine tamami hareket eden yekpare yatay stabilizesi stabilator bulunan ucaklarda irtifa trim kontrolu stabilatorun tamamini hareket ettirir Calisma prensibiCessna 172 ucaginin kokpitinde mikrofonun solunda bulunan elevator trim flap kontrol tekerlegi Trimin calisma prensibi bagli oldugu ana kumanda yuzeyine cok benzer Trim ayari pilot tarafindan cember ya da dugme seklindeki kontroller hassas sekilde kullanilarak yapilir Ayar fletnerlerin amaci ucus esnasinda ucus kontrollerindeki yuku alarak pilotun ucagi idare etmesini kolaylastirmak ve ucus emniyetini artirmaktir Trim herhangi bir kontrol yuzeyinin mentese hattindaki momenti sifira dusurmekte kullanilir Bu sayede pilotun herhangi bir ucus kumandasina surekli guc uygulamasi gerekliligini ortadan kaldirir Iyi fletner ayari yapilmis bir ucakta pilot kumandalara dokunmasa dahi ucak ilgili eksendeki mevcut durumunu attitude buyuk oranda muhafaza edecektir Trim metodu Trim ayari yapmaya baslamadan once pilot ucagi arzu ettigi konumda sabit olarak tutar Bu durumda ilgili kumanda pilotun ellerine veya ayaklarina belirli bir oranda yuk bindirecektir Pilot trim kumandasini yeteri kadar ileri geri veya saga sola oynatarak bu yuku sifira indirir Herhangi bir nedenle ucagin durumu attitude degistiginde surat degisimi tirmanis veya baslamak vs pilot yeni durum icin tekrar trim ayari yapar Trim ucus boyunca sik sik kullanilan bir kumanda sistemidir Diger tali kontrol yuzeyleriBalance tab Balance tab denge fletneri bazi ucaklarda irtifa dumenine eklenen bir tali kontrol yuzeyidir Irtifa dumenine mekanik olarak baglidir ve aksi yonde hareket eder Ornegin pilot lovyeyi geriye kendine dogru cektiginde irtifa dumeni yukari kalkar ve denge fletneri asagi iner Boylece pilotun uygulamasi gereken kuvveti azaltir Denge fletneri otomatik olarak pilotun dogrudan kumandasi olmadan calisir Ucus oncesi harici kontrollerinde pilot irtifa dumenini elle hareket ettirerek denge fletnerinin calisip calismadigini kontrol edebilir Anti balance tab Anti balance tab irtifa dumeni yerine yekpare yatay stabilizesi stabilator olan ucaklarda pilotun kumanda hissini artirmak icin kullanilan ve balance tab in aksi yonde hareket eden bir fletner yuzeyidir Anti balance tab stabilatorun firar kenari ile ayni yone hareket eder Pilotun bu ikiliyi yenmesi icin daha fazla kuvvet sarfetmesi gerekir Bu sistem ozellikle yuksek suratlerde pilotun stabilatore gereginden fazla kumanda uygulamasini engeller Fixed balance tab Eski ucaklarda bulunan ve yerde ayarlanan bir tali kontrol yuzeyidir Eger ucak herhangi bir eksende istenmeyen bir temayul gosteriyorsa ilgili kontrol yuzeyindeki egilebilir metal yuzey fixed balance tab hareket ettirilerek bu kumanda hatasi giderilmeye calisilir Daha sonra ucus testleri ile bu duzeltmenin etkili olup olmadigi kontrol edilir Servo tab Servo fletneri irtifa dumeninin aksi yonde hareket ederek pilotun irtifa dumenini arzu ettigi yonde hareket ettirmesini saglar Servo fletneri denge fletnerine benzer ancak pilotun dogrudan kumandasini gerektirir Lovye veya pedallar ana kontrol yuzeyi yerine dogrudan servo fletnerine baglidir ve pilot herhangi bir kumanda verdiginde servo hava akimi icinde ederek bagli oldugu ana kumanda yuzeyinin aksi yone pilotun arzu ettigi yone hareket etmesini saglar Anti servo tab Anti servo tab anti balance tab a benzer ve servo tab in aksi yonde hareket eder Amaci pilotun uyguladigi kuvvete karsi gelerek kumanda hissini artirmaktir Mass balance Mass balance kutle dengesi yuksek suratlerde kontrol yuzeylerindeki sarsintiyi azaltmakta kullanilan bir agirliktir Kontrol yuzeyinin agirlik merkezini CG ucaga baglandigi menteseye yaklastirir KaynakcaPooley Dorothy ve David Robson The Air Pilot s Manual 4 The Aeroplane Technical 5 baski Cranfield Pooley s Air Pilot Publishing 2009 Tali kumanda yuzeyleri 31 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Muammer Erkus Ucus Teknisyenleri Dernegi Erisim 3 Mart 2013 a b c d e Pooley s 89 a b Pooley s 90 a b Pooley s 88 a b c Pooley s 91 Crane Dale Dictionary of Aeronautical Terms 3 baski s 34 Aviation Supplies amp Academics 1997 ISBN 1 56027 287 2Ayrica bakinizUcus denetimleri Kanatcik Dumen Flap