Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tulan Kağan ya da Tou-lan Kağan (Çince: 都蘭可汗/都兰可汗, (Pinyin): dōulán kěhàn, (Wade-Giles): tu-lan k'o-han, () tu˥lɑn˩ kʰɑ˥ɣɑn˩˥,阿史那雍虞閭/阿史那雍虞闾, āshǐnà yōngyúlǘ, āshǐnà yōngyúlǘ, a-shih-na yung-yü-lü) 588-600 yılları arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır.
| Tulan Kağan | |
|---|---|
| Hüküm süresi | 588-600 |
| Önce gelen | Baga Kağan |
| Sonra gelen | Yami Kağan |
| Hanedan | Aşina |
| Babası | İşbara Kağan |
| Meslek | Kağan |
Baga Kağan' ın ani ölümünden sonra devlet meclisi yabguluk görevinde bulunan İşbara Kağan' ın oğlu Yung-yü-lü' yü tahta geçirdi. Tahta çıktıktan sonra unvanı Hsie-chia-ch'i-to-na tou-lan Kağan oldu. O da Çin ile ilişkilerini iyi tutmak için saraylarına elçi gönderdi. 552 yılından sonra Çin'i baskı altında tutan Göktürkler, 585 yılından itibaren Çin'in siyasi üstünlüğünü kabul etmeye başlamıştı. Baga Kağan döneminde de durum aynen devam etmiş ve Tulan Kağan döneminde Doğu Göktürk devleti Çin'e yıllık vergiye bağlanmıştı. Çince yazıtlarda Jutan Tegin adında aynı anneden ve babadan öz kardeşi olduğu bilgisi bulunmaktadır.
589 yılında Sui Hanedanı güneydeki Ch'en Devletini ortadan kaldırarak Han hanedanlığının yıkılışından yaklaşık 360 yıl sonra Çin'i siyasi olarak birleştirdi. Ch'en Devletinin yıkılışından sonra Çin'deki Sui Hanedanlığı karşıtı muhalifler kaçmış ve Göktürk Devletine giderek Ta-i prensesin yanına sığınmıştır. Aslen Chou Hanedanından gelen ve Ch'ien-chin adındaki prenses 580 yılında Taspar Kağan'la evlenmiş, dul kalınca töre gereği İşbara Kağan ile evlenmiş ve Sui hanedanlığı ile iyi ilişkiler kurma çabaları neticesinde imparator tarafından kendisine Ta-i adı verilmişti. İşbara Kağan'ın ölümünden sonra prenses Tulan Kağan'la evlendi. Ta-i prenses kendi ailesini araştırıp Sui hanedanlığı aleyhine gizli faaliyetlerde bulundu ve Çinli muhaliflerin başına geçip Tulan Kağanı'da Çin aleyhine kışkırttı. Bunun neticesinde Çin'e vergi verilmesi kesildiği gibi ve Çin sınırlarına da akınlara başlandı. Göktürklerle olan ilişkilerin Sui Hanedanlığı aleyhine gelişmesi üzerine imparator Wen causluk yapması amacıyla elçisini Göktürk ülkesine yolladı. Tulan Kağan tarafından ilgi gösterilmeyen elçi devlet meclisi üyelerinden rüşvet verdiği kişi sayesinde gece toplantısı yapan prenses ve müttefiklerini yakalayarak Tulan Kağan'a gösterildi ve yaptıkları gizli faaliyetler ortaya çıktı. Bunun üzerine elçi eşliğinde imparatora hediyeler gönderildi.
Tulan Kağan bu meseleleri hallettikten sonra ülke içerisinde güçlenen ve tehlikeli duruma gelen kardeşi Ch'in-yü Şad üzerine yürüyüp yapılan savaşta onu öldürdü. Aynı yıl annesinin kardeşi Ju-tan Tegin'i Çin'e elçi olarak gönderdi. Bunu takip eden yılda diğer Göktürk boyları da Çin' e elçi gönderdiler. Bu boyların Çin sınırında pazar kurma ve Çin ile ticaret yapma istekleri İmparator Wen tarafından da uygun görüldü. Böylece Göktürk devletinin kuruluşundan beri A-shih-na soyuna mensup olmayan diğer boylar Çin ile siyasi ilişki kurmuş oldular. 593 yılında bu olaylar olurken kuzeyde Baykal Gölü civarında Tu-li Kağan (Yami Kağan) unvanını almış olan Baga Kağan' ın oğlu Jan-kan, Çin' e elçi göndererek siyasi ilişki ve evlilik yoluyla müttefik olmak istemiştir.
Tulan Kağan eski büyük Göktürk devletini yeniden kurmak için Batı Göktürk Kağanlığı hükümdarı Tardu Kağan ile defalarca savaşılmış ancak çarpışmaların sürmesi üzerine Sui imparatorunun araya girmesiyle yapılan antlaşma üzerine iki kağanda topraklarına dönmüştür.
Tu-li (Yami Kağan' ın Çinli bir prensesle evlenerek Sui hanedanlığı ile müttefikliği ve onun Doğu Göktürk kağanı olması yönündeki teşviklerden haberdar olan Tulan Kağan intikam için 598 yılında Çin' e düzenlediği sefer Tu-li'nin önceden haber vermesi üzerine başarılı olamadı. 599 yılında Çin' e tekrar sefer düzenleyen Tulan Kağan bu sefer Tardu Kağan ile ittifak yaparak Çin destekli Tu-li (Yami Kağan' ı Çin seddi'nin kuzeyindeki bir bölgede ağır yenilgiye uğrattı ve Tu-li, Çin' e kaçmak zorunda kaldı. Daha sonra toparlanan Çin kuvvetleri Göktürk ordularını durdurarak geri çekilmek zorunda bırakmıştır.
Sui imparatorunun kendisine karşı saldırıya gönderilen Çin ordularını mevzilendikleri Heng-an' da ağır bir yenilgiye uğratan Tulan Kağan diğer Çin ordularının üzerine gönderildiği 600 yılı başlarında kendi emrindekiler tarafından öldürülmüştür.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tulan Kagan ya da Tou lan Kagan Cince 都蘭可汗 都兰可汗 Pinyin dōulan kehan Wade Giles tu lan k o han tu lɑn kʰɑ ɣɑn 阿史那雍虞閭 阿史那雍虞闾 ashǐna yōngyulǘ ashǐna yōngyulǘ a shih na yung yu lu 588 600 yillari arasinda kaganlik yapan Dogu Gokturk Kaganligi hukumdaridir Tulan KaganHukum suresi588 600Once gelenBaga KaganSonra gelenYami KaganHanedanAsinaBabasiIsbara KaganMeslekKagan Baga Kagan in ani olumunden sonra devlet meclisi yabguluk gorevinde bulunan Isbara Kagan in oglu Yung yu lu yu tahta gecirdi Tahta ciktiktan sonra unvani Hsie chia ch i to na tou lan Kagan oldu O da Cin ile iliskilerini iyi tutmak icin saraylarina elci gonderdi 552 yilindan sonra Cin i baski altinda tutan Gokturkler 585 yilindan itibaren Cin in siyasi ustunlugunu kabul etmeye baslamisti Baga Kagan doneminde de durum aynen devam etmis ve Tulan Kagan doneminde Dogu Gokturk devleti Cin e yillik vergiye baglanmisti Cince yazitlarda Jutan Tegin adinda ayni anneden ve babadan oz kardesi oldugu bilgisi bulunmaktadir 589 yilinda Sui Hanedani guneydeki Ch en Devletini ortadan kaldirarak Han hanedanliginin yikilisindan yaklasik 360 yil sonra Cin i siyasi olarak birlestirdi Ch en Devletinin yikilisindan sonra Cin deki Sui Hanedanligi karsiti muhalifler kacmis ve Gokturk Devletine giderek Ta i prensesin yanina siginmistir Aslen Chou Hanedanindan gelen ve Ch ien chin adindaki prenses 580 yilinda Taspar Kagan la evlenmis dul kalinca tore geregi Isbara Kagan ile evlenmis ve Sui hanedanligi ile iyi iliskiler kurma cabalari neticesinde imparator tarafindan kendisine Ta i adi verilmisti Isbara Kagan in olumunden sonra prenses Tulan Kagan la evlendi Ta i prenses kendi ailesini arastirip Sui hanedanligi aleyhine gizli faaliyetlerde bulundu ve Cinli muhaliflerin basina gecip Tulan Kagani da Cin aleyhine kiskirtti Bunun neticesinde Cin e vergi verilmesi kesildigi gibi ve Cin sinirlarina da akinlara baslandi Gokturklerle olan iliskilerin Sui Hanedanligi aleyhine gelismesi uzerine imparator Wen causluk yapmasi amaciyla elcisini Gokturk ulkesine yolladi Tulan Kagan tarafindan ilgi gosterilmeyen elci devlet meclisi uyelerinden rusvet verdigi kisi sayesinde gece toplantisi yapan prenses ve muttefiklerini yakalayarak Tulan Kagan a gosterildi ve yaptiklari gizli faaliyetler ortaya cikti Bunun uzerine elci esliginde imparatora hediyeler gonderildi Tulan Kagan bu meseleleri hallettikten sonra ulke icerisinde guclenen ve tehlikeli duruma gelen kardesi Ch in yu Sad uzerine yuruyup yapilan savasta onu oldurdu Ayni yil annesinin kardesi Ju tan Tegin i Cin e elci olarak gonderdi Bunu takip eden yilda diger Gokturk boylari da Cin e elci gonderdiler Bu boylarin Cin sinirinda pazar kurma ve Cin ile ticaret yapma istekleri Imparator Wen tarafindan da uygun goruldu Boylece Gokturk devletinin kurulusundan beri A shih na soyuna mensup olmayan diger boylar Cin ile siyasi iliski kurmus oldular 593 yilinda bu olaylar olurken kuzeyde Baykal Golu civarinda Tu li Kagan Yami Kagan unvanini almis olan Baga Kagan in oglu Jan kan Cin e elci gondererek siyasi iliski ve evlilik yoluyla muttefik olmak istemistir Tulan Kagan eski buyuk Gokturk devletini yeniden kurmak icin Bati Gokturk Kaganligi hukumdari Tardu Kagan ile defalarca savasilmis ancak carpismalarin surmesi uzerine Sui imparatorunun araya girmesiyle yapilan antlasma uzerine iki kaganda topraklarina donmustur Tu li Yami Kagan in Cinli bir prensesle evlenerek Sui hanedanligi ile muttefikligi ve onun Dogu Gokturk kagani olmasi yonundeki tesviklerden haberdar olan Tulan Kagan intikam icin 598 yilinda Cin e duzenledigi sefer Tu li nin onceden haber vermesi uzerine basarili olamadi 599 yilinda Cin e tekrar sefer duzenleyen Tulan Kagan bu sefer Tardu Kagan ile ittifak yaparak Cin destekli Tu li Yami Kagan i Cin seddi nin kuzeyindeki bir bolgede agir yenilgiye ugratti ve Tu li Cin e kacmak zorunda kaldi Daha sonra toparlanan Cin kuvvetleri Gokturk ordularini durdurarak geri cekilmek zorunda birakmistir Sui imparatorunun kendisine karsi saldiriya gonderilen Cin ordularini mevzilendikleri Heng an da agir bir yenilgiye ugratan Tulan Kagan diger Cin ordularinin uzerine gonderildigi 600 yili baslarinda kendi emrindekiler tarafindan oldurulmustur Ayrica bakinizGokturk kaganlar listesiKaynakca a b c d e f Gokturkler I II III 3 cilt bir arada 1 Baski sf 50 57 Turk Tarih Kurumu Yayinlari 2012 Prof Dr Ahmet Tasagil Kirilen Melike 2017 Asina Soylu Sulalelerin Cince Mezar Kitabeleri Ankara Ankara Universitesi Yuksek Lisans Tezi