Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Turandot, Giacomo Puccini tarafından bestelenmiş üç perdelik bir operadır. Operanın liberetosu Giuseppe Adami ve Renato Simoni tarafından hazırlanmıştır. Puccini bu eserin konusu hakkında ilk ilhamı Friedrich Schiller'in "Turandot-Çin Prensesi" adlı eserini okumasından sonra almıştır; fakat operanın esas teması ve konu ayrıntıları 18. yüzyıl Venedikli tiyatro yazarı 'nin oyunundan alınmıştır.
 Orijinal ilan, 1926 Ressam: Adolfo Hohenstein | |
| Özgün isim | Turandot |
|---|---|
| Müzik | Giacomo Puccini |
| Libretto | Giuseppe Adami ve Renato Simoni |
| Gala | 26 Nisan 1926 |
| İlk gösterim yeri | La Scala, Milano |
| Oyuncular |
|
Puccini öldüğü zaman Turandot'un bestelenmesi bitmemişti ve Puccini sonuç için birçok eskiz ve fikirlerini açıklayan notlar bırakmıştı. Bunları elinden geldiği kadar az kullanarak Franco Alfano bu operayı bitirmiştir. Turandot operasının prömiyeri 26 Nisan 1926'da Milano'da Teatro alla Scala'da yapılmıştır. Orkestra şefliğini Arturo Toscanini yapmış ve müzik olarak sadece Puccini'nin besteleyebildiği kadar kısmı çaldırmış, Alfano'nun eklerini çaldırmadan esere son buldurmuştur.
Turandot'un aslı ve hazırlanışı
Turandot bir Farsi sözcüktür ve Türkçeye çevirisi "Turan'ın kızı" anlamına gelen Turan dokhtar kelimelerinin kısaltılmış söyleyişidir; yani Orta Asya'da Turan'ın Çinli veya Türk(?) Prensesi anlamına gelir. Turandot'un hikâyesinin aslı Arap-Farsi hikâyeler koleksiyonu olan Binbir Gece Masalları'dır. Farsça yazan Azeri şair Nizami'den esinlenilmiş olan adlı eser ve bunun "François Petis de la Croix" tarafından Fransızcaya çevirisinden alınmıştır. Diğer bir Binbir Gece Masalı versiyonunda bir başka Çin Prensesi bulunup bundaki karakter Puccini Turandot'undan çok değişiktir.
Puccini Schiller'in "Turandot-Çin Prensesi" eserinden ilk ilhamını almakla beraber, Turandot operasının ana temelini Venedikli Carlo Gozzi tarafından yazılmış ve 22 Ocak 1762 de San Samule Tiyatrosunda sahnelenen 5 sahnelik bir trajik tiyatro oyundan almıştır. Operanın ana teması 1001 Gece Masalları'ndan alınmış olup, diğer çok başka şair ve yazar tarafından da (örneğin Karl Gustav Vollmoeller, 'Çin Masalı' ve Wolfgang Hıldesheımer 'Prenses Turandotun öyküsü' v.b.) işlenmiştir.
Puccini, Turandot operası üzerinde çalışmalarına ilk defa Mart 1922'de libretto yazarları Giuseppe Adami ve Renato Simoni ile bir toplantı yaptıktan sonra başladı ve son ikili için besteyi Mart 1924'te geliştirip bitirdi. Bu ikilinin metni için Adami'nin hazırladığı dördüncü alternatif metni seçmişti. Fakat 10 Ekim'de gırtlak kanseri olduğu teşhis edildi ve tedavi için 24 Kasım'da Brüksel'e gitti. Yeni ve deneysel olan radyoterapi tedavisi yapıldı. Kanserin ne kadar ilerlediğinden karısının ve kendisinin haberi yoktu. 29 Kasım 1924'te hastalığından ve tedavinin komplikasyonlarından dolayı öldü.
Puccini Turandot'un bitişi için 23 levha halinde 36 sayfalık eksiz ve notlar geride bırakmış ve "Riccardo Zandoni'"'nin eseri tamamlamasını istediğini belirtmişti. Fakat Puccini'nin oğlu Tonio bunu kabul etmedi ve sonunda bu eskiz halindeki sonuçları tamamlamak için Franco Alfano seçildi. Alfano hazırladığı ilk uyarlamada bazı pasajları kendi besteleri ile doldurmuştu ve hatta zaten hazır olan liberetoya ekler ve ondan kesintiler de yapmıştı. Buna genel editör "Ricardi" ve orkestra şefi "Toscanini" şiddetle itiraz ettiler ve Alfano, Puccini'nin eskizlerine daha yakın bir yeni uyarlama hazırladı. Ricardi'in isteği Alfano'nun hazırladığı uyarlamanın kalitesi değil, ortaya çıkan eserin sonunun Puccini'nin konseptine uygun olup olmadığı idi. Alfano'nun ikinci uyarlaması uygun gelmişti. Toscanini uyarlama eserin sonunu biraz daha kesti. İşte bu hazırlanıp ortaya çıkan kısaltılmış uyarlama birçok opera evi Turnadot operası yapımlarında kullanılan eserdir.
Eserin sonunun ne olacağına dair tartışma hala çok ciddi olarak devam etmektedir. Çok kişi Alfano'nun birinci uyarlamasını tercih etiğini bildirmiştir. 1976-1988 döneminde Amerikan bestecisi Janet Maguaire Pucinni eskizlerini kullanarak yeni bir uyarlama ve beste ekleri yapmıştır; ama bu daha icra edilmemiştir. 2001'de İtalyan "Luciano Berio" müziğe ekler yaparak yeni bir uyarlama hazırlamıştır ama buna reaksiyon karışık olmuştur.
25 Nisan 1926 Pazar günü Milano La Scala Opera evinde Puccini'nin ölümünden 1 yıl 5 ay sonra prömiyeri yapıldı. Orkestra Şefi Arturo Toscanini III. Perde'de Liu poesia şarkısının ortasında orkestrayı durdurdu; şef değneğini podyuma koydu ve seyirciye dönerek "Burada opera bitti, çünkü tam burada maestro öldü." deyip eserin icrasının bittiğini söyledi ve perde yavaşça kapanıp oyun orada bitirildi.
Roller
| Rol | Ses tipi | Prömiyer'de rol alanlar, 25 Nisan 1926 (Orkestra şefi: Arturo Toscanini) |
|---|---|---|
| Prenses Turandot | soprano | |
| İmparator Altoum, babası | tenor | |
| Timur, sabık Tataristan Kralı | bas | |
| *Ismi bilinmeyen Prens (Calaf), oğlu | tenor | |
| Liù bir köle kız | soprano | |
| Ping, Baş vezir | bariton | |
| Pang, Baş kahya | tenor | |
| Pong, İmparator saray mutfağında baş aşçı | tenor | |
| Bir Çin yüksek memuru Mandarin | bariton | |
| İran Prensi | tenor | Orijinal programda isimlendirilmemiştir. |
| Cellat (Pu-Tin-Pao) | Sessiz rol | Orijinal programda isimlendirilmemiştir. |
| İmparator sarayı muhafızları, cellat yardımcıları, çocuklar, rahipler, mandarinler, ileri gelenler, sekiz akıllı adam, Turandot'un hizmetkarları, askerler, bayraktarlar, müzikciler, eski taliplerin ruhları, kalabalık halk | ||
Konu özeti
- Pekin Sarayı, Çin
- Zaman: Efsanevi bir dönem
I. Perde
İmparatorluk sarayı önünde
Bir yüksek devlet memuru mandarin ülkenin kanununu halka ilan eder (Popolo di Pekino!) - Turandot ile evlenmeye talip olan herhangi bir erkek onun soracağı üç bilmeceye cevap vermesi gerekmektedir. Eğer bu cevaplar hatalı ise kafası uçurulacaktır. İran Prensi hatalı cevap vermiştir ve o akşam ay çıktığı zaman kafası kesilip idam edilecektir. Kalabalık halk sarayın kapısına doğru dalga gibi gelmekte ve imparatorluk muhafızları onları hiç acımasız geriye itmektedir. Bir yaşlı kör adam yere düşer. Kölesi olan kız, Liu, ona yardım etmeleri için çığlıklarla bağırmaya başlar. Genç bir adam kızın çığlıklarını duymuştur. Yere düşen adamın çok zamandır kaybetmiş olduğu babası, sabık Tataristan kralı Timur olduğunun farkına varır. Timur oğluna, eskiden sahip olduğu bir sürü hizmetkarın yanından ayrıldığını ve sadece tek bir Liu'nun kendine sadık kaldığını anlatır. Prens bu sadakatin nedenini Liu'ya sorduğunda, çok uzun zaman önce Tataristan sarayında ona gülümseyen tek bir kişinin Timur olduğunu neden olarak açıklar. (Kalabalık, Liu, Tataristan Prensi, Timur: Indetro, cani!)
Ay ortaya çıkmıştır ve kalabalığın idam edilecek prensin canını istemeleri bağırışları da kesilir. İdama hüküm giymiş İran Prensi kafası kesilmek üzere kalabalığın önüne çıkarılır. Genç Prens o kadar yakışıklıdır ki halkın ve Tataristan Prensi'nin merhamet hisleri uyanır ve Turnadot'dan onun hayatını bağışlamasını isterler. (Kalabalık, Tataristan Prensi: O, giovenetto). Turnadot ortaya çıkar ve halk isteklerine kayıtsız bir bir tavırla bir işaret verip idamın uygulanmasını emreder. Daha önce Turandot'u hiç görmemiş olan Tataristan Prensi hemen ona âşık olmuştur. Sevinçle Turandot'un ismini üç defa bağırarak söyler; İran Prensi'de son bağırışına iştirak eder. İran Prensi'nin kafası kesildiği zaman halk korku ile ağlayıp bağırmaya koyulur.
Tataristan Prensi Turandot'un güzelliğinden divaneye dönmüştür. Meydandaki büyük gonga giderek onu üç defa çalıp böylelikle Turandot'la evlenmeye talip olduğunu sembolik olarak ilan etmeye hazırdır. Tam bu sırada saray adamlari Ping, Pong ve Pang ortaya çıkarlar ve sahte bir ilgi gösterme edasıyla, ona bu sevdadan vazgeçip kellesini Turandot'un elinden kurtarıp (Fermo, che fai?) ülkesine geri dönmesini tavsiye ederler. Timur da oğlundan bu sevdadan vazgeçmesini söyler. Prense gizli gizli âşık olan Liu ise bu bilmecelere cevap vermek girişiminden kaçınması için Prens'e yalvarmaya başlar ( - "Efendim, dinle bizi!"). Liu'nun yalvarmaları Prensi çok hislendirir. Prens eğer bilmecelere hatalı cevap verirse ve idam edilirse, Liu'ye babasının sürgündeki hayatını daha katlanabilir yapmasını ve bu nedenle babasını hiç terk etmemesini söyler ( - "Liu hiç ağlama"). Üç saray adamı, Timur ve Liu tekrar Prens'i yapmak istediğinden caydırmaya çalışırlar (Ah! Per l'ultima volta! - "Ah, son bir defa daha"); fakat Prens onları dinlemez. Prens Turandot'un ismini üç defa haykırarak tekrarlar ve her bir haykırma sonunda Liu, Timur ve yüksek devlet memurları buna "Ölüm" diye bağırarak karşılarlar ve kalabalık halk da yeisle "Ah!" çeker. Prens sarayın önünde asılı bulunan gonga koşarak bunu üç defa çalar ve böylece Turandot'a talip olduğunu resmen ilan etmiş olur. Turandot sarayın penceresine çıkıp bu meydan okumayı kabul eder. Ping, Pang ve Pong Prensin bu aptalca hareketine gülmeye başlarlar.
II. Perde
1. Sahne: İmparatorluk sarayında bir pavyon. Gündoğumu öncesi
Ping, Pang ve Pong her gün çok sayıda saray evrakını incelemek ve bitip tükenmeyen dinsel ve saray törenlerine nezaret edip baş köşede bulunmaktan oluşan bu en yüksek devlet idareciliği işlerinden şikayet etmektedirler. Tataristan Prensi'nin yanıtlarını verdikten sonra ya bir nikâh veya bir cenaze töreni yapılması için hazırlıklara başlarlar (Ping, Pang, Pong: Ola, Pang!) Ping birden Honan'da bulunan kırsal malikanesini ve yanındaki etrafı bamboo bitkileriyle çevrili sakin bir gölcüğü hatırlar. Pong'un aklına Tsiang yakınlarında olan ormanı ve koruları gelir. Pang ise Kiu yakınlarında bahçelerini düşünmektedir. Üçünün de saray hayatından dışında çok güzel hatıraları vardır. (Ping, Pang, Pong: Ho una casa nell'Honan) Saray hayatından da Turandot'un kanlı sonuçlar yaratan icraatından dolayı hoşlanmamaya başlamışlardır. Devamlı olarak Turandot'a yanlış cevap veren asil gençleri idama götürmek ve onların hayatlarının kısa kesilmesi sanki bitmeyecekmiş gibi görünmektedirler. Birden saraydan boru sesleri duyulur ve bu yüksek devlet idarecileri İmparator'un geliş merasimine katılmak zorundadırlar.
2.Sahne: Sarayda büyük avlu. Güneş doğuşu
Turandot'un babası olan İmparator Altum saraydaki büyük tahtında oturmaktadır. Prens'e, Turandot'un koymuş olduğu üç bilmeceye doğru cevap verme uğraşına katılmadan vazgeçip Pekin'den ayrılmasını öğütler; ama Prens bundan vazgeçmeyi reddeder. (Altum ve Prens: Un giuramento atroce)
Turandot girer. Geçen bin yıl içinde kendinin cedlerinden olan Prenses Lo-u-Ling'un tek hükümdar olarak "yaşayışı asude ve mesut olarak ülkesini, hiç erkek hükümdarlar gibi zor kullanmadan" çok iyi idare etmekteyken bir dış ülkeden istilacı bir prens tarafından harbe zorlanıp yenik düşürülüp öldürüldüğünü anlatır. Turnadot şimdi o Lo-u-Ling'in ruhuna sahip olduğunu söyler ve onun öcünü almak için hiçbir erkeğin kendi üzerinde bir güç kullanmasına hiçbir zaman izin vermeyeceğine and içtiğini açıklar. Bu nedenle Turandot da bu uğraşa katılmaması gerektiğini Prens'e ikaz eder. Fakat Prens tekrar caymaktan sakınır.
Turandot bunun üzerine ilk bilmecesini sorar (Turandot: Straniero, ascolta!). "Her akşam dogan ve her sabah safakla olen nedir?" Prens hıç beklemeden doğru yanıt verir: "Umut". Buna biraz saşırıp biraz kızan Turandot ikinci bilmecesini sorar: (Turandot: Guizza al pari di fiamma). "Ne çok sıcak ve kor kırmızı bir alev gibi titreyip durur?". Bu sefer Prens cevap vermeden önce bir an düşünür ve doğru cevabı verir: "Kan". Turandot sarsılmıştır. Ahali Prens'e büyük tezahürat yapmaya başlarlar ve bu da Turandot'un sinirlerini ayağa kaldırır. Üçüncü bilmecesini sorar "Ne buz gibi soğuktur ama ateş gibi yanar?" (Turandot: Gelo che ti da foco). Prens cevap veremeden düşünceye dalar ve Turandot onu alaya alır. Fakat birden Prens cevabı bildiğini açıklar ve "Turandot" olarak yanıt verir. Prens üç bilmeceye de doğru cevap vermiştir.
Ahali bu uğraştan galip çıkan Prensi alkışlamaya koyulur. Turandot kendini babası imparatorun ayağı altına atarak; ona yalvarıp kendini Prens'le evlendirip ona teslim etmemesini ister. Fakat İmparator verdiği sözün kutsal olduğunu ve bilmecelerine doğru yanıtlar aldığı için artık Prens'le evlenmesinin Turandot için bir kutsal ödev olduğunu bildirir. (Turandot, Altum, Prens: Figlio del cielo). Turandat kızgınlığından ağlamaya koyulur. Fakat Prens onun ağlamayı bırakmasını ister; Prenses'e bir yeni teklifi vardır. "Benim ismimi bilmiyorsun. Gün doğumundan önce benim ismimin ne olduğunu doğru söylersen, ben gündoğumu zamanı idam edilip hayatımı kaybetmeye razı olurum." (Prens: Tre enigmi m'hai proposto). Turandot bunu kabul eder. İmparator gün doğumu geldiğinde Prensi kendi damadı olarak görmeyi arzu ettiğini itiraf eder.
III. Perde
1. Sahne : Saray bahçesi. Akşam
Uzaktan tellalların bağırarak Turandot'un emirlerini şehir halkına ilan ettikleri duyulur. (Cosi comanda Turandot - "Turandot şunu emrediyor") Bu emire göre Pekin halkından hiç kimse o gece uykuya yatmayacaktır; bu emre uymayanlar bulunursa şafak söktükten ve Prensesin Prens'in ismini verdikten sonra ceza olarak idam edileceklerdir. Prens gündoğumunu beklemektedir ve bu uğraşta da başarılı olacağını bekleyerek şu aryayı söyler (Nessun dorma- "Kimse uyumayacak! Prenses sen bile uyumayacaksın!")
Ping, Pong ve Pang gelirler ve Prense servet ve çok cariye teklif edip Turandot'la evlenmeden vazgeçmesini isterler (Ping, Pang ve Pong: Tu che guardi le stelle) Fakat Prens bu teklifi reddeder.
Bir grup asker Timur ve Liu'u sürükleyip getirirler; bunlar Prens'le konuşurlarken görülmüşlerdir ve onun ismini bildikleri çok muhtemeldir. Turandot gelir ve Timur ve Liu'ya Prens'in ismini kendine vermelerini emreder. Prens onları tanımadığını ve böylece onların kendi ismini bilemeyeceğini söyler. Bir köle kız olan Liu sadece kendinin Prens'in ismini bildiğini ama bunu kimseye asla ifşa etmeyeceğini itiraf eder. Ping tekrar Liu'dan Prens'in ismini söylemesini ister. Ama Liu söylemeyince ona işkence yapılıp yanıt alınması emrini verir. Liu bundan sonra da yanıt vermeyince Turandot bu kızın bu kadar kararlı olmasından etkilenmiştir. Liu'ya nasıl olup da kalbinde bu kadar Prens'e inanç gücü olduğunu sorar ve Liu'nu cevabı "Prenses, Sevgi!" olur. Turandot bu sefer Ping'e Liu'yu zorlayıp isimi almasını emreder ve Liu daha zor işkencelere sokulur. Sonraki sorgulamada Liu Turandot'a karşılık verir ( - "Sen etrafı buz ile çevrili kişi") ve onun da sevgiyi öğreneceğini söyler. Bu sözlerden sonra Liu bir muhafız askerine atılıp onun hançerini alıp, kendi kalbine saplar. Prens'e doğru kendini sürüklerken ölür. Halk Prens'in ismi vermesini bağırarak isterler.
Timur'un gözleri kördür ve olanları görmeyip anlayamamaktadır. Ama Liu'nun kendini öldürdüğü söylendiği zaman ağlayıp dövünmeye koyulur. Bunun bir tanrıların aleyhinde onların nefretini uyandırıcı hareketler olduğunu haykırır. Halk korkudan ve utançlarından susmuştur. Liu'nun naaşı kaldırılıp götürülürken yeis içinde Timur ve halk onu takip eder. Sahnede sadece Turnadot ve Prens kalmıştır. Prens Prensese "ölüm prensesi" diye serzenişte bulunur. (Prens, Turandot: Principessa di morte) Sonra Turandot'un direnişine rağmen onu kolları arasına alır ve dudaklarından öper.
- Burada Puccini'nin eseri yarım kalmıştır. Bundan sonraki müzik Franco Alafno tarafından hazırlanmıştır ve alternatif de bulunmaktadır. Ama konu için libretto hazırdır.)
Prens Turandot'dan kendini sevmesini ister. Turandot önce bundan çok tiksinmektedir. Ama Prens'in kendine sarılıp öpmesinden sonra fikrini değiştirmeye başlar. Prens'den başka bir şey yapıp söylemeden ismini de vermeden oradan ayrılmasını ister. Fakat, Prens ismini açıklar: "Timur oğlu Kalaf". Böylece Prens hayatını Turandot'un eline bırakmıştır; eğer Turandot isterse Prensi idam ettirebilir. (Turandot, Kalaf: Del primo pianto).
2.Sahne: Saray içinde bir avlu. Güneş doğuşu
Turandot ve Calaf İmparator'un tahtına yaklaşırlar. (Diecimila anni al nostro Imperatore! - "On bin yıldır bizim imparatorumuz"). Turandot Prens'in ismini bildiğini açıklar: "İsmi... aşkdır." Kalabalık halk onları alkışa tutup iki sevgiliyi yürekten onaylarlar ('O sole! Vita! Eternita - "Güneş; hayat; sonsuzluk").
Orkestradaki çalgıları
Turandot orkeestrasyon notalarina bakilirsa su calglari kapsayan buyuk bir orkestra ile seslendirilmesi istenmektedir.
|
|
Seçilmiş ses ve video kayıtları
| Yıl | Roller (Turandot, Kalaf, Liu, Timur) | Orkestra şefi, Opera Evi ve Orkestra | Marka |
|---|---|---|---|
| 1938 | Gina Cigna, Francesco Merli, Magda Olivero, Luciano Neroni | Franco Ghione, RAI Koro ve orkestrasi, Turin | Audio CD: Naxos Kat: 8.110193-94 |
| 1955 | Inge Borkh, Mario del Monaco, Renata Tebaldi, Nicola Zaccaria | Alberto Erede, Orchestra dell'Accademia Nazionale di Santa Cecilia | Audio CD: Decca Kat: 452 964-2 |
| 1957 | Maria Callas, Eugenio Fernandi, Elisabeth Schwarzkopf, Nicola Zaccaria | Tullio Serafin, Milano La Scala orckestra ve korosu | Audio CD: EMI Classics |
| 1959 | Birgit Nilsson, Jussi Björling, Renata Tebaldi, Giorgio Tozzi | Erich Leinsdorf, Rome Opera koro and Orkestrasi | Audio CD: RCA Victor Kat: 09026626872 |
| 1965 | Birgit Nilsson, Franco Corelli, Renata Scotto, Bonaldo Giaiotti | Francesco Molinari-Pradelli, Teatro dell'Opera di Roma orkestra ve korosu | Audio CD: EMI Classics Kat: 077776932729 |
| 1972 | , Luciano Pavarotti, Montserrat Caballé, Nicolai Ghiaurov | Zubin Mehta, [[London Filarmonik Orkestrasi | Audio CD: Decca Cat: 4582022 |
| 1977 | Montserrat Caballé, Mirella Freni, José Carreras, Paul Plishka | Alain Lombard, Rhine Opera Korosu, Strasbourg Filarmonik Orkestrasi | Audio CD: EMI Classics]] Kat: 5652932 |
| 1981 | Katia Ricciarelli, Plácido Domingo, Barbara Hendricks, Ruggero Raimondi | Herbert von Karajan, Viyana Devlet Opera Korosu, Vienna Philharmoniker | Audio CD: Deutsche Grammophon Kat: 423 855-2 |
| 1988 | Eva Marton, Plácido Domingo, Leona Mitchell, Paul Plishka | James Levine, Metropolitan Opera orkestrasi ve korosu | DVD: Deutsche Grammophon kat: 00440 073 0589 |
| 1998 | Giovanna Casolla, Sergej Larin, Barbara Frittoli, Carlo Colombara | Zubin Mehta, Teatro del Maggio Musicale Fiorentino Fondazione | DVD: RCA kat: 787798 928658 |
Not: "Kat:" Ses kayıtcı firma tarafından kullanılan katalog numarası.
Kaynakça
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turandot Giacomo Puccini tarafindan bestelenmis uc perdelik bir operadir Operanin liberetosu Giuseppe Adami ve Renato Simoni tarafindan hazirlanmistir Puccini bu eserin konusu hakkinda ilk ilhami Friedrich Schiller in Turandot Cin Prensesi adli eserini okumasindan sonra almistir fakat operanin esas temasi ve konu ayrintilari 18 yuzyil Venedikli tiyatro yazari nin oyunundan alinmistir TurandotOrijinal ilan 1926 Ressam Adolfo HohensteinOzgun isimTurandotMuzikGiacomo PucciniLibrettoGiuseppe Adami ve Renato SimoniGala26 Nisan 1926Ilk gosterim yeriLa Scala MilanoOyuncularPrenses Turandot soprano Imparator Altoum babasi tenor Timur sabik Tataristan Krali bas Adi bilinmeyen Prens Kalaf oglu tenor Liu bir kole kiz soprano Ping Bas vezir bariton Pang Bas kahya tenor Pong Imparator saray mutfaginda bas asci tenor Bir Cin yuksek memuru Mandarin bariton Iran Prensi tenor Cellat Pu Tin Pao Imparator sarayi muhafizlari cellat yardimcilari cocuklar rahipler mandarinler ileri gelenler sekiz akilli adam Turandot un hizmetkarlari askerler bayraktarlar muzikciler eski taliplerin ruhlari kalabalik halk Puccini oldugu zaman Turandot un bestelenmesi bitmemisti ve Puccini sonuc icin bircok eskiz ve fikirlerini aciklayan notlar birakmisti Bunlari elinden geldigi kadar az kullanarak Franco Alfano bu operayi bitirmistir Turandot operasinin promiyeri 26 Nisan 1926 da Milano da Teatro alla Scala da yapilmistir Orkestra sefligini Arturo Toscanini yapmis ve muzik olarak sadece Puccini nin besteleyebildigi kadar kismi caldirmis Alfano nun eklerini caldirmadan esere son buldurmustur Turandot un asli ve hazirlanisiTurandot bir Farsi sozcuktur ve Turkceye cevirisi Turan in kizi anlamina gelen Turan dokhtar kelimelerinin kisaltilmis soyleyisidir yani Orta Asya da Turan in Cinli veya Turk Prensesi anlamina gelir Turandot un hikayesinin asli Arap Farsi hikayeler koleksiyonu olan Binbir Gece Masallari dir Farsca yazan Azeri sair Nizami den esinlenilmis olan adli eser ve bunun Francois Petis de la Croix tarafindan Fransizcaya cevirisinden alinmistir Diger bir Binbir Gece Masali versiyonunda bir baska Cin Prensesi bulunup bundaki karakter Puccini Turandot undan cok degisiktir Puccini Schiller in Turandot Cin Prensesi eserinden ilk ilhamini almakla beraber Turandot operasinin ana temelini Venedikli Carlo Gozzi tarafindan yazilmis ve 22 Ocak 1762 de San Samule Tiyatrosunda sahnelenen 5 sahnelik bir trajik tiyatro oyundan almistir Operanin ana temasi 1001 Gece Masallari ndan alinmis olup diger cok baska sair ve yazar tarafindan da ornegin Karl Gustav Vollmoeller Cin Masali ve Wolfgang Hildesheimer Prenses Turandotun oykusu v b islenmistir Puccini Turandot operasi uzerinde calismalarina ilk defa Mart 1922 de libretto yazarlari Giuseppe Adami ve Renato Simoni ile bir toplanti yaptiktan sonra basladi ve son ikili icin besteyi Mart 1924 te gelistirip bitirdi Bu ikilinin metni icin Adami nin hazirladigi dorduncu alternatif metni secmisti Fakat 10 Ekim de girtlak kanseri oldugu teshis edildi ve tedavi icin 24 Kasim da Bruksel e gitti Yeni ve deneysel olan radyoterapi tedavisi yapildi Kanserin ne kadar ilerlediginden karisinin ve kendisinin haberi yoktu 29 Kasim 1924 te hastaligindan ve tedavinin komplikasyonlarindan dolayi oldu Puccini Turandot un bitisi icin 23 levha halinde 36 sayfalik eksiz ve notlar geride birakmis ve Riccardo Zandoni nin eseri tamamlamasini istedigini belirtmisti Fakat Puccini nin oglu Tonio bunu kabul etmedi ve sonunda bu eskiz halindeki sonuclari tamamlamak icin Franco Alfano secildi Alfano hazirladigi ilk uyarlamada bazi pasajlari kendi besteleri ile doldurmustu ve hatta zaten hazir olan liberetoya ekler ve ondan kesintiler de yapmisti Buna genel editor Ricardi ve orkestra sefi Toscanini siddetle itiraz ettiler ve Alfano Puccini nin eskizlerine daha yakin bir yeni uyarlama hazirladi Ricardi in istegi Alfano nun hazirladigi uyarlamanin kalitesi degil ortaya cikan eserin sonunun Puccini nin konseptine uygun olup olmadigi idi Alfano nun ikinci uyarlamasi uygun gelmisti Toscanini uyarlama eserin sonunu biraz daha kesti Iste bu hazirlanip ortaya cikan kisaltilmis uyarlama bircok opera evi Turnadot operasi yapimlarinda kullanilan eserdir Eserin sonunun ne olacagina dair tartisma hala cok ciddi olarak devam etmektedir Cok kisi Alfano nun birinci uyarlamasini tercih etigini bildirmistir 1976 1988 doneminde Amerikan bestecisi Janet Maguaire Pucinni eskizlerini kullanarak yeni bir uyarlama ve beste ekleri yapmistir ama bu daha icra edilmemistir 2001 de Italyan Luciano Berio muzige ekler yaparak yeni bir uyarlama hazirlamistir ama buna reaksiyon karisik olmustur 25 Nisan 1926 Pazar gunu Milano La Scala Opera evinde Puccini nin olumunden 1 yil 5 ay sonra promiyeri yapildi Orkestra Sefi Arturo Toscanini III Perde de Liu poesia sarkisinin ortasinda orkestrayi durdurdu sef degnegini podyuma koydu ve seyirciye donerek Burada opera bitti cunku tam burada maestro oldu deyip eserin icrasinin bittigini soyledi ve perde yavasca kapanip oyun orada bitirildi RollerRol Ses tipi Promiyer de rol alanlar 25 Nisan 1926 Orkestra sefi Arturo Toscanini Prenses Turandot sopranoImparator Altoum babasi tenorTimur sabik Tataristan Krali bas Ismi bilinmeyen Prens Calaf oglu tenorLiu bir kole kiz sopranoPing Bas vezir baritonPang Bas kahya tenorPong Imparator saray mutfaginda bas asci tenorBir Cin yuksek memuru Mandarin baritonIran Prensi tenor Orijinal programda isimlendirilmemistir Cellat Pu Tin Pao Sessiz rol Orijinal programda isimlendirilmemistir Imparator sarayi muhafizlari cellat yardimcilari cocuklar rahipler mandarinler ileri gelenler sekiz akilli adam Turandot un hizmetkarlari askerler bayraktarlar muzikciler eski taliplerin ruhlari kalabalik halkKonu ozetiPekin Sarayi Cin Zaman Efsanevi bir donemI Perde Imparatorluk sarayi onunde Bir yuksek devlet memuru mandarin ulkenin kanununu halka ilan eder Popolo di Pekino Turandot ile evlenmeye talip olan herhangi bir erkek onun soracagi uc bilmeceye cevap vermesi gerekmektedir Eger bu cevaplar hatali ise kafasi ucurulacaktir Iran Prensi hatali cevap vermistir ve o aksam ay ciktigi zaman kafasi kesilip idam edilecektir Kalabalik halk sarayin kapisina dogru dalga gibi gelmekte ve imparatorluk muhafizlari onlari hic acimasiz geriye itmektedir Bir yasli kor adam yere duser Kolesi olan kiz Liu ona yardim etmeleri icin cigliklarla bagirmaya baslar Genc bir adam kizin cigliklarini duymustur Yere dusen adamin cok zamandir kaybetmis oldugu babasi sabik Tataristan krali Timur oldugunun farkina varir Timur ogluna eskiden sahip oldugu bir suru hizmetkarin yanindan ayrildigini ve sadece tek bir Liu nun kendine sadik kaldigini anlatir Prens bu sadakatin nedenini Liu ya sordugunda cok uzun zaman once Tataristan sarayinda ona gulumseyen tek bir kisinin Timur oldugunu neden olarak aciklar Kalabalik Liu Tataristan Prensi Timur Indetro cani Ay ortaya cikmistir ve kalabaligin idam edilecek prensin canini istemeleri bagirislari da kesilir Idama hukum giymis Iran Prensi kafasi kesilmek uzere kalabaligin onune cikarilir Genc Prens o kadar yakisiklidir ki halkin ve Tataristan Prensi nin merhamet hisleri uyanir ve Turnadot dan onun hayatini bagislamasini isterler Kalabalik Tataristan Prensi O giovenetto Turnadot ortaya cikar ve halk isteklerine kayitsiz bir bir tavirla bir isaret verip idamin uygulanmasini emreder Daha once Turandot u hic gormemis olan Tataristan Prensi hemen ona asik olmustur Sevincle Turandot un ismini uc defa bagirarak soyler Iran Prensi de son bagirisina istirak eder Iran Prensi nin kafasi kesildigi zaman halk korku ile aglayip bagirmaya koyulur Tataristan Prensi Turandot un guzelliginden divaneye donmustur Meydandaki buyuk gonga giderek onu uc defa calip boylelikle Turandot la evlenmeye talip oldugunu sembolik olarak ilan etmeye hazirdir Tam bu sirada saray adamlari Ping Pong ve Pang ortaya cikarlar ve sahte bir ilgi gosterme edasiyla ona bu sevdadan vazgecip kellesini Turandot un elinden kurtarip Fermo che fai ulkesine geri donmesini tavsiye ederler Timur da oglundan bu sevdadan vazgecmesini soyler Prense gizli gizli asik olan Liu ise bu bilmecelere cevap vermek girisiminden kacinmasi icin Prens e yalvarmaya baslar Efendim dinle bizi Liu nun yalvarmalari Prensi cok hislendirir Prens eger bilmecelere hatali cevap verirse ve idam edilirse Liu ye babasinin surgundeki hayatini daha katlanabilir yapmasini ve bu nedenle babasini hic terk etmemesini soyler Liu hic aglama Uc saray adami Timur ve Liu tekrar Prens i yapmak istediginden caydirmaya calisirlar Ah Per l ultima volta Ah son bir defa daha fakat Prens onlari dinlemez Prens Turandot un ismini uc defa haykirarak tekrarlar ve her bir haykirma sonunda Liu Timur ve yuksek devlet memurlari buna Olum diye bagirarak karsilarlar ve kalabalik halk da yeisle Ah ceker Prens sarayin onunde asili bulunan gonga kosarak bunu uc defa calar ve boylece Turandot a talip oldugunu resmen ilan etmis olur Turandot sarayin penceresine cikip bu meydan okumayi kabul eder Ping Pang ve Pong Prensin bu aptalca hareketine gulmeye baslarlar II Perde 1 Sahne Imparatorluk sarayinda bir pavyon Gundogumu oncesi Ping Pang ve Pong her gun cok sayida saray evrakini incelemek ve bitip tukenmeyen dinsel ve saray torenlerine nezaret edip bas kosede bulunmaktan olusan bu en yuksek devlet idareciligi islerinden sikayet etmektedirler Tataristan Prensi nin yanitlarini verdikten sonra ya bir nikah veya bir cenaze toreni yapilmasi icin hazirliklara baslarlar Ping Pang Pong Ola Pang Ping birden Honan da bulunan kirsal malikanesini ve yanindaki etrafi bamboo bitkileriyle cevrili sakin bir golcugu hatirlar Pong un aklina Tsiang yakinlarinda olan ormani ve korulari gelir Pang ise Kiu yakinlarinda bahcelerini dusunmektedir Ucunun de saray hayatindan disinda cok guzel hatiralari vardir Ping Pang Pong Ho una casa nell Honan Saray hayatindan da Turandot un kanli sonuclar yaratan icraatindan dolayi hoslanmamaya baslamislardir Devamli olarak Turandot a yanlis cevap veren asil gencleri idama goturmek ve onlarin hayatlarinin kisa kesilmesi sanki bitmeyecekmis gibi gorunmektedirler Birden saraydan boru sesleri duyulur ve bu yuksek devlet idarecileri Imparator un gelis merasimine katilmak zorundadirlar 2 Sahne Sarayda buyuk avlu Gunes dogusu Turandot un babasi olan Imparator Altum saraydaki buyuk tahtinda oturmaktadir Prens e Turandot un koymus oldugu uc bilmeceye dogru cevap verme ugrasina katilmadan vazgecip Pekin den ayrilmasini ogutler ama Prens bundan vazgecmeyi reddeder Altum ve Prens Un giuramento atroce Turandot girer Gecen bin yil icinde kendinin cedlerinden olan Prenses Lo u Ling un tek hukumdar olarak yasayisi asude ve mesut olarak ulkesini hic erkek hukumdarlar gibi zor kullanmadan cok iyi idare etmekteyken bir dis ulkeden istilaci bir prens tarafindan harbe zorlanip yenik dusurulup olduruldugunu anlatir Turnadot simdi o Lo u Ling in ruhuna sahip oldugunu soyler ve onun ocunu almak icin hicbir erkegin kendi uzerinde bir guc kullanmasina hicbir zaman izin vermeyecegine and ictigini aciklar Bu nedenle Turandot da bu ugrasa katilmamasi gerektigini Prens e ikaz eder Fakat Prens tekrar caymaktan sakinir Turandot bunun uzerine ilk bilmecesini sorar Turandot Straniero ascolta Her aksam dogan ve her sabah safakla olen nedir Prens hic beklemeden dogru yanit verir Umut Buna biraz sasirip biraz kizan Turandot ikinci bilmecesini sorar Turandot Guizza al pari di fiamma Ne cok sicak ve kor kirmizi bir alev gibi titreyip durur Bu sefer Prens cevap vermeden once bir an dusunur ve dogru cevabi verir Kan Turandot sarsilmistir Ahali Prens e buyuk tezahurat yapmaya baslarlar ve bu da Turandot un sinirlerini ayaga kaldirir Ucuncu bilmecesini sorar Ne buz gibi soguktur ama ates gibi yanar Turandot Gelo che ti da foco Prens cevap veremeden dusunceye dalar ve Turandot onu alaya alir Fakat birden Prens cevabi bildigini aciklar ve Turandot olarak yanit verir Prens uc bilmeceye de dogru cevap vermistir Ahali bu ugrastan galip cikan Prensi alkislamaya koyulur Turandot kendini babasi imparatorun ayagi altina atarak ona yalvarip kendini Prens le evlendirip ona teslim etmemesini ister Fakat Imparator verdigi sozun kutsal oldugunu ve bilmecelerine dogru yanitlar aldigi icin artik Prens le evlenmesinin Turandot icin bir kutsal odev oldugunu bildirir Turandot Altum Prens Figlio del cielo Turandat kizginligindan aglamaya koyulur Fakat Prens onun aglamayi birakmasini ister Prenses e bir yeni teklifi vardir Benim ismimi bilmiyorsun Gun dogumundan once benim ismimin ne oldugunu dogru soylersen ben gundogumu zamani idam edilip hayatimi kaybetmeye razi olurum Prens Tre enigmi m hai proposto Turandot bunu kabul eder Imparator gun dogumu geldiginde Prensi kendi damadi olarak gormeyi arzu ettigini itiraf eder III Perde 1 Sahne Saray bahcesi Aksam Uzaktan tellallarin bagirarak Turandot un emirlerini sehir halkina ilan ettikleri duyulur Cosi comanda Turandot Turandot sunu emrediyor Bu emire gore Pekin halkindan hic kimse o gece uykuya yatmayacaktir bu emre uymayanlar bulunursa safak soktukten ve Prensesin Prens in ismini verdikten sonra ceza olarak idam edileceklerdir Prens gundogumunu beklemektedir ve bu ugrasta da basarili olacagini bekleyerek su aryayi soyler Nessun dorma Kimse uyumayacak Prenses sen bile uyumayacaksin Ping Pong ve Pang gelirler ve Prense servet ve cok cariye teklif edip Turandot la evlenmeden vazgecmesini isterler Ping Pang ve Pong Tu che guardi le stelle Fakat Prens bu teklifi reddeder Bir grup asker Timur ve Liu u surukleyip getirirler bunlar Prens le konusurlarken gorulmuslerdir ve onun ismini bildikleri cok muhtemeldir Turandot gelir ve Timur ve Liu ya Prens in ismini kendine vermelerini emreder Prens onlari tanimadigini ve boylece onlarin kendi ismini bilemeyecegini soyler Bir kole kiz olan Liu sadece kendinin Prens in ismini bildigini ama bunu kimseye asla ifsa etmeyecegini itiraf eder Ping tekrar Liu dan Prens in ismini soylemesini ister Ama Liu soylemeyince ona iskence yapilip yanit alinmasi emrini verir Liu bundan sonra da yanit vermeyince Turandot bu kizin bu kadar kararli olmasindan etkilenmistir Liu ya nasil olup da kalbinde bu kadar Prens e inanc gucu oldugunu sorar ve Liu nu cevabi Prenses Sevgi olur Turandot bu sefer Ping e Liu yu zorlayip isimi almasini emreder ve Liu daha zor iskencelere sokulur Sonraki sorgulamada Liu Turandot a karsilik verir Sen etrafi buz ile cevrili kisi ve onun da sevgiyi ogrenecegini soyler Bu sozlerden sonra Liu bir muhafiz askerine atilip onun hancerini alip kendi kalbine saplar Prens e dogru kendini suruklerken olur Halk Prens in ismi vermesini bagirarak isterler Timur un gozleri kordur ve olanlari gormeyip anlayamamaktadir Ama Liu nun kendini oldurdugu soylendigi zaman aglayip dovunmeye koyulur Bunun bir tanrilarin aleyhinde onlarin nefretini uyandirici hareketler oldugunu haykirir Halk korkudan ve utanclarindan susmustur Liu nun naasi kaldirilip goturulurken yeis icinde Timur ve halk onu takip eder Sahnede sadece Turnadot ve Prens kalmistir Prens Prensese olum prensesi diye serzeniste bulunur Prens Turandot Principessa di morte Sonra Turandot un direnisine ragmen onu kollari arasina alir ve dudaklarindan oper Burada Puccini nin eseri yarim kalmistir Bundan sonraki muzik Franco Alafno tarafindan hazirlanmistir ve alternatif de bulunmaktadir Ama konu icin libretto hazirdir Prens Turandot dan kendini sevmesini ister Turandot once bundan cok tiksinmektedir Ama Prens in kendine sarilip opmesinden sonra fikrini degistirmeye baslar Prens den baska bir sey yapip soylemeden ismini de vermeden oradan ayrilmasini ister Fakat Prens ismini aciklar Timur oglu Kalaf Boylece Prens hayatini Turandot un eline birakmistir eger Turandot isterse Prensi idam ettirebilir Turandot Kalaf Del primo pianto 2 Sahne Saray icinde bir avlu Gunes dogusu Turandot ve Calaf Imparator un tahtina yaklasirlar Diecimila anni al nostro Imperatore On bin yildir bizim imparatorumuz Turandot Prens in ismini bildigini aciklar Ismi askdir Kalabalik halk onlari alkisa tutup iki sevgiliyi yurekten onaylarlar O sole Vita Eternita Gunes hayat sonsuzluk Orkestradaki calgilariTurandot orkeestrasyon notalarina bakilirsa su calglari kapsayan buyuk bir orkestra ile seslendirilmesi istenmektedir Uflemeli calgilar 3 Flut 3uncusu gerekirse pikolo 2 Oboa Kor anglez 2 B minor akorlu klarinet Bas klarinet 2 fagot kontrafagot2 E minor akorlu alto saksafon sahnede Pirinc calgilar 4 F akorlu korno 3 F akorlu trompet 3 Trombon Kontrabas Trombon6 B minor trumpet sahnede 3 Trombon sahnede Bas trombonVurmali calgilar Timpani Zil Gong Ucgen calgi Snare davul Bas davul Tam Tam Glockenspiel Zilofone Bas zilofon Tupden canlarTahta bloku sahnede Buyuk gong sahnede Tuslu calgilar Celesta OrgYayli calgilar 2 HarpKeman I II Violalar Violonseller KontrobaslarSecilmis ses ve video kayitlariYil Roller Turandot Kalaf Liu Timur Orkestra sefi Opera Evi ve Orkestra Marka1938 Gina Cigna Francesco Merli Magda Olivero Luciano Neroni Franco Ghione RAI Koro ve orkestrasi Turin Audio CD Naxos Kat 8 110193 941955 Inge Borkh Mario del Monaco Renata Tebaldi Nicola Zaccaria Alberto Erede Orchestra dell Accademia Nazionale di Santa Cecilia Audio CD Decca Kat 452 964 21957 Maria Callas Eugenio Fernandi Elisabeth Schwarzkopf Nicola Zaccaria Tullio Serafin Milano La Scala orckestra ve korosu Audio CD EMI Classics1959 Birgit Nilsson Jussi Bjorling Renata Tebaldi Giorgio Tozzi Erich Leinsdorf Rome Opera koro and Orkestrasi Audio CD RCA Victor Kat 090266268721965 Birgit Nilsson Franco Corelli Renata Scotto Bonaldo Giaiotti Francesco Molinari Pradelli Teatro dell Opera di Roma orkestra ve korosu Audio CD EMI Classics Kat 0777769327291972 Luciano Pavarotti Montserrat Caballe Nicolai Ghiaurov Zubin Mehta London Filarmonik Orkestrasi Audio CD Decca Cat 45820221977 Montserrat Caballe Mirella Freni Jose Carreras Paul Plishka Alain Lombard Rhine Opera Korosu Strasbourg Filarmonik Orkestrasi Audio CD EMI Classics Kat 56529321981 Katia Ricciarelli Placido Domingo Barbara Hendricks Ruggero Raimondi Herbert von Karajan Viyana Devlet Opera Korosu Vienna Philharmoniker Audio CD Deutsche Grammophon Kat 423 855 21988 Eva Marton Placido Domingo Leona Mitchell Paul Plishka James Levine Metropolitan Opera orkestrasi ve korosu DVD Deutsche Grammophon kat 00440 073 05891998 Giovanna Casolla Sergej Larin Barbara Frittoli Carlo Colombara Zubin Mehta Teatro del Maggio Musicale Fiorentino Fondazione DVD RCA kat 787798 928658 Not Kat Ses kayitci firma tarafindan kullanilan katalog numarasi Kaynakca 8 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Subat 2009 Ashbrook W ve Powers H Puccini s Turandot The End of the Great Tradition Princeton University Press 1991 ISBN 0 691 02712 9Ayrica bakinizOpera Giacomo Puccini