Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tûtî-nâme, doğu edebiyatının hikâye türündeki en önemli eserlerinden birisidir. Sanskritçe aslı Sukasaptati'dir (Çakasaptati).
Bir papağanın ağzından birçok farklı yapıda çeşitli hikâyeler yer alır kitapta. Özellikle kadın-erkek ilişkilerini konu alan hikâyeler barındıran eserde, birçok hikâye birer niteliği de taşımaktadır. Birçok edebi otoriteye göre Doğu edebiyatının hikâye alanındaki en önemli eserlerdendir.
Konusu
Benzer Doğu klasikleri gibi, Tûtî-nâme'de bir çerçeve hikâye içinde kat kat yazılmış hikâyeler barındırır. Tûtî-nâme'nin çerçeve hikâyesi şöyledir:
Delidivane olduğu Mahışeker ile genç yaşta evlenen Said, babasının isteği üzerine tüccar olmuş genç bir adamdır. İyi kalpli Said bir gün pazarda gördüğü çok zeki bir kuş olan tûtîyi satın alır. Tûtî nasihatleriyle kısa zamanda Said'in işlerinin açılmasına olanak sağlar ve tüccarın maddi durumu iyileşir. Tek başına sıkılmasın diye bu erkek tutiye eş olarak bir dişi tuti satın alır.
Yine tutinin öğütleri nedeniyle atılmaya karar verir, sefere çıkmadan önce karısına herhangi bir iş yapacağı zaman mutlaka tutiye danışmasını öğütler. Bir zaman sonra, kocasının yokluğunda, Mahışeker bir genç adama aşık olur. Mahışeker gece âşık olduğu adamın yanına gitmeye karar verse de tutiye danışmak ister. Kendisini daha iyi anlar diye dişi tutiye derdini, arzunu açar fakat dişi tuti onu ağır bir dille kınar ve sinirlenen Mahışeker dişi tutiyi yere atıp öldürür. Sinirli ve üzgün olduğu için sevdiğine gitmekten de o gecelik vazgeçer. Ertesi gece yine aynı arzu ile sevgilisine gitmek isteyince erkek tutiye danışmak ister. Tuti onu anlıyor ve haklı görüyor gibi davranıp onu oylamak için çeşitli öğütler veren hikâyeler anlatır. Mahışeker her gece aşkına gitmeye karar verse de tutiye danışmadan edemez ve tuti her gece ona öyle heyecanlı ve sürükleyici hikâyeler anlatır ki Mahışeker tüm gece boyunca hikâye dinler, evden çıkıp aşkına gidemez. Uzun bir süre böyle devam eder ve Mahışeker bir kez olsun âşık olduğu adama gidemeden Said seferden döner. Tuti olan biteni uygun bir dille Said'e anlatır, yumuşak kalpli Said karısını affeder ve tutiyi de mükafat olarak özgürlüğüne kavuşturur.
Eserin barındırdığı hikâyeler büyük bir çeşitlilik göstermektedir. Her şeyden önce hikâyelerin çoğu belirli bir nasihat taşır ve niteliğe sahiptir. Fabl tarzında hikâyelerinin yanı sıra, günlük olayların konu edildiği herhangi bir olağanüstü öğe taşımayan basit hikâyeler de mevcuttur. Eserin çarpıcı bir noktası da hem müstehcen sayılabilecek hikâyeler hem de İslami motiflere sahip İslami tarzda hikâyeler barındırmasıdır. Bunun en büyük nedeni eserin kökeninin İslami olmamasına rağmen sonradan yapılan tercümelerin Müslümanlar tarafından Müslüman okuyucular için yapılmış olmasıdır. Bu tercümeler ve düzenlemeler esnasında hiç kuşkusuz eserin daha önceden sahip olmadığı ayet, hadis ve İslam kültüründe yer etmiş çeşitli söz ve kıssalar hikâyelere eklenmiş ve sonuç itibarıyla hikâyelerde yoğun bir şekilde kullanılmıştır.
Tercümeleri
İlk düzenli çeviri, 1330 yılında tarafından yapılmıştır. Bu çeviri Farsça'dır. Bu çeviriden önce de çeşitli Farsça çevirileri olmuştur. Fakat bu önceki çeviriler fazla kaba ve yalın, ayrıca sanatsal değer taşımayacak nitelik ve tarzda olduğu için kabul edilen ilk düzenli ve düzgün çeviri 'nindir. Nahşebî eseri tercüme ederken, eseri gece olarak adlandırdığı 52 bölüme ayrıştırmıştır. Eserin aslı büyük bir ihtimalle 70-72 hikâye barındırmaktaydı. Ayrıca Nahşebî bu tercüme esnasında eserin ihtiva ettiği bazı hikâyeleri değiştirmiş, bazılarını eserden çıkarmış ve esere bazı yeni hikâyeler eklemiştir. Daha sonraları uzunca bir süre eserin bu tercümesi kullanılmış, fakat zaman içinde dilde meydana gelmiş değişim nedeniyle artık tercümenin dili yeni nesil tarafından tam olarak anlaşılamayınca Hint-Türk hükümdarı eserin yeni bir tercümesinin yapılmasını emretmiştir. Bu yeni tercümeyi kaleme almıştır. Bu tercümeden bir sonraki çeviri ise tarafından 17. yüzyılda yapılmış ve bu tercüme esnasında eser sadeleştirilerek bölüm sayısı 35'e düşürülmüştür. Bu tercüme beğenilmiş ve bu Türkçe, ve gibi çeşitli dillere çevrilmiştir.
Batı'da Tutiname 18.yüzyıl dolaylarında tanınmış ve çeşitli Avrupa dillerine çevrilmiştir.
Türkçe Tercümeleri
16.yüzyılda Tutiname'nin adına bir Türkçe tercümesinin yapıldığı bilinmektedir; bunu bildiren birçok kaynak mevcuttur. Bu tercümeyi XVI Filibeli Ali Efendi tarafından ve diğer kaynak ise tercümenin XV. Yüzyıl şairlerinden Hamdullah Hamdi tarafından yapıldığı ileri sürülmektedir. Bu döneme ait çeşitli Tutiname yazmaları kalmış olsa da mütercime dair hiçbir bilgi mevcut değildir. Mevlâna Müzesi Yazmalar Kataloğu'nda tanıttığı bir Tutiname yazmasının Kanuni adına tarafından tercüme edilmiş olabileceğini öne söylemiştir. Dönemde birçok başarılı tercüme kaleme almış, Doğu edebiyatına vakıf olduğu bilinen Eyyübî'nin bu tercümeyi de yapmış olması mümkün olmakla beraber, bu konuda herhangi bir delil bulunmadığı için iddia belirsizliğini korumaktadır. 17.yüzyılda Tutiname'nin bir Türkçe tercümesi daha yapılmış ve bu Türkçe tercüme daha sonraları 19.yüzyılda yapılan baskılara kaynaklık teşkil etmiştir. Cahit Öztelli, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Kütüphanesi'nde bulunan bir Tutiname nüshasının çevirisinin 'ın emriyle tarafından yapıldığını belirtmiştir. 19. yüzyılda basılan nüshaların bir kısmında mütercim olarak 'nin adı geçmiştir. Ayrıca, Tutinamenin bu nüshasındaki manzumelerden biri döneminin ünlü şairlerinden olan (Nev'i zâde) Atâyî'nin Sohbetü'l-ebkâr mesnevisinin Fezâil-i Aşk bölümünden alınmıştır. Bu manzume 17. yüzyıldaki metnin neredeyse bütün nüshalarında mevcuttur ve Atâyî'nin mahlasını da içermektedir. Bu deliller ışığında Atâyî'nin Tutiname'yi mensur olarak tercüme ettiği kabul görmüştür. Bunun dışında, Tutiname'nin mütercimi olarak farklı kaynaklar farklı isimleri zikretmişse de, bu farklı isimlerin hiçbirinin gerçekten tercüme edip etmediğine dair bir delil mevcut değildir.
Eserin Türkçe nüshalarındaki bölümle nadir olarak mevcuttur. Her ne kadar bazı nüshalarda geceler görülse de, nüshaların çoğunda bölümleme yapılmamıştır. Nüshaların çoğu yaklaşık 50-78 arasında hikâye içermektedir. Ayrıca, Atayi tarafından yapıldığı kabul edilen 17. yüzyıl Türkçe çeviri, 'nin metninden çevrildiği bilinmektedir.
Eserin günümüz Türkçesine çevrilmiş birçok baskısı bulunmaktadır.
Kaynakça
- Özel
- ^ J.Oestrup, Binbir Gece, İslâm Ans. C.11, s.618.
- ^ Keşfü'z-Zünûn, İstanbul, 1943, C.11, s.1118; P.N. Boratav, Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara, 1946, s.216; British Museum Ktb. OR. 11161 (İst. t. H. 944) Bknz. Nâil Bayraktar, British Library'da Doğu Yazmaları Bölümünde Bulunan Bazı Türkçe Kitaplar, Millî Kültür, S.43, Ankara, 1983, s.61.
- ^ Abdülbaki Gölpınarlı, Mevlânâ Müzesi Yazmalar Kataloğu, C.II, Ankara, 1971, s.280, Krtl. No. 2256.
- ^ C. Öztelli, Tûtî-nâme için Son Araştırma, Sivas Folkloru, S.54, Temmuz, 1977.
- ^ Tûtî-nâme, D.T.C.F. Ktb. M. Ozak II, No. 556, yk. 271 b; Bkz. S. Nüzhet Ergün, Türk Şairleri, C.II, İstanbul, 1935, s.547.
- ^ Aşkdur cezbe-i Sübhan-ı vedûd/Aşkdur gevher-i deryâ-yı vücûd/Aşkdur cevher-i iksîr-i kemâl/Aşkdur lem'a-i hurşîd-i cemâl/Aşkdur şu'le-i bezm-i âlem/Aşk ile geldi vücûda âdem/Aşkdur silsile-cünbân-ı Hudâ/Aşka dil-beste olur şâh u gedâ/Aşkile dinle Atâyî sözini/Bildirir âdeme kendü özini/Dikkat ile dahi cânâneye bak/Sabak-ı mihr ü vefâdur bu varak. - Tûtî-nâme (taşbaskı) tarihsiz, (Kâmilü'l-kelâm ile birlikte basılan) s.131.
- ^ D.T.C.F. Kütüphanesi, M. Ozak II, No.556. Gece bölümleri bulunur, bölümlerin başlıkları Farsça'dır ve toplam 26 gece içerir.
- ^ Millet Ktb. Ali Emirî, Rm. 168; de 28 geceliktir. Yazmada 78 hikâye vardır. TDK Yaz. A. 486 da 28 geceliktir. Bu yazmada da 50 hikâye vardır.
- ^ J.Oestrup, a.g.y.
- Genel
- Hasan Kavruk, Eski Türk Edebiyatında Mensûr Hikâyeler, s.39-45, Millî Eğitim Basımevi, 1998.
- Encyclopedia of Islam, ALF LAYLA wa- LAYLA, J. Oestrup. Brill. (Türkçesi; İslâm Ansiklopedisi, Binbir Gece maddesi, J. Oestrup.)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tuti name dogu edebiyatinin hikaye turundeki en onemli eserlerinden birisidir Sanskritce asli Sukasaptati dir Cakasaptati Bir papaganin agzindan bircok farkli yapida cesitli hikayeler yer alir kitapta Ozellikle kadin erkek iliskilerini konu alan hikayeler barindiran eserde bircok hikaye birer niteligi de tasimaktadir Bircok edebi otoriteye gore Dogu edebiyatinin hikaye alanindaki en onemli eserlerdendir KonusuBenzer Dogu klasikleri gibi Tuti name de bir cerceve hikaye icinde kat kat yazilmis hikayeler barindirir Tuti name nin cerceve hikayesi soyledir Delidivane oldugu Mahiseker ile genc yasta evlenen Said babasinin istegi uzerine tuccar olmus genc bir adamdir Iyi kalpli Said bir gun pazarda gordugu cok zeki bir kus olan tutiyi satin alir Tuti nasihatleriyle kisa zamanda Said in islerinin acilmasina olanak saglar ve tuccarin maddi durumu iyilesir Tek basina sikilmasin diye bu erkek tutiye es olarak bir disi tuti satin alir Yine tutinin ogutleri nedeniyle atilmaya karar verir sefere cikmadan once karisina herhangi bir is yapacagi zaman mutlaka tutiye danismasini ogutler Bir zaman sonra kocasinin yoklugunda Mahiseker bir genc adama asik olur Mahiseker gece asik oldugu adamin yanina gitmeye karar verse de tutiye danismak ister Kendisini daha iyi anlar diye disi tutiye derdini arzunu acar fakat disi tuti onu agir bir dille kinar ve sinirlenen Mahiseker disi tutiyi yere atip oldurur Sinirli ve uzgun oldugu icin sevdigine gitmekten de o gecelik vazgecer Ertesi gece yine ayni arzu ile sevgilisine gitmek isteyince erkek tutiye danismak ister Tuti onu anliyor ve hakli goruyor gibi davranip onu oylamak icin cesitli ogutler veren hikayeler anlatir Mahiseker her gece askina gitmeye karar verse de tutiye danismadan edemez ve tuti her gece ona oyle heyecanli ve surukleyici hikayeler anlatir ki Mahiseker tum gece boyunca hikaye dinler evden cikip askina gidemez Uzun bir sure boyle devam eder ve Mahiseker bir kez olsun asik oldugu adama gidemeden Said seferden doner Tuti olan biteni uygun bir dille Said e anlatir yumusak kalpli Said karisini affeder ve tutiyi de mukafat olarak ozgurlugune kavusturur Eserin barindirdigi hikayeler buyuk bir cesitlilik gostermektedir Her seyden once hikayelerin cogu belirli bir nasihat tasir ve nitelige sahiptir Fabl tarzinda hikayelerinin yani sira gunluk olaylarin konu edildigi herhangi bir olaganustu oge tasimayan basit hikayeler de mevcuttur Eserin carpici bir noktasi da hem mustehcen sayilabilecek hikayeler hem de Islami motiflere sahip Islami tarzda hikayeler barindirmasidir Bunun en buyuk nedeni eserin kokeninin Islami olmamasina ragmen sonradan yapilan tercumelerin Muslumanlar tarafindan Musluman okuyucular icin yapilmis olmasidir Bu tercumeler ve duzenlemeler esnasinda hic kuskusuz eserin daha onceden sahip olmadigi ayet hadis ve Islam kulturunde yer etmis cesitli soz ve kissalar hikayelere eklenmis ve sonuc itibariyla hikayelerde yogun bir sekilde kullanilmistir TercumeleriIlk duzenli ceviri 1330 yilinda tarafindan yapilmistir Bu ceviri Farsca dir Bu ceviriden once de cesitli Farsca cevirileri olmustur Fakat bu onceki ceviriler fazla kaba ve yalin ayrica sanatsal deger tasimayacak nitelik ve tarzda oldugu icin kabul edilen ilk duzenli ve duzgun ceviri nindir Nahsebi eseri tercume ederken eseri gece olarak adlandirdigi 52 bolume ayristirmistir Eserin asli buyuk bir ihtimalle 70 72 hikaye barindirmaktaydi Ayrica Nahsebi bu tercume esnasinda eserin ihtiva ettigi bazi hikayeleri degistirmis bazilarini eserden cikarmis ve esere bazi yeni hikayeler eklemistir Daha sonralari uzunca bir sure eserin bu tercumesi kullanilmis fakat zaman icinde dilde meydana gelmis degisim nedeniyle artik tercumenin dili yeni nesil tarafindan tam olarak anlasilamayinca Hint Turk hukumdari eserin yeni bir tercumesinin yapilmasini emretmistir Bu yeni tercumeyi kaleme almistir Bu tercumeden bir sonraki ceviri ise tarafindan 17 yuzyilda yapilmis ve bu tercume esnasinda eser sadelestirilerek bolum sayisi 35 e dusurulmustur Bu tercume begenilmis ve bu Turkce ve gibi cesitli dillere cevrilmistir Bati da Tutiname 18 yuzyil dolaylarinda taninmis ve cesitli Avrupa dillerine cevrilmistir Turkce Tercumeleri 16 yuzyilda Tutiname nin adina bir Turkce tercumesinin yapildigi bilinmektedir bunu bildiren bircok kaynak mevcuttur Bu tercumeyi XVI Filibeli Ali Efendi tarafindan ve diger kaynak ise tercumenin XV Yuzyil sairlerinden Hamdullah Hamdi tarafindan yapildigi ileri surulmektedir Bu doneme ait cesitli Tutiname yazmalari kalmis olsa da mutercime dair hicbir bilgi mevcut degildir Mevlana Muzesi Yazmalar Katalogu nda tanittigi bir Tutiname yazmasinin Kanuni adina tarafindan tercume edilmis olabilecegini one soylemistir Donemde bircok basarili tercume kaleme almis Dogu edebiyatina vakif oldugu bilinen Eyyubi nin bu tercumeyi de yapmis olmasi mumkun olmakla beraber bu konuda herhangi bir delil bulunmadigi icin iddia belirsizligini korumaktadir 17 yuzyilda Tutiname nin bir Turkce tercumesi daha yapilmis ve bu Turkce tercume daha sonralari 19 yuzyilda yapilan baskilara kaynaklik teskil etmistir Cahit Oztelli Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi Kutuphanesi nde bulunan bir Tutiname nushasinin cevirisinin in emriyle tarafindan yapildigini belirtmistir 19 yuzyilda basilan nushalarin bir kisminda mutercim olarak nin adi gecmistir Ayrica Tutinamenin bu nushasindaki manzumelerden biri doneminin unlu sairlerinden olan Nev i zade Atayi nin Sohbetu l ebkar mesnevisinin Fezail i Ask bolumunden alinmistir Bu manzume 17 yuzyildaki metnin neredeyse butun nushalarinda mevcuttur ve Atayi nin mahlasini da icermektedir Bu deliller isiginda Atayi nin Tutiname yi mensur olarak tercume ettigi kabul gormustur Bunun disinda Tutiname nin mutercimi olarak farkli kaynaklar farkli isimleri zikretmisse de bu farkli isimlerin hicbirinin gercekten tercume edip etmedigine dair bir delil mevcut degildir Eserin Turkce nushalarindaki bolumle nadir olarak mevcuttur Her ne kadar bazi nushalarda geceler gorulse de nushalarin cogunda bolumleme yapilmamistir Nushalarin cogu yaklasik 50 78 arasinda hikaye icermektedir Ayrica Atayi tarafindan yapildigi kabul edilen 17 yuzyil Turkce ceviri nin metninden cevrildigi bilinmektedir Eserin gunumuz Turkcesine cevrilmis bircok baskisi bulunmaktadir KaynakcaOzel J Oestrup Binbir Gece Islam Ans C 11 s 618 Kesfu z Zunun Istanbul 1943 C 11 s 1118 P N Boratav Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciligi Ankara 1946 s 216 British Museum Ktb OR 11161 Ist t H 944 Bknz Nail Bayraktar British Library da Dogu Yazmalari Bolumunde Bulunan Bazi Turkce Kitaplar Milli Kultur S 43 Ankara 1983 s 61 Abdulbaki Golpinarli Mevlana Muzesi Yazmalar Katalogu C II Ankara 1971 s 280 Krtl No 2256 C Oztelli Tuti name icin Son Arastirma Sivas Folkloru S 54 Temmuz 1977 Tuti name D T C F Ktb M Ozak II No 556 yk 271 b Bkz S Nuzhet Ergun Turk Sairleri C II Istanbul 1935 s 547 Askdur cezbe i Subhan i vedud Askdur gevher i derya yi vucud Askdur cevher i iksir i kemal Askdur lem a i hursid i cemal Askdur su le i bezm i alem Ask ile geldi vucuda adem Askdur silsile cunban i Huda Aska dil beste olur sah u geda Askile dinle Atayi sozini Bildirir ademe kendu ozini Dikkat ile dahi cananeye bak Sabak i mihr u vefadur bu varak Tuti name tasbaski tarihsiz Kamilu l kelam ile birlikte basilan s 131 D T C F Kutuphanesi M Ozak II No 556 Gece bolumleri bulunur bolumlerin basliklari Farsca dir ve toplam 26 gece icerir Millet Ktb Ali Emiri Rm 168 de 28 geceliktir Yazmada 78 hikaye vardir TDK Yaz A 486 da 28 geceliktir Bu yazmada da 50 hikaye vardir J Oestrup a g y GenelHasan Kavruk Eski Turk Edebiyatinda Mensur Hikayeler s 39 45 Milli Egitim Basimevi 1998 Encyclopedia of Islam ALF LAYLA wa LAYLA J Oestrup Brill Turkcesi Islam Ansiklopedisi Binbir Gece maddesi J Oestrup