Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Târîh-i Cihângüşâ (Farsça: تاریخ جهانگشای "Cihangir'in Tarihi") veya Târîh-i Cihângüşâ-i Cüveynî (Farsça: تاریخ جهانگشای جوینی) İranlı Alâeddin Atâ Melik Cüveynî tarafından yazılmış, Moğollar, Hülâgû ve İlhanlılar'ın İran'ı fethini ve İsmaililer'in tarihini anlatan ayrıntılı bir tarihî eserdir. Fars edebiyatının paha biçilmez bir eseri olarak kabul edilir.
Farsça yazılmış olup, Moğol hükümdarı Gazan tarafından 1297-1299 yıllarında yaptırılan Manafi' al-hayawan (Ms M. 500) el yazması ile birlikte Moğol İlhanlı sarayının "Metropolitan stili" ve İran minyatürünün bilinen en eski örneklerinden biridir. Moğol fethinden önce bilinen daha erken tarihli Farsça resimli el yazmaları yoktur (13. yüzyılda bir ara Anadolu Selçuklu Devleti zamanında, günümüz Türkiye'sinde Konya'da yaratılan Varka ile Gülşah hariç), ancak minyatürler Mina'i seramiklerinden bilinmektedir.
İçindekiler
Moğolların İran'daki anavatanını istila edişini anlatan ve kurtulanların anlattıklarına dayanarak yazılan bu eser, Cengiz Han'ın ordularının 1219'da Tacikistan'ın göçebe kabilelerine ile İpek Yolu'nun yerleşik şehirleri olan Otrar, Buhara ve Semerkant'a doğru hızla ilerlemesi ve Cengiz Han'ın 1227'deki ölümüne kadar ve sonrasında yapılan seferler hakkında temel kaynaklardan biridir.
Cüveynî'nin yazıları bazen abartılı; Moğol ordusunun gücünü 700.000 olarak tahmin ederken diğer kaynaklar bu sayıyı 105.000 ile 130.000 arasında göstermektedir. Tasvirlerini çoğunlukla dramatik bir şekilde yazar: Kasım 1256'da kuşatmada hazır bulunduğu Suikastçı kalesi Maymun-Diz'in düşüşünü, mancınık bombardımanının siperler üzerindeki etkisini şöyle anlatır:
Bunlardan atılan ilk taşlar, savunucuların mancınıklarını parçaladı ve çok sayıda kişi onun altında ezildi. Yaylardan çıkan kavgalardan duydukları korku onları öylesine sarmıştı ki, tam bir paniğe kapıldılar ve perdelerden kalkan yapmaya çalıştılar [yani çok yetersiz teçhizatla savunmaya çalıştılar]. Kulelerin üzerinde duranlardan bazıları, korkularından fareler gibi deliklere gizlice girdiler veya kertenkeleler gibi kayaların çatlaklarına kaçtılar.
Cüveynî'nin açıklamaları, Reşidüddin'in eserleri ve Moğolların Gizli Tarihi'nin birlikte, dönemin Moğol tarihi açısından çok değerli bir kaynaktır.
Moğol avcılık uygulamalarının ve nergenin tanımı
İkna edici tasvirlerinden biri de Moğol avı veya nerge göçebe Moğollar için bir ordu eğitim tatbikatı olmasıdır. Bir nerge'de bütün ordu, kış başlamadan önce kurutulmuş et elde etmek amacıyla geniş bir bölgedeki bütün hayvanları toplamıştır.
Cengiz Han zamanında, nerge bir disiplin uygulamasına dönüştürülmüş, hayvanların kaçmasına izin veren on, yüz veya bin kişilik komutanlara ağır cezalar verilmişti. Zira Moğolların fiili hukuku olan Yassa, kişilere saygı göstermez ve Fars tarihçi Mirkhvand'a göre hayvanların kaçmasına izin verenlere kişilere saygı göstermeksizin bedensel ceza verilmesini emretmektedir. Toplanan hayvanlar önce hana, sonra şehzadelere verildikten sonra en sonunda bütün ordu tarafından acımasızca katledilirdi. Bu, Moğolların yerleşik insan yerleşimlerine yönelik acımasız saldırılarının bir modelidir.
Kurt avı
Çinli bir öğrencinin (Jiang Rong: "Kurt"), eskiden Moğol halkı tarafından avlanan (ve günümüzde de onların torunları tarafından avlanmaya devam eden) vahşi bir kurdu kurtarmadaki trajik başarısızlığının anlatılması, bu tür avlarda kurtların hedef alındığını, soyları tükenme tehlikesi altında olan kurtları avlamanın geleneksel yöntemlerinin anlatıldığını göstermektedir. Kar leoparları ve diğerlerinin de avlanmış olma ihtimali mevcuttur.
Moğol beslenmesinde atların yeri
İngiliz tarihçi Stephen Turnbull Moğolların günde yaklaşık 250 gram at sütü tozunu suyla yediklerini bildiriyor - Ancak aktardıkları bir kayıtta, bir sefere çıkarken yanlarına 4,5 kg aldıklarından ve sefer sırasında dağ sıçanı aramak gibi amaçlarla avlandıkları iddia ediliyor.. Çaresiz kaldıkları zamanlarda atlarının damarını geçici olarak açıp bir miktar kanı bir kaba boşaltarak kan içerlerdi. Bu kanı ya sade olarak ya da süt veya suyla karıştırılarak içerlerdi.
Merv'in düşüşünün anlatımı
Merv'in düşmesinden sonra halk toplanıp askerler arasında onar, yüzler ve binler halinde dağıtılmış ve Moğol ordusunda kalan her adama "üç ila dört yüz kişinin" infazı görevi verilmiştir. Ancak bu tür vahşetin Moğol ordusu tarafından yayılan terörün bir parçası olduğu konusunda şüphe yoktur.
İngilizce çevirisi
- 'Ala-ad-Din 'Ata-Malik Juvaini (1958). Boyle, John Andrew (Ed.). Tarikh-i Jahangushay [The History of the World-Conqueror]. John Andrew Boyle tarafından çevrildi. Harvard University Press. ISBN . Juvaini stopped working on the original Persian-language text in 1260, leaving it in a disorganized and incomplete state. Mirza Muhammad Qazvini completed the best text and published it in 1937. The 1958 edition (Boyle's English translation) is in two volumes. A book review of the 1958 edition was published by The American Historical Review. Boyle çevirisinin gözden geçirilmiş bir baskısı 1997'de yayımlanmıştır.
Kaynakça
- Özel
- ^ Jaber, Shady (2021). "The Paintings of al-Āthār al-Bāqiya of al-Bīrūnī: A Turning Point in Islamic Visual Representation" (PDF). Lebanese American University. s. Figure 5.
- ^ "Consultation Supplément Persan 205". archivesetmanuscrits.bnf.fr. Bibliothèque Nationale de France.
- ^ Inal, Güner (1975). "Artistic Relationship Between the Far and the Near East as Reflected in the Miniatures of the Ǧāmiʿ at-Tawārīḫ". Kunst des Orients. 10 (1/2). s. 124, note 34. ISSN 0023-5393. JSTOR 20752459.
- ^ Bloom, Jonathan; Blair, Sheila (14 Mayıs 2009). Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture: Three-Volume Set (İngilizce). OUP USA. s. 215. ISBN .
- ^ Ettinghausen, Richard (1959). "On Some Mongol Miniatures". Kunst des Orients. Cilt 3. ss. 44-45. ISSN 0023-5393. JSTOR 20752311.
- ^ Bloom, Jonathan; Blair, Sheila (14 Mayıs 2009). Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture: Three-Volume Set (İngilizce). OUP USA. s. 214-215. ISBN .
- ^ Cartwright, Mark (16 Ekim 2019). "The Nerge: Hunting in the Mongol Empire". . Erişim tarihi: 16 Ekim 2024.
- ^ Turnbull, Stephen; Reynolds, Wayne (2003). Mongol Warrior 1200–1350. Oxford: . ISBN .
- ^ Young, T. Cuyler (1 Ocak 1959). "Book review of The History of the World-Conqueror". The American Historical Review. 64 (2). ss. 350-351.
- Genel
- Kennedy, Hugh N. (2002). (Ed.). Mongols, Huns and Vikings. Londra: . ISBN .
- Melville, Charles (2008). "JAHĀNGOŠĀ-YE JOVAYNI". Encyclopaedia Iranica, Vol. XIV, Fasc. 4. ss. 378-382.
- Ettinghausen, Richard (1959). "On Some Mongol Miniatures". Kunst des Orients. Cilt 3. ss. 44-65. ISSN 0023-5393. JSTOR 20752311.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tarih i Cihangusa Farsca تاریخ جهانگشای Cihangir in Tarihi veya Tarih i Cihangusa i Cuveyni Farsca تاریخ جهانگشای جوینی Iranli Alaeddin Ata Melik Cuveyni tarafindan yazilmis Mogollar Hulagu ve Ilhanlilar in Iran i fethini ve Ismaililer in tarihini anlatan ayrintili bir tarihi eserdir Fars edebiyatinin paha bicilmez bir eseri olarak kabul edilir 1290 tarihli Tarih i Cihangusa nin Alaeddin Ata Melik Cuveyni yi Argun Aga nin onunde oturmus ve yazi yazarken gosteren on yuzu Fransa Milli Kutuphanesi nde yer almaktadir Ek Pers 205 Bu ilk Iran minyaturlerinden biridir Volutlu gokyuzu tasarimina Cin bulutu adi verilir Farsca yazilmis olup Mogol hukumdari Gazan tarafindan 1297 1299 yillarinda yaptirilan Manafi al hayawan Ms M 500 el yazmasi ile birlikte Mogol Ilhanli sarayinin Metropolitan stili ve Iran minyaturunun bilinen en eski orneklerinden biridir Mogol fethinden once bilinen daha erken tarihli Farsca resimli el yazmalari yoktur 13 yuzyilda bir ara Anadolu Selcuklu Devleti zamaninda gunumuz Turkiye sinde Konya da yaratilan Varka ile Gulsah haric ancak minyaturler Mina i seramiklerinden bilinmektedir IcindekilerMogollarin Iran daki anavatanini istila edisini anlatan ve kurtulanlarin anlattiklarina dayanarak yazilan bu eser Cengiz Han in ordularinin 1219 da Tacikistan in gocebe kabilelerine ile Ipek Yolu nun yerlesik sehirleri olan Otrar Buhara ve Semerkant a dogru hizla ilerlemesi ve Cengiz Han in 1227 deki olumune kadar ve sonrasinda yapilan seferler hakkinda temel kaynaklardan biridir Cuveyni nin yazilari bazen abartili Mogol ordusunun gucunu 700 000 olarak tahmin ederken diger kaynaklar bu sayiyi 105 000 ile 130 000 arasinda gostermektedir Tasvirlerini cogunlukla dramatik bir sekilde yazar Kasim 1256 da kusatmada hazir bulundugu Suikastci kalesi Maymun Diz in dususunu mancinik bombardimaninin siperler uzerindeki etkisini soyle anlatir Bunlardan atilan ilk taslar savunucularin manciniklarini parcaladi ve cok sayida kisi onun altinda ezildi Yaylardan cikan kavgalardan duyduklari korku onlari oylesine sarmisti ki tam bir panige kapildilar ve perdelerden kalkan yapmaya calistilar yani cok yetersiz techizatla savunmaya calistilar Kulelerin uzerinde duranlardan bazilari korkularindan fareler gibi deliklere gizlice girdiler veya kertenkeleler gibi kayalarin catlaklarina kactilar Cuveyni nin aciklamalari Residuddin in eserleri ve Mogollarin Gizli Tarihi nin birlikte donemin Mogol tarihi acisindan cok degerli bir kaynaktir Mogol avcilik uygulamalarinin ve nergenin tanimi Ikna edici tasvirlerinden biri de Mogol avi veya nerge gocebe Mogollar icin bir ordu egitim tatbikati olmasidir Bir nerge de butun ordu kis baslamadan once kurutulmus et elde etmek amaciyla genis bir bolgedeki butun hayvanlari toplamistir Cengiz Han zamaninda nerge bir disiplin uygulamasina donusturulmus hayvanlarin kacmasina izin veren on yuz veya bin kisilik komutanlara agir cezalar verilmisti Zira Mogollarin fiili hukuku olan Yassa kisilere saygi gostermez ve Fars tarihci Mirkhvand a gore hayvanlarin kacmasina izin verenlere kisilere saygi gostermeksizin bedensel ceza verilmesini emretmektedir Toplanan hayvanlar once hana sonra sehzadelere verildikten sonra en sonunda butun ordu tarafindan acimasizca katledilirdi Bu Mogollarin yerlesik insan yerlesimlerine yonelik acimasiz saldirilarinin bir modelidir Mongke nin izleyicileri 1438 de kopyalanan el yazmasi Ek Persan 206 Kurt avi Cinli bir ogrencinin Jiang Rong Kurt eskiden Mogol halki tarafindan avlanan ve gunumuzde de onlarin torunlari tarafindan avlanmaya devam eden vahsi bir kurdu kurtarmadaki trajik basarisizliginin anlatilmasi bu tur avlarda kurtlarin hedef alindigini soylari tukenme tehlikesi altinda olan kurtlari avlamanin geleneksel yontemlerinin anlatildigini gostermektedir Kar leoparlari ve digerlerinin de avlanmis olma ihtimali mevcuttur Mogol beslenmesinde atlarin yeri Ingiliz tarihci Stephen Turnbull Mogollarin gunde yaklasik 250 gram at sutu tozunu suyla yediklerini bildiriyor Ancak aktardiklari bir kayitta bir sefere cikarken yanlarina 4 5 kg aldiklarindan ve sefer sirasinda dag sicani aramak gibi amaclarla avlandiklari iddia ediliyor Caresiz kaldiklari zamanlarda atlarinin damarini gecici olarak acip bir miktar kani bir kaba bosaltarak kan icerlerdi Bu kani ya sade olarak ya da sut veya suyla karistirilarak icerlerdi Merv in dususunun anlatimi Merv in dusmesinden sonra halk toplanip askerler arasinda onar yuzler ve binler halinde dagitilmis ve Mogol ordusunda kalan her adama uc ila dort yuz kisinin infazi gorevi verilmistir Ancak bu tur vahsetin Mogol ordusu tarafindan yayilan terorun bir parcasi oldugu konusunda suphe yoktur Ingilizce cevirisi Ala ad Din Ata Malik Juvaini 1958 Boyle John Andrew Ed Tarikh i Jahangushay The History of the World Conqueror John Andrew Boyle tarafindan cevrildi Harvard University Press ISBN 0674404009 Juvaini stopped working on the original Persian language text in 1260 leaving it in a disorganized and incomplete state Mirza Muhammad Qazvini completed the best text and published it in 1937 The 1958 edition Boyle s English translation is in two volumes A book review of the 1958 edition was published by The American Historical Review Boyle cevirisinin gozden gecirilmis bir baskisi 1997 de yayimlanmistir KaynakcaOzel Jaber Shady 2021 The Paintings of al Athar al Baqiya of al Biruni A Turning Point in Islamic Visual Representation PDF Lebanese American University s Figure 5 Consultation Supplement Persan 205 archivesetmanuscrits bnf fr Bibliotheque Nationale de France Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Inal Guner 1975 Artistic Relationship Between the Far and the Near East as Reflected in the Miniatures of the Ǧamiʿ at Tawariḫ Kunst des Orients 10 1 2 s 124 note 34 ISSN 0023 5393 JSTOR 20752459 Bloom Jonathan Blair Sheila 14 Mayis 2009 Grove Encyclopedia of Islamic Art amp Architecture Three Volume Set Ingilizce OUP USA s 215 ISBN 978 0 19 530991 1 Ettinghausen Richard 1959 On Some Mongol Miniatures Kunst des Orients Cilt 3 ss 44 45 ISSN 0023 5393 JSTOR 20752311 Bloom Jonathan Blair Sheila 14 Mayis 2009 Grove Encyclopedia of Islamic Art amp Architecture Three Volume Set Ingilizce OUP USA s 214 215 ISBN 978 0 19 530991 1 Cartwright Mark 16 Ekim 2019 The Nerge Hunting in the Mongol Empire Erisim tarihi 16 Ekim 2024 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Turnbull Stephen Reynolds Wayne 2003 Mongol Warrior 1200 1350 Oxford ISBN 978 1841765839 Young T Cuyler 1 Ocak 1959 Book review of The History of the World Conqueror The American Historical Review 64 2 ss 350 351 GenelKennedy Hugh N 2002 Ed Mongols Huns and Vikings Londra ISBN 9780304352920 Melville Charles 2008 JAHANGOSA YE JOVAYNI Encyclopaedia Iranica Vol XIV Fasc 4 ss 378 382 Ettinghausen Richard 1959 On Some Mongol Miniatures Kunst des Orients Cilt 3 ss 44 65 ISSN 0023 5393 JSTOR 20752311 Wikimedia Commons ta Tarih i Cihangusa ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir