Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Temmuz 2021) () |
Türkiye’de kentleşme, genel nitelikleri itibarıyla gelişmekte olan ülkelerin kentleşme süreçleriyle benzerlik göstermektedir.
1927’de Cumhuriyet döneminin ilk nüfus sayımında, Türkiye’de kentlerde yaşayanların oranı %24 olarak tespit edilmiştir. Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki şartlar, nüfusun ve özel olarak da kent nüfusunun artışını engellemiştir. 1950'li yıllara kadar, kentlerdeki nüfus artışındaki durgunluk süregelmiştir. Kırsaldan kentlere yönelen nüfus hareketleri, 1950'lerde Marshall Yardımı'ndan kaynaklı olarak kentleşmenin temel dinamiğini oluşturmuştur. Bu dönemde Türkiye'de özellikle orta ve büyük işletmelerde makineleşmenin artması, ortakçılık ve kiracılık sistemiyle çalışan köylülerin kitle halinde işsiz kalmasına neden olmuştur. 1950-1985 yılları arasını kapsayan dönemde, kentlerdeki nüfus artışında hareketli bir süreç yaşanmıştır. 1985-1997 yılları arası zaman diliminde ise, kırsal kesimden kentlere doğru yönelen büyük göç dalgaları olmuştur. 2009 itibarıyla Türkiye nüfusun %75,5'i kentlerde yaşamaktadır.
Tarihçe
Osmanlı İmparatorluğu'nda 1840’lı yıllarda Tanzimat Fermanı’nın ilanının ardından sanayileşme çabaları çerçevesinde yeni fabrikalar tesis etme faaliyetlerine girişmiştir. Fabrikalaşma yoluyla gerçekleşen bu sanayileşme çabaları kentleşme sürecine ivme kazandırmıştır.
1927’de Cumhuriyet döneminin ilk nüfus sayımında, Türkiye’de kentlerde yaşayanların oranı %24 olarak tespit edilmiştir. Türkiye II. Dünya Savaşı’ndan sonra büyük bir değişim sürecine girmiştir. 1940’lı yıllardan sonra kent ve kentlileşme problemleri sürekli olarak Türkiye’nin gündeminde önemli bir yer işgal etmiştir. Kaynağını iç göçlerle kırsal nüfustan alan kentleşme hareketi, sadece demografik bir olay değil aynı zaman da bir değişim sürecidir.
Kent nüfusu 1950’lere kadar çok yavaş biçimde artmıştır. Tarımdaki büyüme, nüfus artış hızıyla aynı oranda olmadığı için ekonomik nedenlerle kırsaldan kente göç son derece önem kazanmıştır. Bu yüzden o yıllarda bir nüfus patlaması ortaya çıkmıştır. Kırdan kopan bu nüfusun kente göçü, 1950’li yıllarla birlikte ülkenin kırsal alanlarında görülen ekonomik ve toplumsal değişimle başlamıştır. Genelde dünya sistemiyle birlikte hızlanan Türkiye’deki toplumsal oluşum içinde tarımın makineleşmesi ve modernleşmesi, geleneksel toprak sahipliği rejiminin değişmesi, tarımda verim düşüklüğü, tarımsal gelirin yetersizliği, topraksızlaşma ya da toprağın belirli ellerde toplanması, ulaşım koşullarındaki gelişmeler gibi faktörlerle kırsal alanlarda yaşayan nüfus kentsel alanlara doğru hızla hareketlenmiştir.
1960 ile 1980 yılları arasında kır-kent gelir farklarının artışı, kentlerin ekonomik ve toplumsal yükselişi, ulaşım ve haberleşmenin gelişimi ve artan iç göç hareketleri gibi etkenler kent nüfusunu arttırmıştır. 1980 sonrası dönemde genel nüfusun giderek artmış olduğu ve nüfusun kentlerdeki oranının daha önceki dönemlerin aksine kırdaki oranından fazla olduğu anlaşılmıştır. İç göçlerin bu dönemden itibaren kent merkezli bir yapıya dönüşmesinin nedenleri arasında; eğitim örgütlenmesinin kentsel alanlarda ağırlıklı olarak yer alması, kamu kesiminin ekonomik politikalar ve yatırımı özendirici politikalar nedeniyle köyle kent arasında ara engellerin oluşmasını ve aşamalı göçün başlamasına neden olmuştur. 1980 yılından sonraki dönemde Türkiye'deki iç göçü büyük ölçüde etkileyen nedenlerden bir diğeri ise, bu yıllardan sonra Türk tarımında görülen gerilemedir. Türkiye 1980 yılına kadar hayvancılıkta Avrupa ülkeleri arasında birinci, dünyada ise ikinci sıradaydı.
Türkiye'de kentleşme oranı, endüstrileşmiş ülkelere göre düşük olmasına rağmen kentleşme hızı son derece yüksektir. 1950’de dünya nüfusunun %30’u kentlerde yaşarken, 2010’da bu oran %50’yi aşmıştır. Aynı yıllarda Türkiye'de, nüfusun %15’i kentlerde yaşarken, %85’i kırsal alanda yaşamaktaydı. 2009 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre ise, bu dönemde nüfusun %75,5'i kentlerde, %24,5'i de kırsal alanda yaşamaktadır.
Sorunlar
1980’lerde Türkiye’de, başta büyük kentlerde olmak üzere ekonomik, sosyal ve fiziksel problemleri de beraberinde getirmiştir. Türkiye'nin ekonomik ve sosyal yapısı bu göçü kaldıramadığı için bu kentleşme süreci “aşırı kentleşme”, “sağlıksız kentleşme”, “çarpık kentleşme” gibi kavramlarla ifade edilir. Göçle gelen insanlar da kent merkezlerinin etraflarında gecekondu mahalleleri oluşturmuşlar ve bu gecekondularda ekonomik, konut, sağlık, eğitim, sosyal refah gibi konularda önemli sorunlarla yaşamaya başlamıştır.
Gecekondulaşma süreci
Her ne kadar gecekondulaşma süreci tamamlanmadıysa da Türkiye’de gecekondulaşma sürecini dört aşamada incelemek mümkündür:
- 1945-1960 arası dönem: Bu dönemde yoksulluk içinde yaşayan ancak belli bir sayıda olan barakalaşmadan bahsedilmektedir. Gecekondulaşmadaki tek amaç barınak sağlanmasıdır.
- 1960-1970 arası dönem: Bu dönemde gecekondulaşmanın ekonomik ve siyasal hayata olan etkisi daha da artmıştır. Bu dönemde ilk oluşturulan gecekondulara kıyasla daha da nitelik kazanmışlar, yakın çevreleri düzenlenmiş, tek katlı ve bazıları bahçelere de sahip olmuşlardır. Ayrıca gecekonduların nitelikleri de değişmeye başlamış, ek katlar ve ilavelerle birlikte kiralanmaya ve satılmaya başlanmışlar ve ekonomik kaynaklara da dönüşmüşlerdir.
- 1970-1980 arası dönem: Gecekondulaşma bu dönemde de devam etse de, geçmişten farklı olarak yasadışı olan arsa spekülatörlerinin bu süreçten kazanç sağlandığı gözlemlenmiştir. Ayrıca enflasyonun artmasıyla gecekondu arazilerinin fiyatları da yükselmiştir. Başka bir önemli husus da şehirlerin gelişmiş bölgelerine yakın olan gecekonduların artık çok katlı apartmanlara dönüşmeye başlamasıdır. Böylelikle ilk baraka olarak inşa edilip, sonra tek katlı evlere dönüşen gecekondulaşma süreci, bundan sonra oldukça yoğun bir inşaat sürecine girmiştir.
- 1980 sonrası dönem:12 Eylül Darbesi ile duran gecekondulaşma süreci, demokrasiye dönülmeye başlanmasıyla tekrar hız kazanmıştır. Bu dönemden itibaren gecekondulaşma sürecinin niteliği tamamen değişmiştir. Artık her konut ihtiyacı olan gecekondu inşa edemez duruma gelmiş ve sadece belli bir maddi birikimi olan bir gecekondu sahibi olur hale gelmiştir. Bu süreçten faydalanan bir rant piyasası da oluşmuştur.
Kaynakça
- ^ a b (PDF). Selcen Mutlu, Yüksek Lisans Tezi, 2007, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı. 3 Mart 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2011.
- ^ Duyar-Kienast, Umut (2005). The Formation of Gecekondu Settlements in Turkey: The Case of Ankara (İngilizce). LIT Verlag Münster. ISBN . 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2021.
- ^ Tansı Şenyapılı ve Ali Türel, (Ed.) (1996). "Ankara'da Gecekondu Oluşum Süreci Ve Ruhsatlı Konut Sunumu". Habitat ’96 Anısına. Ankara: Batıbirlik Yayınları.
- ^ "2000'li yıllara doğru Türkiye'de kentleşmenin ve ekonomik coğrafyanın değişen niteliği". Türkiye'nin Fırsat Penceresi - Demografik Dönüşüm ve İzdüşümleri. İstanbul: TÜSİAD Yayınları. 1999.
- ^ Prof. Dr. İnan Özer, Pamukkale Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, (Ed.) (2004). "Kentsel Ekonomik Araştırmalar Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme". Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu, Cilt II.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Turkiye de kentlesme haber gazete kitap akademik JSTOR Temmuz 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Turkiye de kentlesme genel nitelikleri itibariyla gelismekte olan ulkelerin kentlesme surecleriyle benzerlik gostermektedir 1927 de Cumhuriyet doneminin ilk nufus sayiminda Turkiye de kentlerde yasayanlarin orani 24 olarak tespit edilmistir Cumhuriyet in ilk yillarindaki sartlar nufusun ve ozel olarak da kent nufusunun artisini engellemistir 1950 li yillara kadar kentlerdeki nufus artisindaki durgunluk suregelmistir Kirsaldan kentlere yonelen nufus hareketleri 1950 lerde Marshall Yardimi ndan kaynakli olarak kentlesmenin temel dinamigini olusturmustur Bu donemde Turkiye de ozellikle orta ve buyuk isletmelerde makinelesmenin artmasi ortakcilik ve kiracilik sistemiyle calisan koylulerin kitle halinde issiz kalmasina neden olmustur 1950 1985 yillari arasini kapsayan donemde kentlerdeki nufus artisinda hareketli bir surec yasanmistir 1985 1997 yillari arasi zaman diliminde ise kirsal kesimden kentlere dogru yonelen buyuk goc dalgalari olmustur 2009 itibariyla Turkiye nufusun 75 5 i kentlerde yasamaktadir TarihceOsmanli Imparatorlugu nda 1840 li yillarda Tanzimat Fermani nin ilaninin ardindan sanayilesme cabalari cercevesinde yeni fabrikalar tesis etme faaliyetlerine girismistir Fabrikalasma yoluyla gerceklesen bu sanayilesme cabalari kentlesme surecine ivme kazandirmistir 1927 de Cumhuriyet doneminin ilk nufus sayiminda Turkiye de kentlerde yasayanlarin orani 24 olarak tespit edilmistir Turkiye II Dunya Savasi ndan sonra buyuk bir degisim surecine girmistir 1940 li yillardan sonra kent ve kentlilesme problemleri surekli olarak Turkiye nin gundeminde onemli bir yer isgal etmistir Kaynagini ic goclerle kirsal nufustan alan kentlesme hareketi sadece demografik bir olay degil ayni zaman da bir degisim surecidir Kent nufusu 1950 lere kadar cok yavas bicimde artmistir Tarimdaki buyume nufus artis hiziyla ayni oranda olmadigi icin ekonomik nedenlerle kirsaldan kente goc son derece onem kazanmistir Bu yuzden o yillarda bir nufus patlamasi ortaya cikmistir Kirdan kopan bu nufusun kente gocu 1950 li yillarla birlikte ulkenin kirsal alanlarinda gorulen ekonomik ve toplumsal degisimle baslamistir Genelde dunya sistemiyle birlikte hizlanan Turkiye deki toplumsal olusum icinde tarimin makinelesmesi ve modernlesmesi geleneksel toprak sahipligi rejiminin degismesi tarimda verim dusuklugu tarimsal gelirin yetersizligi topraksizlasma ya da topragin belirli ellerde toplanmasi ulasim kosullarindaki gelismeler gibi faktorlerle kirsal alanlarda yasayan nufus kentsel alanlara dogru hizla hareketlenmistir 1960 ile 1980 yillari arasinda kir kent gelir farklarinin artisi kentlerin ekonomik ve toplumsal yukselisi ulasim ve haberlesmenin gelisimi ve artan ic goc hareketleri gibi etkenler kent nufusunu arttirmistir 1980 sonrasi donemde genel nufusun giderek artmis oldugu ve nufusun kentlerdeki oraninin daha onceki donemlerin aksine kirdaki oranindan fazla oldugu anlasilmistir Ic goclerin bu donemden itibaren kent merkezli bir yapiya donusmesinin nedenleri arasinda egitim orgutlenmesinin kentsel alanlarda agirlikli olarak yer almasi kamu kesiminin ekonomik politikalar ve yatirimi ozendirici politikalar nedeniyle koyle kent arasinda ara engellerin olusmasini ve asamali gocun baslamasina neden olmustur 1980 yilindan sonraki donemde Turkiye deki ic gocu buyuk olcude etkileyen nedenlerden bir digeri ise bu yillardan sonra Turk tariminda gorulen gerilemedir Turkiye 1980 yilina kadar hayvancilikta Avrupa ulkeleri arasinda birinci dunyada ise ikinci siradaydi Turkiye de kentlesme orani endustrilesmis ulkelere gore dusuk olmasina ragmen kentlesme hizi son derece yuksektir 1950 de dunya nufusunun 30 u kentlerde yasarken 2010 da bu oran 50 yi asmistir Ayni yillarda Turkiye de nufusun 15 i kentlerde yasarken 85 i kirsal alanda yasamaktaydi 2009 yili Adrese Dayali Nufus Kayit Sistemi ne gore ise bu donemde nufusun 75 5 i kentlerde 24 5 i de kirsal alanda yasamaktadir Sorunlar1980 lerde Turkiye de basta buyuk kentlerde olmak uzere ekonomik sosyal ve fiziksel problemleri de beraberinde getirmistir Turkiye nin ekonomik ve sosyal yapisi bu gocu kaldiramadigi icin bu kentlesme sureci asiri kentlesme sagliksiz kentlesme carpik kentlesme gibi kavramlarla ifade edilir Gocle gelen insanlar da kent merkezlerinin etraflarinda gecekondu mahalleleri olusturmuslar ve bu gecekondularda ekonomik konut saglik egitim sosyal refah gibi konularda onemli sorunlarla yasamaya baslamistir Gecekondulasma sureci Her ne kadar gecekondulasma sureci tamamlanmadiysa da Turkiye de gecekondulasma surecini dort asamada incelemek mumkundur 1945 1960 arasi donem Bu donemde yoksulluk icinde yasayan ancak belli bir sayida olan barakalasmadan bahsedilmektedir Gecekondulasmadaki tek amac barinak saglanmasidir 1960 1970 arasi donem Bu donemde gecekondulasmanin ekonomik ve siyasal hayata olan etkisi daha da artmistir Bu donemde ilk olusturulan gecekondulara kiyasla daha da nitelik kazanmislar yakin cevreleri duzenlenmis tek katli ve bazilari bahcelere de sahip olmuslardir Ayrica gecekondularin nitelikleri de degismeye baslamis ek katlar ve ilavelerle birlikte kiralanmaya ve satilmaya baslanmislar ve ekonomik kaynaklara da donusmuslerdir 1970 1980 arasi donem Gecekondulasma bu donemde de devam etse de gecmisten farkli olarak yasadisi olan arsa spekulatorlerinin bu surecten kazanc saglandigi gozlemlenmistir Ayrica enflasyonun artmasiyla gecekondu arazilerinin fiyatlari da yukselmistir Baska bir onemli husus da sehirlerin gelismis bolgelerine yakin olan gecekondularin artik cok katli apartmanlara donusmeye baslamasidir Boylelikle ilk baraka olarak insa edilip sonra tek katli evlere donusen gecekondulasma sureci bundan sonra oldukca yogun bir insaat surecine girmistir 1980 sonrasi donem 12 Eylul Darbesi ile duran gecekondulasma sureci demokrasiye donulmeye baslanmasiyla tekrar hiz kazanmistir Bu donemden itibaren gecekondulasma surecinin niteligi tamamen degismistir Artik her konut ihtiyaci olan gecekondu insa edemez duruma gelmis ve sadece belli bir maddi birikimi olan bir gecekondu sahibi olur hale gelmistir Bu surecten faydalanan bir rant piyasasi da olusmustur Kaynakca a b PDF Selcen Mutlu Yuksek Lisans Tezi 2007 Ankara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Kamu Yonetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dali 3 Mart 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 13 Mart 2011 Duyar Kienast Umut 2005 The Formation of Gecekondu Settlements in Turkey The Case of Ankara Ingilizce LIT Verlag Munster ISBN 978 3 8258 8729 2 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2021 Tansi Senyapili ve Ali Turel Ed 1996 Ankara da Gecekondu Olusum Sureci Ve Ruhsatli Konut Sunumu Habitat 96 Anisina Ankara Batibirlik Yayinlari erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim 2000 li yillara dogru Turkiye de kentlesmenin ve ekonomik cografyanin degisen niteligi Turkiye nin Firsat Penceresi Demografik Donusum ve Izdusumleri Istanbul TUSIAD Yayinlari 1999 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Prof Dr Inan Ozer Pamukkale Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Ed 2004 Kentsel Ekonomik Arastirmalar Uzerine Sosyolojik Bir Degerlendirme Kentsel Ekonomik Arastirmalar Sempozyumu Cilt II erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim KB1 bakim Birden fazla ad editor listesi link