Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tımar, en genel kapsamında devlete sağlanan tanımlanmış bir hizmet karşılığında ücret olarak toprak tahsis edilmesidir. Farsça bir kökten gelir, bu dildeki anlamı acı, ızdırap, sadakat ve bakımdır. Pek çok tarihçi bir kurum olarak Orta Çağ İslam toplumlarında, ikta adı altında uygulandığı görüşündedir. Ancak Jak Yakar, Hitit İmparatorluğu toprak düzeninde hizmet karşılığı toprak tahsisinden bahsetmektedir.
Osmanlı İmparatorluğu'nda ise kamu arazisi (mirî) dahilinde, vergi toplama yetkisininin ve asayişi sağlama görevinin sipahiye bırakılmış olan tarımsal topraklara verilen addır. Tımar sistemi Osmanlı'da ağırlıklı olarak, merkezden denetlenen büyük bir sipahi gücü besleyerek padişahın ordusuna asker sağlamak için geliştirilmiştir. En geniş anlamıyla belirli bir yere ait vergi gelirlerinin tümünün veya bir kısmının, dirlik (geçimlik) olarak havale yoluyla bir görevliye devredildiği ve bu devir karşılığında da bazı hizmetlerin ona yüklendiği; mali, , askeri amaçları olan bir sistemdir. Osmanlı'da tımar sistemine değinen en eski kayıtlar Orhan ve Osman beylerin (1299 - 1362) dönemine ilişkindir. Tımara: cizye, , , , gibi daha başka vergi kalemleri de dahildir. Tımara hak kazanan kişi ancak askeri sınıftan olabilir. Reayaya tımar vermek kesinlikle yasaktır. Tımar sistemi 1839'da Tanzimat Fermanı'yla kaldırılmıştır.
Tımar sisteminde köylülerin konumu
Tımar topraklarında yaşayan köylüler tımarın bölünmesiyle oluşan çiftlikleri kiralayarak ekip biçebilirlerdi ancak kira müddeti bitmeden toprağı ekip biçmekten vazgeçemezlerdi. Kira müddeti bitmeden tımardan ayrılmak isteyen bir köylünün sipahiye tazminat ödemesi gerekirdi. Eğer köylü tımarı yasadışı biçimde terk edecek olursa, kaçmasından itibaren bazı kanunname düzenlemelerine göre on bazılarına göre on beş seneye kadar sipahi tarafından cebren toprağına geri döndürülebilirdi. Ayrıca 3 yıl toprağı ekmeyen köylüye 'ne yani para cezasına çarptırıldı.
Dirlik türleri
Dirlik; yaşam, yaşayış, yaşamak için gerekli olan nesne, geçim, sağlık, mutlu yaşama, erinç gibi anlamlara gelir.
Sıradan bir tımarın yıllık tarımsal geliri 20.000 akçeden azdı. Bu tür tımarları "tasarruf" eden sipahiler harp durumunda Osmanlı kuvvetlerine bir atlı asker ile birlikte katılırlardı.
Has: Geliri 100.000 akçeden fazla olan dirliklerdir. Padişaha, hanedan üyelerine, veziriazama, beylerbeyine, sancak beyleri ve üst düzey devlet görevlilerine verilirdi. İki çeşittir. Havâss-ı hümayun, teoride padişaha gerçekte devlet hazinesine ait en kıymetli haslardan oluşan dirliklerdir. Havâss-ı vüzerâ (veya ümerâ) ise vezirlere veya devletin önde gelenlerine tahsis edilirdi.
Zeamet: Gelirleri 100.000 ile 20.000 akçe arasında olan dirliklerdir. Zeametler; defter kethüdası, miralay, çavuş, azep ağası, dizdar vb. derece olarak daha küçük devlet memurlarına tahsis edilir ve bunlara zaim ismi verilirdi.
Tımar: Senelik geliri 20.000 akçeden az olan dirliklerdir. Savaşlarda yararlılık gösteren kişilere Vezir, Beylerbeyi, Sancakbeyi, Dizdar, Cebecibaşı, vb. kişilerin bildirmesiyle tımar verilebilirdi. Ancak az da olsa tımara talip olan kişinin kendi isteğiyle tımar aldığı da görülmektedir.
Osmanlı Devleti'ne hizmeti olan bir bölüm asker ve memurlara verilir. Sipahi askerleri tımar beyine bağlı beyler aynı zamanda tahrir görevi de yaptıklarından yazıcı denirdi.
Osmanlı'da tımar sisteminin uygulandığı bölgeler
Timarların en yoğun olduğu coğrafya, Osmanlı İmparatorluğu'nun çekirdek eyâletlerini teşkil eden Tuna Nehri'nin güneyi olan Rumeli bölgesi, Bosna, Teselya, Mora, Trakya, Batı ve Orta Anadolu bölgeleri olmuştur. Doğu ve Güneydoğu Anadolu sahalarında, Halep ve Şam eyaletlerinde tımarlar daha seyrek olup, Irak, Arabistan, Mısır ve Garp Ocaklarında ise çok istisnaîdir.
Tımar sisteminin faydaları
Tımarlar, 15. ve 16. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nun tarımsal üretim düzeniyle süvariye dayalı sipahi askerî gücünü ve merkezî otoritenin taşradaki egemenliğini sentezlemeyi başarmış bir askerî-idarî-iktisadî birimdi. Tımarda üreticilik yapan reâyâ ve yöneticilik yapan sipahi, savaş zamanında kısa sürede bir atlı askere ve alt rütbeli bir subaya dönüşmekteydiler. Söz konusu birim, atlı süvarilerin Osmanlı ordusu açısından önemi devam ettiği nispette canlılığını sürdürmüştür. Tımar, ateşli silahların ve para ekonomisinin çok sınırlı olduğu çağlarda etkin bir idarî üniteydi. Tımar birlikleri ateşli silah kullanmazlar; ok, yay ve mızrakla savaşırlardı. Devlet tarım arazilerinden vergi toplamak zorunda kalmamış, vergi doğrudan asker yetiştirilmesi için kullanılmıştır. Devlet, üretimi kontrol altına almış ve üretimde devamlılığı sağlamıştır.
Tımarların önemini yitirmesi
Avrupa'da ateşli silahların 16. yüzyıl boyunca yaygınlaşması Avusturya cephesinde atlı süvarilerin ve sipahilerin savaş gücünü azaltmıştı. Bu durum ateşli silahlarla eskiden beri donanmış olan Yeniçerilerin önemini arttırdı. Yeniçeriler maaşlarını doğrudan doğruya hazineden nakit para (ulûfe) biçiminde almaktaydılar. Yeniçerileri birlikleri sayısının büyümesi Osmanlı maliyesinde nakit para ihtiyacını artırdı. Nakit gereksinimini hızlı bir biçimde karşılamanın başlıca yolu vergilerin iltizam yöntemiyle toplanmasıydı. Sözü geçen yöntemin 16. yüzyıl sonlarında başat hale gelmesiyle tımarların gerek askerî, gerekse ekonomik anlamda belirleyici bir önemleri kalmamıştır. Tımarlar bundan sonra varlıklarını bir kalıntı kurum olarak 19. yüzyılın başlarına değin sürdürecektir. Tımar sistemi Tanzimat Fermanıyla 1839 yılında kaldırılmıştır.
Kaynakça
- ^ a b Fatma Acun, “Klasik Dönem Eyalet İdare Tarzı Olarak Timar Sistemi ve Uygulaması” 7 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sh.: 899
- ^ Jak Yakar, “Anadolu’nun Etnoarkeolojisi” Sh.: 48
- ^ Osmanlı Toprak Sistemi Üzerine, İlber Ortaylı, s.124
- ^ islamansiklopedisi.org.tr
- ^ Inalcik, H., “Tīmār”, in: Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs.
- ^ a b (PDF). 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Timar en genel kapsaminda devlete saglanan tanimlanmis bir hizmet karsiliginda ucret olarak toprak tahsis edilmesidir Farsca bir kokten gelir bu dildeki anlami aci izdirap sadakat ve bakimdir Pek cok tarihci bir kurum olarak Orta Cag Islam toplumlarinda ikta adi altinda uygulandigi gorusundedir Ancak Jak Yakar Hitit Imparatorlugu toprak duzeninde hizmet karsiligi toprak tahsisinden bahsetmektedir Osmanli Imparatorlugu nda ise kamu arazisi miri dahilinde vergi toplama yetkisininin ve asayisi saglama gorevinin sipahiye birakilmis olan tarimsal topraklara verilen addir Timar sistemi Osmanli da agirlikli olarak merkezden denetlenen buyuk bir sipahi gucu besleyerek padisahin ordusuna asker saglamak icin gelistirilmistir En genis anlamiyla belirli bir yere ait vergi gelirlerinin tumunun veya bir kisminin dirlik gecimlik olarak havale yoluyla bir gorevliye devredildigi ve bu devir karsiliginda da bazi hizmetlerin ona yuklendigi mali askeri amaclari olan bir sistemdir Osmanli da timar sistemine deginen en eski kayitlar Orhan ve Osman beylerin 1299 1362 donemine iliskindir Timara cizye gibi daha baska vergi kalemleri de dahildir Timara hak kazanan kisi ancak askeri siniftan olabilir Reayaya timar vermek kesinlikle yasaktir Timar sistemi 1839 da Tanzimat Fermani yla kaldirilmistir Timar sisteminde koylulerin konumuTimar topraklarinda yasayan koyluler timarin bolunmesiyle olusan ciftlikleri kiralayarak ekip bicebilirlerdi ancak kira muddeti bitmeden topragi ekip bicmekten vazgecemezlerdi Kira muddeti bitmeden timardan ayrilmak isteyen bir koylunun sipahiye tazminat odemesi gerekirdi Eger koylu timari yasadisi bicimde terk edecek olursa kacmasindan itibaren bazi kanunname duzenlemelerine gore on bazilarina gore on bes seneye kadar sipahi tarafindan cebren topragina geri dondurulebilirdi Ayrica 3 yil topragi ekmeyen koyluye ne yani para cezasina carptirildi Dirlik turleriDirlik yasam yasayis yasamak icin gerekli olan nesne gecim saglik mutlu yasama erinc gibi anlamlara gelir Siradan bir timarin yillik tarimsal geliri 20 000 akceden azdi Bu tur timarlari tasarruf eden sipahiler harp durumunda Osmanli kuvvetlerine bir atli asker ile birlikte katilirlardi Has Geliri 100 000 akceden fazla olan dirliklerdir Padisaha hanedan uyelerine veziriazama beylerbeyine sancak beyleri ve ust duzey devlet gorevlilerine verilirdi Iki cesittir Havass i humayun teoride padisaha gercekte devlet hazinesine ait en kiymetli haslardan olusan dirliklerdir Havass i vuzera veya umera ise vezirlere veya devletin onde gelenlerine tahsis edilirdi Zeamet Gelirleri 100 000 ile 20 000 akce arasinda olan dirliklerdir Zeametler defter kethudasi miralay cavus azep agasi dizdar vb derece olarak daha kucuk devlet memurlarina tahsis edilir ve bunlara zaim ismi verilirdi Timar Senelik geliri 20 000 akceden az olan dirliklerdir Savaslarda yararlilik gosteren kisilere Vezir Beylerbeyi Sancakbeyi Dizdar Cebecibasi vb kisilerin bildirmesiyle timar verilebilirdi Ancak az da olsa timara talip olan kisinin kendi istegiyle timar aldigi da gorulmektedir Osmanli Devleti ne hizmeti olan bir bolum asker ve memurlara verilir Sipahi askerleri timar beyine bagli beyler ayni zamanda tahrir gorevi de yaptiklarindan yazici denirdi Osmanli da timar sisteminin uygulandigi bolgelerTimarlarin en yogun oldugu cografya Osmanli Imparatorlugu nun cekirdek eyaletlerini teskil eden Tuna Nehri nin guneyi olan Rumeli bolgesi Bosna Teselya Mora Trakya Bati ve Orta Anadolu bolgeleri olmustur Dogu ve Guneydogu Anadolu sahalarinda Halep ve Sam eyaletlerinde timarlar daha seyrek olup Irak Arabistan Misir ve Garp Ocaklarinda ise cok istisnaidir Timar sisteminin faydalariTimarlar 15 ve 16 yuzyillarda Osmanli Imparatorlugu nun tarimsal uretim duzeniyle suvariye dayali sipahi askeri gucunu ve merkezi otoritenin tasradaki egemenligini sentezlemeyi basarmis bir askeri idari iktisadi birimdi Timarda ureticilik yapan reaya ve yoneticilik yapan sipahi savas zamaninda kisa surede bir atli askere ve alt rutbeli bir subaya donusmekteydiler Soz konusu birim atli suvarilerin Osmanli ordusu acisindan onemi devam ettigi nispette canliligini surdurmustur Timar atesli silahlarin ve para ekonomisinin cok sinirli oldugu caglarda etkin bir idari uniteydi Timar birlikleri atesli silah kullanmazlar ok yay ve mizrakla savasirlardi Devlet tarim arazilerinden vergi toplamak zorunda kalmamis vergi dogrudan asker yetistirilmesi icin kullanilmistir Devlet uretimi kontrol altina almis ve uretimde devamliligi saglamistir Timarlarin onemini yitirmesiAvrupa da atesli silahlarin 16 yuzyil boyunca yayginlasmasi Avusturya cephesinde atli suvarilerin ve sipahilerin savas gucunu azaltmisti Bu durum atesli silahlarla eskiden beri donanmis olan Yenicerilerin onemini arttirdi Yeniceriler maaslarini dogrudan dogruya hazineden nakit para ulufe biciminde almaktaydilar Yenicerileri birlikleri sayisinin buyumesi Osmanli maliyesinde nakit para ihtiyacini artirdi Nakit gereksinimini hizli bir bicimde karsilamanin baslica yolu vergilerin iltizam yontemiyle toplanmasiydi Sozu gecen yontemin 16 yuzyil sonlarinda basat hale gelmesiyle timarlarin gerek askeri gerekse ekonomik anlamda belirleyici bir onemleri kalmamistir Timarlar bundan sonra varliklarini bir kalinti kurum olarak 19 yuzyilin baslarina degin surdurecektir Timar sistemi Tanzimat Fermaniyla 1839 yilinda kaldirilmistir Kaynakca a b Fatma Acun Klasik Donem Eyalet Idare Tarzi Olarak Timar Sistemi ve Uygulamasi 7 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sh 899 Jak Yakar Anadolu nun Etnoarkeolojisi Sh 48 Osmanli Toprak Sistemi Uzerine Ilber Ortayli s 124 islamansiklopedisi org tr Inalcik H Timar in Encyclopaedia of Islam Second Edition Edited by P Bearman Th Bianquis C E Bosworth E van Donzel W P Heinrichs a b PDF 5 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 26 Mart 2014